П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


 .4 . С Ө З Ж А С А М Д Ы Қ М А Ғ Ы Н А



Pdf көрінісі
бет282/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   278   279   280   281   282   283   284   285   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

2 .4 . С Ө З Ж А С А М Д Ы Қ М А Ғ Ы Н А
Созжасам омірде пайда болған ж аңа ұғы м - 
дарды атау қажеттігін отеу үшін қы змет етеді. 
Жаңа аталымар (номинациялар) сөзжасамдық түрлі 
тәсілдер арқы лы ж асалаты ны белгілі болды. 
Тәсілдердің түрлілігіне байланы сты созжасам 
үрдісіне түрлі созжасамдық бірліктер жаңа мағы- 
на, жаңа аталы м ны ң жасалуына түрлі дәрежеде 
қатысады. М ысалы,ә«ш /, 
жүмысшы, маліиы, су-
ретші, жыршы, бииіі, орманшы, балықшы, саяхатшы,
сыбызғышы, қобызшы
т.б. осы типтегі туынды 
создерді алсақ, олардың құрамындағы негізгі мор- 
ф ема да, көм екш і морфема да олардың мағы на- 
сы ны ң жасалуына қатысып тұр. Осы туынды- 
лардағы негіз соз жаңа м ағы наны ң жасалуына 
арқау болған . Ал осы туынды түбірлердегі 
-шы,
-ші
жұрнағы оларға мамандық мәнін қосқан. Осы- 
ның нәтижесіндеәяш/ - ән айтатын адам, 
жүмыс-
іиы -
жұмыс істейтін адам
малшы -
мал бағатын 
адам, 
суретші
- сурет салатын адам, 
жыршы -
жыр айтаты н адам
биіиі -
би билейтін адам, 
ор-
маніиы -
орманды бақы лайты н адам, 
балықшы -
балы қ аулайтын адам, 
саяхатшы-
саяхатж асай- 
тын адам, 
сыбызғышы
- сыбызғы тартатын адам
қобызіиы -
қобыз тартатын адам дегенді білдірген. 
А лғаш осы ұғымды білдіруден туған бұл создер 
кейін мамандық мәніне ие болған.
Бұл туынды түбірлердегі 
-ш ы/-ш і
ж ұрнағы
м амандық мэнін беріп тұр, ал негіз создер ненің 
маманы екенін білдірген. Келтірілген туынды 
түбірлердің құрамындағы созжасамдық бірліктер 
(негіз соз бен жұрнақ) туынды мағынаны жасау- 
ға қы змет еткен. Сондықтан да олар созжасам- 
ды қ бірліктерге жатады.
Мұндай туынды создердің қандай негіз созден 
жасалғанын ажырату қиын емес, ойткені туынды




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   278   279   280   281   282   283   284   285   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет