П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


СӨЗЖАСАМ ТІЛ БІЛІМІНІҢ ЖЕКЕ САЛАСЫ



Pdf көрінісі
бет285/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   281   282   283   284   285   286   287   288   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

СӨЗЖАСАМ ТІЛ БІЛІМІНІҢ ЖЕКЕ САЛАСЫ
2 1 1
ж оқ, ж ұрнақтар сөз табына байлаулы деуге бо- 
лады. Бұл жұрнақтың жалпы ерекшелігі.
Ж ұрнақтардың әрқайсысының әр сөз табы- 
на телулі болуы олардың м ағы насы м ен байла- 
нысты. Әр сөз табы ны ң ж ұрнағы сол сөз табы- 
ның мағынасын білдіреді, сондықтан да жұрнақ- 
тар соз табына телулі.
О сы мен байланы сты негіз сөзге ж ұ р н ақ 
қосылғанда, оған жұрнақ өз мағынасын үстейді 
де, оны өз сөз табыны ң категориясына не оны ң 
ішкі ерекшелігіне кошіреді. Сондықтан да ғалым- 
дар сөзж асам ды қ м ағы наны сөз табы лы қ кате- 
гория мағынасы тұрғысынан қарастырады. Аны- 
ғы рақ айтқанда, жұрнақ негіздің мағынасына өз 
мағы насы н қосып, басқа сөз табылық категори- 
я ға көшіреді. Бір сөз табы болғанда, он ы ң ішкі 
ерекшелігіне ауыстырады.
Сонымен жұрнақ оз мағынасын негіз сөзбен 
қосылып, іске асырады. Ж ұрнақ беретін мағына 
негіз сөздің туынды м ағы наға қатысы арқы лы
жүзеге асады, негіз сөздің м ағы насы на сүйен- 
бей, туынды м ағы на жасалмайды. Бұл туынды 
сөздің м ағы насы ны ң негіз сөздің м ағы насы не- 
гізінде жасалатынын дәлелдейді.
Туынды сөз мағынасы қай тәсілмен жасалса 
да, онда мағына негізділігі, заңдылығы сакталады.
Туынды создің м ағы на негізділігі аналити- 
калы қ тәсіл арқылы ж асалған күрделі сөздерге 
де қатысты. Күрделі сөздердің туынды м ағы на- 
сы оның құрамындағы лексикалық мағыналы сы- 
ңарлардың м ағы насы ны ң негізінде жасалады. 
Мысалы, 
онкүндік, шекара, орынбасар
сияқты
күрделі сөздердің қазіргі мағынасы олар жасал- 
ған
он+күндік, іиек+ара, орын+басар
деген сы- 
ңарлардың мағынасына негізделіп жасалған.
Сол сияқты 
токсан
(оқу мерзімі), 
қырқы,
туыскан, екпін
(термин) т.б. осы сияқты лекси- 
к а - с е м а н т и к а л ы қ тә с іл а р қ ы л ы ж а с а л ғ а н
сөздердің жаңа м ағы насы осы сөздердің тілдегі 
негізгі мағынасы негізінде жасалған. Мұнда ту- 
ынды сөздің м ағы насы негіз сөздің м ағы насы
арқылы түсіндіріледі.
Демек, туынды сөздің жасалуында туынды 
м ағы наны ң негізділігі өзекті мәселеге жатады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   281   282   283   284   285   286   287   288   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет