П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


 .2 . Е С Е П Т І К С А Н Д А Р С Ө З Ж А С А М Ы



Pdf көрінісі
бет474/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   470   471   472   473   474   475   476   477   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

5 .2 . Е С Е П Т І К С А Н Д А Р С Ө З Ж А С А М Ы
Есептік сандар нақты лы санды қ ұғы м ды
білдіреді, нақтылы сандық ұғымдарды атайды. Сан 
есім сөз табының негізін есептік сандар қарасты- 
рады. Олар сан есімнің басқа м ағы налы қ топта- 
ры ны ң жасалуы на да негіз болады. С онды қтан 
сан есім құрам ы нда есептік сандар ерекше орын 
алады, олардың атқаратын қызметі зор.
Тілдегі есептік сандар да құрамын толы қты - 
рып, байып оты рған. Қ азақ тіліне орыс тілінен 
енген 
миллион, миллиард, триллион
сөздерінен бас- 
қа сан атаулары кірмеген. Қалған есептік сандар- 
дың бәрі тілдің іш кі мүмкіндігі арқылы жасал- 
ған. Сан есім өз құрамын басқа сөз таптары арқ- 
ылы байыта алмайтын болғандықтан, есептік сан- 
дар жаңа санды қ ұғымдарды атауға өздері негіз 
болып, ішкі мүмкіндіктері арқылы жаңа санды қ 
атаулар жасалып, толы ғып отырған.
Есептік сандар жасайтын қосымшалар жүйесі 
тілде қалы птаспаған, сандық атаулар бір санмен 
екінші санның тіркесі арқылы жасалған. Басқаша 
айтқанда, тілде есептік сан атауларының анали- 
тикалық тәсіл арқылы жасалуы қалыптасқан. Сан 
есім сөзж асамында аналитикалы қ тәсіл негізгі 
орын алады дейтін болсақ, ол негізінен есептік 
санға қатысты.
Есептік сандар ішкі құрылысы ж ағы нан сан 
алуан . Есептік сандарда ерекше көзге түсетін ерек- 
шелік олардағы сандық қатарлар. Сандық қатар- 
лар сандардың белгілі дәрежесіне байланысты. 
М ысалға 
бірлік, ондык, жүздік, мыңдық, миллион,
миллиардтар
сияқты сандық қатарларды көрсе- 
туге болады. Әр санды қ қатардың санды қ аума- 
ғы барған сайын осіп отырады.
Есептік сандардың әр қатарының аттары - 
тілде ертеден келе жатқан сандық атаулар. Олар- 
дың жасалу ізі бірлі-жарым жағдайда ғана диах- 
рондық аспектіде байқалғаны болмаса, қазір олар




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   470   471   472   473   474   475   476   477   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет