П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


 .1 . С А Н Е С І М Д Е Р Д І Ң С Ө З Ж А С А М Т Ә С ІЛ Д Е Р І



Pdf көрінісі
бет471/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   467   468   469   470   471   472   473   474   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

5 .1 . С А Н Е С І М Д Е Р Д І Ң С Ө З Ж А С А М Т Ә С ІЛ Д Е Р І
Сан есім созжасам жүйесінде екі тәсіл қы з- 
мет етеді. Олар: аналитикалы қ және синтетика- 
лы қ тәсілдер. Аналитикалық тәсіл сан есім созжа- 
сам ы ны ң ең негізгі тәсілі. А налитикалы қ тәсіл 
сан есімнің сөзжасамында негізгі тәсіл болып са- 
налатын себебі сан есімнің нағыз санды қ атаула- 
ры ны ң бәрі дерлік аналитикалы қ тәсіл арқылы 
ж асалған. Сан есімдегі негізгі түбір сан атаула- 
ры нан басқа есептік сандардың бәрі аналитика- 
лы қ тәсілмен жасалған.
Негізгі түбір сан есімдерге кобіне 
бірлік, он-
дық
атаулары ж әне 
жүз, мың
деген сандар жата- 
ды. Есептік сандарды білдіретін негізгі түбір сан 
есімдердің саны жиырма шақты сөзден ғана тұра- 
ды. Олар бірліктер: 
бір, екі, үш, төрт, бес, алты,
жеті, сегіз, тоғыз,
онды қтар,оя, 
жиырма, отыз,
қырық, елу, алпыс, жетпіс, сексен, тоқсанжэне,
жүздік 
пен мыңдық атаулары: 
жүз, мың, миллион, м илли-
ард, триллион.
Тіліміздегі сандық ұғымдар тек 
бірлік, ондық,
мсүз, мың, миллион, миллиард
деген дара сандармен 
ғана шектеліп қоймайды, ең көп сандық ұғымдар
- осы сандар араласып келген, күрделі сандық ұғым- 
дар. Олардың саны қандай көп болса, түрлері, 
құрамдары сондай алуан түрлі. Сондықтан тілде 
күрделі сандық ұғымдарды білдіру үшін, аналити- 
калық тәсілдің тіркестіру түрі кең қолданылған. 
Бұл тәсіл бойынш а бір сан атауымен екінші сан 
атауы тіркесіп, үшінші бір күрделі сандық ұғым- 
ды білдірген. Мысалы: о«+6ес, 
жүз+алпыс, жүз+қы-
рық үіи, екімың+алты эісүз алпыс төрт
т.б.
М ұндағы құрамы о я ж ә н е бссдеген сандар- 
дан тұратын күрделі сандық ұғымды білдіру үшін 
он
және 
бес
саны тіркесіп, 
он бес
деген күрделі 
есептік сан жасалған. Бұл ондық пен бірлік ара-




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   467   468   469   470   471   472   473   474   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет