Жұмыстың мақсаты- студенттердің жүрек – қантамырлары жүйесінің
функциональдық жағдайын зерттеу.
Бұл жұмыста студенттердің жүректің жиырылу жиілігінің, артериялық
қысымының және қанның систолалық көлемі мен қанның минуттық көлемі,
пульстық қысымы, орташа динамикалық қысымы, Кердоның вегетативті
индексі, Давыдов әдісі бойынша, қан ағысыныңперифериалық қарсылығы
Пуазелье формуласы бойынша есептеп, жасқа сай ерекшеліктерін зерттеу.
Зерттеу материалдары мен әдістері.Тәжірибе Қостанай Мемлекеттік
педагогикалық институында жүргізілді. Зертелген студенттердің жалпы саны-
300. Олардың арасында 17, 18, 19 жас аралығындағы студенттер зерттелді.
Олардың антропомертриялық мәліметтерін зерттеп, артериялық қан қысымы
мен жүректің соғу жиілігі және формулалар бойынша қанайналымның есептік
көрсеткіштері анықталды. Нәтижелері статистикалық Microsoft Excel 7.0.
бағдарламада өндеуден өтті.
Нәтиже бойынша артериялық қысым (АҚ) , пульстық қысым (ПҚ), орташа
артериялық қысым (АҚ .орт), қанның систолалық көлемі (ҚСК), қанның
минуттық көлемі (ҚМК) анықталды.
Зерттеу нәтижелері және оны талқылау.Жүрек – қантамырлары жүйесінің
функциональдық жағдайын негізгі көрсеткіштері 1-кестеде көрсетілген.
1 –кесте.
17-19 жас студенттерінің функциональдық жағдайының гемодинамикалық
көрсеткіштері (M±m).
Көрсеткіштер
17 жас
(n=100)
18 жас
(n=100)
19 жас
(n=100)
САҚ (мм сын.бағ)
106,65±1,01*
109,09±0,98
110,46 ±0,91
ДАҚ (мм сын.бағ)
65,98±0,84
65,79±0,69
68,85 ±0,73
ЖСЖ(рет/мин)
75,88±1,02
78±0,81
76,76 ±0,92
ҚСК(мл)
71,53±0,91
72,36±0,72
68,88 ±0,77
ҚМК(мл)
5441,18±107,63
5648,35±84,31
5297,37 ±92,44
КВИ
11,38±1,71
14,66±1,33
10,90 ±1,55
ФЖД
0,858±0,01
0,843 ±0,09
0,828 ±0,01
ПҚ(мм сын.бағ)
40,66 ±1,10
43,29 ±0,95
41,66 ±0,88
36
ОДҚ(мм сын.бағ)
68,38±0,81
68,20±0,67
71,05 ±0,74
ҚПҚ(дин.с.см)
1061,74±33,00
996,86 ±24,05
1120,28 ±30,64
Ескерту: *- аралық
(елеулі )
айырмашылығы (р˂0,05)
Барлық анықталған гемодинамикалық көрсеткіштер студенттердің орташа
жастық – жыныстық нормативтер аралығына кіреді. Жүрек –қантамыры
жүйесінің функционалдық көрсеткіштерін зерттеу барысында бірқатар
ерекшеліктер анықталды.
Систолалық артериалдық қысым (САҚ) –жоғарғы көрсеткіш - ол жүректің
соғуы кезінде тамыр арқылы өтетін қанның мөлшерін және оның тамыр
қабырғаларына тигізетін қысымын көрсетеді.Студенттердің орташа систолалық
артериялық қысым көрсеткіштері бойынша жастары ұлғайған сайын қысымның
өсуі анықталды.17 және 18 жастағы студенттердің систолалық қысымның
гипотониялық белгілерібайқалса, ал 19 жастағы студенттердің орташа
систолалық қан қысымықалыпқа сай келді.
1-сурет. Систолалық артериялық қысым көрсеткішінің сызбанұсқасы
Диастолалық артериялық қысым(ДАҚ) – төменгі көрсеткіш – бұл
жүректің соғу арасындағы тынығу кезіндегі қалдық қысым деңгейін көрсетеді.
Диастолалық
артериялық
қан
қысымының
орташа
көрсеткіші
зерттелгентоптарданормаға сәйкес анықталды. Сонымен қатар систолалық
және диастолалық қысымның айырмасы болып табылатын пульстық қысым
(ПҚ) барлық топтарда қалыпты деңгейде анықталды.
104
105
106
107
108
109
110
111
17 жас
18 жас
19 жас
37
2-сурет. Диастолалық артериялық қысым көрсеткішінің сызбанұсқасы.
Жүректің жиырылу жиілігі (ЖЖЖ)- жүрек жұмысы кезінде (систола
мен диастолада) қан тамырларының қанға толуының өзгеруіне
байланысты олардың кабырғаларының оқтын-оқтын тербелуін көрсетеді.
Бұл көрсеткіш зерттелген топтарда қалыпты жағдайға сай, яғни соғу жиілігі
минутына 75 -78 аралығында тербелді.
Қанның систолалықкөлемі (ҚСК) - бұл әр жиырылу кезінде сәйкес
тамырларға жүректің ығыстырып шығаратын қанының мөлшерін көрсетеді.
Зерттеліп отырған топтарда систолалық көлемі, қанныңминуттық көлемі 18
жастағы жастардың шамалы ұлғаюының белгілері, 19 жастағы студенттердің
аталған көрсеткіштердің төмендеуін байқалды. Алайда бұл ерекшеліктер айқын
емес алынған көрсеткіштер қалыпты жағдайының нормасына сай келеді.
Кердоның вегетативтік индексі (КВИ) вегетативті нерв жүйесінің
функционалдық жағдайын бағалайды. Вегетативті тепе –теңдіктің оң мағынасы
симпатикалық тонусқа, ал теріс мағынасы – парасимпатикалық тонус жаққа
созылғанын көрсетеді. КВИ анықтау барысында17,18 жастағы студенттердің
орташа көрсеткіштері бойынша симпатикотониялық белгілері байқалады. Ал 19
жастағы жастардыңорташа көрсеткіштері бойынша норматониялық белгілері
анықталды. Адам ағзасында қалыпты жағдайда вегетативтік тепе-теңдікте
болады. Жеке дара КВИ көрсеткіштерін бағалау барысында (4-сурет) барлық
зерттелген
топтарда
симпатикотониктердің
(50-69%)басым
көпшілігі
анықталды. Екінші орында –нормотониктер, ал ең сирек кездесетін –
ваготониктер болды. Ауытқуы симпатикотониялық немесе ваготониялық
белгілерін көрсетеді.
64
65
66
67
68
69
70
17 жас
18 жас
19 жас
38
4- сурет.Студенттердің (КВИ) көрсеткіштері %
Функционалдық жағдай деңгей (ФЖД)- өмірлік қызметтерде белсенді
жасалатын түрлі физиологиялық жүйелердің интеграциялық деңгейін
анықтайды. Функционалдық жағдай деңгейіқаншалықты жоғары болса,
адамның
функционалдық
мүмкіндіктері
де
соншалықты
жоғары
болады.Зерттелген топтарда функционалдық жағдайы деңгейінің орташа
көрсеткіштер бойынша студенттердің функциональдық мүмкіндіктері жоғары
болды.
Орташа динамикалық қысым (ОДҚ)- қанның үздіксіз қозғалуын қуатын
көрсетеді.Студенттердің орташа динамикалық қысымын анықтау барысында
көрсеткіштер қалыпты жағдай нормасына сай келеді.
Қантамырларында қан айналу кезінде пайда болатын қарсыластық
қантамырларындағы перифериялық қарсыласу деп аталады.Қан ағынының
перифериалық қарсылығы (ҚПҚ) - бұл қантамырларының қан ағынына
қарсылығы, қантамырларының қабырғаларында үйкеліс және қан тұтқырлығы
әсерінен пайда болады. Студенттерде орташа көрсеткіштер бойынша қан ағыны
қарсылығы 17,19 жастағы студенттерде нормада болса, ал 18 жастағы жастарда
бұл көрсеткіштің төмендегені байқалды.
Қорыта келе, жүрек қантамыры жүйесінің жұмысына көптеген факторлар
әсер етеді және ол жасына, жынысына сай өзгереді.Қанайналымжүйесінің
көрсеткіштері – динамикалықкөрсеткіш болып табылады. Сол себептен оқу
үрдісі, сыртқы орта, психо-эмоциональдық күйі т.б жүрек –қантамыры
жүйесінің жұмысына әсерін туғызады.Зерттелген жастық топтарда қанайналым
жүйесінің жағдайы қанағаттанарлық деп есептеуге болады.
Осыған байланысты
мынадай болжам жасауға болады:студенттердің гипокомфорттық оқу-кәсіби
және әлеуметтік жағдайларының әсерінен қанайналым жүйесінің қолайлы
жұмысы организмнің ішкі физиологиялық мүмкіндіктерімен өтеледі.
Әдебиеттер тізімі:
0
10
20
30
40
50
60
70
17 жас
18 жас
19 жас
Норматония
Симпатикотония
Ваготония
39
1.
Калюжная Р.А. Физиология и патология сердечно-сосудистой
системыдетей и подростков. М., 1973. – 325 с.
2.
Крылова А.В. Функциональное состояние сердечно-сосудистой и
симпатоадреналовой систем школьников 11-16 лет:
3.
Ванюшин
Ю.С.
Компенсаторно-адаптационные
реакции
кардиореспираторных систем // Автореф. Дисс.докт.биол.наук. Казань, 2001.
4.
Агаджанян Н. А. Здоровье студентов / Н.А. Агаджанян. –
М., 1997. – 199 с.
5.
Шайхелисламова М.В., Дикопольская Н.Б., Валеев И.Р., Ситдикова A.A.,
Святова Н.В., Зайнеев М.М. // Рос.физиол.журн. им. И.М.Сеченова, 2004. Т.90.
-№8.-с.414.
Бородулина О.В.
1
, Имакова Л.Б.
2
1. Научный руководитель, кандидат биологических наук, доцент
2. Студентка 4 курса кафедры естественных наук, специальность «Биология»
СИСТЕМАТИЧЕСКИЙ И ЭКОЛОГИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ БИОТЫ
ОКРЕСТНОСТЕЙ П. КОСКОЛЬ
Биота грибов северного Казахстана всё еще остается не достаточно
изученной. Основные сводки датированы серединой и второй половиной
прошлого века [1 стр. 51,2 стр. 12], для Северного Казахстана таковые
отсутствуют вообще. Специальные исследования биоты Сарыкольского района
не проводились. Поэтому перед нами стояла задача исследовать и
систематизировать биоту Сарыкольского района.
Сарыкольский район располагается на северо-востоке Костанайской
области. Костанайская область расположена в северной части Республики
Казахстан, преимущественно в степной и лесостепной зоне, в пределах
Торгайского и Зауральского плато.Климат резко континентальный. Рельеф
равнинный, почвы чернозёмные. Преобладают ландшафты лесостепи с
осиново-берёзовыми колками и разнотравно-злаковой растительностью.
В результате проведенных исследований было установлено, что биота
грибов подкласса Hymenomycetidae Сарыкольского района включает
представителей порядка Aphyllophorales и порядка Agaricales. Общее число
идентифицированных грибов составляет 42 вида, которые принадлежат 10
семействам и 30 родам.
Объем семейств, родов и видов представлен в таблице1.
Таблица 1.
Количество видов и родов в семействах подкласса Hymenomycetidae
Сарыкольского района
Порядок
№
Семейство
Число Число
% от
40
родов видов
общего
числа видов
Agaricales
1
Tricholomataceae
10
11
26,2%
Aphyllophorales 2
Polyporaceae
8
10
23,8%
Agaricales
3
Russulaceae
2
7
16,6%
Agaricales
4
Amanitaceae
4
6
14,2%
Agaricales
5
Agaricaceae
1
2
4,8%
Agaricales
6
Cortinariaceae
1
2
4,8%
Agaricales
7
Boletaceae
1
1
2,4%
Agaricales
8
Paxillaceae
1
1
2,4%
Agaricales
9
Strophariaceae
1
1
2,4%
Agaricales
10 Сrepidotaceae
1
1
2,4%
Анализ систематической структуры биоты показал следующее: порядок
Aphyllophorales представлен лишь 1 семейством и 9 семейств относятся к
порядку Agaricales (таблица 1). Ведущее место по численности видов и родов
принадлежит семейству Tricholomataceae порядка Agaricales – 10 родов и 11
видов. Второе место занимает семейство Polyporaceae порядка Aphyllophorales
– 8 родов и 10 видов. Третье место занимает семейство Russulaceae порядка
Agaricales – 2 рода и 7 видов. Четвертое место принадлежит семейству
Amanitaceae порядка Agaricales – 4 рода и 6 видов. Пятое место разделили
между собой семейства Agaricaceae и Cortinariaceae порядка Agaricales – по 1
роду, 2 вида. (Таблица 1).
Систематическая структура биоты несет на себе отпечаток экологических
условий в которых она существует. Грибы очень специфичны по своим
требованиям к условиям роста и развития. Они обычно строго приурочены к
комплексу экологических условий (особенно к субстрату), в которых данный
род или вид имеет преимущества перед другими родами или видами.
Грибы питаются готовыми органическими веществами, поэтому
экологические группы грибов выделяются по их приуроченности к тому или
иному субстрату – одному из основных экологических факторов для
гетеротрофных организмов.[3, стр. 41]
Таким образом, с учетом среды обитания (по топическому признаку) или
приуроченности к определенным субстратам (трофический признак) выделяют
экологические группы грибов (Таблица 2)
Таблица 2.
Трофические (экологические) группы видов подкласса Hymenomycetidae
Сарыкольского района
№
Трофические (экологические)
группы
Число видов
% от общего
числа видов
1 Ксилофилы
17
40,5%
2 Почвенные сапротрофы
11
26,2%
41
3 Микоризные грибы
14
33,3%
В результате проведенного экологического анализа было выявлено, что
большинство видов изученной биоты принадлежит экологической группе –
ксилофилов. Процент от общего количества видов составил – 40,5% и включает
17 видов. В данную группу входят все представители порядка Aphyllophorales и
некоторые виды из порядка Agaricales. Наибольшая часть ксилофилов
относятся к семейству Polyporaceae – 10 видов, т.е. все представители данного
семейства. Также есть виды из семейства Amanitaceae – Pluteus pellitus (Pers.) P.
Kumm., Strophariaceae – Hypholoma marginatum (Pers.),Сrepidotaceae –
Сrepidotus mollis (Fr.) Kumm., и из семейства Tricholomataceae это: Armillariella
mellea (Fr.) Karst., Pleurotus ostreatus (Fr.) Kumm.,Flammulina velutipes (Fr.)
Karst., Panellus stipticus (Fr.) Karst.
Второе место среди экологических групп занимают – микоризные грибы
(14 видов – 33,3%). К микоризообразователям относятся некоторые виды из
таких семейств как: Amanitaceae – Amanitamuscaria (Fr.) Hooker,
Amanitapantherina (Fr.) Secr.,Amanitopsiscrocea (Quél.) Gill.,Amanitopsis alba
Gill., Boletaceae – Leccinum scabrum f. melaneum (Smotl.) Skirgiello, Paxillaceae –
Paxillus involutus (Fr.) Fr., Tricholomataceae – Tricholomaterreum (Fr.)
Kumm.,ивсевидыизсемействаRussulaceae.
Далее за микоризными грибами следуют – почвенные сапротрофы (11
видов – 26,2 %). Сюда относятся виды из семейств: Amanitaceae – Volvariella
pusilla (Fr.) Sing., Agaricaceae – Agaricus silvaticus Secr., Agaricus xanthodermus
Gen., Tricholomataceae – Clitocybe cerussata (Fr.) Gill., Lepista nuda (Fr.) Cke.,
Collybia butyracea (Fr.) Kumm., Gymnopus confluens (Pers.), Marasmius oreades
(Fr.) Fr., Omphalina ericetorum (Fr.) M. Lange., Cortinariaceae – Tubaria stagnina
(Fr.) Gill., Inocybe rimosa (Fr.) Kumm.
В результате проведенных исследований было выявлено 10 семейств,
которые представлены 30 родами и 42 видами. Установлено, что ведущее место
по количеству видов среди семейств занимает семейство Tricholomataceae – 11
видов, что составляет 26,2% от общего количества идентифицированных
грибов. Выявлены и дополнены сведения о распространении гименомицетов
Костанайской области.
Материалы работы могут быть использованы для написания
регионального определителя по Костанайской области. Также полученные
результаты могут использоваться для составления систематического списка
гименомицетов Костанайской области, при изучении спецкурса по микологии и
курса «Систематики растений».
Список использованных источников
1.
Шварцман С.Р. Флора споровых растений Казахстана, т. 4 – Алма-Ата:
Издательство Академии Наук Казахской ССР, 1964.
2.
Самгина Д.И. Флора споровых растений Казахстана, т. 13, кн.2.
Агариковые грибы (Agaricales) – Алма-Ата: Наука, 1985.
42
3.
Горленко М.В. Грибы СССР – М.: Мысль, 1980.
Валяева Е.А.
1
,Конькова К.С.
2
1. Научный руководитель, кандидат биологических наук,доцент
2. Студентка 4 курса кафедры естественных наук, специальность «Биология»
К ВОПРОСУ ИЗУЧЕНИЯ БИОРАЗНООБРАЗИЯ ИХТИОФАУНЫ
ТАРАНОВСКОГО РАЙОНА
Изучение фаунистического и зоогеографического разнообразия имеет
большое теоретическое и практическое значение; по мнению ряда авторов, в
настоящее время актуальность исследований подобного рода всё более
возрастает [1,стр.11].
Как известно, биологическое разнообразие фаунистического комплекса
наземных позвоночных РК составляет 178 видов млекопитающих, 49 видов
рептилий, 13 видов земноводных, 500 видов птиц; ихтиофауна Казахстана
насчитывает около 150 видов [2, стр.22].
Специфика гидрологии Республики Казахстан обеспечивает своеобразное
распределение отдельных видов ихтиофауны по водоемам данного региона.
Ихтиофауна водоемов Казахстана представлена отрядами: осетрообразные
(Acipenseriformes),
карпообразные
(Cypriniformes),
сельдеообразные
(Clupeiformes), окунеообразные (Perciformes), щукообразные (Esociformes),
сарганообразные (
Beloniformes
), сомообразные (
Siluriformes
), и др. Всего
ихтиофауна водоемов Республики Казахстан представлена 16 отрядами, 21
семейством, 77 родов; подавляющее большинство видов рыб является
монотипичными, то есть не образует подвидов.
Водоемы Костанайской области насчитывают более 20 видов рыб, что
составляет примерно 7,1% от всего видового разнообразия позвоночных
животных данного региона. Облик ихтиофауны области целиком определяется
принадлежностью к определенным зоогеографическим структурам, но согласно
литературным данным, ихтиофауну водоемов нашей области, нельзя считать
устоявшейся [3, стр. 28, 4 стр. 18-63].
С другой стороны, по мнению ряда авторов, ихтиофауну нашего
региона нельзя считать полностью изученной. Динамичность современных
фаунистических комплексов убеждает в необходимости проведения
комплексных ихтиологических исследований данного региона.
Цель,поставленная перед нами в процессе выполнения научного
исследования, состояла в обобщении имеющегося литературного материала по
данной теме, изучения биологического разнообразия, видового состава и
морфометрических особенностей некоторых видов рыб исследуемых водоемов.
Исследования по теме научной работы проводились в течение летнего и
осеннего полевых сезонов 2015 – 2016 гг. на территории Тарановского района
Костанайской области. Для выполнения целей и задач данной работы нами был
43
использован ихтиологический материал, отлавливаемый из реки Аят, реки
Тобол и озеро Светлое.
Исследования проводились в несколько этапов. На первом этапе автором
была проанализирована и обобщена литература по теме исследования,
отрабатывалась методика исследования. На втором этапе исследований была
предпринята попытка отбора водных экосистем исследуемого района; данные
водоемы были описаны с точки зрения гидрологии. Автором был исследован
ихтиологический материал, отловленный в процессе выполнения работы,
предварительно был установлен таксономический статус отловленных
экземпляров рыб, определение видов проводилась по стандартной методике [5
стр. 65-70].
Морфометрические характеристики рыб измерялись по стандартной
методике с помощью штангенциркуля. Автором использовались стандартные
значения, такие, как общая длина тела (символ L, измеряется от конца рыла до
перпендикуляра к оси тела, проходящего через конец самой длинной лопасти
хвостового плавника), наибольшая высота тела (обозначается буквой H) – самая
высокая часть туловища, длина хвостового плавника (от кончика хвоста до
чешуй). Таким образом, были определены максимальные и минимальные
размеры отловленных экземпляров ихтиофауны [7стр. 10-13].
В процессе обобщения результатов нами была выявлена степень
биоразнообразия исследуемых водоемов и, предположительно, доминирующие
и в водоемах виды рыб; в таблице 1, представлен видовой состав ихтиофауны
Тарановского района по отдельным водоемам.
В процессе выполнения целей и задач нашего исследования установлено,
что на долю отряда карпообразных (Cypriniformes) приходится 63 особей,
отряд окунеобразные (Perciformes) представлен в количестве27 особей, на
долю отряда лососеобразные (Salmoniformes) приходится 13 особей; с целью
определения степени биоразнообразия автором определялось процентное
соотношение отдельных видов рыб в отловленном материале.
Результаты исследования ихтиофауны, обитающей в водоемах р.Аят,
р.Тобол оз. Светлое территории района исследования показали, что
доминирующими видами является карась золотой (Carassiuscarassius) и
серебряный (Carassiusauratus), занимающие широкий ареал обитания на
территории Казахстана и Костанайской области.
В процессе выполнения научной работы автором была выявлена низкая
степень биологического разнообразия ихтиологического комплекса района
исследования.
Распределение отловленных видов по исследованным водоемам
представлено в таблице (1).
Видовой состав ихтиофауны исследованных водоемов
Название
Водоема
Видовые группы
Обыкновенный
окунь
Карась Плотва Щука
Сазан Всего
отловлено:
44
Река Аят
14 особей
15
особей
14
особей
5
особей
-
48 особей
Река Тобол
-
15
особей
14
особей
8
особей
-
37 особей
Озеро
Светлое
13 особей
-
-
5
особей
18 особей
Всего
отловлено:
27 особей
30
особей
28
особей
13
особей
5
особей
103 особей
Степень сходства биологического разнообразия ихтиофауны водоемов
вычислена с помощью коэффициента Жаккара, который рассчитывается по
формуле:
???????????? =
??????
?????? + в − ??????
Достарыңызбен бөлісу: |