Государственного педагогического

 
155 
Коплендтiң  еңбектерiнде  пайдаланылған.  Копленд  1921  жылы        оқытудың  нақты  жағдаяттар 
жинағын шығарып, кейс-стади амал-тәсiлiн қолдану жолдарын кӛрсеткен. 
Кейс  амал-тәсәлi   алғашқы  кезде бизнес мектебiнде ғана   қолданылып келсе, бүгiнде бұл әдiс 
арқылы  оқытудың    қолданылу  аясы  кеңiп  ,  ол  құқық,  мәдениеттану,  медицина  және  т.б.  салаларда 
жемiстi  қолданылуда.  Қазiр  кейс-стади  амал-тәсiлiн  педагогикалық  оқыту  үрдiсiне  енгiзу  әдiс-
тәсiлдерiн:  Л. Барис, К. Кристенсен,  
Э. Хансен,   А.И.Наумова, А.М. Зобина, Б.Н.Киселева,  И.В. Липсина, Г.А.  Полонский,  Д. Эткинсон,  
Й. Уилсон, О.Г. Смоляниновалар  қарастыруда. 
         Кейс амал-тәсiлiнде басты назар оқушылардың  ұсынылған реальды немесе қиялдық     (алдын-
ала құрастырылған)   жағдаяттарды  талдауы және осы жағдаятқа ӛзiндiк баға беруi, ӛзiнiң ой-пiкiрiн 
нақты әрi толық айтып беруi т.б. шәкiрттiң жеке тұлғалық  қабiлеттерiн жетiлдiруге аударылады.  
          Бастауыш мектеп оқушыларының  сӛйлеу дағдыларын қалыптастыруда  кейс-стади  амал-тәсiлiн 
қолдану ― қазiргi бiлiм беру талабына сай мұғалiм мен оқушының ӛзара тығыз белсендi әрекетiнен 
тұратын,  оқушының  сабаққа  деген  қызығушылығын  туғызатын  және  оның  жеке  тұлғалық 
қабiлеттерiн  дамытатын,  нәтиженi  плдын-ала  жоспарлайтын  педагогиканың  жаңа  инновациялық 
амал-тәсiлдер жүйесi. Жоғарыда айтылғандар нәтижесiнде бастауыш мектеп оқушыларының сӛйлеу 
дағдысын мынадай негiзгi белгiлерi айқындалды: 
1.  Оқушылар айтар  ойларын  қысқа әрi  толық  жеткiзуi.  Бастауыш  мектеп  оқушыларының 
тiлiнде  айтылатын ойға қатысты емес сӛздер кӛптеп кездеседi. Кейбiр сӛйлемдерде бiр сӛз бiрнеше 
рет  қайталанып,  оқушының  не  айтайын  деп  жатқаны  түсiнiксiз  етедi.  Мұндай  кемшiлiктер  
баяншының  сӛйлеу  дағдысының  тӛмен  екендiгiн  кӛрсетедi.Сондықтан,  бастауыш  мектеп 
оқушыларының жатық сӛйлеу дағдыларын қалыптастыруда олардың айтар ойларын қысқа әрi толық 
жеткiзуi маңызды рӛл атқарады. Бұл үшiн мынадай мәселелердi ескердiк: 
Оқушыдан ӛз ойын қысқа айтып берудiң талап етiлуi,  
Оқушылардың сұрақ-жауап әдiсi арқылы қысқа диалог немесе монолог құру жолдары; 
Бастауыш мектеп оқушыларының қазақ тiлiнен алған бiлiмдерi мен бiлiктерi.    
2. Оқушылар тiлiнiң  таза болуы. Бастауыш мектеп оқушыларында кездесетiн екiншi қателiк 
―  сӛйлеген  сӛздерiнде  басы  артық  сӛздермен  қатар,  кiрме  сӛздердiң  молынан  кездесуi.  Мұғалiм 
оқушылардың  жатық  сӛйлеу  дағдыларын  қалыптастыруда  осындай  паразит  сӛздердi  болдырмау, 
оқушыларға  мұндай  сӛздердi  қолдандырмау  жағын  ойлау  керек.    Оқушылар  сӛйлеген  сӛздерiнде  
жаңағы,  сол,  сол  сияқты,келеатыр,  баратыр,  сосынғы,    i-i-i-i  т.б.    паразит  сӛздер  мен  уже, 
вообще, ну деген сияқты кiрме сӛздердi жиi пайдаланады. Мұндай қателiктер бақылау экспериментi 
кезiнде  бастауыш  мектеп  оқушыларында  жиi  байқалды.Сондықтан  оқушылардың  сӛйлеу  дағдысын 
қалыптастыруда мұғалiм тӛмендегiдей мәселелердi:  
Оқушылардың сӛйлеген сӛздерiнде кездескен кiрме сӛздердiң қазақша баламасын түсiндiрудi; 
Оқушыларға асықрай, әр сӛзiн орынды қолдану жолдарын, 
Күнделiктi  кӛшеде,  қоршаған  ортасында  қолданылып  жүрген  жаргон  сӛздердiң  зиянын  айтып 
ұғындыру жүзеге     асырылды. 
3.  Оқушылардың  тiлдiк  қатысымда  орфоэпиялық  заңдылықтарды  қатаң  сақтауы.  
Оқушылар  сӛйлеген  кезде  орфоэпиялық  заңдылықтарды  қатаң  сақтауы  қажет.Бастауыш  мектеп 
оқушыларының  сӛздерiнде    кездесетiн  тағы  бiр  кемшiлiк  –  оқушылар  кiтапта  не  оқулықта  қалай 
жазылса, сол түрiнде  айнытпай оқиды. Бұл дұрыс емес. Мұндай жағдайда  сӛйлеген сӛздiң нақышы 
кетедi.  Осыған  байланысты  оқушылардың  орфоэпиялық  дағдыларын  қалыптастыруда  арнайы 
жұмыстар жүргiзiлдi. Сӛйтiп, оқушылардың сӛйлеу дағдысын қалыптастыруда олардың орфоэпиялық 
заңдылықтарына сәйкес   оқу дағдылары жетiлдiрiлдi.  
4.  Оқушылар    тiлiнiң  әсерлiлiгi.  Оқушылардың  сӛйлеген  сӛздерiнде,  тiлiнде  кездесетiн  тағы 
бiр  кемшiлiк  –  күнделiктi  сӛйлеу  тiлiнде  жауыр  болған,  әбден  ести-ести  құлаққа  түрпiдей  тиетiн 
дайын формаларды пайдалануы.Сонымен бiрге  тiлдерiнде мақал-мәтелдердi аз қолдануы.  Негiзiнен 
бастауыш  мектеп  оқушылары  мақал-мәтелдердiң  мағынасын  түсiнiп  тұрса  да,  оны  тiлдерiнде 
пайдаланбайды. Мұндай кемшiлiктер бала тiлiнiң әсерлiгiн бәсендетiп, олардың сӛйлеу тiлiнiң әдеби 
тiлдiң нақыштары мен кӛркемдегiш құралдарынсыз күнделiктi, ауызекi формада ғана дамуына ықпал 
етедi.Сонымен  қатар  оқушылардың    жатық  сӛйлеу  дағдыларын  қалыптастыруда  олардың  сӛйлеу 
әуендерiне  де  назар  аударылды.  Әрбiр  ойдың,  сӛйлеген  сӛздiң  ӛзiне  тән  әуенi  болады.  Мысалы, 
сұраулы  сӛйлем  мен  лептi,  хабарлы  сӛйлемдердiң  әуендерi  бiрдей  болмайтындай,  айтылатын  ойға 
қарай сӛйлеу тiлiнiң де ӛзiндiк әуенi болады.  
5.  Оқушылардың ӛз ойын,  пiкiрiн  жан-жақты   дәлелдеуi.  Оқушылардың  сӛйлеу  тiлдерiнде  
кездесетiн тағы бiр кемшiлiк – олардың ӛз ойын дәлелдi айтып бермеуi. Мұндай кемшiлiктiң болуына 

 
156 
үш    түрлi  фактор  әсер  етедi.Бiрiншiсiне  –  оқушылардың  жұрт  алдында  сӛйлеу  дағдыларының 
болмауы,  яғни  олардың  басқа  адамдардың  арасында  ұялуы,  қысылуы  ,  екiншiсiне  –  оқушылардың 
тiлдiк  норманы  сақтамауы,  сӛйлеген  сӛздерiнде  әдеби  ,  диалект,  жаргон  сӛздердi  араластырып, 
сӛйлемдерiн  дұрыс  құрамауы,  үшiншiсiне  –  балалардың  тiл  байлығының  тӛмен  болуы,  бұл  жерде 
сӛздiк  қорында  неше  сӛз  бар  деген  мәселе  емес,  бала  тiлiндегi  мақал-мәтелдердiң,  тұрақты 
тiркестердiң, әдеби тiлдiң кӛркемдеуiш құралдардың аз болуы  жатады.   
Сондықтан оқушылардың жатық  сӛйлеу дағдыларын қалыптастыруда бұл мәселе басты назарда 
болды. Нәтижесінде оқушылардың жатық сӛйлеу дағдысының тӛрт деңгейі анықталды. 
1.  Қатысымды  -  ақпаратты  деңгей  ―  оқушылардың  тiлдiк  қатынаста  ақпараттарды  дұрыс 
игеруiн,  сӛз  мағыналарын  дұрыс  түсiнуiн  қалыптастыратын    қатысымды-ақпаратты  деңгейдiң 
мақсаты  -оқушыларға  тiлдiк  заңдылықтардың  ӛзiндiк  ерекшелiктерiн  меңгертуге  үйрету.  Осы 
деңгейде қолданылатын тапсырмалардың, әдiс-тәсiлдердiң  сабақтың мазмұнына - сұрақ-жауап әдiсi, 
баяндау,  мазмұндау  әдiстерiне  лайықталған  тапсырмалар  жатты.  Оқушылардан  сабаққа    қатысуы, 
ӛтiлген  материалдарды  бiлуi  талап  етiлдi.  Басым  бӛлiгi  репродуктивтi  әдiспен  жүрдi.  Оқушыдан 
ӛтiлген тапсырманы игерiп, үйге берiлген тапсырманы орындап келу талап етiледi.  Мұғалiм сабақта 
ӛзi  түсiндiрiп,  ӛзi  оқушылардың  тапсырманы  орындағанын,  орындамағанын  бақылап,  iс-әрекетi 
активтi болды 
2.  Қатысымды  -  шығармашыл  сӛйлеу  деңгейде  бастауыш  мектеп  оқушылары  сӛйлеген 
сӛздерiнде  сӛздердi  орынды  қолдануға,  сӛздердi  мағыналық  реңктерiне  орай  дұрыс  пайдалануға, 
сӛйлемдердi,  мәтiндердi  дұрыс  құрауға  дағдыланды.  Сабақ  үстiнде  оқушылар  дайын  үлгiге  қарай 
мәтiн  құрастырды, мәтiннiң мазмұнын жалғастырды. Мәтiннiң мазмұнын оқушылар ӛз тiлiмен айтып 
бердi,  дайын  үлгiге  қарап  тақпақтар,  қарапайым  жұмбақтар,  жаңылтпаштар  шығарды.  Сабақта 
проблемалық  жағдайлар  қойылып,  оқушылардан  осы  проблеманы  шешу  талап  етiлдi.Алдарына 
қойылған  проблеманы  шешу  барысында  оқушылар  шығармашылықпен  жұмыс  iстедi.  Бұл  деңгейде 
сабақ  типтерi-  проблемалық  сабақ  түрiнде  болды..  Iшiнара    пiкiрталасқа    және  дидактикалық 
ойындарға  құрылған  сабақтар  да  қолданылды.  Мұндай  сабақтарда  оқушылар  шығармашылық, 
iзденiмдiк  әдiс арқылы әрекет жасады.  
3.  Қатысымды  -  жатық  сӛйлеу  деңгейде  оқушыларда  басқа  бiреудiң  айтқан  ойын 
жалғастыратын,  бiтпей  қалған  ойды  бiтiретiн  жатық  сӛйлеу  дағдылар  қалыптасты.  Бұл  деңгейге 
арналған  тапсырмаларды  оқушылар  дайын  үлгiсiз  мәтiн  құрастырып,  монологты  және  диалогты 
сӛйлеу  дағдыларын  жетiлдiрiлдi.  Оқушыларға  арнайы  дайындалған  үлгiде  тапсырмалар  берiлдi. 
Оқушылар сабақта  шығармашылықпен жұмыс iстедi. Диалогтық оқыту технологиясына сәйкес түрлi 
тапсырмаларды шешуге белсене қатысты. 
4. Қатысымды  -  шешен сӛйлеу  деңгейде оқушыларда кӛпшiлiк алдында қысылмай, саспай 
сӛйлеу, ӛз сӛзiн дәлелдi жеткiзу дағдылары қалыптасты. Оқушылардың сӛйлеу дағдысын жетiлдiруге 
арналған  тапсырмалар  берiлдi.  Сондай-ақ  сабақ  үстiнде    оқушылардың  ӛзiндiк  пiкiр  айтуына, 
сӛйлеген  сӛздерiн  анық  және  толық  жеткiзуге  арналған  тапсырмалар  берiлдi.  Сабақ  барысында 
оқытудың  нақты  жағдаяттар  әдiсi  қолданылды.  Оқушылар  берiлген  кейстiк  тапсырмаға  сәйкес 
жағдаяттарға талдау жасады, ӛзiндiк пiкiр айтты, ӛз ойын дәлелдедi. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi:  
1.Маженская  Т.А. Методика развитие речи на русском языке.  М, Прометей 2010г.. 
2.Ақбаева Қ. Оқу орыс тiлiнде жүретiн мектептiң бастауыш  сыныбында  оқушының  сӛздiк қорын 
байыту әдiстемесi. п.ғ.к.,  ғылыми атағын алу үшiн дайындалған диссертация. А., Ғылым .2001   
3.Ильясов  Г.И. Методика обучение лексической системы  родного языка. А.:2011г. 
 
Аннотация. Блок гуманитарных предметов занял и продолжает сохранять свое достойное место 
в  базисном  учебном  плане.  В  числе  первых  образовательных  областей  стоит  филология, 
компонентами которой являются русский язык как государственный, языки и  литература. Значение 
изучения языков как русского, казахского, так и иностранных, уже ни у кого не вызывает сомнения. 
Усилился интерес к различным аспектам языковой подготовки и речевого развития  детей.  
Аnnotation. Block humanities took and continues to maintain its rightful place in the basic curriculum. 
Among  the  first  educational  areas  worth  philology,  the  components  of  which  are  Russian  as  a  state, 
languages and literature. The importance of studying languages as Russian, Kazakh and foreign, already, no 
one  doubts.  Increased  interest  in  various  aspects  of  language  training  and  language  development  of 
childrenBlock  humanities  took  and  continues  to  maintain  its  rightful place  in  the basic  curriculum.  Among 
the  first  educational  areas  worth philology,  the  components  of which  are  Russian  as  a  state,  languages  and 

 
157 
literature.  The  importance  of  studying  languages  as  Russian,  Kazakh  and  foreign,  already,  no  one  doubts. 
Increased interest in various aspects of language training and language development of children. 
 
 
ӘОЖ 37:173 
       Д 64 
ҦЛТТЫҚ ТӘРБИЕ - ПАТРИОТТЫҚ СЕЗІМНІҢ НЕГІЗІ 
 
Ж. Досыбаева  
№12 Әуезов атындағы тірек мектебі, Жамбыл обл., Жуалы ауд. 
 
Қазіргі  кезде  мектептерге  тәрбие  беру  мәселесіне  жаңаша  кӛқарас  тұрғысынан  қарауды  және 
оқушылардың  патриоттық  сана-сезімін,  сапаларын,  мінез-құлқын  қалыптастыруды  кӛздейтін 
тәрбиенің формалары мен әдістерін жетілдіруді талап етеді. Бұл бүгінде байсалдылық, табандылық, 
батылдылық, батырлық, қайсарлық туралы білім ғана емес, ӛнегелік, тәрбиелік кӛрсету қажет болып 
отырған уақытта аса маңызды.  
Жалпы  Қазақстанда  тұратын  халықтардың    қазақ  халқының  ұлттық  тарихына  деген 
қызығушылығын дамыту,  ұлттық сана-сезімді қалыптастыру оның патриоттық  сезімін  тәрбиелеуде  
негізгі    бағдар  болады.  Қазақ  халқы  ежелден  басқа  халықтардай  Отанын,  ұлтын  сүйген. 
Батырларымыз бастаған қазақ халқы Отанын, жерін, ұлтын жаудан қорғаған.  
Бүгінгі  күндегі  патриоттық  сана-сезімнің  әлсіреуі,  адамдардың  ӛз  елі  мен  оның  жетістіктері 
үшін ұлттық мақтаныш сезімінің ӛзгеруі – бұл қоғамның ӛнегесізденуінің, халықтың тұрақсыздануы 
мен  ыдыраушылығының  ажырамас  сипаты.  Қазірде  Қазақстанда  Отанға  деген  сүйіспеншілік 
қоғамдық  қатынастарды  демократияландыру  және  гуманизмдендіру  негізінде  патриотизмге 
тәрбиелеу  қажет.  Бұндай  жаңарған  қазақстандық  патриотизм  мазмұнын    қазіргі  озық  мәдениет 
құндылықтары  ғана  емес,  сондай-ақ,  қазақ  мәдениетінің  дәстүрлі  құндылықтары,  оның  айрықша 
руханилық,  азаматтық  пен  ӛнегелілікке  ұдайы  ұмтылушылық  құндылықтары  да  құрайды.  Ӛткеннің 
үздік  дәстүрлерін  сақтай  отырып,  қазіргі  заманғы  ӛркениеттің  мейлінше  озық  бағыттарын  игере 
отырып,  қазақстандықтар  ӛз  елін  ең  алдыңғы  қатарлы  шепке  қайта  шығара  алады.  Бұған 
халқымыздың  жоғалмаған,  қайта,  жаңа  әлеуметтік  ӛмір  жағдайында  жаңарған  патриотизмі  қайта 
кепіл бола алады.   
Патриоттық тәрбие тұлға қалыптасуының құрамдас бӛлігі болып табылады, ол жастардың алған 
білімдерінің  негізінде  азаматтық  борыш  ұстанымымен,  жекебастық  мүдделері  қоғамдық 
ұстанымдармен астасып жататын тіршілік әрекеті үлгісіне даярлығын қамтамасыз етуі тиіс. 
Қазірде  қазақ  халқының  дәстүрлері  негізінде  жүзеге  асырылатын  патриоттық  тәрбие 
әлеуметтендіру процесін тұлғаға дәл осы Отанға, Атамекенге қызмет ету арқылы, ӛз тарихы үшін, ӛз 
Отанының әлеуметтік дүниенің ғылымына, мәдениетіне, рухани құндылықтарына қосатын үлесі үшін 
мақтаныш сезімі арқылы ӛз қабілеттерін мейлінше терең ашуға мүмкіндік беретін деңгейге жеткізеді.  
Әрбір  халықтың  тарихи  ӛмірінде  қол  жеткізген  ең  құнды  дүниелері  –  рухани  және  адами 
қасиеттері,  құлықтылық  (моральдық  нормалар)  үлгілері  бар.  Сондықтан  да  әрбір  жаңа  ұрпақ  үшін 
мәнді  тәрбие  -  ұлттық  тұрғыдағы  тәрбие  үлгісі  болып  табылады.  Ӛйткені,  мұнда  тәрбиенің  негізін 
замандар  бойы  қалыптасып  келген  асыл  рухани  құндылықтар  және  биік  ізеттілік  пен  құлықтылық 
тұрғысындағы  ұрпақтан-ұрпаққа  жалғасып  жататын,  адамның  адамдық  қасиетін  нығайтып,  әрі 
асылдандыра түсетін, халықтың даналық ӛмір–салтынан туындап отыратын бұлжымас ережелер мен 
қағидалар құрайды. Ұлттық тәрбие – адам ӛмірінің алтын арқауы. Ұлттық тәрбие жалпыадамзаттық 
рухани  құндылықтарды  жоққа  шығармайды,  қайта  солармен  үндесіп  жатады.  Бұлар  бір-бірін 
байытып, құнарландырып отырады. Ұлттық тәрбиеден тереңдеп  нәр алған  адам  – рухани бай адам. 
Ондай  адам  жалпыадамзаттық  тұрғыдан  мәдени  және  рухани  құндылықтарды  бойына  тезірек 
сіңіреді, сӛйтіп, толық әрі кәміл Адам дәрежесіне тезірек жетеді. Ұлттық менталитет – тұнып тұрған 
рухани қазына. Халықтың тілі мен мәдениеті болсын, салт-дәстүрі мен наным-сенімі болсын – мұның 
бәрі де әрбір халық үшін асыл да қымбатты рухани дүниелер. Этнопедагогика – ұлттық тәрбие негізі 
деп білеміз. Ал ұлттық тәрбие ғаламдағы құндылықтарды бойына сіңіріп, ӛз құндылықтарын арттыра 
береді. 
Ұлттық  патриотизмді  қалыптастыруда    ата-бабаларымыздың  ұлағатты  ойлары  мен    тәлімдік 
тәрбиесінің атқаратын орны ерекше. Ұлттық патриотизм дегеніміз  – ең алдымен, белгілі бір ұлттың 
ӛкіліне  сүйіспеншілікпен  қарау,  оның  ұрпақтан-  ұрпаққа  үзілмей  жалғасып  келе  жатқан 
құндылықтарын  бойына  сіңіру.    Тек  тұлға  ғана  ӛзінің  Отанға  деген  қатынасын  ішкі,  қастерлі  сезім 

 
158 
ретінде пайымдауға қабілетті. Сол себепті, патриотизм де тұлғаның биік даму деңгейін сипаттайтын 
аса маңызды рухани игілік ретінде түсініледі. 
Жас  ұрпақты  патриотизмге  тәрбиелеу  –  бұл  тұлғаның,  елдің,  оның  мәдениетінің  бірегейлігі, 
әлеуметтің,  халықтың  әлеуметтік  психологиясының  ерекшеліктері  толымды  кӛрініс  табатын 
қоғамдық  ӛмірді  ұйымдастырудың  мәні  мен  мақсаттарын  пайымдау  арқылы  жүйелі  дамуы. 
Патриотизм міндетті түрде тұлғаның жоғары әлеуметтік белсенділігін   кӛрсетеді, ӛйткені, оның ӛзі 
еңбекте  табыстарға  жету  үшін,  қоғамға,  ел  жұртқа,  халыққа  қызмет  ету  үшін  биік  серпін  болып 
табылады.  
Бүгінгі  білім  саласындағы  ӛзгерістер  ,  бірнеше  ойдан  таралған  аса  бай  мұраларды  қолға  алу 
арқылы  білім  алушылардың  ел  мүддесі  үшін  жұмыс  жасауына  септігін  тигізіп  отыр.  Оқыту  мен 
тәрбие бүгінгі ӛмірмен ғана  астасып қана жатқан жоқ, тарихтың тұңғиығымен астасып жатыр. Сол 
себептен  де  ӛткеннің  кейбір  іргелі  тағылымдарына  ден  қоюға  тура  келеді.  Бүгінде  жаңа  бетбұрыс 
жасау кезеңі деп білеміз. Педагогика ғылымы алдында оқу-тәрбие жүйесін ұдайы жетілдіру мәселесі 
қойылып  келеді.  Қазіргі  кезде  қазақ  мектебі  оқушыларының  игеруіне  арналған  бағдарламалар 
бұрынғы  жылдармен  салыстырғанда  анағұрлым  күрделі.  Ақпараттарды  жоғары  ғылыми-теориялық 
деңгейде терең және тыңғылықты оқыту, оқу мәліметтерін терең және шығармашылықпен меңгеру 
талап  етіледі.  Яғни  ӛздік  білімін  кӛтеруіне,  ақпарат  кӛздерін  алуға,  ақыл-ой  қабілетінің  дамуына, 
білім негіздерін саналы түрде игеруіне барынша кӛңіл аударылуы қажет деп білеміз. 
Бiлiмдi, жан-жақты қабілетті ұрпақ:  - ұлтымыздың баға жетпес қазынасы.  Ал, қазақ  халқының 
ұлттық  тәжірибелері  мен  тағылымдарының  мол  қазынасы  –  халықтық  педагогика.  Бүгiнгi  қазақ 
мектептерінің алдында тұрған басты мiндет – окушының ұлттық сана-сезiмiн оятып, тәрбиелеп қана 
қоймай, оның бойына халықтық педагогиканы,  ғасырлар бойы қалыптасқан тiл, дiн, тәрбие, ұлттық 
салт-дәстүр,  үлгi-ӛнегенi  сiңiрту,  яғни  тәрбие  беру  мен  оқыту  әдістемелерінің  түрлерi  кӛп.  Ұлттық 
тәлім  тәрбиенің  іргетасын  дұрыс  қалай  бiлу  мұғалiмдердiң,  ата-аналармен  қосылып  жүргiзген 
шараларына байланысты, ӛйткенi, бiрiншi ұлттық тәрбиені ошағы  - отбасында, екiншiден, мектепте 
болғандықтан,  ата-ана  мен  мектеп  болып  бiрiгiп  жұмыс  атқару  -  біздің  басты  мiндетiмiз. 
Халқымыздың  тiлiн,  тарихын,  ұлттық  дәстүрін,  ата  салтын  үмыта  бастаған  бүгiнгi  ұрпақты 
тәрбиелеуге ат салысу жалпы ұлтымыздың мiндетi. Халқымыздың асыл қазынасын тиiмдi пайдалану, 
оның салт-дәстүрі мен мәдениетіне құрметпен қарауға үйретуi сӛзсiз.  
Ӛскелең  ұрпаққа  адамзат  тарихында  ұрпақтан-ұрпаққа  жалғасып  келе  жатқан  патриоттық 
тәрбиені,  отаншылдықты,  сапалы  білімді  дарыту  –  қазіргі  кезде  кӛкейкесті  мәселенің  бірі  болып 
отыр.  Ақиқатында,  осынау  мәселе  еліміздің  тұтастығын,  оны  ішкі  және  сыртқы  күштерден  сақтау 
міндетінің ӛзі жастарды отаншылдық, елжандылық, патриоттық рухта тәрбиелеуді жүктейді.Ӛткенін 
білмеген  халқының  қадірін  білмейді,  халық  нені  бастан  кешірді,  бүгінге  қол  жеткені  ненің  арқасы, 
халық ӛз тарихын жасау үшін тер тӛгіп, азап шекті, тар жол, тайғақ кешуден ӛтіп, жерін қорғап, елін 
сақтады.  Отансүйгіштік  сезімнің  нысаны  мен  қайнар  кӛзіне  Отан,  туған  жер,  табиғат,  оның 
байлықтары,  тіл,  дәстүр,  тарихи  ескерткіштер,  туған  ӛлкедегі  ұлттық  құндылықтар  жатады.Ұлттық 
сезім – ӛзінің ұлттық ӛкілділігін мойындай отырып ұлтына деген сүйіспеншілік, жанашырлық, халық 
мұраларын бағалай білу. Әрбір адам ӛз Отанына деген мақтаныш сезімі, ӛз ұлтын терең сүюі арқылы 
басқа  ұлттарды  танып,  құрметтеуге  тиіс.Ұлттың  сана-сезімімен  ана  тілін  білу  де,  жері  елінің 
тарихына  зер  салу,  тӛл  мәдениетін  игеру  де  туындайды.  Ана  тілін  білмейтін  адам  ӛзінің  де,  ел-
жұртының да қадір-қасиетін жетік біліп, бағалай  алмайды. Жалпы,патриоттық сезімнің қалыптасуы 
отбасынан  бастау  алады.Патриоттық  тәрбие,  ұлттық  намыс,  ұлттық  сана-сезім  рухани  байлықтан 
кӛрініс  табады.  Олай  болса,  рухани  байлыққа,  ең  алдымен,  тілімізді,  дінімізді,  салт-дәстүрімізді 
жатқызсақ,  тіл  –  қазақ  болуымызүшін,дін–адам  болуымыз  үшін,салт-дәстүр–ұлт  болуымыз  үшін 
қажет.   
Мәдениетімізді, ӛз тарихымызды боиымызға сіңіріп, содан кейін ӛзге дүниені игеруге  Ұлттық 
құндылықтарымызды әлемдік деңгейге шығаруға қабілетті тұлға тәрбиелеу үшін:  
-
 
оқушылардың ұлттық сана-сезімін қалыптастыру;  
-
 
жас ұрпақ санасына туған халқына деген құрмет, сүйіспеншілік, мақтаныш сезімдерін ұялату, 
ұлттық рухын дамыту;  
-
 
ана  тілі  мен  дінін,  оның  тарихын,  мәдениетін,  ӛнерін,  салт-дәстүрін,  рухани-мәдени 
мұраларды қастерлеу;  
Ұлттық тәрбие қазір елімізде орын алып отырған кӛптеген мәселелерді: ана тілін, ата тарихын, 
ұлттық салт-дәстүрін білмейтін жастар, тастанды жетім балалар, «қиын» балалар, қарттар үйлеріндегі 
әжелер  мен  аталар,  нашақорлыққа  салынған  жастар,  тағы  басқаларды  бірте-бірте  жоюдың  және 
олардың  алдын  алып,  болдырмаудың  негізгі  жолы.  Ұлттық  тәрбие  алған  ұрпақ  дені  сау,  білімді, 

 
159 
ақылды,  ұлтжанды,  еңбекқор,  сыпайы,  кішіпейіл  болып  ӛседі.  Сондықтан  да  ұлттық  тәрбие  –  ел 
болашағы. Қазақ халқының ғасырлар тұңғиығынан бері тарихымен біте қайнасып келе жатқан ұрпақ 
тәрбиелеудегі  тәжірибелері  бізге  сол  рухани  мәдениет,  этикалық,  эстетикалық  құндылықтарын 
құрайтын  ұлттық  әдет-ғұрып,  салт-дәстүрлер,  әдеби,  музыкалық,  кәсіби,  тұрмыстық  фольклорлар 
мазмұны арқылы жетіп отыр. Халқымыздың маңдайына біткен ұлттық  құндылықтарымызды, сонау 
ӛткен  ғасырлардан  ӛшпес  мұра  болып  қалыптасып  келе  жатқан  дархан  халқымыздың  таратқан  үлгі 
насихаты  асыл  мұраларымызды  дәріптеп,  білімге  ден  қойып  кӛп  ізденіс  жасамайынша  оқыту  мен 
тәрбиені бірге ұштастырып ,  ықпалдастыру мүмкін болмайды. Оқыту мен тәрбиені  ықпалдастырып 
қажымай еткен еңбек арқасында әлемдік деңгейдегі дарынды да тәрбиелі оқушы тұлға шығатынына 
сеніміміз мол. 

жүктеу/скачать 2,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: