229
Қуйидаги мисолни кузатамиз:
Бугунги ўқувчи кечаги ўқувчидан мустақил
фикрининг устунлиги билан ажралиб туради. (Газетадан)
.
Мулланинг
айтганини қил, қилганини қилма. (Мақ.)
. Гапдаги
ўқувчи, мулла
сўзи
бирлик сон шаклида бўлса-да, матн мазмунидан унинг якка ўқувчи
эмаслиги, яъни ўқувчи жамини англатаётганлиги, бироқ бу жамлик
бўлинувчанликдан холи, яхлит эканлиги яққол кўриниб турибди. Бирлик
сон шакли бўлинмас жамлик маъносини воқелантириши учун синтактик
қуршов, матн талаб қилинади. Тадқиқотда матннинг сон категориясига
таъсирини нокатегориал ҳодиса сифатида баҳолашади. Бироқ бунда сон
грамматик маънони ифодалаш ва грамматик воқелантиришга ҳамкорлик
қилиш тушунчаси фарқланиши лозим. Ҳар қандай грамматик ёки лексик
маънонинг воқеланишида бошқа сатҳ ёки ҳодисанинг кўмаклашуви
тилнинг лисоний тизими яхлитлиги мисолида тилшуносликда ҳал
этилган.
1
Жамлик маъноси бирлик сон шаклининг субстаниясида мавжуд
бўлиб, у фақат буни воқелантиришида мустақил ҳаракат қила олмайди.
2
Достарыңызбен бөлісу: