|
бошчасини
ёстиққа қўймоқ,
ўғилчамгаБайланысты: 9690089a-e551-4f56-b4a9-9a2e62630397Бұл бет үшін навигация:
- -жон, -бой, -бек, -қул, -той
- -хон, -ой, -бека, -пошша, -биби, -бону, -нисо, -пари, -гул
- Пошшахоним ранжимасинлар,-дея гап бошлади титроқ овозда... (З.Самадий). В) қавм-қариндошлик атамаси таркибида -пошша
бошчасини
ёстиққа қўймоқ,
ўғилчамга
атадим, чиройлигина
қушча
,
булбулчамдан
ўргилиб кетай;
В) кичрайтириш-ҳурматлашни:
Қизиқ эртак экан,
отинча,
энди
зерикмайдиган бўлдим
(Ойбек).
Г) кичрайтириш-камситишни: 1.
Сал ўзингизни босиб олинг, йигитча!
(Ҳ.Наз.). 2.
Сен,
йигитча
дейман, мактаб очаман деб мунчча катта
кетмасанг
(Ч.Айтматов).
Д) сўзловчининг шахсий-салбий муносабатини:
Қани, гапир, галстуг
таққан
махсимча
!
(Мирмуҳсин).
Хўш, бой,
хотинчангизга
раҳмингиз
келдими?!
(Ҳамза).
-чоқ, -чак
қўшимчаси:
А) кичрайтириш-эркалашни:
қўзичоқ, келинчак, тойчоқ, тугунчак;
Б) кичрайтириш билан бирга сўзловчининг муносабатини: 1.
Ҳа,
тойчоғим
, нега ухламаяпсан?
(Ч.Айтматов). 2.
Алла болам, алла-ё,
қўзичоғим
алла-ё
(Қўш.);
В) камситишни:
Ҳа,
келинчак
, шуни ҳам билмайсизми?!
Эркалаш шакли парадигмаси
гина (-кина, -қина), -жон, -хон, -бой, -
бек, -қул, -той, -ой, -бека, -пошша, -биби, -бону, -нисо, -пари, -гул, -лоқ
шаклидан иборат бўлиб, қуйидагича маънони ифодалайди:
гина (-кина, -қина)
қўшимчаси:
265
А) эркалаш ва кичрайтириш-эркалашни:
болагинам, Ойқизгинам,
тентаккинангиз, тойчоққинам, холагинанг, қўзичоққинам;
Б) кичрайтиришни:
қизгина (қизча), қушгина (қушча), болагина
(болача);
В) эркалаш ва ҳис-ҳаяжонни: 1.
Худоё
умргинангиз
узун бўлсин, бола-
чақаларингиз орзусини кўринг
(П.Турсун). 2.
Дўтгинам
, хаёлан қучаман
сени, Хазон даврасида кутаман сени
(А.Орип.).
3.
Бироқ
кета
олмайди,
дилгинаси
доғлидир, Чунки қай бир бешафқат қўлларга у
боғлидир
(О.Матжон).
-лоқ
қўшимчаси:
Фақат кичрайтириш-эркалаш маъносини ифодалаш учун хизмат
қилади:
қизалоқ, чақалоқ, тойлоқ, бўталоқ.
-жон, -бой, -бек, -қул, -той
аффиксоиди:
А) асосан эркак кишининг атоқли отига қўшилиб эркалаш-маъносини
ифодалайди:
Аҳмаджон, Раҳимбой, Озодбек, Мелиқўул, Омонтой;
Б) қавм-қариндошликни билдирувчи сўзга қўшилиб эркалаш ва
қурматлаш маъносини ифодалайди:
бобожон, отахон, опажон, келинжон,
сингилжон;
В) бадиий асарда салбий маънодаги исмга қўшилиб, кинояли
муносабатни:
Олғирбой, Тўймасбек, Сўқиржон, /айратқул, Ёмонтой.
-хон, -ой, -бека, -пошша, -биби, -бону, -нисо, -пари, -гул
аффиксоиди:
А) асосан аёл кишининг атоқли отига қўшилиб, эркалаш маъносини:
Сохибахон, Асалой, Қутлибека, Хушрўйбиби, Хуршидабону, Баҳринисо,
Аноргул, Султонпошша;
Б) исмдан бошқа сўзга -хон аффиксоиди қўшилганда киноя маъно
муносабатини
:1.
Пошшахоним
ранжимасинлар,-дея гап бошлади титроқ
овозда...
(З.Самадий).
В) қавм-қариндошлик атамаси таркибида
-пошша
аффиксоиди киноя,
кесатиш маъносини: 1.
Айланай
келинпошша
, биз сенитушгача эркаланиб
ётсин деб келин қилганимиз йўқ
(М.Шолохов). 2.
Бунинг сирини
Достарыңызбен бөлісу: |
|
|
