Ўзбекистон республикаси


III .  Ҳар иккала қисми мустақил ҳолда ишлатилмайдиган



Pdf көрінісі
бет271/303
Дата03.12.2023
өлшемі3,07 Mb.
#133510
түріМонография
1   ...   267   268   269   270   271   272   273   274   ...   303
Байланысты:
9690089a-e551-4f56-b4a9-9a2e62630397

III

Ҳар иккала қисми мустақил ҳолда ишлатилмайдиган 
сифат

ажи-бужи, алоқ-чалоқ, пойинтар-сойинтар, ували-жували, ўпоқ-
сўпоқ, иланг-биланг

Бошқа туркумга хос сўз конверсия йўли билан сифатга ўтиши 
мумкин. Бу сифатлашув дейилади. Сифатлашув тарихий жараён бўлиб, 
бошқа сўз туркуми узоқ давр ўтиши билан сифатга айланиб боради. 
Сифатлашув ҳодисаси лисоний табиатга эга. 
1.
Жуфт ва такрорий отнинг сифатлашуви: 
мош-гуруч, йўл-йўл, ранг-
баранг, хилма-хил.
2.
Ўзак ҳолидаги феълнинг сифатлашуви: 
дайди, қари, чалкаш, 
янглиш, туташ, аралаш
.
 
3.
Ҳаракат номи шаклидаги жуфт феъл: 
олмоқ-солмоқ. 
4.
Кесимлик шаклидаги феъл: 
олди-қочди, куйди-пишди, туғди-
битди, илигузилди, ичакузди, супрақоқди. 
 
Сифатнинг тузилишига кўра тури
. Сифат тузилишига кўра 
содда
ва 
мураккаб 
бўлади. Содда сифат бир ўзакли бўлади: 
оқ, ёзги, ақлли, беғубор, 
тор
. Мураккаб сифат ўз ўрнида учга бўлинади: а) 
жуфт сифат
; б) 
такрорий сифат
; в) 
қўшма сифат



466 
Жуфт сифат икки сифатнинг жуфтлашишидан ташкил топади: 
оқ-
қора, яхши-ёмон, катта-кичик

Такрорий сифатда бир ўзак такрорланади: 
катта-катта, баланд-
баланд, оғир-оғир

Қўшма сифат бирдан ортиқ мустақил сўзнинг қўшилишидан ҳосил 
бўлади: 
ҳаво ранг, ишёқмас, эртапишар, ёқавайрон, ўзбилармон

Эслатма
. Жуфт ва қўшма сифат ясама бўлиб, такрорий сифатда шакл 
ясалиши мавжуд. Бироқ такрорий сифат тараққиёт натижасида янги маъно 
касб этиши ҳам мумкин: 
йўл-йўл
. Бунда янги сўз ясалиши эмас, балки 
сўзшаклнинг лексемалашуви ҳодисаси мавжуд.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   267   268   269   270   271   272   273   274   ...   303




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет