ЫБЫРАЙ
АЛТЫНСАРИН ЖӘНЕ ИСЛАМ
Шоқан көтерген ағартушылық туын ол қайтыс бол-
ғаннан кейін ұлы педагог Ыбырай Алтынсарин мен ұлы
ойшыл ақын Абай Құнанбаев берік ұстады. Олар Шо-
қаннан қалған озық дәстүрді — ағартушылық идея-
сын — өз
өмірлері мен еңбектерінің, іс-әрекеттері мен
творчестволарының үзілмес аркауы, бұлжымас компа
сы, берік тірегі етті.
Егер Шоқан казак, халқының тарихи арнасына өткен
ғасырдың 50-ші және 60-жылдардың бірінші жартысын-
да, Россияда крепостнойлық правоны жою үшін
саяси
және идеологиялық күрестің күшейген кезінде келсе,
Ыбырай тарихи арнага XIX ғасырдың 70—80 жылда-
рында, крепостнойлық право жойылып, Россияда капи-
тализмнің кауырт дами бастаган кезінде келді.
Бұл кез-
де өндіріс пен сауданың, теміржол мен су жолдарының
өрбіп өсуіне орай, Россияда капитализм кеқ де терең
етек жаяды. Россияның
шет аймақтары да капитализм
бұгауына кіре бастайды. Ыбырай өмір сүрген Казақ-
станның солтүстік-батыс аудандарындагы жадалыктар
да осы қүбылыстың айкын көріністерінің бірі еді.
Бүкіл Россиядағы дамудың жаңа бағытын анғара
отырып, Ыбырай өз халкын отырықшылыкка,
қолөнер-
ді өркендетуге, өндірісті дамытуга, бірігіп, білім мен
гылымға талпынуга, оган ат салысуға шакырады. Шо-
қан
мен Абай сияқты, ол да халыктар достығы идеясын
қуаттап, қазақ халкының орыс халкымен достасуына ба-
рынша күш салысады. «Өзінің табиғи жаратылысында
әр нәрсені білуге құмар және ұғымпаз зерек қазақ хал-
кының қазіргі экономикалық
және саяси жағдайының
өзі аяктарын аттап басқан сайын дерлік орыс тілін,
орыс жазуын білуді қажет етіп отыр»1 деп келешекке
бағыт сілтейді Ыбырай. «Надан жатқан, бірақ әлі аз-
ғындық жолға түспеген, пайдалы нәрсенің бәріне жаны
құмар халкымызға шама
келгенінше қызмет ету біздің
Достарыңызбен бөлісу: