Қарахан және Қимақ мемлекеттері

19 
Бҧл процесс оңтҥстік-шығыс аудандарда кҥшейді. 
Себеп:
Табиғи-географиялық жағдай, халықаралық сауда жолының ҿтуі. 
Орталық, Солтҥстік-шығыс аудандарда мал шаруашылығы ҥстем болды. 
Х ғасыр ортасында Жетісу жҽне Шығыс Тҥркістан (Қашқар) бір бҿлігінде 
феодалдық қҧрылымды Қарахан мемлекеті пайда болды. Себепші: Қарлҧқ 
тайпасынан(чигил, яғма да кірелі) ыдырауы. 
Этникалық құрамын
кҥрделі бір деректер ҧйғыр мен қарлҧқ бірігіп қҧрды 
десе, кейбір деректер де яғма мен шігіл тайпалары. 
Территориясы: Шинжаң, Жетісу, Мҽуреннахр. 
940 жылы Сатҧқ боғра хан Баласағҧнды ҿзіне қаратты. Бҧл Қарахан 
мемлекетінің тарихи бастауы. Кейін Қашқармен Таразды, Жетісуді қаратады. 
940 жылы Мемлекеттік діні–ислам; Астанасы–Қашқар; Шығыс қағанат- 
ордасы, билеушісі- Мҧса (Сатҧқ баласы). 
Батыс Қағанат территориясы- Мҽуреннахр жҽне Ферғананың батыс 
бҿлігі. 
Астанасы
Ҧзкент, кейін Самарқанд қаласына ауыстырылады. 
Шаруашылығы
: Кҿшпелі мал шаруашылығы жҽне жартылый кҿшпелі 
мал шаруашылығы. 
«ихта» -
хандардың туыстарына халықтан салық алу хҧқығын сыйға 
тартты.
Коммендация-
ҽлсіздің ҽлдіге жерін беріп, ҽлдінің ҽлсізді қорғауы; 
Саяси құрылысы: 
- «Арслан» (арыстан, боғра)– Қарахан билеушілерінің жоғарғы атағы, 
арслан чигилер кҿсемі, боғра-яғма кҿсемі. (Ҽли арыслан мен Сатҧқ Богра) 
- «Тамғаш хан» - хандардың ханы. XIIғ. Қараған мемлекеті қҧлады.
Себеп: мемлекеттің екіге бҿлінуі: Садҧғ богра хан мен Ҽли арыстан хан.
Билік қарақытайлар қолына ҿтеді. 
Мәдениеті: -
Испиджаб – сауда орталығы. Ақша қҧю Тараз, Отырар, 
Самарқанд, Бҧхар, Шаш қалаларында жҥреді. X-XIғғ. сҽулет ҿнері дамыды, ою-
ҿрнек нақышы (Айша Бибі, Аяққамыр, Алаша, Ҽулие ата, Баба ҽже, 
Сырлыкеніш, Тараз моншасы, Таластағы тас кҿпір) 
 
Қимақ қағанаты (IXғ. –Xғ. басы) 
Қытай деректерінде - Яньмо (қимақ) тайпасы 
Олар VIIIғ. басында Солтҥстік Батыс Моңғолияда, VIIIғ. ортасында Солтҥстік 
Алтай, Ертісте қоныс тепті. 
Ішкі саясаты: 
- 656ж. тайпа кҥшейе берді. 
- 840ж. (Ҧйғыр қағанаты қҧлап, біразы қимақтарға қосылды. 
Қҧрамы: 7 тайпа – эймур, имақ, қыпшақ, татақ, баяндур, ланиказ, ажлар. 
Тайпа басшысы – жабғу (ябғу) 
Сыртқы жағдай: 
- IXғ. II жартысында 12 тайпа болды, ең мықтысы – қыпшақ 
- XIғ. басы - қимақ қағанаты қҧлады 
- қыпшақтар кҥшейді; 
- дара билікке ҧмтылу; 

20 
- Орта Азия кҿшпелілер соғысы ҽсерінен сырттан келудің кҥшейюі; 
- Билеушісі – қаған, шексіз билік. 

жүктеу/скачать 1,01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: