Жауапты редакторлар: ҚР ҰҒА академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор Р. Сыздық
жүктеу/скачать 3,26 Mb. Pdf көрінісі
|
zhubaeva o khkh gasyr basyndagy kazak tili zhonindegi zertte
| БАҚЫУ СИЕЗІНІҢ
ЛАТЫН ƏРПІ ТУРАЛЫ ҚАУЛЫСЫ Бақыу шəрінде болған жалпы түрік сиезі латын əрпін қабыл алды, араб əрпі іске аспайтұнын білім иесі ыспат- таб берді – деб мұндағы дүмше латыншыларымыз лепіртіб жүр. Істің анығына қаныу үшін, сійездің қаулысы емес, сол сійезде айтылған дəлелдерді тексеру керек. Дəлелге тұтатұн болсақ: Бақыу сійезінде осы күнгі түрік əрібіндегі жазуы жағынан (жазудың жылдамдығы жағынан), жазылғанды оқыу жағынан да, үйрету жағынан да латын əрібінен көш ілгері екені шексіз анықталды. 295 Татарлардың жаңа жобасы қабылданса, бұл күнгі əрібі- міздің баспахана жағынан болыб отырған кемшілқуктері де жойылыб, бұл жағынан да латын əліббесіне қарағанда екі есе (кəтесіз дəл екі есе) жеңіл болмақшы. Бұл да шексіз ыспат- талды. Кəзіргі түрік əліббесінің дəлелі басым болғанмен, оны сійездің қабыл алмағаны қалай деушілер болады ғой. Латынды қабылдаб, қол көтерген сійез мүшелері, күрес- шілдер мен емес, сійездің латыншыл мүшелері, сійезді шақырған кəмійтеттің мүшелері, бір-екеуінен басқасының бəрі де латыншыл боған; жаңа сійезді шақырғандағы мақ- сатының өзі де латынды қабылдау үшін болған. Сондықтан сійез мүшелерінің дені латыншыл болғаны кереметбен емес, амалсыздан болды. Сійез шақырған кəмитет сійезде айтылған баяндама ай- тыс сөздерінде де қалдырмай басыб шығарамыз деб уəде беріб қалған сөзінде тұрса, сійез сөзіндегі бөлек кітаб бо- лыб басылыб шығар, мұнда да келер, түрік əрпі мен латын əрпінің дəлелдері қандай болғанын хат танитұн азамат өз көзімен оқыб көрер. Бірақ латыншыл кəмитет ол сөзінде тұра алар ма, жоқ ба? О жағы күмəнді. Латынға қарсы дəлелдерді елге көрсетпеу үшін, ол кітаб басылмай қалуы да мүмкін. Сійезге келген əкедемик, көбі бұл мəселе ғылыми жағы- нан тексерілетін мəселе емес, сайасат мəселесі деп, сөзге кіріспей қалған. Біздің латыншыларымыз латынды мақтағанда: оқыту əдісі, жазу, оқу жағынан артық деп мақтайды. Бірақ оған жалғыз ауыз да дəлел жоқ, – оның бекер екеніне, соқырға тайақ ұстатқандай дəлелдер бар: оны сійезде Ғалымжан Шəрап шексіз ыспаттаб шықты. Латыншылар оған жалғыз ауыз да жауап қайтарған жоқ. Елдес жүктеу/скачать 3,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|