Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясының ЕҢбектері

87 
 
ӘОЖ327:659.23 
 
ХХ ғ. СОҢЫ ХХІ ғ. БАСЫНДАҒЫ ГФР-ДІҢ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ  
 КӘСІПКЕРЛЕРІНІҢ МҤДДЕСІ 
 
Маденов Н.И. 
М.Әуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан 
 
Резюме 
В данной статье рассмотрено  интерес предпринимателей ФРГ в Казахстане в конце XX - начале       
XXI вв. 
 
Summary 
In this article reviewed by interested entrepreneurs of Germany in Kazakhstan at the end of XX - beginning 
of XXI century. 
 
ГФР  Қазақстан  Республикасының,  тауар  айналымы  бойынша  Ресейден  кейін  екінші  орынды  
және  еуропалық  елдер  арасынан  бірінші  орынды  алаотырып,  ең  негізгі  саудалық  серіктестерінің  бірі 
болып табылады.  Соңғы бес жылдың ішінде біздің елдеріміздің арасындағы сауда кӛлемі ҥш есеге ӛсті 
және За последние пять лет объем торговли между нашими странами вырос в три раза и достиг в 2001  
жылы    2,7  млрд.  маркаға  жетті.  Тағы  бір  қызық  кезең:  1999  жылдан  бері  Қазақстан  экспорты 
Германиядан  алынатын  импорттан  жоғары.      2000  жылы  Германиямен  арадығы  біздің  саудадағы  оң 
сальдо 1 млрд. маркаға жетті. Биылғы жылы  эксперттер тағыда ГФР біздің экспорттың 15–20% ӛсуін 
кҥтуде.  
Қазақстандағы  неміс  капиталы  мен  неміс  технологиясының  қатысуын  сӛз  етсек,  онда  қазіргі 
уақытта Қазақстанда 120 германиялық фирмалар мен банкілердің ӛкілдіктері жәнеде 160 аса бірлескен 
кәсіпорындар жҧмыс істейді.  
Германия  федералдық  деңгейле,  қаржылық  және  техникалық  ынтымақтастық  бағыты  және 
―Гермес‖ сақтандыру қаптамасы  бойынша даму саясатын қолдауды жҥзеге асырады, жер бойынша  – 
Тӛменгі Саксониямен тікелей серіктестік қатынастар ҧсталады, ал халықаралық деңгейде Германиядан 
қаражаттың  бір  бӛлігі  жан  –  жақты  ынтымақтастықтың  әртҥрлі  бағдарламаларын  жҥзеге  асыруға 
беріледі  (БҦҦ,  ТАСИС).  Қазақстан  экономикасына  ынтымақтастықтың  әртҥрлі  каналдары  бойынша 
тҥскен  неміс  капиталының  жалпы  кӛлемі  1,8  млрд.  маркадан  асып  кетті.  Мен  келтірген  мәліметтер, 
Германияның  Қазақстан  экономикасындағы  ҥлесінің  аумақтылығын  анық  кӛрсетеді.  Дегенмен, 
дҥниежҥзінің  ҥшінші  экономикалық  державасы  болып  табылатын,  ГФР  инвестициялық  қатысуы  екі 
жақтың әлуеттілігіне барлық уақытта жауап бермейтініде айдай анық болып тҧр. 
Неміс  бизнесінің  Қазақстандағы  инвестициялық  қатысуының  жеткіліксіздігінің  объективтіде, 
субъективтіде  себептері  бар.  Жалпыға  белгілі,    Қазақстанның  тәуелсіз  дамуының  бастапқы 
этаптарында  шетелдік  инвестициялардың  басты  ағысы,  инвесторлар  ҥшін  тек  қана  капитал 
қажетсінетін емес, сонымен қатар ең қызықтыратын мҧнай газ секторына бағытталды. Ал Германияда, 
тарихи  қалыптасқан  жағдай,  кӛмірсутекті  шикізатты  қазып  алумен  айналысатын  ірі  мҧнай  газ 
компаниялары жоқ. Осыны есепке алғанда жағдай әбден тҥсінікті, Қазақстан экономикасына капитал 
салу  кӛлемі  бойынша  неміс  фирмалары,  ―Шеврон‖,  ―Мобил‖,  ―Тексако‖,  ―Бритиш  петролеум‖, 
―Аджип‖  және  басқалары  сияқты  халықаралық  гиганттардан  қалыс  қалады.  Одан  ӛзге,  неміс 
экономикасы    80%  орта  және  шағын  кәсіпорындардан  тҧрады,  олар  сыртқы  рынокта  байқап  әрекет 
етеді  және  ірі  халықаралық  компаниялардан  айрықшаланатыны,  ӛздеріне  жоғары  тәуекелділікті  бере 
алмайды. Сонымен қатар ескеру керек, ӛткен он жыл жаңа шығыс жерлерінің экономикасын  біріккен 
жалпы  германиялық    экономикаға  қарқынды  интеграциялау  жылдары  болды,  бҧл  ҥлкен  қаржылық 
қаражаттарды әкетті және сыртқы рыноктардағы неміс бизнесінің белсенділігін тӛмендетуге әкелді.  
Қазақстан-герман  экономикалық  ынтымақтастығына  ҧйымдастыру  қолдауы  да  жетіспеді. 
Экономикалық  ынтымақтастық  саласындағы  негізгі  координациялаушы  орган  болып  табылатын, 
Кооперациялық кеңесте 1995 жылдан бері ӛз жҧмысын атқаған жоқ.   
Осыған байланысты 13 мен 19 қараша аралығында 2000 жылы  Берлинде Қазақстан достарының 
Германиялық  қоғамымен  және  ГФР-дағы  біздің  республиканың  елшілігі  белсенді  жәрдемімен 
ҧйымдастырылған  ―  Қазақстанның  дҥниежҥзілік  шаруашылыққа  бірігуіндегі    Еуроазиялық  кӛліктік 
коридорлар және олардың атқаратын ролі‖ халықаралық ғылыми  – практикалық конфереция ӛтті. ҚР 
СІМ-нің  баспасӛз  қызметі,  конфереция  жҧмысында  Қазақстанның,  Ресейдің,  Германияның  және 
Ҧлыбританияның  ғалымдары  мен  саясаттанушылары,  саясаткерлері,  банкілік  және  іскер  топтарының 
ӛкілдері,  сонымен  қатар  елшіліктің  қызметкерлері  қатысқанын  жариялады.  Конференцияда  баяндама 

88 
 
жасағандар: ГФР Бундестагының депутаты, Қазақстан достарының Германиялық қоғамының тӛрағасы 
және  СДПГ  парламенттік  фракциясының  тӛрағасының  орынбасары  Гернот  Эрлер,  ГФР-дағы  ҚР 
Тӛтенше және Ӛкілетті елшісі  Вячеслав Гиззатов, ―Сименс АГ‖ концернінің вице-президенті, Африка, 
ТМД,  Таяу  Шығыс  аймақтарымен  ынтымақтастық  мәселелері  бойынша  уәкілетті    Шарфф  және 
басқалары.  Ӛзінің  сӛзінде  Г.Эрлер,  қалыптасушы  жҥйеде  жаңа  кӛліктік  коридорларының,  мысалы 
―Ҧлы Жібек жолы‖ сияқты, ТМД және Орталық Азия  елдерінің  дҥниежҥзілік шаруашылыққа бірігуі 
ҥшін қандай маңызы бар екеніне тоқталды. 
Қазақстан  Республикасы  мен  Германия  Федаративтік  Республикасы  арасындағы  шартта 
экономика, ӛнеркәсіп, ғылым мен техника салаларындағы кең масштабтағы ынтымақтастықты дамыту 
туралы  6  статьяда  айтылған:  «Шарттасушы  Жақтар  әрбір  мемлекеттегі  қолданудағы  заңдарға  сәйкес 
фирмалар  мен  ҧйымдардың  филиалдарын  қҧруға  жәрдемдесуге  ӛзінің  дайын  екендігі  туралы 
жариялайды. Жәнеде филиалдардың орналасу орынын еркінше таңдау принципімен жетекшілік етеді. 
Екі  мемлекеттің  фирмалары  мен  ҧйымдарына,  қолданудағы  халықаралық  міндеттемелер  шеңберінде, 
ҥшінші  елдер  фирмалары  мен  ҧйымдарына  қатысты  ыңғайлы  режимнен  кем  тҥспейтін  оңтайлы 
жағдайлар жасалуы керек. Бҧл ереже тең дәрежеде, сәйкес мемлекеттің қолданбалы заңы шеңберінде 
жетекшілер мен мамандарды жҧмысқа қабылдау және еңбектену қызметіне қатысты әрекет етеді.  
Шарттасушы  Жақтар  қолданбалы  заңдардың  ережелері  негізінде  және  мемлекет  аралық 
келісімдерге сәйкес, табыс табу мақсатында сәйкес екінші Шарттасушы Жақ территориясына келетін, 
оның  азаматтарына  келу  және  қызмет  жасаудың  оңтайлы  жағдайларын  жасау  мәселелерінде  тең 
дәрежеде ынтымақтасады» [1]. 
Қазақстан  экономикасында  «Сименс»,  «Алкатель»,  «Крупп»  және  басқа  концерндер  сияқты 
гиганттар ӛз орынын тапты, бірақ жалпы алғанда Алматының экономикалық ынтымақтастық деңгейіне 
кӛңілі толмады. ҚР мен ГФР арасындағы сауда – экономикалық қатынастың мәнін тҥсіну ҥшін, оларды 
жалпы еуропалық саясат контектіндеде, неміс экономикасының ерекшелікті қҧрылымы контектіндеде 
қарастыру керек.  
Кеңіс  Одағы  қҧламас  бҧрын  ЕО  жаңа  тәуелсіз  мемлекеттерге  кең  масштабтағы  кӛмек  кӛрсету 
курсын  алды    (Еуроодақтың ең  белгілі  бағдарламасы    -  ТАСИС),  бірақ  сол  уақытта  ӛз  рыногін  ТМД 
елдерінің ӛнімдерінен оқшаулай бастады («тарифтік саясат атауымен белгілі»). Қазақстанда ол бірінші 
кезекте болат пен кен экспорты саласына қатысты болды, оның ішінде уран кендері. Екінші жағынан, 
Қазақстан мемлекеттік деңгейде несиені сақтандырудан бас тартқанда, ГФР ҥкіметі ӛзінің кәсіпкерлері 
ҥшін ашқан «Гермес» несиелік бағыты тоқтап қалды. Нәтижесінде жҥздеген миллион маркалар талап 
етілмей  қалды.  Сонымен,  1990  жылдардың  бірінші  жартысында  неміс  кәсіпкерлері  арасында  біздің 
рыногіміз инвестиция ҥшін тым тәуекелші деген пікір туды.  
Сондықтан  Қазақстан  Республикасы  мен  Германия  Федаративтік  Республикасы  арасындағы 
шартта экономика, ӛнеркәсіп, ғылым мен техника салаларындағы кең масштабтағы ынтымақтастықты 
дамыту туралы 2 статьяда айтылған:  
Шарттасушы  Жақтар  екі  мемлекеттіңде  кәсіпорындары  мен  ҧйымдары  арасындағы  кедергісіз 
қарым – қатынастарды қамтамасыздандыру ҥшін қҧқықтық және материалдық алғышарттарды қҧрады.  
Осы  мақсатты  іске  асыруда,  герман  экономикасының  ӛкілі  Бюросы  маңызды  роль  атқарады. 
Қазақстан Республикасы бҧл Бюроның қызметіне жәрдемдесуге ӛзінің дайын екенін жариялайды» [1, 
27 б.]. 
Осындай  жағдайларда  Қазақстан  Президенті  1997  жылдың  қарашасында  Боннға  барады. 
Германияға  екінші  ресми  сапары  Н.Назарбаевтың,  алдында  ғана  Қазақстан  ҥшін  және  каспийлік 
ресурстардың келешекте дамуы ҥшін ӛте маңызды кӛп миллиардты келісімге қол қойған, Вашингтонға 
ресми  сапарының  жалғасы  болғанын  айта  кетуіміз  керек.  Боннда  ол    Германияны  каспиийлік 
мҧнайшығарушы  инфрақҧрылымның  қаражаттануын  инвестициялауға  шақырды,  бірақ  оның  ҥндеуі 
жауапсыз  қалды.  Коль,  ӛзі  жеңіліс  тапқан  сайлаудың  мәселесінен  аспады;  негізгі  ішкі  қаражаттық 
ресурстар шығыстағы жерлерді игеруге жҧмсалынды; немістің экономикасының социалдық нарықтық 
моделі, осы уақытқа деін орын алып тҧрған, стагнация фазасына кіре бастады. 
Екінші  жағынан  қазақстандық  жақта,  орташа  және  шағын  кәсіпорындарға  базаланатын, 
Германияның  әлеуметтік  –  экономикалық  қҧрылымының  ерекшеліктерін  ескермеді.  Тура  осындай 
деңгейде, Германия Қазақстанды және басқада оралық азияттық мемлекеттерді инветировать етпекші 
еді.  Қазақстан  бірге  жҧмыс  істеп  ҥйренген,  «Сименс»  типті  ірі  концерндер,  әрине  бҧл  ережеден 
тысқары.  Дегенмен,  Каспий  теңізі  неміс  саясаткерлерін  қызықтырмады  деп  айтуға  болмайды,  шын 
мәнінде  керісінше.  Кольдің  ҥкіметі  билік  басында  соңғы  айларда  тҧрғанда,  социал-демократтық 
партиясында  1998  жылдың  шілдесінде  Каспий  аймағы  бойынша  қҧжат  туылды.  Ол  қҧжатта,  Каспий 
теңізі  кӛршіліес  державалардың  геосаясаттық  ойыннына  және  саясаттық  бәсекелестігіне  айналмауы 
керектігі  бекітілді.  Аймақтың  дамуы  негізіне,  барлық  компаниялардың,  оның  ішінде  неміс 
компанияларыныңда, мҥддесін қамтамасыз ететін шындықты бәсекелестік шарттардың экономикалық 

89 
 
тәсілі  салынуы  керек.    Экономикалық  сипаттамадағы  кӛптеген  егжей  –  тегжейліктерді  еске  бермей 
айтатын  болсақ,  қазақстандық  және  неміс  лидердерінің,  ірі  масштабтағы  саясаткерлер  ретінде, 
кӛптеген параметрлері ӛте ҧқсас.  
Қазақстанда  120  германиялық  фирмалар  мен  банкілердің  ӛкілдіктері  жәнеде  160  аса  бірлескен 
кәсіпорындар  жҧмыс  істейді.  Екі  жақты  ынтымақтастықтар  келесідей  салаларды  қамтиды: 
мҧнайгаздық («Қазгермунай», Прой-саг»), минералды-шикізатты («Эшкон», «Ивикон» ИБИ), кӛліктік-
коммуникациялық  («Сименс»,  «Даймлер-крайслер»,  «Дойче  Телеком»),  ауыл  шаруашылығында 
(БАСФ,  «АгрЕво»).  Одан  ӛзге,  соңғы  кездерде  жиӛанкездік  кеңінен  даму  табуда.  Келешекте  ҚР  мен 
ГФР арасындағы экономикалық ынтымақтастық федералдық жерлер деңгейінде дамитын болады, бҧл 
ең келешекті деп саналады. Ӛткен жылы «Қазақстан – Тӛменгі Саксония» жҧмысшы тобы ӛз жҧмысын 
бастады.  ГФР  жағынан  келесідей  кӛлемде  кӛрсетілетін  ресми  кӛмектің  маңызы  ӛте  зор:  қаржылық 
(жеңілдікті  несиелердің  бӛлінуі),  техникалық  (нақты  жобаларға  гранттар  беру)  және  жеке 
ынтымақтастық    (мамандарды  оқыту).  Жалпы  алғанда  қазақстан  экономикасына  салынған  барлық 
неміс инвестициялары 2000 жылдың аяғында 1.84 млрд. маркаға жетті. 
Қазақстанның  дҥниежҥзілік  елдер  инвесторлары  ҥшін  ең  мҧдделі  жиырманың  ішіне  кіретіні 
белгілі. 
Осыған  қатысты  ҚР  Президенті,  еуропалық  елдер  арасындағы  Қазақстанның  басты  сауда 
серіктесі  болып  табылатын,  Германияның  ерекше  ролін  атап  ӛтті.  Мемлекет  басшасының  сӛзі 
бойынша,  енді,  «…біздің міндетіміз ӛндірістік  –  инвестициялық  ӛзара  әрекетке  ӛту  болып табылады. 
Бҧл жерде бизнесмендер, кәсіпкерлер жәнеде қарапайым адамдар арасындағы қарым – қатынаста ӛте 
маңызды орын алады» [2]. 
Нҧрсҧлтан  Назарбаевтың  Германияға  соңғы  ресми  сапары  кездесілерге  мол  болды,  кездесулер 
саяси қызметкерлерменде, немістің іскер топтарыменде ӛткізілді.   
Қазақстан Президенті  Дойчебанк АГ, Коммерцбанк АГ және  Сименс АГ болды. 
«Президент  Назарбаевтың  Коммерцбанкпен  кездесуінде  Германияның  саяси,  экономикалық 
бетке  ҧстарларының  350  ӛкілдері  қатысты  »  [3],  -деп  хабарлады    телефон  арқылы  Франкфурттан 
Қазақстандағы Коммерцбанк ӛкілдігінің басшысы  4 қазанда. 
Марко  Графф  Президенттің  біздің  елдеріміздің  арасындағы  экономикалық  ынтымақтастықты 
кеңейту туралы сӛзіне ҥлкен қызығушылық кӛрсетті.  
«ГФР - дағы кӛпшілік Қазақстан туралы ақпаратты жеткіліксіз біледі, сондықтанда осы кездесу 
бҧл кемшілікті жояды» [3], - деді ол. 
Графф  мырзаның  пікірі  бойынша,  президент  Назарбаевтың  ресми  сапарының  нәтижесі  жақын 
келешекте байқалатын болады, ӛзін кӛп кҥттірмейді. 
"Біз Қазақстанда кӛптен бері жҧмыс істеп келеміз және алғы шептегі қазақстандық банкілермен 
кеңес  берушілік  және  корреспонденттік  қатынас  саласында  белсенді  ынтымақтасамыз.  Қазіргі  кезде 
тапсырыскерлерді  тікелей  несиелендіру  мҥмкіндігін  қарастырып  отырмыз"  [3],  -  деп  қосты  ол, 
Қазақстан Республикасындағы Коммерцбанк қызметі туралы айтқан кезде. 
"Ынтымақтастың  ӛркендеуінің  келешегі  Қазақстан  мен  корпоративтік  секторлардың  қаржылық 
рыноктарының  эволюциясының  жылдамдығына  тәуелді",  -  деп  бізге  телефон  арқылы  мәлімдеді 
Дойчебанканың еншілес бӛлімшесі Ди-Би Секьюритиз Қазақстанның президенті. 
"Кез  –  келген  ынтымақтастық,  мейлі  ол  елдер  арасындағы  болсын  немесе  серіктестер 
арасындағы  болсын,  шешуді  талап  ететін,  белгілі  бір  тҥсінбеушіліксіз  және  мәселесіз  болуы  мҥмкін 
емес деп ойлаймын ", - деді  Ерлан Елемесов, Германия мен Қазақстан арасындағы ынтымақтастықты 
кеңейтуге кедергі келтіретін проблемелар туралы айтқан сӛзінде.  
Ол  Дойчебанктің,  Қазақстанның  барлық  ірі  банкілерімен  және  корпорацияларымен 
ынтымақтасуға шын кӛңілімен дайын екендігін атап ӛтті.  
"Бірінші  кезекте  мҧнай  мен  газ,  сақтандыру  саласындағы  істер  және  таукен  металлургиялық 
кешендер сияқты секторлардағы жҧмыстар келешекті" [4], - деп нықтады сӛзін Елемесов мырза. 
Оның  бағалауы  бойынша,  Германия  мен  Қазақстан  арасындағы  экономикалық  ӛзара  қатынас 
Қазақстан Президентінің ресми сапарынан соң жаңа қосымша импульс алады.  
Ресми сапардан соң, екі жақты қатынаста, әсіресе сауда  – экономикалық, жаңа оң импульс алу 
ҥміті ӛзіне кӛңіл аудартады.  
Ал импульс әрине қажетті, ӛйткені проблемалар жеткілікті. 
ҚР  СІМ  талдауында,  ҧзақ  уақыт  мерзімінде  неміс  капиталының  мемлекеттік  бағыттада,  дербес 
компаниянияларданда инвестициялық ағым кӛлемінің тӛмендегені байқалатыны кӛрсетілген.   
Қазақстан    СІМ  мҧның  себептерін  егжей  –  тегжейлі    келтіреді,  бірақ  біз  Қазақстанға  қатысты 
себептерге тоқталамыз: 
 
заңның  тҧрақсыздығы,  сонымен  қатар  ӛз  міндеттерін  орындамау,  бірінші  кезекте  мемлекет 
жағынан; 

90 
 
 
Германиямен арадағы  ынтымақтастық жҧмысына жауапты тҧлғалардың жиі ауысуы; 
 
жемқорлық, мемлекеттік ведомстволардың еркінсуі, жәнеде олардың біліксіздігі; 
 
тікелей инвестициялар бойынша кепілдік берудің саясаттан алшақтауы. 
Германияның  фирмалары  әлдеде  қанағатсыз  шектеулі  келісімдерге  кӛңілдері  толмайды  – 
келісілген  шарттарды  сақтаудың  жеткіліксіздігі,  қҧқықтық  қорғанудың  жоқтығы,  экономикалық 
процеске мемлекеттік органдар жағынан кірісулер -, деп кӛрсетеді ҚР Германия елшілігі. 
"Қазақстанда табысты коммерциялық қызмет атқару ҥшін немесе қазақстандық кәсіпорындармен 
ӛзара  тиімді  кооперациялық  қатынасты  орнықтыру  ҥшін  патенттелген  рецептте  жоқ,  кепілдендіретін 
сенімді әдістерде жоқ", деп кӛрсетеді елшілік қазақстандық серіктестерімен іскерлік орнату бойынша 
берілген  пікірлерінде.  «Шын  мәнінде, Қазақстанда  әлуетті  тапсырыскерлер мен  саудалық  серіктестер 
іздеу кезінде, кӛптеген басқа елдердегі жолдар сияқты жолдар ашық» екені айтылады. 
Дегенмен  сонымен  қатар  ерекше  кӛғіл  аударылады:  «әншейінде  ашық  нарықта  қолданылатын 
кӛптеген маркетинг принциптері (әзірше) ТМД елдерінде қолданыла алмайды» [3]. 
Елшілік  тағыда  бір  кезеңге  кӛңіл  аударады,  ол  аймаққа  экспортты  соншалықты  жібермейтінғ 
Орталық Азияның елдерінің ішіндегі бірігудің жеткіліксіздігі. "жҧртшылықтың сатып алу қабілеттілігі 
шектеулі мҥмкіндікте" екені бірнеше рет қайталанады. 
Бірақ  елшілік  кӛңіл  аударады    "бҧл  жағдай  тез  ӛзгере  алады,  егер  жеделдетілген  мҧнай  алу 
есебінен және сонымен байланысты валютамен тҥсетін қаражаттың ӛсуі тҧрмыстық ӛмір деңгейін біраз 
жоғарылататын болса". 
"Мҧндай келешектілікте, мҧнай саласындағы мамандандырылған кәсіпорын, коммуникациялар, 
кӛліктер,  мҧнай  саласына  арналған  жабдықтар  салаларында  Қазақстанға    қызығушылық  біраз 
жоғарылайды  ",  -  деп  жалғастырады  елшілік.  Сонымен,  Қазақстанның  Германиямен  істік 
қатынастарында, барлық сыртқы экономикалық саясаттағы сияқты, ҥлкен акцент мҧнайға қойылады. 
Осы жерде Елемесов мырзаның сӛзі қайта еске оралады: " Бірінші кезекте мҧнай мен газ сияқты 
секторлардағы жҧмыстар келешекті ". 
«Негізгі инвестициялық жоба болып Қазгермунай біріккен кәсіпорыны табылады» [5]. 
Неміс  толқынында  «Нарық  және  адам»  хабарында  Қазақстанның  инвестициялық  мҥдделілігі 
туралы айтылды.  
Биліктің  бҥгінгі  әлемінде,  практика  жҥзінде  кез  –  келген  мемлекет  шетелден  кҥрделі  қаржы 
жҧмсалымды мҥмкіндігінше кӛбірек тартуға ҧмтылады, әрине инвестициялар арқасында жаңа жҧмыс 
орындары ашылады, ал бҧл, ӛз кезегінде халықтың хал-жағдайын жақсартуға ықпал етеді, тіпті керек 
десеңіз,  сайлаушыламен  қамтамасыз  етеді.  Қазақстан  қазіргі  кезде  инвесторларды  белсенді  ӛзіне 
шақырады,  оның  ішінде  Батыс  Еуропаданда.  Бірақ  шет  елдіктер,  оның  ішінде  неміс  кәсіпкерлері  ӛз 
ақшаларын  бҧл  елге  сағысы  келеме?  Егер  салғысы  келсе,  қандай  шарттар  қояды?  Бҧл  сҧрақтарға 
жауапты,  неміс  қаласы  Оффенбахта  ӛткен      ―Қазақстан  экономикасының  кҥні‖  беруі  керек  еді  –  бҧл 
Германияның қаржылық астанасы  Франкфурта-на-Майненің тікелей кӛршісі.  
Қазақстандық  саясаткерлермен  және  экономисттермен  кездесуге  Германияның  әртҥрлі 
аймағынан  іскер  адамдар  жиналды.  Қазақстан  ӛзінің  егемендігін  алып  және  ӛзінің  экономикасын 
дербес дамыта бастағанына он жыл ӛтті. Бірақ дҥниежҥзілік нарықта тығыз бәсекелестік кҥресте нық 
тҧра  білу  ҥшін,  жас  мемлекетке  шетелдік  инвестициялар  ағымын  арттыру  керек.  Әлуетті  маңызды 
инвесторлардың  бірі  деп  қазақстандық  саясаткерлер  Германияны  таниды,  -  дейді  Қазақстанның  сол 
кездегі экономика министрі  Жақсыбек Кҥлекеев:  
«1996 жылдан бастап біз елімізге жуық шамамен бір жарым миллиард доллар тікелей шет елдік 
инвестициялар әкелдік. Тәуелсіздік жылдары біз 11 миллиард доллар тікелей шет елдік инвестициялар 
әкелуді жҥзеге асырдық. Бірақ, әрине, Германиядан, бҥкіл тәуелсіздік жылдары, тартылған шет елдік 
инвестиция  кӛлемі  біздің  кӛңілімізге  қонбайды.  Германиядан  біз  230  миллионға  жуық  доллар  ғана 
тарта алдық. Мен ойлаймын, бҧл Германияның әлуетіне жауап бере алмайды». 
Әрине,  ӛзінен  -  ӛзі  тҥсінікті,  неміс  кәсіпкерлері  капиталды  экономикалық  ӛрлеу  қарқыны 
жеткілікті  жоғары  елге  салғанды  жӛн  кӛреді.  Жақсыбек  Кҥлекеев  Қазақстан  Ҥкіметімен  жақын 
жылдарға әзірленген, нарықты экономиканың даму жоспарлары туралы айтып береді:  
Жуықтағы  бес  жыл  ішінде  Қазақстан  экономиканың  ӛсуін  30  пайызға  қамтамасыз  етеді,  яғни 
жыл сайынғы ӛсу қарқыны бес пайыздан тӛмен болмайды. Ӛнеркәсіптерде ӛсуді 42 пайызданда артуын  
қамтамасыз  ету  қажетті.  Бесжылдық  аяғында  инфляцияны  3,6  пайызға  дейін  тӛмендету  керек.  Ал 
бюджет тапшылығын   1,3 пайызға дейін тӛмендету. Әрине, қойылған міндеттерді орындау ҥшін, бізге 
бҧл қҧжатта біздің экономикалық және индустриалдық саясатымыздың негізгі басымдылығын белгілеу 
қажет.  Бҧл  бҧрынғыша  мҧнай  мен  газдың  алынуының  жоғарғы    қарқынын  қамтамасыздандыру.  Біз 
бҧрынғыша жақын бес жыл ішінде Қазақстан экономикасы ҥшін дәстҥрлі салаға сҥйенеміз – бҧл мҧнай 
газ  секторы,  таукен  металлургия  кешендері.  Біз  мҧнай  мен  газ,  ауыл  шаруашылық  ӛнімдерінің 

91 
 
ӛңделуінің  ӛркендеуін  қамтамасыз  етеміз.  Біз  мҧнайгаз  машинасын  жасау,  мҧнайхимия  және  біздің 
экономикамыздың басқада салаларының тез дамуын қамтамасыздандыруды жоспарлаймыз.  
Қазақстан  ГФР-дан  алыс  орналасқан,  ал  оның  нарқы  әлі  жеткілікті  зерттелмеген.  Оған  қоса 
қазақстандық  кәсіпорындардың  техникалық  деңгейі  соншалықты  тӛмен,  әзірге  оларда  жоғары 
технологиялық  неміс  жабдығын  қолдануға  мҥмкіндік  жоқ.  Елде  ӛте  жиі  салықтық  және  қҧқықтық 
жҥйелер  ӛзгеріп  тҧрады.  Жемқорлықпен  байланысты  проблемаларда  жеткілікті.  Дамымаған 
инфрақҧрылым  туралы  айтпағанның  ӛзінде.  Нарықтың  әлуеттілігіде  соншалықты  ҥлкен  емес  – 
Қазақстанда  бары  – жоғы 15  миллионов  адам  тҧрады.  Оның ҥстіне  халықтың  сатып алу  қабілеттілігі 
ӛте тӛмен. Сондықтан мен ойлаймын, неміс бизнесі ҥшін бҧл рынок әзірше мҥдделі емес. Инвесторлар 
ҥшін мҧндай нарықта тәуекелділік кӛп.  
Елдегі инвестициялық ахуалдың оңтайлы белгісінің бірі – сенімді қҧқықтық  база.  
Шетелдік инвестициялардың тҥсімі ҥшін маңызды алғы шарттардың бірі – тиімді жҧмыс істейтін 
банктік  сектор.  Қазақстанның  қаржы  институттарының,  1998  жылдың  дағдарысының  нәтижелерін 
жеткілікті тез жҥндегеніне қарамастан, елдің несиелі-ақшалы жҥйесі жетілгендіктен әлдеде алыс екенін 
атап  кӛрсетеді  неміс    «Коммерцбанкінің»  Шығыс  Еуропа  және  ТМД  елдері  бойынша  эксперті  Пер 
Фишер.  
Бірқатар эксперттердің пікірі бойынша, қазіргі Қазақстанда ӛте кӛп шағын банкілер әрекет етеді. 
Бҧл елде екі сатылы банк жҥйесі бар. Қазақстанның Қлттық банкі орталық банк ретінде алынады, және 
барлық банктік жҥйе ҥстінен бақылау органы сияқты. Яғни, ол екі функцияны бір мезгілде орындайды. 
Бізде  Германияда  бҧл  функциялардың  айқын  бӛлінуі  болады.  Қалған  барлық  банкілер  екінші  сатыға 
жатады.  Бҧл  мемлекеттік,  жеке,  аймақтық  қаржы  институттары,  сонымен  бірге  шет  елдік  капитал 
қатысатын банкілер. Германияны  Қазақстанда  «Коммерцбанк», «Дойче банк» және «Дрезднер банк» 
кӛрсетеді.  Егер  сіз  Қазақстан  экономикасына  капитал  салу  кӛңіліңізде  болса,  неміс  немесе  басқа 
шетелдңк банкілер қызметіне қараңыз деп ақыл берер едім. Қазақстандық банкілермен іс жасау әзірше 
тәуекелді.  
Германия  тауар  айналымының  кӛлемі  бойынша  Реседен  кейін  екінші  орын  алады.  2002  жылы 
Германиямен тауар айналымының кӛлемі жуық шамамен 65 пайызға жоғарылайды. Бҧл, әрине, ӛте аз, 
Еуропадағы  ең  ірі  мемлекет  болып  саналатын  Германияның  мҥмкіндіктері  мен  әлуетіне  жауап  бере 
алмайды. 
 

жүктеу/скачать 3,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: