Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясының ЕҢбектері

82 
 
кезеңнің қысымы немесе тоталитарлық Кеңестік жҥйенің ықпалымен емес, тарихи ҥдерістер себебімен 
қоныстанған оларды кҥрделі оқиғалар ғана емес, ҧқсас мәдениеттері де тығыз байланыстырып отыр.  
ХІІІ  ғасырда  ӛзбектердің  басым  бӛлігі  оңтҥстікке  Қоқан  хандығы  кезінде,  мысалы  Тҥркістан 
ауданындағы  Иқан,  Сайрам  ауданындағы  Ақсу,  Қарабҧлақ,  Қарамҧрт  ауылдарындағы  ӛзбектер 
Хорезмнен кӛшіп келген. ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында ӛзбектер Тҥркістан генерал-
губерниясына  қарасты  Сырдария  аумағын  мекендеген.Ал  Сырдария  облысына  Ташкент,  Әулие  ата, 
Әмудария уездерімен бірге Шымкентте кірді. Бҧл кезеңде олар жергілікті халықтың ҥлкен бір бӛлігін 
қҧраған болатын [1]. Ҧйымшыл, бірлігі мықты ел болып саналатын ӛзбектердің мәдениетін зерттеген 
кӛптеген  ғалымдар  олардың  мейлінше  сыпайы,  еңбекқор  халық  екенін  жазды.  ХІХ  ғасырдың  екінші 
жартысында  (1865  ж.)  Шымкенттегі  халықтың  ішінде  кӛпшілігі  ӛзбектер  болғандығы  туралы 
мәліметтер бар [2].     
Қазақстанда  450  мыңнан  аса  ӛзбек  ҧлтының  ӛкілдері 
(діні-  мҧсылман  сҥнниттер)
 
тҧрса,  оның 
ішінде 
Қазақстан  тҧрғындарының  ҧлттық  қҧрамы  бойынша  2009  жылғы  Қазақстан  Республикасы 
тҧрғындарының  Ҧлттық  санағының  қорытындысында  Оңтҥстік  Қазақстан  облысындағы  ӛзбек 
халқының  саны  401630-ды  қҧрап,  жалпы  есепте  16,3  %-ды  кӛрсеткен  [3].  Оның  ішінде  қалалық 
тҧрғындар саны 130317 болса (13,4 %) [3.6 б.], ауылдық тҧрғындар саны 271313, яғни 18,1 %[3.7 б.].    
Қала және аудандық жерлерде, атап айтатын болсақ, Арыс қаласында  - 296, Кентауда -  21158, 
Тҥркістанда  –  75744,    ал  Бәйдібек  ауданы  бойынша  –  31,  Қазығҧрт  ауданында  –  5306,  Мақтарал 
ауданында  –  9683,  Ордабасы  ауданында  –  184,  Отырар  ауданы  бойынша    -  9,  Сайрам  ауданында  – 
170470,  Сарыағаш  ауданында  –  9758,  Созақ  ауданында  –  3837,  Тӛлеби  ауданында  –  17639,  Тҥлкібас 
ауданында – 4600, Шардара ауданында – 143 ӛзбек ҧлтының ӛкілдері тҧрып жатыр.
     
 
Ӛзбектердің  қоғамдық  және  отбасылық  тҧрмысында  қоғамдық  қҧрылыстың  ерте  формалары 
сақталған.Оған  ҥлкен  патриархалды  отбасылардың  болуы  дәлел  болып  табылады.  Экзогамиялық 
норманың  сақталмауы  және  жақын  рулар  арасындағы  неке  ӛзбектерге  тән  екені  белгілі.Олардың 
қҧдалықтан  басталып,  екі  жақты  келісімдерінен  кейін  есік  ашар  асы  жасалып,  уәдені  нан  сындыру 
ғҧрпымен  бекітетін  ҥйленуге  байланысты  әдет-ғҧрыптары  этнографиялық  топтар  мен  аймақтық 
ӛзгешеліктеріне  байланысты  ерекшеленеді.  Қыз  ҧзату  тойы  «
қиз  курар
»,  келін  тҥсіру  тойы  «
келин 
тушар» деп ат
алады. Осы ҥйлену ғҧрыптары әлі де магиялық әрекеттермен сипатталады. Мысалы қазақ 
халқы  сияқты  жастарды  отпен  аластау.  Ерте  замандардан  бері  ӛзбектерде  тал  бесіктен  жер  бесікке 
дейінгі  атап  ӛтілетін,  жасалып  тҧратын  барлық  әдет-ғҧрыптар  ән-кҥйсіз  ӛтпейді.  Нәресте  дҥниеге 
келгеніне 7 кҥн толғанда алғаш рет жӛргекке орап, «Ялла» жырымен бесікке бӛлейді. Бешік той (бесік 
той) салтына кейінгі кезеңде ер адамдардың да қатысуы кездесіп қалады.Бҧл салт-дәстҥрлер оңтҥстік 
ӛңірде де ӛз жалғасын табуда.    
 Ӛзбек халқының рухани мәдениеті кӛпқырлы. Кӛптеген ӛзбек отбасыларында ерекше мазмҧнды, 
тіпті  сонау  исламға  дейінгі  тілдік  мәдениеттен  бастау  алатын,  ҧрпақтан  ҧрпаққа  мҧра  боп  келген 
дәстҥрлі тҧрмыс-салт жырлары сақталып келеді. Әрине ӛзбек музыкалық фольклоры тек тҧрмыс-салт 
жырларымен  шектелмейді.  «Кушык»,  «Лапар»,  «Ялла»  сияқты  кӛне  ән  жанрлары  кҥні  бҥгінге  дейін 
кеңінен  айтылады.  Ән  мәтіні  мен  саздың  ҥйлесімі  -  ӛзбек  халық  музыкасының  негізі. Ӛзбектің 
музыкалық  мҧраларының  ішіндегі  дастандар  -  лирикалық-батырлық  мазмҧндағы  эпостық  жырлар 
ерекше орын алады.     
Тәуелсіздік  алған  жиырма  бір  жыл  ішінде  еліміздегі  қоғам  ӛмірінде  ғылымға  деген 
қызығушылық  арта  тҥскенін  байқауға  болады.  Бҧл  халықтың  тілдерді  дамыту  ҧғымдарына  да 
байланысты болғанын айта кету керек. Кӛп ҧлтты республикамызда саяси тҧрғыда тілдік барыстарды 
жҥйелі  оқып  ҥйренудің  қажеттілігіне  ҥлкен  мән  берілген.  Ҧлттық  тілдің  дамуы  этномәдени 
барыстармен  және  тілдік  жағдайлармен  тығыз  байланысты.  Этнотілдік  жағдай  бір  жағынан  тҥрлі 
этностар  тілдерінің  қалыптасуы  мен  таралу  деңгейін  кӛрсетсе,  екінші жағынан  Қазақстанның  барлық 
аймақтарындағы  этномәдени  және  этнодемографиялық  барыс  заңдылықтарын,  бағыттарын  және 
болашағын кӛрсетеді. 
Этнотілдік жағдай ӛзінің қуатты динамикалық ырғақтылығымен және жан-жақтылығымен, тҥрлі 
нҧсқаларымен  этникалық  жағдайға  қарағанда  ерекшеленеді.  Адамның  ӛзін-ӛзі  тануы  этникалық 
жағдайларымен  байланысты.  Еліміздегі  негізгі  міндет  тілге  деген  қызығушылықты  таныту,  аумақтық 
аспектіге зерттеулер жасау, сонымен қатар басқа тілдермен ара қатынасын анықтау болып табылады. 
Қазақ тілі ӛзге тілдермен тең этнодиференциялық факторлармен басқа этноинтегралдық тілдерді алып 
жҥрушілермен қатар жҥреді. Қазақтардың тілдік тәліміне тҧрғындардың ҧлттық қҧрамы әсер етеді. Бҧл 
жӛнінде этнограф ғалым А.Қалыш ӛз зерттеулерінде нақты кӛрсетіп жҥр.  
Жоғарыда кӛрсетілген Оңтҥстіктегі 401630 ӛзбек халқының 97,9 %-ы ӛздерінің ҧлттық тілін ана 
тілі  деп  қабылдаған.  Мемлекеттік  тілді  меңгеру  деңгейіне  келетін  болсақ,  15  жастағы  және  одан 
жоғары жастағы 264093 ӛзбек ҧлтының ӛкілдері 256291-і ауызша тҥсінеді (97,0 %), 204239-і еркін оқи 
алады (77,3 %), оның ішінде 169395-і (64,1 %) еркін жаза алады екен.   

83 
 
Оңтҥстік Қазақстандағы ӛзбек ҧлтының мәдени дамуына ҥлкен жағдайлар жасалып отыр. Білім 
беру,  мәдениет  салалары  бойынша  мәселелер  де  ӛз  шешімдерін  табуда.  Қазақстан  Ҧлттар 
Ассамблеясының  қҧрамындағы  30  республикалық  және  аумақтық,  облыстардың  272  ҧлттық  мәдени 
орталықтары да ӛз қызметтерін жоғары дәрежеде атқарып келеді.  
Қазақстанның  оңтҥстігі  бҧрыннан  жоғары  миграциялық  ерекшелікке  ие.  Қазақстанды 
мекендеген  тҥркі  халықтары  табиғи  жолмен  ӛсіп,  халықтардың  этномәдени-демографиялық  ӛсуіне 
жаңа  мәдени  және  этникалық  идеологиялық  факторлар  ӛз  ықпалын  тигізгені  рас  [4].Қазақстандағы 
ӛмір  сҥру  сапасының  жақсаруы  ӛзбектердің  Оңтҥстік  Қазақстандағы  ӛмір  сҥру  жағдайының  тиімді 
екендігін байқатады.  
 
Әдебиеттер 
1.
 
Сугурбаева Г.Д. Узбекские население Казахстана в 20-30 годы ХХ века: проблемы истории и 
культуры.Автореф.Дисс.на соиск.учен.степ.к.и.н. Алматы, 2000. 
2.
 
Материалы для статистике Туркестанского края.Вып.1 СПб 1872 г.с.27. 
3.
 
Южно-Казахстанская  область.  Итоги  Национальной  переписи  население  Республики 
Казахстан 2009 года.Том 2.Статистический сборник./Под.ред.Смаилова А.А./ Астана, 2011 – с.4-7.  
4.
 
Адыгалиев  Б.  Государственная  политика  и  межнациональные  отношение  в  Республике 
Казахстан. Алматы, 1996.-с.63.   
 
 
ӘОЖ 378.1 
БІЛІМ БЕРУ КЕҢІСТІГІНІҢДЕГІ МЕКТЕП КІТАПХАНАЛАРЫ 
  
Лабенова Р.С., Мусаева С.Т. 
М. Әуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан 
 
Резюме 
Рассматриваются  вопросы  деятельности  школьной  библиотеки  как  специфического  вида 
образовательного  ресурса,  раскрываются  социальные  функции  библиотеки  в  системе  образования 
(информационная,  образовательная,  развивающая,  досуговая  и  др.).  Показывается    роль  школьной 
библиотеки  в  обеспечении  образовательного  процесса  школы  в  условиях  реализации  Государственной 
программы развития   образования Республики Казахстан на 2011-2020 гг. 
 
Summary 
The problems of the school library as a specific type of educational resource, reveals the social functions of 
the library in education (information, education, developing, leisure, etc.). Shows the role of the school library in 
the educational process in the school of the State Program of Education Development of Kazakhstan for 2011-2020. 
 
Ел  Президентінің  «Қазақстан-2030»  бағдарламасы  аясында  ХХ  ғасырда  білімсіз  ӛмір  сҥру 
мҥмкін  емес,  халықты  салауатты  да  сауатты  ӛмірге  бағыттауымыз  керек  деген  сӛздері  бҥгінгі  ҧрпақ 
ертеңгі  ел  азаматтарына  білім  мен  тәрбие  берер  жандарға  міндеттелген  тапсырма  іспетті  [1].  Бҥгінгі 
кҥні жас ҧрпаққа берілер білім мен тәрбиенің ӛз мәнінде сапалы болуы бірінші кезекте тҧрғаны анық. 
Осыған орай еліміздегі бірден-бір руханият ордасы - кітапханалар кеңістігінде мектеп кітапханасының 
алар  орны  ерекше  болып  отыр.  Мектеп  кітапханасының  оқу-тәрбие  процесінде  ролі  жоғары.  Демек,  
бҧл  кітапхананың  алдына  қойған  ӛзекті  мәселесі  жас  ҧрпақты  тәрбиелеу  болып  табылады.  Білім  мен 
тәрбие жҥйесінде контекстің жаңалау процесінің бастауында мектеп кітапханасының ӛзекті мәселелері 
де жаңашалануда. 
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік 
бағдарламасының 1-ші кезеңі 2011-2015 жылдар аясында болып отыр.  Бағдарламаның 1-ші кезеңінде 
(2011-2015  жылдар)  жекелеген  бағыттар  бойынша  білім  беруді  дамытудың  модельдерін  әзірлеумен 
оларды  сынақтан  ӛткізумен,  сондай-ақ  ауқымды  қайта  қҧрулар  мен  эксперименттерінің  бастауымен 
байланысты  жҧмыстарды  жҥргізу  кӛзделіп  отыр.  Жас    ҧрпақтың  бойында  патриоттық,  адамгершілік, 
отансҥйгіштік,  әділдік,  бауырмалдық    қасиеттерді  қалыптастыруда  мектеп  кітапханасының  маңызы 
орасан зор. Болашақта білімді, білікті  мамандар - қазіргі оқушылар болғандықтан, оларға патриоттық 
және ҧлттық негізде тәрбие беріліп, жаңа заманға, жаңа технологияға сай білім алуы тиіс. 
Білім  беруді  дамытудың  2011-2015  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасында 
электрондық  оқыту  жҥйесін  қҧру,  оқытудың  12-жылдық моделіне кӛшудің  басталуы,  мектептің  және 
жоғары білімнің бағдарламалары кіріктірілуі кӛзделген [2] 
Компьютерлік  инфрақҧрылым  мектеп  кітапхана  қызметіне  тҥбегейлі  ӛзгеріс  енгізуде,  оның 
ішінде  дәстҥрлі  кітапханалық-библиографиялық  жҧмысқа  басқаша  кӛзқараспен  қарауды  талап  етеді. 

84 
 
Мектеп кітапхана жҧмысының нәтижелілігі оның  кітапханалық ақпараттық іс-әрекетінің дҧрыс жолға 
қойылуына  тікелей  байланысты.  Қай  қоғамда  болмасын  мектеп  кітапхана  білімді    тереңдетудегі  
қайнар  бҧлақтың  кӛзі,  ал  оның  қызметкерлері  сол  қоғамның  белсенді  мҥшесі,  қайнар  бҧлақтың  
тҧтқасы.          
Мектеп    кітапханасы  жаңа  мәдениетті  алып  жҥруші  -  ақпараттық  білім  беру,  оқу,  ең  бастысы 
қарым-қатынас,  таным  мәдениетінің  бастаушысы.  Білім  беру  жҥйесінде    халықаралық  стандарттарға 
сай,  бәсекеге  қабілетті  жастарды  даярлауда  жалпы  білім  беретін  мектептердің    білім  беру  ҥрдісін 
қамтамасыз  етуде,  ҥздіксіз  біліктілігі  мен  ӛз  бетінше  білім  алуын  жетілдіруде  мектеп  кітапханасы 
маңызды роль атқарады.                
Қазіргі ақпарат қоғамындағы мектеп кітапханаларының кӛрсететін дәстҥрлі қызметтерінің бірі - 
мҧғалімдерге, оқушыларға    ақпарат кеңістігіне  жол ашу, жаңа технологиялық, инновациялық білім 
орталығы  ретінде,  кітапханалық  білімді  жетілдіруде    озық  тәжірибелермен  алмасу,    оқушыларға 
кӛрсетілетін кітапханалық-ақпараттық   қызметке жаңаша кӛзқараспен қарап, әлемдік ақпарат жҥйесіне 
сәйкес  жаңа  мазмҧнды  мектеп  кітапханасының-  медиатеканың  кӛрсететін  қызметтерініңдеңгейін  
жетілдіру, қызмет кӛрсету  жҧмыстарының барлық  формаларын тиімді жҥргізудің теориясы мен әдісін 
ҥйретуде маңызы зор.    
Сондықтан қазіргі кезде мектеп кітапхана қызметін жетілдіру кітапхана ҧжымында білім-тәрбие, 
инновациялық  жҧмыстар  маңызын  арттыру  мен  байланысты.  Бҧл  процесс  ең  алдымен  ӛз  қызметін 
жоспарлауда  жеке  дара  жҧмысын  жандандыруға  бағытталған,  бҧл  ӛз  кезегінде  мектеп 
кітапханалардағы білім беру, тәрбие жҧмыстардың кӛлемі мен деңгейін шҧғыл кӛрсетуді қажет етеді. 
Мектеп кітапханасының басты міндеттерінің бірі - мектеп ҧжымының барлық мҥшесіне оқулық 
бағдарламалары  ,  кітаптарды  және  ресурстарды  ҧсына  отырып,  пайдаланушылардың  ойлау  және 
ақпараттың барлық тҥрін тиімді пайдалану жҥйесін дамытады.  
Мектеп  кітапхананың  мақсаты-оқушылардың  оқу  дағдысын  қалыптастыруға,  ақпаратқа  қол 
жеткізуге,  соның  ішінде  ӛзіне  қажетті  білімді іріктеп,  таңдап  алуға  ҥйрету.  Ол  мектеп  оқытушылары 
мен  оқушыларына  біліми  орта  қҧру  арқылы  ақпараттар  кӛзінің  мҥмкіндіктерін  аша  отырып, 
ақпараттық  мәдениетін  қалыптастыруға  ықпал  етеді.  Оңтҥстік  Қазақстан  облыстағы  жалпы  1013 
мектептің 903-де  кітапхана бар, ол  90 % қҧрайды. 110 мектепте кітапхана жоқ. 370 мектепте оқу залы 
бар,  ол  41  %  қҧрайды,  Ондағы  орын  саны  5150    орташа  бір  оқу  залына    14  орыннан  келеді.  522 
мектепте оқу залы  жоқ. 425117 оқырманға орташа 30 орыннан болғанда 9021 орын жетіспейді [3]. 
Жалпы білім беретін мектеп кітапханалары  материалдық-техникалық жай-кҥйі  жағынан қазіргі 
заманның талаптарына  әлі де жауап бере алмай отыр жалпы саны 903  кітапхананың  41% -ы типтік, 
59, %-ы бейімделген, авариялық ғимараттарға орналасқан.  Кітапханалардың    жиһаздары  1970-1990 
жылдары мектептер  ашылған  кезде   сатып алынғаннан кейін жаңартылмаған, моральдық және табиғи 
тҧрғыдан ескірген және балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес келмейді. Облыстың ӛңірлерінде білім 
берудің  бюджетін  қалыптастыру  кезінде  мектеп  кітапханаларының    материалдық-техникалық  
базасының    дамуы  мен  қажеттілігі  іс  жҥзінде    есепке  алынбайды,  нәтижесінде  кітапханалардың 
материалдық-техникалық базасы қазіргі заманның талабына сай емес қалпында қалып қойып отыр. 
Ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды  дамыту  әлемдік  стандарттардан  білім  беру 
ҧйымдары кітапханалары артта  қалуда  Компьютерлік  техникамен  қамтамасыз ету  қазіргі  кҥнге  дейін 
қолға  алынбай  отыр.  Білім  беру  кітапханаларында    (10%  )  ғана    компьютер  бар.  Әлемдегі  мектеп 
кітапханаларының    дәрежесіне  жету  ҥшін  90%    кітапханаларға  3536  компьютер  алуы  қажеттілігі 
туындап отыр. 
Кітапхана  жҧмысын    автоматтандыру    ҥшін    әдістемелік  ӛзара  қарым-қатынас    жасайтын 
облыстық  білім  басқармасының  бастамасымен    біріктірілген  ақпараттық-коммуникациялық 
инфрақҧрылымның жобасы тәжірибеден ӛткізілуде . 
Білім  беру  ҧйымдары  кітапханалары  Интернеттің  кең  жолақты  желісіне  100  %  қосу  қажет. 
Маңызды  мәселе  мектептердің  Интернет  желісіне  шығуының  қҧны  болып  табылады.  Тӛмендетілген 
тарифтерге  қарамастан  Интернет  ӛте  қымбат  болып  отыр.  Білім  беру  кітапханалары  жҧмысын 
автоматтандыру  ҥшін сандық білім беру ресурстарды яғни дайындалған   бағдарламаларды тәжірибеге 
енгізуге нысаналы  қаржыландыру қажет. 
Білім беру жҥйесіндегі  кітапханаларды медиатекаға айналдыру мақсатында   қаржыландырудың 
жетілмегендігі.  Білім  беру  жҥйесіндегі  кітапханаларды  медиатекаға  айналдыру  ҥшін  қаржыландыру 
қажет.  Білім  беру  жҥйесіндегі    кітапхана  қызметкерлері  штат  бойынша  техникалық  персональдың 
қатарында болуы, мемлекетіміздің кітапхана қызметіне мән бермеуінен. Осындай жағдайда кітапхана 
қызметкерінің кәсіби мәртебесі  қалай кӛтеріледі. Жҥргізілген талдау мен анықталған проблемалардың 
негізінде  облыстық  Білім  басқармасы    білім  беру  жҥйесіндегі  кітапханалар  қызметінің  мынадай 
бағыттарын белгіледі:  
Облыс білім басқармасы  қызметінің 2011-2015 жылдарға арналған стратегиялық бағыттары: 

85 
 
1.Сапалы білім беруге қол жеткізуді қамтамасыз етуде кітапхананың қызметі. 
   
2.Кітап  оқуға  қызығушылығын  қалыптастыру  арқылы  оқушылардың    дамуына  жағдай  жасау,  
елді әлеуметтік-экономикалық дамытуға тарту 
3
3
.
.
 
 
Б
Б
і
і
л
л
і
і
м
м
 
 
б
б
е
е
р
р
у
у
 
 
ҧ
ҧ
й
й
ы
ы
м
м
д
д
а
а
р
р
ы
ы
н
н
ы
ы
ң
ң
 
 
о
о
қ
қ
у
у
ш
ш
ы
ы
л
л
а
а
р
р
ы
ы
н
н
 
 
о
о
қ
қ
у
у
л
л
ы
ы
қ
қ
т
т
а
а
р
р
м
м
е
е
н
н
 
 
қ
қ
а
а
м
м
т
т
а
а
м
м
а
а
с
с
ы
ы
з
з
 
 
е
е
т
т
у
у
 
 
ҥ
ҥ
ш
ш
і
і
н
н
 
 
 
 
 
 
қ
қ
а
а
р
р
ж
ж
ы
ы
л
л
а
а
н
н
д
д
ы
ы
р
р
у
у
д
д
ы
ы
ң
ң
 
 
т
т
и
и
і
і
м
м
д
д
і
і
л
л
і
і
г
г
і
і
н
н
 
 
а
а
р
р
т
т
т
т
ы
ы
р
р
у
у 
Ақпараттық  мәдениет  –  ақпаратты  қҧрастыру,  ӛңдеу,  сақтау,  іздестіру  мен  пайдалану  деген 
ҧғымды  білдіреді,  сондай-ақ,  кітапхананың  ақпараттық  кеңістігінде  ӛзінің  орнын  сезіне  білу,  ӛзін 
ақпаратты қҧрастырушы, тҧтынушы ретінде қабылдау, ақпараттық жағдайды тҥсіне білу.  
 Қазіргі  ақпараттандыру  технологиясы  дамыған  заманда  мемлекетіміздің  болашағы  –  жас 
ҧрпаққа  заман  талабына  сай  білім  беруде  оқытудың  озық  технологияларын меңгеру  қажеттілігі  туып 
отыр.  
Білім  саласын  ақпараттандыруға  байланысты  «ҚР  Конституциясының  44-  бабына  сәйкес  және 
ҚР-ның  орта  білім  жҥйесін  дамыту  мақсатында»,-  деп  кӛрсетіліп  Н.Ә.  Назарбаевтың  «ҚР 
Президентінің Қазақстан Республикасы орта білім беру жҥйесін ақпараттандыру жӛніндегі мемлекеттік 
бағдарламасы  туралы»  №  3645  бҧйрығы  бекітілді.  Сондай-ақ,  мекемелер  жҥйе  аралық  «Интернет 
мектепте»  бағдарламасына  сәйкес  компьютерлендірумен  бірге  мектепті  сатылап  Интернет  жҥйесіне 
қосу процесі жҥзеге асырылуда [4].  
Білім  департаментінің  ҧйғарымы  бойынша  мектептердің  барлығы  компьютерленген  озық 
технологиялардың  бірі  «КАБИС»  бағдарламасы  енгізілді.  Мектеп  кітапхананалары  толық  «КАБИС» 
бағдарламалары  енгізілген.  Интернет  жҥйесі  іске  қосылған.  «КАБИС»  бағдарламасының  мақсаты  – 
қордағы  кіітаптардың  электронды  нҧсқасын  жасақтау.  Компьютерлік-  ақпараттық  коммуникацияға 
негіздеу.  Бағдарламаның  ерекшелігі  болып  интерфейістің  қолайлылығы,  пайдалану  баға  нарқының 
арзандығы қазақ тілді әліпбидің қызметінің сапалылығы, код сенімділігі, әкімшілік басқару жҥйесінің 
қарапайымдылығы болып табылады. «КАБИС» бағдарламасы енгізілген кітапханада қанша кітап қоры 
болатын болса, соншалықты кітап қоры базада тҧрады.  
Бҥгінгі мектеп кітапханасы ӛз уақытының деңгейінде болып, мектептің дамуына атсалысып, оған 
балалар  мен  жеткіншектерді  тәрбиелеуде  белсене  кӛмектесуде.  Оқушыларға  білім  мен  тәрбие  беру  - 
қазіргі мектеп кітапханаларының ең маңызды міндеттерінің бірі. Жеке тҧлғаны рухани-адамгершлікке 
тәрбиелеудің  мақсаты оқушылардың белсенді ӛмірлік жолын, қоғамдық борышқа саналы кӛзқарасын, 
сӛз  бен  істің  бірлігін  қамтамасыз  етіп,  адамгершілік  нормаларынан  ауытқуға  жол  бермеуді 
қалыптастыру болып табылады. 
Мектеп кітапханасында оқушыларға рухани-адамгершілік тәрбие беруде әртҥрлі қызмет тҥрлері 
қолданылады.  Ауызша  тҥрі:  дәрістер,      оқу      кештері,  факультативтік  сабақтар;  библиографиялық 
шолулар,  сҧхбаттар,  кеңестер;  оқырман  конференциялары;  шығармашылық,        әдеби-музыкалық, 
тақырыптық  кештер;  танымал  тҧлғалармен  кездесу  кештері;  диспуттар,  дӛңгелек  ҥстелдер, 
пікірсайыстар;  тҥсаукесерлер.  
Кӛрнекілік тҥрі: аралас кӛрмелер; стендтер. 
Баспа  басылымдары:  библиографиялық  шолулар,  библиографиялық  кӛрсеткіштер;  жарнама 
материалдар: хабарландыру, шақыру қағаздары және т.т. 
Кешенді  тҥрі:  әртҥрлі  ҥлгідегі  (ауызша,  кӛрнекі,  баспа)  кітапханалық  сабақтар  (апталық, 
онкҥндік, айлық), экскурсия. 
Оқушыларға      рухани-адамгершілік  тәрбие  беруде  кітапханашыларға  нақты  жағдай  мен 
алғышарт  болуы  қажет.  Оған  мыналар  қатысты:  оқушылардың        талаптарын  жақсы  білу;  рухани-
адамгершілік  тәрбие  мақсатында  оқушылардың  қызығушылығын  арттырудағы  іскерлік;  кітапханада   
жақсы анықтамалық-библиографиялық ақпараттың болуы. 
Осы  мақсатты  ҧстана  отырып,  мектеп  базасында  медиатека  жасақталу  ҥстінде.  Бҧл  оқушылар 
ҥшін «ғылыми орталық» болып саналатын кітапханаға ақпаратты жҥйенің бірінші кезекте қажет. Жас 
ҧрпақ  тәрбиелеуде  халқымыздың  сан  ғасырлық  тәжірибесі  мол.  Сондықтан  сол  мол  тәжірибені 
пайдалануға тырысып, ең бірінші жаны таза, адамгершілігі мол, парасатты, халқына пайдасын тигізетін 
адам тәрбиелеуді мақсат етіп қоюымыз керек. 
Адамгершілік тәрбие мәселесі негізінен ҧлттық психологиялық ерекшеліктерге сҥйене отырып, 
тәрбие мен білім берудің мынадай әдістемелік жолдарын қарастырады: ҧлттық дәстҥрлер арқылы оқу-
тәрбие  ҥрдісінде  адамның  бойында  рухани  мәдениетті  қалыптастыру;  ҧлттық  дәстҥрлер  арқылы 
адамның  психологиялық ерекшеліктерін зерттеп, дамыту; салт-дәстҥр негізінде ҧлттық психологиялық 
ерекшеліктерді  ескере    отырып,      рухани-адамгершілік  қҧндылықтарын  тәрбиелеу;  ҧлттық  дәстҥр 
арқылы  психологиялық  ерекшеліктерін  ескере  отырып,  дҥниедегі  бағалы  рухани  байлықты 
оқушыларға дарыту. 
Оқушыларға   білім мен тәрбие беру жолында тағы да кӛптеген тәрбиелік жҧмыстар жҥргізуге 
болады. Мектептерде тәрбие  жҥйесіне белгілі ҧйымдастырушылық қҧрылым тән. Бҧл қҧрылым ҥлгісін 

86 
 
жобалағанда  қалыптасады  және  жҥйенің  қызмет  істеу  барысында  реттеліп  тҧрады,  жҥйемен  бірге 
дамиды. 
Тәрбие  жҥйесін  қалыптастыру  бірнеше  сатыдан  тҧрады:  мҧғалімдердің  шығармашылық  тобын 
қҧру; тәрбиені ортақ іс-әрекет; тәрбиені     біртҧтас     ҧжым жҧмысы ретінде қалыптастыру. 
Ғылым мен білімнің негізі болып табылатын кітап пен білім ошақтары-бірінен бірі ажырағысыз 
рухани қазына. Ӛйткені оқу-тәрбие ҥрдісіне кітаптың қосар ҥлесінің ӛлшеусіз   екендігі   ақиқат.   Кітап 
- рухани прогрестің кепілі, ел мен елді, мемлекет пен мемлекетті жақындастырар, тҥсінікке бастар аса 
маңызды рухани фактор. 
Кітап  -  әлемдегі  ҧлы  кҥш.  Ол  сананы нҧрға  бӛлеуші.  Кітапқа  қызықтыру  -  білімге  қызықтыру. 
Ата  тарих  пен  ҧлттық  сананы  калыптастыру.    «Жақсы    кітап    оқу  -      жақсы  адаммен  сырласқанмен 
бірдей»,  -    деп  Л.Толстой  айтқандай,  оқу-білімсіз,          рухани          демеусіз,  тәлім-тәрбиесіз  ешкім  де 
алысқа ҧзай алмайды [5]. Кітапхана біздің рухани қҧндылығымыз, теңдесі: байлығымыз.  Замандардың 
ӛрнектеріндей  тарихты  да,  әдебиетті  де,  басқа  ғылым  кереметтерін  де  содан  табамыз.  Бала  - 
болашағымыз, ӛсер ҧрпақ ӛзгеден емес, ӛз ішімізден іздесе мадақтар да, мақтанар да ҧлы перзентіміз 
болмақ.  Кітапхана қашан да  ғажайып  қазына. Осы қазынадан  нәр  алып, оны бойына  сіңіре  білга  жас 
ҧрпақ - Отанымыздың ертеңгі берік тірегі болмақ.  
Қазіргі  таңда  ақпараттық  технологиялардың  дамуы,  олардың  қоғам  ӛміріндегі  ролінің  артуы, 
тҥрлі  деңгейдегі  салаларының  жҧмысын  автоматтандыратын  жҥйелердің  кӛптеп  пайда  бола 
бастағандығынан байқалып отыр. Алайда әрбір осындай жҥйені қайсыбір сала ҥшін жасау және енгізу, 
осы салада кӛп жылдық тәжірибесі бар мамандардың қатысуымен, кҥрделі талдау жасау негізінде ғана 
жҥзеге асырылатын шара болып табылады. 
Сонымен  қатар  автоматтандырылған  жҥйенің  енгізілуі,  оны  пайдаланушылардың,  яғни  сала 
қызметкерлерінің  ақпараттық  технологияны  пайдалана  алу  деңгейін,  олардың  қазіргі  таңдағы  және 
стратегиялық  жоспар  бойынша  анықталған  болашақтағы  техникалық  мҥмкіндіктерін  ескере  отырып 
жоспарлы  тҥрде  кезең-кезеңмен  жҥзеге  асырылуы  тиіс.  Осыған  орай  мектеп  кітапханасы  жҧмысын 
автоматтандыру жҥйесін енгізу келесі кезеңдер бойынша жҥргізіледі: 
1.  Электронды  қҧжаталмасу  жҥйесін  жасау  және  оның  тҧрақты  жҧмыс  жасап  тҧруын 
қамтамассыз ету. 
а) кітапхана жҥйесіндегі барлық қҧжат тҥрлерінің электронды жалпыға ортақ  нҧсқасын жасау; 
б) осы қҧжаттарды алу толтыру және орталыққа жіберу жҧмыстарын автоматтандыру; 
в) әрбір мектеп кітапханасының қалыптағы жағдайын анықтайтын (кітап қоры, оқырмандармен 
жҧмыс, кітап берілімі т.б.) мәліметтерді электронды бақылауға алу; 
в)  веб-портал  негізінде  сала  қызметкерлерін  қажетті  ақпаратпен  тҧрақты  тҥрде  қамтамассыз 
ететін қҧрылым жасау; 
г)  Web-портал  негізінде  әрбір  оқушының  мҧғалімнің  және  ата-ананың  мектеп  кітапханасы 
мҥмкіндіктерімен танысуына және ӛз ҧсыныс-пікірлерін, сҧранымдарын білдіруге мҥмкіндік жасау. 
2. Әрбір кітапхананың электронды каталогын жасау. 
3. Кітапханалар жҥйесінің бірегей ақпаратық кеңістгін жасау. 
 

жүктеу/скачать 3,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: