Ббк 36. 82 я 73 а 89 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»

 

104

 

Бидай, арпа, асбұршақ пен күріштің меншікті 

жылусыйымдылығы [Дж/(кг

К)] 

10-кесте 

Дəндердің 

ылғалдылы

ғы, % 

Дəндердің температурасы, 

о

С 

0 10 20 30 40 50 60 

10 

11 

12 

13 

14 

15 

16 

17 

18 

19 

20 

21 

22 

23 

24 

25 

26 

27 

28 

29 

30 

1428 

1491 

1558 

1619 

1682 

1747 

1802 

1861 

1934 

1975 

2031 

2084 

2138 

2190 

2242 

2292 

2340 

2396 

2439 

2488 

2533 

1498 

1558 

1622 

1681 

1740 

1801 

1852 

1906 

1967 

2010 

2062 

2108 

2157 

2203 

2249 

2292 

2334 

2382 

2418 

2460 

2498 

1568 

1626 

1687 

1743 

1799 

1855 

1903 

1952 

2000 

2046 

2092 

2133 

2176 

2216 

2256 

2292 

2329 

2369 

2398 

2432 

2464 

1638 

1696 

1752 

1804 

1857 

1910 

1953 

1997 

2041 

2981 

2122 

2158 

2195 

2229 

2263 

2292 

2323 

2356 

2378 

2404 

2430 

1707 

1762 

1817 

1866 

1915 

1964 

2004 

2042 

2082 

2116 

2152 

2183 

2214 

2242 

2269 

2292 

2317 

2342 

2358 

2376 

2396 

1777 

1832 

1880 

1920 

1973 

2018 

2055 

2088 

2122 

2152 

2184 

2208 

2233 

2254 

2276 

2292 

2312 

2328 

2338 

2348 

2362 

1847 

1903 

1943 

1990 

2031 

2073 

2105 

2133 

2163 

2187 

2215 

2232 

2252 

2267 

2283 

2292 

2306 

2315 

2317 

2321 

2328 

 

Жылуфизикалық  сипаттамалардың  жылу  үдерістерінің 

ағымына  əсері.Дəндердің  əр  нүктесіндегі  температураның 

өзгеруімен  байланысты.  Соған  байланысты  онда  бір  мезетте  екі 

үдеріс  жүреді:  біріншіден,  жылудың  орын  ауысу  үдерісі 

(өткізгіштік),  екіншіден,  жиналу  үдерісі  (аккумуляция)  немесе 

дəндердің  əртүрлі  телімдерінен  жылудың  бөлініп  шығуы. 

Температуралық  өрістің  өзгеру  жыдамдығы  мен  түріне: 

температуралық  толқынның  таралу  жылдамдығы,  жылу 

аймағының  ену  тереңдігі,  температура  мен  дəндердің  əрбір 

теліміндегі  жылу  ағынының  өзгеру  жылдамдығы  аталмыш  екі 

үдерістердің сандық қатынасына тəуелді.  

Аталған  үдерістердің  дамуы  дəндердің  жылуфизикалық 

қасиеттерімен  анықталады,  ал  өткізгіштігі – λ  жылуөткізгіш- 

тікпен, жылудың бөлінуі немесе жиналуы – ρc жылусыйымдылық 

көлемімен  анықталады.  Осылардың  жалпы  үдеріске  біріккен 

 

105

 

Жылуөткізгі

ш

тікλВт

(м

·к

) 

əсері,  дəндердің  температуралық  толқынды  өткізу  қабілетін 

сипаттайтын  температура  өткізгіштікпен  есептеледі  α=  λ/ρc,  ал 

оған  кері  шама  дəндердің  температуралық  инерциясын 

сипаттайды.  Температура  өткізгіштіктің  мəні  неғұрлым  жоғары 

болған  сайын,  температуралық  толқынның  таралу  жылдамдығы 

(изотерма)  да  соғұрлым  жоғары,  ал  дəндердің  əртүрлі  телімдері 

арасындағы температура айырмашылығы төмен болады.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

19-сурет. Саратовская 29 сортты бидайдың  

жылу өткізгіштік қабатына тəуелділігі 

 

 

 

20-сурет. Саратовская 29 сортты бидайдың 

 температура өткізгіштік қабатына тəуелділігі 

 

 

106

 

Дəндер  қабаты  жоғары  сапалы  жылу  изоляторлардың 

жылуөткізгіштігімен 

салыстыруға 

келетін 

төмен 

жылу 

өткізгіштігімен  ерекшеленеді:  асбест - λ=0,116;  жүн  киіз – 

λ=0,0524;  ағаш – λ=0,107...0,363  Вт/(м

К)  жəне  т.б.  Жылуөт- 

кізгіштігі  нашар  болғандықтан  дəндердегі  жылу  көбінесе, 

кептіргіштердің  ыстық  қабатымен  тікелей  жанасатын  жіңішке 

қабатында  тұрып  қалады.  Дəндердің  бұл  қабаты  бірден  қатты 

қызып  кетіп,  сапасы  нашарлап  кетуі  мүмкін.  Мысалы, (97) 

теңдеуде  ойша  есептеулер  көрсеткендей,  қорап  қабырғасының 

температурасы 77

о

С,  ал  жанасу  уақыты 150 с  болғанда 

темпертуралық  толқын  дəндер  қабатының 20 мм  тереңдігіне 

дейін  жетті,  ал  бөлініп  шыққан  жылудың 60% қалыңдығы 3 мм 

бірінші  қабатта  жиналып  қалды  да,  кешірілмейтін  қатты  қызып 

кетуге  əкеліп  соқты,  яғни  температурасы 30-дан 69

о

С-қа  дейін 

көтеріліп кетті. 

Дəндердің  осы  ерекшелігіне  байланысты  кептірудің  əдістері 

мен 

тəртібін, 

кептіруші 

құрылғының 

конструкциясын, 

жылуфизикалық  қасиеттерді  ескеріп  таңдау  қажет.  Дəндердің 

қатты  қызып  кетуін  алдын  алу  шараларына:  кептіргіштің  ыстық 

қабаттарын  жылу  изоляциялық  материалдармен  қаптау,  оларды 

жылуөткізгіштігі  төмен  материалдардан  əзірлеу,  қауіпті 

аймақтарда  дəндердің  ыстық  газбен  тікелей  жанасуын 

болдырмау, іске қосу механизмінің тиімді жұмыс тəртібін жүзеге 

асыру жатады.  

Температура 

өткізгіштік 

мəнінің 

жоғары 

болуы 

температуралық  өріске  теңестіруші  əсер  береді  де,  біркелкі 

жылытуға  немесе  салқындатуға  ықпал  етеді.  Дегенмен,  Астық 

массасының  температура  өткізгіштігінің  мəні  өте  төмен 

болуымен,  шамамен  аллюминийден 1000 есе  төмен  жəне 

температуралық  толқынның  тым  баяу  таралуымен (20 мм 150 с 

ішінде) ерекшеленеді.  

Жылуөткізгіштік λ пен температура өткізгіштікті α өзара бір-

бірімен  салыстырғанда,  біріншісі - жылулық  сипаттамасы,  яғни 

теңдеу  бойынша  жылу  ағынының  көлемін  анықтайтынын,  ал 

екіншісі – термикалық  (температуралық) –теңдеу  бойынша 

температураның  өзгеру  жылдамдығын  анықтайтынын  байқауға 

болады.  

 

107

 

Олардың  физикалық  мəніндегі  айырмашылықтарын  ауаның 

мысалында көруге болады. Ауа əдеттегі жағдайда жылуда нашар 

өткізеді  [λ=0,024  Вт/(м

К)],  яғни  жақсы  жылуизолятор.  Алайда, 

тығыздығы  төмен  болғандықтан  (қалыпты  жағдайда  ρ=1,29 

кг/м3)  оның  жылуаккумуляциялаушы  (көлемдік  жылусыйым- 

дылығы)  қабілеті  өте  төмен:  ρc=1,30  Дж/(м

3

К).  Осының 

нəтижесінде  ауаның  температура  өткізгіштігі  байланыс  теңдеуі 

бойынша  жоғары  мəнге  ие  (а=19

10-6  м

2

/с),  яғни  болатпен 

салыстырғанда, 1,5 есе  жоғары.  Температуралық  толқын  ауада 

тез таралады (ауа тез жылиды), бірақ жылуды өткізуі өте төмен.  

Жылу  сіңіру  коэффициенті  (жылу  белсенділігі)  теңдеу 

бойынша  дененің  беткі  қабатынан  ішіне  жеткізуді  (немесе 

жылуды  іштен  сыртына  қарай  жіберуді)  сипаттайды,  беткі 

қабаттағы  жылу  ағынының  тығыздығы  мен  дененің  беткі 

қабатынан өткен жылу көлемі жылу сіңіру коэффициентіне тура 

пропорционал.  

Астық  кептіргіште  дəндер  мен  газдың  температурасын 

алшақтан  немесе  жергілікті  бақылау  жүйесін  пайдалануды 

əзірлеуде  жылу  сіңіру  коэффициентін  есепке  алу  қажет.  Дəндер 

қабатының,  əсіресе,  ауаның  (дəндер  қабатымен  салыстырғанда, 

70...80  есе  төмен)  жылу  сіңіру  коэффициентінің  мəні  төмен 

болғандықтан  (болаттан 30 есе  төмен),  өлшеуіш  көлемді 

температура  түрлендіргіштердің  қызуы  баяу  жүреді  де, 

көрсеткіштер кешіктіріп беріледі.  

жүктеу/скачать 9,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: