Жүрісі:
1.Бәйге (келесі санды табу)
2.Көкпар (логикалык есептер)
3.Ғажайып төрттік.
4.Жорға (1 минутта 10 сұрак.)
5.Марапаттау (корытындылау)
Бүгінгі күн сайыста
Ешкімнен сен қалыспа,
Білімі кІАінің көп болса,
Сол озады сайыста, - деп ойынымызды бас-
тайык.
І-бөлім ."Б әйге":
(келесі санды табу) Әр
окушынын алдында бір-бірімен белгілі байла-
ныспен орналаскан сандар катары берілген.
Сандар байланысы ерекшелігін тауып, катар
жалғастыр, яғни келесі кай сан екенін анықта.
1. 2;1;4;4;8;7;16;10;32;?;?.
А)16...32; Ә)64...13; Б)64...32; В)13..,64.
3
9
6
1
24
15
9
0
!6
21
12 •
2.А)40; Ә)60; Б)75; В)55.
3.
5:27
8:54
12:21
А) 16:45; Ә)17:35; Б) 15:48; В)14:29.
8 _ [.6 1 .3 5 ,?
7 2 ’ 5 2 ’ 26 ?
22
43
8 . _ 2 4
Ь)
4.
А)
17
8
2
4
16
9
3
3
18
10
5
2
?
7
В)
15
А) 15; 0)20; Б)50; В)12.
Математикалык үзіліс.
Бір кайыкка үш бала гана отыра алады. Осы
кайықпен торт бала өзеннің бергі жагасынан
аргы жағасына неше нұскада өте алады ?
II- бөл ім . "Көкпар"
(логикалык есептер)
І.С ерік токаштарынын үштен бірін жеген-
нен кейін калган токаш тары ны н жартысын
карындасына береді. Өзі бір токашын тагы да
жеп, калган жартысын досына береді. Сонда
өзінде 5 тоқаш калады. С еріктің алғашында
барлығы неше тоқашы
болған?
А)22; В)33; С)45; Д)46.
57
2.Сандардын косындысы 4-ке тен канш а
жүздік сан бар?
А) 10; Э)9; Б)8; В)7.
3 . 1+2+3+4+5+6+.. .+23+24=? косындысын
есептеніз.
А)300 Э)325 Б)365 В) 156
4.Екі күмсагат бар: біреуі 3 минуттык, біреуі
7 минуттык. Ж ұмыртқа 11 минутта піседі. Осы
екі сағатты ң көм егім ен ж ұм ы рқаны калай
пісіріп алуға болады?
Математикалык үзіліс.
Окушылар рет-ретімен 1 -ден 30 -ға дейінгі
сандарды санап шығады. Бірак сандарды олар
атағанда 3-ке еселік сандарды айтпайды.
Мысалы: 1 окушы 1 десе, 2 оқушы 2 дейді,
ал үшінші окушы
үш деп айтпайды, онын
орнына "еселік" деген созді айтады. Осылай
жаңылмай 30- ға дейінгі сандарды атап шығу
керек.
Щ -бөлім. "Ғажайып төрттік"
Қай окушынын балы жоғары сол окушы 4
такырыпгың біреуіндегі сұрақты тандайды. Ал
жауап бере алмаса, қарсылас ойыншыға жол
беріледі. Қарсылас дегенде ең бірінші белгіні
котерген окушы жауап береді.
Сандар сырына
саяхат
20
30
40
50
Теориялық кіріспе
20
30
40
50
Ол кім? (математиктер)
20
30
40
50
«.азақтың байырғы есептері
20
30
40
50
І.Саңдар сырына саяхат.
20 балл. Ж еті ырыс.
Адамнын ақыл- ойы мен сана- сезімі, ден-
саулык, ак жаулык, бала, коніл, жер, ит.
30 балл. Ж еті жарғы.
Т ә у к е хан тү сы н д ағы ж а зы л ға н ә д ет-
кұкыктық заң. Онда жер дауы, мал дауы, жан
дауы, жесір дауы, кұн дауы, мүлік дауы, билік
дауы.
40 балл. Жеті ата.
1.Әке 2.Бала З.Немере 4.Ш обере 5.Ш опшек
б.Немене 7,Туажат
2.Теориялык кіріспе.
20 балл.Ата-бабаларымыз ертеден келе жат-
кан әдет бойынш а бір нәрсенің ұзындығын
немесе қалындығын әлшегенде кандай олшем-
дерді пайдаланған? (түсіндір)
30 балл.
Математика калай пайда болды ?
40 балл.
Пифагор теоремасы,
50 балл.
Сандардын болінгіштігі.
3. Ол кім? 20 балл
XVIII ғасырдын соңында Германияда бір са-
бакта мұғалім оқуш ы лары на: " 1-ден 100-ге
дейінгі сандардын косындысын табудьГ'тапсы-
рыпты. Окушылардын біреуі: "ізделінді косын
ды 5050-ге тен"-деп жауап беріпті.
(Карл Гаусс)
30 балл
Ресейді екінші Отаны еткен, ошпес данкка
не болган данышпан галым. Ол Ш вейцария-
нын Базель каласында туган, сонда гимназия-
ны бітірген. Ол 1727-1740 ж эне 1766-1783 жыл
дары Ресей Гылымдар академиясында кызмет
істеген. Математика да онын атымен атала-
тын теоремасьі, формуласы, тендеуі, функ-ци-
ясы , саны , бұры ш ы , к о б ей тк іш і т.с.с жиі
к е зд е с ед і. Т ұ н ғы ш рет Р есей д ін , ғы лы м и
тұрғыдан тиянакталған географиялы к карта-
сын да ол жасаған. Ол 1783 жылы 17 кыркүй-
екте Петербургте кайтыс болган, сонда жер-
ленген. Ол кім ? (Леонард Эйлер)
40 балл.
Ол 1850 жылы 15 кантарда генерал
В.В.Корвин-Круковскийдін семьясьтнда Мос-
квада туды. Әкесі кызына недәуір тиянакты
білім әпергісі келді, бүл үшін озат мұғалім-
дердін бірі-Иосиф Игнатевич Малевичті жал-
дап алды. Ол сабакка зерек және ұкыпты бо
лып шыкты, бірак алгашкы кезде арифмети-
кага онша бой үра коймады. Тек торт жылдан
кейін 13 жасар шәкірт кыз шенбер ұзындыгы-
нын диаметрге катынасын тапканда гана озінін
м атем атикалы к кабілеттілігін корсетті. Ол
атақ ты Э й л ер мен Л а гр а н ж д ы н б астаган
жүмыстарын аяктады, математикада Кошидын
идеяларын тиянактады. Ол ғылым мен әдеби-
ет кайраткері болумен катар, әйел теңдігі үшін
болган күрестің тарихында да ерекш е орын
алатын адам. Ол кім?
(Софья Ковалевская)
Казактын кара есептері.
20 балл.
Болтірік шешен үшеуі. Ауылдас
біреу мынадай әңгімесін айтады: - Түн орта-
сында бір атты адам үй тұсына келіп, ''Кім
бар-ау, кұдайы конакпыз" деді. Нешеусін деп
едім, "үшеуміз" деді. Үшеу болсан баска үйге
барып кон дедім. Кетіп калды. Нртеніне білдім,
ит ерткен бір-ак адам екен. Үшеуміз дегені
несі?
(Ж а у а б ь к Б ө л т ір ік к е кұ д ай ы к о н а қ т ы н
үшеуміз дегені,- өзіме бір аяк ас, атыма бір
бау ш оп, итіме сүйем дей бір сүйек керек
д е ген і е к е н ,- деп т ү с ін д ір іп т і п айы м ш ы л
ауылдасы ангал коршісіне.)
30 балл.
Орістегі жылкы. Барлык жылкы-
нын үштен бірін ж әне екеуі болініп алынды.
58
Бұдан соң калган жылкының жартысы айда-
лып кетті. Сонда өрісте 9 жылкы калды. Баста
неше жылкы болды ? ( 18 жылкы)
40 балл.
Қыңырдың жасы. Есепке құмар бір
кісі кынырдан жасын нешеде ? - деп сүрапты.
Сонда ол: - Менін 3 жылдан кейінгі жасымды
ұш
еселеңіз, содан сон 3 жыл бүрынгы жа
сымды
еселеңіз. Алғашкы кобейтіндіден
соңғы нотижені шегеріңіз. Сонда менің ж а
сымды табасыз. Ол кісі нешеде?
(Жауабы. 18-де. ІЛешуі. Кыңырдың казіргі
жасын х десек, есеп шарты бойынша
3(x+3) - 3 (х-3) = 3* +9 - Зх+9= 18
50 балл.
Еншілес жігіттер ешкілері. Ағай-
ынды үш ж ігіттің он-оннан 30 еш кісі бар.
Кенжесінін 10 ешкісі 10 лак, ортаншысынын
10 ешкісі екі еннен 20 лак, ал үлкенінін 10
еш кісі үш еннен 30 л ак туады . Үш ж ігіт
ешкілер мен лақтарды тен етігі
бөліп алуды
ұйғарды. Лақтарды енесінен айыруға болмай-
тын
болса, калай бөлеміз?
(Жауабы.
Кішісі- жалкы лақты 2 ешкі, егіз
лакты 6 ешкі, үш енді 2 ешкі, ортаншысы мен
үлкені - жалкы лакты 4 ешкі, кос лакты кос
ешкі, үш лақты 4 ешкіден алды.)
М атем атикалы к ү з іл іе .
Он к ұ м ал акты
суреттегідей томен қараған үшкіл ретінде ор-
наластырайык. Үш күмалакты козғап, үшкілді
жоғары карату керек.
Алғашқы 3 турдын қорытындысы бойынша
2 сайыскеріміз үшін ойын аякталады. Келесі
сайысымыз - Жорға. Әр оқушы I минутта
10
сүракка жауап беріп үлгеруі керек.
IV-бөлім. "Жорға"
(1 минутта 10 еүрақ) 5-
сынып.
І.Үзындык бірлігі? (метр)
2.1 кг тас ауыр ма? I кг макта ауыр ма?
3.Натурал санның мағынасы. (табиғи)
4.Ш аршынын кабырғалары кандай бола
ды?
5.7 жай сан ба? құрама сан ба?
6.Тік бүрыш кандай бұрыштан кіші? (сүйір)
7.Алымы бөлімінен үлкен бөлшек
8.ТәулІктің төрттен бір бөлігі
9.Ен кіші натурал сан
Ю.Табиғи жарык көзі
6-сынып.
1.Бір жььтда неше күн бар?
2.Карама-қарсы сандардын. косындысы
3.Қүрамында әрпі бар өрнек
4.Кесіндіні олшейтін күрал калай аталады?
3.Аудан өлшемі
6.Кандай сан 3-ке болінеді?
7.Жарты алманың жартысы неге тен?
8 .П ар ал л ел еп и п ед тін неш е кы ры , неше
жағы бар?
9.90°-тан кіші бүрыш
Ю.Екі катынастың тендігі
7-сынып.
1.60-тық 50%-ын тап.
2.Ең үлкен уакыт өлшемі
З.Ортак бөлгіші 1-ге тен сан
4.Геометрия сөзі грекше аударғанда қандай
үғымды білдіреді?
3.Теріс санньін модулі
6.3/4-ке кері сан
7.Ен үлкен екі танбалы сан
8 .К андай сан б ар лы к сан ға қ алд ы қ сы з
бөлінеді ?
9.Тік бүрыш кандай бұрыштан үлкен?
(сүйір)
10. Кандай сан 9-ға бөлінеді?
8- сынып
1.Төртінші дәрежелі тендеу
2."Алгебра" созі кайдан шыккан?
3.Барлык кабырғасы тен тіктөртбүрыш
4.Тіктөртбүрыш ауданын есептейтін ф ор
мула.
З.Ж азынкы бүрыштың шамасы неге тен?
6.Ноль кай елдін жэне не деген соз?
7.Ш енбердің тендеуі
8.Ж арты тенгенін жартысы канша?
9.Екі теріс саннын көбейтіндісі
10.Пифагор теоремасы
Ойынға катысып оз білімдерінді көрсеткен-
деріне рахмет.
Музыкалық үзіліс.
Ү-бөлім. "Марапаттау"
Қорытынды.
Әділ казылар алкасы ж енімпаз окушыны
аныктап. сайысқа белсене катыскан окушы-
ларды марапаттайды.
Шьпыс Қазақстан облысы,
Зайсан ауданы.
59
Интеллектуалды ойын
С.СОЛТАНҒҰЛОВА,
Октябрь мектеп-балабащиа кешенінің мұғалімі
11-сы ны п о куш ы лары ар асы н д а и нтер-
активті тактаның көмегімен бірыцгай үлттык
тестілеуге дайындык ретінде білімдерін тия-
н ақтау м ақсаты н д а и н тел л ек ту ал д ы ойы н
откіздім. Ойын телеарнадағы «Өз ойынын»
атты бағдарлама ж елісінде кұрылды. Ойын
шарты бойынша әр ойыншы өз калауымен та-
кырын пен ұпай тандайды. Егер жауабы дұрыс
болса ұпай косылады, жауабы дұрыс болмаса
ұпай саны алынады. Әр ұстаз ойынның сүрак-
тарын өзгертіп баска сұрак карастыруына бо
лады.
М а к с а т ы : и н т ер а к ти в так та к о м егім ен
бірынғай ұлттык тестілеуге дайындык ретінде
білімдерін тиянактау мақсатымен өткізілетін
интеллектуалды ойын.
Д әрежелер
10
20
30
4 0
50
Қысқаш а көбейту
формулалары
10
20
30
4 0
ЬО
Квадрат теңдеулер
10
20
30
40
50
Т еңсізд іктер
10
20
30
40
5 0
Г рафиктер
10
20
30
40
50
Теңсіздіктер
10 - ах > b сызыктык тенсіздігінің a < 0
болса, шешімі? (х < b/ а )
20 - ах2 + Ьх + с < 0
1) Егер а < 0, онда
2) Егер D < 0, онда
3) Егер а < 0, онда
jc e ( jc , ; x 2)
Шеш ш жоқ
X е (-оо;+ос)
30 - tgx > 0 тенсіздігінің шешімі қандай ?
/ ( x ) < g ( x )
/ W > 0
/ ( * ) > * ( * )
g ( x ) > 0
x ) < g ( x ) иррационал тенсіздіктін
k n < x < — vkn, k e Z l
2
1
4 0 - loga / ( x ) > l o g flg ( x ) ;
егер 0 < a < 1 болса
егер a > 1 болса
Д әреж е
10 - Кез келген саннын 0 дәрежесі
20 - Негіздері бірдей дәрежелерді кобейту,
болу
30 - Дәрежені дәрежелеу ( ат)п
40 - Бүтін теріс көрсеткішті дәреже а " =
т
50 - Рационал көрсеткішті дәреже а " -
Қыскаша көбейту формулалары
10 - екі өрнектін косындысынын квадраты
(а + b)2
20 - екі өрнектіц квадраттарының айырма
сы а2 - b-
30 - екі өрнектін кубтарының косындысы
о3+ br'
40 - екі өрнектің айырмасынын кубы (a- bУ
50 - ( Зх + 7)3 =
Квадрат тендеулер
10
- D = 0 болса, квадрат тендеу түбірінің
формуласы
20 - келтірілген квадрат тендеуде b - жұп
сан болгандагы түбірлерінің формуласы
30
-
Егер
а
+
b
+
с
=
0 болса,
ах2 + Ьх+
с
—0
тендеуінің түбірлері
40-Виет теоремасы
5 0 -К в а д р а т үш м үш ені к о б е й т к іш т е р ге
жіктеу: ах2 + bx + с —
50 -.
шешімі?
Графиктер
10 - Kepi пропорц и он алды кты ң графигі
калай аталады? (гипербола)
20 - у = х 123 функциясынын графигі кай ко
ординаталык ширектерде орналаскан? (I, III)
30 - Квадраттык функциянын графигі неге
Караганда симметриялы? (ордината осіне)
40 - Кандай жагдайда көрсеткіштік ф унк
циянын графигі өседі
( а > 1)
50 - Логарифмдік ф ункция кай нүктеде 0
мәніне ие болады?
(1)
11 айналым
Тригонометрия
10
20
30
40
50
Прогрессиялар
10
20
30
40
50
Туынды
10
20
30
40
50
Интегралдау
10
20
30
40
50
Логарифмдер
10
20
30
40
50
Тригонометрия
1
7 з
( к
10
-
Есепте
a rc sin — + a rcc o s—
~z
2
2
U
20 - y =cosx функциясынын ширектердегі
танбасы?
(I,
IV -
, II, III - "-")
30 - К ос аргум ентті тр и го н о м етр и ял ы к
ф ункциялар формуласы?
40 - Келтіру формуласы
50 - Ж арты аргументті тригонометриялык
функциялар формуласы?
Прогрессиялар
10 - Арифметикалык прогрессиянын айыр
м асы
м ен ге о м е тр и я л ы к п р о гр е сс и я н ы н
еселігін табу үшін...
20 - 6; а2; 58; ... - арифметикалык прогрес
сия
3; Ь2; 12; ... - геом етриялы к прогрессия
берілген. Белгісіз мүшелерді тап.
60
30
- П рогрессияларды ң n-ш і мүш елерінін
формулалары қандай?
40 - || < 1
болғандағы ш ексіз геом етрия
лык прогрессиянын, косындысы?
50
- П рогрессиялардың алғаш қы
п
мүше-
лерінін косындысы?
Туынды
10
- Түракты саннын туындысы?
t
'
2 0 -
( л / х ) -
?
4 0 -
( а " )
-
?
Г
г
30 - (ctgu) - ?
50 - ( lo§a ") - ?
Интегралдау
Ю - \xndx
40 - \axdx
cdx
.
г dx
ft
20- J-
x
50 -
J—
х' + a
30 - jsinxdx
Логарифмдер
10 - a негізді a санынын логарифмі?
20 - logfl yfb - ?
30 - logflt b = 7
4 0 - i[f]og«N -
50 - Жана негізге келтіру формуласы?
3- айналым
Avpbic көпбурыштар
10
20
30
40
50
Ш еңбер
10
20
30
40
50
Төртбурьіштар
10
20
30
40
50
Ж азы қты қтағы
декартты қ
координаталар
10
20
30
40
50
Дұрыс көпбұрыштар
І0-Дүрыс үшбұрыштың ауданы
20-Дұрыс алтыбүрышка іштей, сырттай сы-
зылған шенбер радиустары?
30- Дұрыс көпбүрыштын ішкі бүрыштары-
нын косындысы калай есептеледі ?
40- Дұрыс үшбүрыштың сырткы бүрышы
неге тен ?
( 120° )
50- Егер квадраттың эр кабыргасын 3 есе
арттырса, онын ауданы калай өзгереді? ( 9 есе
оседі)
Ш енбер
10- Шенбер ұзындығы, ауданы ?
20- Дога ұзындыгы?
30- Кандай шенбер үш бұрыш ка сырттай
сызылган деп аталады?
40- Сектор ауданы?
50- Шенбердін радиустарына тен АВ хор-
дасы A нүктесінде ж үргізілген ж анамамен
кандай бұрыштар жасайды ?
(30°)
Төртбүрыштар
10- Ромбтың периметрі, ауданы?
20- Квадраттын диагоналы, ауданы?
30- Трапециянын орта сызығы, ауданы?
40- Параллелограмның касиеттері?
50- Квадратка іштей, сырттай сызылган шен
бер радиустары?
Жазықтыктағы декарттык координаталар
10- АВ кесіндісі ортасынын координата^іа-
рын тап, егер А(1;-2), В(5;6)
20- Екі нүктенің аракашыктығы?
30- Шенбердің тендеуі?
40- Түзудін тендеуі?
50- (-3;4) нүктесінен 1) х осіне; 2) у осіне
дейінгі кашыктыкты тап.
Шығыс Қазақстан облысы,
Көкпекті ауданы.
«Үлкен кеме, үлкен саяхат» ойыны
Т.АХМЕТБЕКОВА,
физика понінін мугалімі
Біздін м ектепте ф и зи к а п ән і ағы лш ы н
тілінде окытылгандыктан
5, 6 сыныптарда
"Ф изи ка бастам асы " ф ак у л ьта т и в т і курс
енгізілген. Осы факультатив негізінде окушы
лардын ф изика пәніне кызығушылықтарын
ояту максатында әртүрлі ойындар жүргізіледі.
Солардын ішінде "Үлкен кемеге, үлкен сая-
хат" атты о й ы н ы н үсы нам ы н. Ж үргізуш і
окуш ыларды үш командага бөледі. Интер-
белсенді тактада ойын аланы, яғни дистанци-
ялык карта сызылып түрады. Әр команданын
алдында сусын тұрады. Жүргізуші
команда-
л ар га ойы н б ары сы н д а к езд есіп калаты н
есегітерді (есептеуге 5-7 минут беріледі), фиш
ка (1-ші командага кызыл, 2-ші-жасыл, 3-ші
көк), морзе әліппесі және маршруттык карта-
ны таратады. Бірінші болып ойынды бастай-
61
тын команданы радиограмманы шешу аркы
лы аныктаймыз.
Командалар саяхатка аттанады: кубикті ке-
зек-кезекпен лақтырып, интербелсенді такта
да сызылған дистанциялык картадагы фишка-
ларын жылжытып, сол тордағы тапсырмалар
ды орындайды. Егер тапсырманы орындаса,
онда команда сол торға тіркеледі де келесі
ойын кезегін тосады, егер орындай алмаса, ол
торга тіркелмей ойын кезегін карсылас коман-
даға береді. Мареге бірінші келген
команда
женеді. Жолда маршрутты өзгертетін эр түрлі
киыңдыктар, тосын сыйлар болады.
дистанциялык, карта
Есептер
1.Қ аскы рдьщ жылдамдығы 15 м/с болса,
онда ол жылдамдыгы 72 км /сағ киікті куып
жете ала ма?
2 .Егер мотоциклдын жьшдамдыгы 20 м/с; ал
автомашинанікі 60 км /саг болса, онда мото-
циклші автомашинаны куып жете ала ма?
3.ТҺе speed hare is equal 15 m /s. and speed
dolphin 72 km/h. W ho from them has the large
speed?
4.Төмендегі жылдамдықтарды м /с; елшем
бірлігінде жазындар: 1 км/сағ; 1 см/сағ; 36 км /
сағ; 72 км/сағ; 3*105 км/с.
5.The tram goes with speed 18 km / h. Express
this speed
in
meters per one second (m/s).
М орзе Әліпгіесі
А
.
M
Б
...
H
.
В
.
О
Г
п
.
Д _ -
р
.
.
Е
.
с
. . .
Ж ...
т
3
У
. .
И
. .
X
. . . .
к
.
ц
л
.
. .
я
.
.
Маршруттық карта
1.Бұл старт орыны.
2.АВТОПИЛОТТЫ
іске косыныздар. Ол үшін
№1 есепті шығару керек.
3 .К е м е н ін м аш и н а б о л ім ін д е кы сы мды
өлшейтін аспапта кедергі болып тұр. Оны түзе-
ту үшін сол аспап калай аталатынын айту ке
рек.
4.Сіздердін кемелерініздің жылдамдыгы екі
есе өседі, сіздер екі торга алға жылжисыздар,
егер жылдамдык туралы не білетіндерінді ба-
яндап берсеніздер (белгіленуі, олшем бірлігі,
аныктамасы).
5.Кеме аспазшысына сіздердің комектеріңіз
кажет. Тұз киярға ыстык сумен түздаганда ма,
әлде суык сумен тұздаганда ма тез сінеді ?
Бұл кұбьшыс калай аталады?
6.Сіздер "Бермут үшбұрышына" жакындап
калдыныздар, одан аман есен құтыласыздар,
егер бір ойын кезегін
өткізіп келесі сайыс-
керлерге жол берсеңіздер.
7 .Ж а н д а р ы н ы зд а н ү л к ен "Б р и т а н н и к "
кемесі жүзіп барады, оган ілісіп бір торга алга
жылжуға болады, егер мынандай сүракка жа
уап берсеніздер.
С ұрак : Теңіз суында ма,
әлде өзенде ме адамға жүзу онай? Неге?
8.Осы торда түра аласыздар, егер электрон
ды пошталарынызға келген видеосұракка ж а
уап берсеніздер (ннтербелсенді тактада алдын
ала 7 сыныптын бір окушысымен түсірілген
бейне сүрақ). Осы шайнектердін кайсысынын
сыйымдылыгы ұтымды, кайсысына су көбірек
сияды? Неге?
9 .Ү л к е н т е ң із дауы лы к ө т е р іл іп с ізд ін
кеменіздің жылдамдығын
Достарыңызбен бөлісу: |