79
солтүстікте — «ли», шығыста — «и», батыста — «цзян» немесе «жун»,
оңтүстікте — «мань». Ежелгі халықтар тайпаларға біріккен рулық
қауымдармен өмір сүрген және ортақ шаруашылықты жүргізген.Б.з.б. III
мыңжылдықтың соңында өндірістік күштердің одан әрі дамуы, жеке
меншіктің пайда болуы және қоғамның таптарға бөлінуі рулық құрылымның
ыдырауына және оның орнына мемлекеттің пайда болуына алып келді.
Шамамен б.э.д. 1600 ж. шығыс «и» тайпалары Солтүстік Қытайдың үлкен
аумағын жаулап алып, өз қарсыластарын жеңді де, Шан (инь) мемлекетін
кұрды.Қытай тарихы археологиялық мәліметтермен қатар, ерте заманнан
бергі саяси өмір мен әлеуметтік қозғалыстарды зерттеуге мүмкіндік беретін,
жазба көздерінің көпшілігі және түрлігімен ерекшеленеді. Діни-
философиялық және тарихи мазмұны бар канондалған ежелгі қытай
мәтіндері, әсіресе Конфуцийдің оқуы жазылғаны — өз кезегінде, қытай
өркениетінің дамуына, қытай халықтарының көзқарасына әсер етті.Қытай
өркениетіне Конфуций заманынан бері әрбір адамның жердегі өміріндегі
бақыт пен аман-саулығына бағытталған жоғары әлеуметтік-саяси белсенділік
тән болды — адамның тағдыры құдайдың салғаны емес, өз еңбегінің арқасы.
Қытай тарихындағы үлкен халық қозғалыстары менен Қытайға тән жоғары
әлеуметтік көшпенділіктің мәнісі осында жатыр. Қытай өркениеті —
әлемдегі ең ежелгілердің бірі. Қытай ғалымдарының айтуы бойынша, оның
жасы бес мың жылға жуық, оның үстіне жазба көздері 3500 жылғы мерзімді
қамтиды. Династиялар ауысқан сайын түрлі даму кезеңдерінен өткен ежелгі
әкімшілік басқарудың баршылығы, өзге өркениеттен кейін қалып қойған
көшпенді көршілер мен тау халықтарына қарағанда, жер өңдеу саласы
дамыған экономикасының баршылығы анық артықшылық болды. Қытай
өркениетін одан әрі конфуцийлік (б.з.д. 1 ғ.) және бірегей жазу жүйесінің
енгізілуі күшейтті.Саяси көзқарас бойынша, Қытай бірнеше мыңдаған
жылдар бойы, цикликалық түрде қайталанатын саяси бірлік пен
шашыраңқылық мерзімдерінен өткен. Қытай аумағы басқыншылардың
шабуылына жиі ұшырады, бірақ басқыншылардың көбі ертелі-кешті
қытайланып, қытай этносымен араласып кетті. Қазіргі қытай мемлекеті мен
қоғамы көптеген ғасыр бойы қоршаған азия халықтарымен мәдени және
саяси араласуы менен енгізілуінің нәтижесі. Қытай этносының аса ірі
демографиялық потенциалының көрші халықтарға тигізетін әсерін жоққа
шығаруға болмайды
Достарыңызбен бөлісу: