Редакция ал қ

№ 1 ( 2 0 1 6 )

25

-

–

-

-

-

–

-

 

 

-

–

–

-

-

–

-

-

-

–

-

 

-

-

-

 

 

 

–

 

 

 

-

-

-

АНА ТІЛІМ – АЙБАРЫМ!

№ 1 ( 2 0 1 6 )

26

 

–

 

-

–

–

–

 

–

-

-

-

-

-

–

-

–

–

–

 

–

–

-

–

 

–

–

–

 

–

–

 

-

-

–

–

–

-

–

 

 

 

 

–

 

АНА ТІЛІМ – АЙБАРЫМ!

АНА ТІЛІМ – АЙБАРЫМ!

№ 1 ( 2 0 1 6 )

27

-

-

 

-

 

–

-

-

 

-

–

-

–

–

-

-

 

–

-

-

 

-

–

-

-

-

-

 

–

-

–

-

 

-

 

–

АНА ТІЛІМ – АЙБАРЫМ!

АНА ТІЛІМ – АЙБАРЫМ!

№ 1 ( 2 0 1 6 )

28

–

 

–

 

–

 

–

–

 

-

–

-

-

-

 

-

–

 

–

 

 

 

-

 

 

 

 

 

 

–

 

-

–

 

-

 

–

 

-

–

 

АНА ТІЛІМ – АЙБАРЫМ!

№ 1 ( 2 0 1 6 )

29

–

–

-

 

-

 

-

–

–

 

–

 

–

-

–

 

–

-

-

-

-

–

–

 

–

–

–

–

 

–

–

 

–

 

АНА ТІЛІМ – АЙБАРЫМ!

№ 1 ( 2 0 1 6 )

30

–

–

-

–

–

–

 

–

–

–

–

 

-

-

–

 

–

-

–

 

 

–

–

 

–

-

 

 

–

–

 

-

 

–

 

АНА ТІЛІМ – АЙБАРЫМ!

№ 1 ( 2 0 1 6 )

31

–

-

–

 

–

-

 

–

-

-

 

–

–

 

 

–

 

 

 

 

 

АНА ТІЛІМ – АЙБАРЫМ!

№ 1 ( 2 0 1 6 )

32

Қазақстан Кеңестерінің 1925 

жыл дың сәуір айында өткен 5-құрыл-

тайының шешімінде «Қазақтың 

Ұлттық театрын ұйымдастыруды 

жедел дету» мәселесі қойылды. Сол 

ал ғашқы кезінен-ақ Қазақ Ұлт  тық 

театры аталған кәсіби өнер ор-

да сының ашылып, еңсе тік теуі не 

Ж.Аймауытов, М.Әуезов, Ж.Ша -

нин, Қ.Сәтбаев, О.Беков т.б. көп-

те ген қайраткерлер атсалысты. 

1925 жылдың күзінде театрды 

АЛТЫН БАУЛЫ 

ШАҢЫРАҚ

ҚАЗАҚ ӨНЕРІНІҢ ҚАРА ШАҢЫРАҒЫ М.ӘУЕЗОВ 

АТЫНДАҒЫ  АКАДЕМИЯЛЫҚ ДРАМА ТЕАТРЫНЫҢ 

ҚҰРЫЛҒАНЫНА 90 ЖЫЛ ТОЛЫП ОТЫР. БҰЛ – ТЕАТР ҮШІН 

ҒАНА ЕМЕС, ЖАЛПЫ ҚАЗАҚ ЕЛІ МЕН ҚОҒАМЫ ҮШІН, 

ӨНЕРІ МЕН МӘДЕНИЕТІ ҮШІН ҮЛКЕН РУХАНИ МЕРЕКЕ. 

ӨЙТКЕНІ МҰНДАЙ ТЕАТР АШУ – ӨТКЕН ҒАСЫРДАҒЫ 

МЕМЛЕКЕТ ҚАЙРАТКЕРЛЕРІ, АЛАШ АРДАҚТЫЛАРЫ МЕН 

ЕЛ ЗИЯЛЫЛАРЫНЫҢ АРМАНЫ ЕДІ. М.ӘУЕЗОВ ТЕАТРЫНЫҢ 

БҮГІНІ – СОЛ ҮЛКЕН  АРМАНДАРДЫҢ ОРЫНДАЛУЫ. 

СОНЫМЕН ҚАТАР ӘЛЕМДІК ИНТЕГРАЦИЯҒА БЕТ АЛҒАН 

БҮГІНГІ ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАН ӨНЕРІНІҢ ЖАРҚЫН 

МАЗМҰНЫ. 

ұйым дастыру жұмыстарын сол 

кез дегі Қазақстан Халық ағар-

ту комис   сариатының бастығы 

С.Сәдуа     қасов өзі қадағалап отыр ды, 

театр    дағы алғашқы шығар ма шы-

лық-шаруашылық ұйым дастыру 

жұмыс тарын алғашқы директоры – 

Д.Әділов жүзеге асырды.

Тарихи құжаттар театр ашу үшін 

үкіметтен арнайы қаржы бөлі    ніп, 

сол жылдары халық ара сын   да аты 

шыққан, ел-ел, жер-жер    дегі дарын-

ды өнерпаздар, ән ші, күйшілерге, 

бас-аяғы 23 адам ға шақырту жол-

дан ғанын көр  сетеді. Сол кездегі 

астана Қы зыл   ордаға алғашқы бо-

лып Қос та най  дан С.Қожамқұлов 

келіп ті. Театр шаңырағын көтеріп, 

ке ре  гесін тіктеуіне алғашқы бас 

ре жис сері Серке атамызбен бірге 

Қ.Қуанышбаев, Е.Өмірзақов,            

Қ. Ба дыров, Қ.Жандарбеков, төкпе 

ақын И.Байзақов, атақты әнші 

Ә.Қашау баев, балуан Қ.Мұ ңайт-

ҚАЗАҚ ТЕАТРЫНА – 90 ЖЫЛ

№ 1 ( 2 0 1 6 )

33

М.Әуезов атындағы 

Қазақ мемлекеттік 

академиялық драма 

театрының директоры,

Қазақстанның 

еңбек сіңірген қайраткері

Ерлан БІЛӘЛ

пасов, тағы да басқа көптеген өнер-

паз атсалысты. 1926 жылдың 10 

қаңтарында Қ.Кемеңгеровтің «Ал тын 

сақинасын», 13-і күні М.Әуезовтің 

«Еңлік-Кебек» трагедиясын көрсетіп, 

соңынан концерт берумен ресми 

ашылған Ұлт театрының атағы бү-

кіл елге кеңінен тарап, республика 

өмі ріндегі бұл аса елеулі оқиға бүкіл 

елдің қуанышына айналған. Қы-

зылордаға сол жылы күзде жеткен 

Ж.Шанин театрдың директоры әрі 

көркемдік жетекшілігіне таға йын-

далып, ұжымның шығарма шы лық 

қалыптасуына аса көп ең бек сіңірді. 

Міне, содан бері 90 жыл өтіпті.

1928 жылы республиканың оң-

түс  тік аймағында, Бішкекте гас-

трол ь де болған театр Алматыға 

ке л іп, жаңа астанада орнығады. 

30-жыл  дар белесінде театр Қ.Бай  -

сейітов, К.Байсейітова, Қ.Бе-

йісов, Ш.Жиенқұлова, М.Шамова, 

М.Ержанов, Ж.Еле беков, Х.Еле-

бекова, К.Қар мысов, С.Тел ғараев, 

Ә.Ха  сенов, Қ.Әділ шінов, Ж.Өгізбаев, 

А.Абдул лина, А.Жо лымбетов, 

Ж.Жал  мұха медова, Р.Сәлменов, 

Р.Қой шы баева, Ш.Айманов, С.Май-

қанова, Г.Сыз дықова т.б. жаңа шы-

ғар  ма шы лық күшпен толықты.

1933 жылы музыкалық студия 

ашылып, ұжымдағы әншілік талан-

ты басым актерлер сонда ауысты. 

Бүгінгі таңда республикамыздағы 

іргелі өнер ордалары: Абай атын дағы 

ҚАЗАҚ ТЕАТРЫНА – 90 ЖЫЛ

№ 1 ( 2 0 1 6 )

34

ҚАЗАҚ ТЕАТРЫНА – 90 ЖЫЛ

опера және балет театры мен Жам-

был атын дағы республикалық фи-

лармония, «Қазақконцерт» сол кезде 

М.Әуезов театры құрамынан бөлініп 

шыққан музыкалық театр негізінде 

құрылған.

Театр тарихында М.Әуезов тің 

есімі алтын әріптермен жазыла-

ды. Алғашқы күндерден бастап-ақ 

бағыт-бағдар беріп, актерлерге 

ұстаз болған, өзінің көркем пьеса-

ларын осы театрға арнап жазған 

ұлы суреткердің көркем мұрасы 

біз дерге рухани азық. М.Әуезовтің 

қалам дастары, қатарластары: Қ.Ке-

меңгеров, І.Жансүгіров, С.Сей-

фуллин, Б.Майлин, Ғ.Мүсірепов, 

С.Мұ қанов, өкшесін басқан Ш.Хұ-

са йынов, Ә.Әбішев, Ә.Тәжі баев, 

Қ.Мұхамеджанов, Т.Ах танов, 

кейін гі буын Қ.Ысқақ, С.Жү нісов, 

О.Бодықов, Е.Домбаев, А.Сүлей-

менов, О.Бөкей, Б.Мұқай, Т.Ах мет-

жан; сонымен қатар жазушы, ақын 

драматургтер – Ә.Тарази, Д.Иса-

беков, Т.Нұрмағамбетов, Т.Әб дік, 

Н.Оразалин, С.Балғабаев, И.Ораз бай, 

И.Сапарбай, И.Вовнянко, Шахимар-

ден, С.Асылбековтің пьесалары театр 

репертуарын байыта түсті. Кейінгі 

буын драматургтер Е.Аманша, 

Р.Мұқанова, Р.Отарбаев, Е.Жуасбек, 

Д.Амантайлар қатары да толыға 

түседі деген ойдамыз. Әлем драма-

тургиясынан Софокл, Еврипид, Шек-

спир, Мольерлерден бастап бүгінгі 

замандасымыз Т.Жу женоғлыға 

дейінгі қаншама пьеса сахналанды! 

Осының бәрі – театрдың ғана емес, 

қазақ руханиятының байлығы.

90 жыл дегеніміз 10 жылы кем бір 

ғасыр! Бір мақалада бүкіл тарихты 

түгесіп айту мүмкін емес. Деген-

мен де мерейтой тұсында театрдың 

бүгінгі биігіне жетуінде еңбегі зор 

сахнагерлердің есім дерін атамасқа 

№ 1 ( 2 0 1 6 )

35

ҚАЗАҚ ТЕАТРЫНА – 90 ЖЫЛ

болмайды. Театр да буын-буынмен 

актерлік мектеп – Ж.Жалмұхамедова, 

Х.Бө кеева, Ш.Жандарбекова, Б.Ри-

мова, Ш.Айманов, М.Сүр тібаев, 

Н.Жантөрин, Ы.Ноғайбаев, Т.Жай-

лыбаев, З.Шәріпова, Ф.Шә ріпова, 

Ә.Молдабеков, Е.Жай саңбаев, 

Р.Әуезбаева, М.Аб дуллина, Р.Те-

леубаев, Ғ.Сүлейменов, Ж.Ме-

дет  баев; бұлардан кейінгі буын да 

Ә.Бо ранбаев, Ә.Кенжеев, Қ.Сұл-

тан баев, У.Сұлтанғазин; сондай-ақ 

Б.Нау рызов және бүгінде Астана 

театрында еңбек етіп жүр ген Г.Әс-

петова, Т.Мейрамов, Ж.Мей рамова, 

Н.Тәшімова, Қ.Тілеуова, Л.Әб -

зелбаевалар; режиссурада – А.Тоқ-

панов, Б.Омаров, Ә.Мәмбетов, 

Р.Сейт метов, Е.Обаев, Ж.Омаров, 

Қ.Жет пісбаев, А.Пашков, В.Пұсыр-

манов, М.Байсеркенов, Б.Атабаев, 

Қ.Сүгірбековтер; сценогра фия да – 

Қ.Қожықов, М.Ержанов, Д.Сү леев, 

С.Үмекенов, М.Жолтаев, Ф.Мұ қанов, 

Қ.Ақбаевтар өнерімен қалып тасып, 

шыңдалды, кәсіби биік ке көтерілді.

Қара шаңырақ театр тарихының 

үштен бір бөлігі тәуелсіздік жыл-

дары на келеді. Болашаққа көз тігіп, 

мына жаһандану заманында өзге 

елдермен иықтас, тұрғылас өмір 

кешемін дейтін қай ел, қай мем-

лекеттің де рухани тұғыры биік 

болмағы шарт. Елбасымыз Нұрсұлтан 

Назарбаев халыққа Жол дауында атап 

көрсеткендей: «Тәуелсіздік арқылы 

мәдениетіміз құлашын кеңге жай-

ып, қарқынды дамуға зор мүмкіндік 

алды».

Бүгінде қара шаңырақ алып-

тар салған дәстүр-жарастықты 

жал  ғастыра, құлашын кеңге жая 

өр кен деп отыр. Ұлттық сахна өне-

рінде сапалық өзгеріс жасап, одақ-

қа, бірталай шетелдерге таныт қан 

Ә.Мәмбетовтің шәкірт-үзең гілес тері, 

көрнекті сахнагерлер – театрдың 

көркемдік жетекшісі А.Әшімов, 

театр кеңесшісі Е.Обаев, үлкен 

буын көрнекті актер лер С.Оразбаев, 

Х.Елебекова, З.Шә ріпова, 

Н.Мышбаевалар – қара шаңы рақ-

тың ғана емес, қазақ сахнасының 

қазынасы. Олардың ізін ала аға 

буын Т.Тасыбекова, С.Қожақова, 

Б.Имашева, Ғ.Байқошқарова, 

Қ.Тас танбеков, Р.Машурова, Т.Жа -

манқұлов, Б.Жанғалиева, Т.Арал-

баев, С.Мерекеұлы, сондай-ақ О.Ке-

небай, Ш.Ахметова, М.Өтекешова, 

Ш.Меңдиярова, М.Нұрәсіл, Ғ.Әбді-

нәбиева, Р.Хаджиева, Г.Жақып, 

А.Бектемірлер; бұ лар ға үзеңгілес 

буын Б.Қожа, А.Сейтметов, Д.Темір-

сұлтанова, Б.Қаптағай, Б.Әбділ манов, 

Б.Тұрыс, Ғ.Құлжанов, Ж.Ма ханов, 

О.Қыйқымов, Ж.Әміров, М.Омар-

бекова, Ү.Сей тім беттер же міс ті еңбек 

етіп келеді.

Тағы да тізімге жүгінуге тура 

келеді. Қазіргі таңда сахнаның ауыр 

жүгін көтеріп отырған кәсібилігі 

жоғары орта буын десек, бұл – мо-

йын далған шындық. Д.Ақмолда, 

А.Боранбай, Ж.Толғанбай, Д.Жүсіп, 

Ш.Асқарова, Ш.Жанысбекова, 

Г.Тұтова, К.Шаяхметова, Н.Бек сұл-

т анова, Б.Айтжанов, А.Сұрапбай, 

№ 1 ( 2 0 1 6 )

36

Н.Қарабалина, Ж.Садырбаев, 

З.Көпжасарова, Б.Қажнәбиева, 

А.Саты балдиева, Н.Жекенова, 

А.Бө кен бай; бұлардан кейінгі 

буын Е.Дайыров, Л.Қалдыбекова, 

Г.Шың ғысова, Р.Сенкебаев, Д.Мұ-

саев, Т.Сағынтаев, А.Шаях метов, 

Ж.Байсалбеков, Б.Жа қып бекова, 

А.Өмірова, Н.Әбілов, С.Құ лым-

бетова, Е.Тұрыс, Е.Бектасов, 

С.Ба қаева, З.Карменова, А.Бақыт-

жанова, Ғ.Оспанов, М.Мұхтарұлы, 

Қ.Набиолла, А.Жұмабаевтардың 

өнерін көрермендер сүйсіне тамаша-

лайды. Актерлік құрам жас буынмен 

толығуда.

Режиссураның ауыр жүгін қол таң-

балары әртүрлі танымал сахнагерлер: 

Е.Обаев, А.Әшімов, Т. әл-Тарази, 

Ә.Рахимов, А.Кәкішева, жас буын 

Е.Нұрсұлтан, Е.Нұртазиндер көтерсе, 

сценографияда Е.Тұяқов, Е.Әдісбек, 

М.Сапаровтар бар.

Театр қоғаммен байланыстың за-

манауи әдістерімен жұмыс жасау ға 

көшті. Ішкі және сыртқы мақ сатты 

ортамен байланыс, әлеу меттің әр 

тобымен әріптестік жолдары жүзеге 

асырыла бастады. Әрине, ең басты 

мақсатымыз – зама   ны мыздың тыны-

сын, жаңа тұр пат ты еліміздің өмірін, 

замандастарымызды бейнелейтін, 

көркемдік-эстетикалық ізденіс аясы 

кең жаңа қойылымдар шығару.

Әр кезеңнің өзіндік идеалдары, 

басымдықтары, идея-мақсаттары 

болады. Бүгінде еліміз мүлдем жа-

ңа саяси-экономикалық, мәдени-

әлеуметтік кеңістікте күн кешуде. 

Рухани тұғырдың маңызды бөлі гі 

өнерге, оның ішінде халықты ұлт-

қа айналдыра алатын театр өнеріне 

елімізде үнемі ерекше көңіл бөлі ніп 

отырады. Алға қойылған мақсат-

міндеттер де ауқымды.  

Бұл міндеттер ел Президенті  

Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан 

жолы-2050: бір мақсат, бір мүдде, 

бір болашақ» атты Қазақстан хал қы-

на Жолдауын іске асыру мақсатында 

әзірленген  Қазақстан Респуб ли-

касының мәдени сая саты ның ұзақ 

мерзімді тұжырым да ма сында сарала-

нып, айқын көрсетілген.

Театр репертуарындағы ұлттық 

және әлем дік классиканың жауһар-

лары, бүгінгі драматургияның озық 

туындыларының азамат тардың 

рухани-адамгершілік бағдар ларын, 

қазақстандық жаңа отансүйгіштік 

пен орнықты құндылықтар жүйесін 

қалыптастырудағы рөлі үлкен. Және 

бүгінгі идеологияның қазығына 

айналып отырған «Мәңгілік Ел» 

идеясына қызмет етеді. Бұл ретте 

театрдағы тарихи спектакльдердің 

орны бөлек десек, ерекше атауға бо-

латын үлкен жобамыз – өткен жылы 

қыркүйекте Қазақ хандығының 550 

жылдығы салтанатында Тараз дағы 

мереке күндері ашық ас пан астын-

да 700 адамның қа ты суы мен көр-

сеткен «Қилы жол» (Ж.Ерғалиев) 

қо йылымы. «Тарихи-патриоттық 

тақырыптағы бұл алаңдық қойылым 

еліміздің сахна өнері тарихындағы 

ғана емес, рухани тәжірибесі 

орайынан да аса сәтті мегажоба», 

– деуге әбден болады. Ұжымның 

жаңа жұмысы, көрнекті жазушы 

І.Есенберлиннің «Алмас қылыш» ро-

маны бойынша премьерасы енді ғана 

болған қойылым да (сахналық нұсқа 

– Ә.Бағ дат, режиссер – А.Кәкішева) 

осы идеядан бастау алады. Ел 

тәуелсіздігінің 25 жылдығына арнап 

тарихи спектакльдер апталығын 

ұйымдастырып, көрермендерімізге 

«Томирис», «Қорқыттың көрі», 

«Қазақтар», «Бей барыс сұлтан», «Ал-

мас қылыш», «Абай», «Қилы заман» 

спек такль дерін ұсынамыз.

Көркем әдебиеттің озық үлгі-

лерін сахналау – театрдың қалып-

тасқан дәстүрі. Көрнекті жазушы 

Ш.Мұртазаның «Ай мен Айша» 

романы бойынша сахналық нұсқасын 

Е.Жуасбек жасап, Т.әл-Тарази 

режиссерлігімен сахнаға шыққан 

спектакль – сол игі дәстүрдің 

жалғасы.

Мәдени саясаттың аса маңызды 

міндеті – ізгі адам тәрбиелеу. Театр 

репертуарында бұл бағыттағы спек-

такльдер ежелден баршылық. Ал 

соңғы көркем қойылымымыз – қазақ 

режиссурасы жаңа буы ны ның өкілі 

А.Маемиров сахна ла ған көрнекті 

орыс драматургі А.Володиннің 

«Қоштасқым кел мейді!..» драмасы. 

Отбасы құнды лықтарын қастерлеуге 

бастайтын қойылым, әсіресе, жа-

стар арасында қызу талқыланып, 

әлеуметтік әсері жоғары болып отыр.

Тұжырымдамада көрсетілген 

ұлттық саналуандылықты сақтау 

және Қазақстан халқы мәдениетін 

үйлесімді дамыту негізінде бүкіл-

қазақ стандық мәдени кеңістікті да-

мыту бағытындағы жұмыстарымыз 

да жеміссіз емес. Тәуелсіздігіміздің 

25 жылдығына арнап басқа ұлт 

театр ларымен біріге отырып ар-

найы жоба дайындамақпыз. Репер-

туарымызға өткен, 89-маусымымызда 

қосылған «Қаза мен жаза» спектаклін 

белгілі қазақстандық сценарийші 

И.Вовнянконың пьесасы бойын-

ша театрдың көркемдік жетекшісі 

А.Әшімов сахналады. Қазақстандық 

өзге де жазушы-дра матургтермен, 

Ұлттық орта  лық т армен тығыз байла-

ныстамыз. Спектакльдерімізге өз ге 

ұлт өкіл дері, Алматыдағы орыс мек-

теп тері нің оқушылары жиі келеді.

«Қазақстан-2050» Стратегия-

сын да басым бағыттардың бірі 

ретінде – жалпықазақстандық 

мәдениетті дамытуға жаңаша сер-

пін беру, қазақстандықтардың 

бәсе  кеге қабілетті мәдени менталь-

ді гін қалыптастыру мәселесі атап 

көрсетілді. Қара шаңырақ театр бұл 

орайда ұлттық сахна өнерін әлемдік 

кеңістікке шығару бағы тында 

еңбектеніп келеді. Мұның көрінісі – 

халықаралық жобаларды жүзеге асы-

ру және халықаралық фес тивальдарға 

қатысу. Атап айт қан да, «Отелло» 

спектаклі Ресей және Беларусь 

сахнагерлерімен, ал «Қорқыттың 

көрі» литвалық сахнагерлермен 

бірігіп қойылды. Екі қойылым да ма-

мандар мен көрермендер тарапынан 

жоғары баға алды.

Мерекелік 90-маусымына театр 

жақсы жетістіктермен келді деуге 

болады. Солардың бірі – ұжым-

ның бірнеше халықаралық театр 

фестивалінде еліміздің өнерін өзге 

елдерге паш етуі. Соңғы жылдары 

Мәдениет министрлігінің, жалпы 

ҚАЗАҚ ТЕАТРЫНА – 90 ЖЫЛ

№ 1 ( 2 0 1 6 )

37

Лебіздер легі

Асанәлі ӘШІМОВ,

М.Әуезов атындағы Қазақ 

мемлекеттік академиялық 

драма театрының көркемдік 

жетекшісі, КСРО халық әртісі, 

Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты:

– Мен театрға келгелі 60 жылға 

жуықтады. Алғаш ак  тер болып кел-

геннен бері қара  шаңырақтың 30, 

40 жылдық мерейлі мере ке лерін 

атап өткен асыл дардың арасын-

да болған едім, міне, содан бергі 

мерейтойларының бәрінің куәгеріміз. 

Тарихы жүзжылдықтармен есеп-

телетін әлемдік театрлар бар, 

солар мен салыс тырғанда, біздің 

театр дың 90 жасы деген – жігіт 

жасы. 90 жыл дыққа аман-есен 

жеткеніміз, тойына қатысқанымыз, 

кейінгі буынмен бірге қуанғанымыз 

– біз үшін үлкен дәреже. Қалибек 

Қуанышбаев пен Қапан Бады-

ров, Елубай Өмірзақов пен Серке 

Қожамқұловтың мектебінен өтіп, 

солармен бірге спектакльде ой нап, 

асқар таудай ағаларымның ар қам нан 

қағып қанаттандырғаны,  ойыныма 

баға беріп, одан сайын қам шы лағаны 

кез келген сын шының пікірінен әл-

де қайда жоғары. Елу бай ағаның 

жасының үл кен ді гіне қарамастан, 

қал жы  ңымыз жарасатын еді. Менің 

режиссер ретіндегі ең алғашқы 

жұмысым – «Ревизор» болса, осы 

спек  такль дегі Земляниканың рөлі 

Серағаңның соңғы рөлі болды. 

Бұл кезде Сер ағаң ның жасы 80-ге 

таяп қалған еді, бас репетицияның 

ең соңғы күні төтен нен келіп 

қосылғанына қарамастан, сахнада 40 

жыл бұрын ойнап кеткен кейіпкерінің 

бүкіл сөзін жатқа білетін болып 

Үкіметіміздің қолдауымен театры-

мыз халықаралық фестивальдарға 

жиі қатысып, еліміздің сахна өнері 

жетістіктерін өзге елдерге паш 

ете бастады. Ұлттық рухты, отан-

сүйгіштікті дәріптеген «Бей барыс 

сұлтан» (Р.Отарбаев, режиссер 

– Ю.Ханинга-Бекназар) қойы-

лымы өткен жылдың сәуір айында 

Түркияның Конья қаласында өткен 

«Мың үн – бір дауыс» атты VIII театр 

фестиваліне қатысып, «Ең үздік спек-

такль» атанып қайтса, ежелгі түркілік 

танымды қазақы болмыспен шебер 

шен дес тіре білген «Қорқыттың көрі» 

(Иран-Ғайып, режиссер – Й.Вайткус) 

қойылымы Татарстан астанасы – 

Қазан қаласында өткен «Наурыз» 

халықаралық фести валінде көр-

сетілді. Бұл қойы лым режиссурасы 

өз алдына актерлік ойын шебер-

ліктері тұрғысынан Халық аралық 

қазылар алқасы мүше лері тарапынан 

өте жоғары баға алды.

Бәсекеге қабілетті ментальдыққа 

ұмтылудың бір жарқын көрінісі – 

театр актерлерінің үштұғырлы тіл 

талабынан шығып, орыс тілімен 

қатар ағылшын тілінде сөйлей бас-

тауы. Театр Беларусь елінің Брест 

қаласында өткен «Белая Вежа» 

халықаралық фестивалінде «Бей-

барыс сұлтанды» ағылшын тілінде 

ойнап, актерлердің қарымы мен 

мүмкіндігін басқа жұрттың ал-

дында танытып қайтты. Театрдың 

кіші залында Өнер академиясының 

түлектерінің жұмылдыруымен тағы 

да екі спектакль ағылшын тілінде 

сахнаға шықты.

Театр «Бейбарыс сұлтан» спек-

таклі мен Атырау қаласында өткен 

Р.Отарбаев атындағы Халық аралық 

театр фестивалінде Бас жүлдені 

жеңіп алды. Ал талантты жас режис-

сер Е.Нұрсұлтан сахналаған «Қас 

қағым» қойылымы Қырғызстанның 

«Арт-Ордо» халықаралық фести-

валінде бас жүлдені иеленді. 

Театры мыз Қазақстан мен Орталық 

Азия театрларының екі жыл сайын 

өтетін халықаралық фестивальге 

табысты қатысып келеді. Республи-

ка имиджіне жұмыс істейтін бұл 

фес тиваль Мәдениет және спорт 

министр лігінің ұйымдастыруымен 

биыл күзде 6-рет өткелі отыр.

Фестиваль демекші, М.Әуезов 

театрының өзінің «Театр көктемі» 

атты төл фестивалі бар. Биыл 21-

рет, 24-27 наурыз аралығында өтіп 

жатқан өнер мерекесі қазақ өнері нің 

көзі тірі аңызы Хабиба апа Еле -

бекованың 100 жасқа толуына арна-

лады.

Қазір қоғамда буын алмасу 

үдерісі жүріп жатыр. Бұл үдеріс 

М.Әуезов театрында да бар. Қазіргі 

таңда театрда салиқалы аға буын, 

мықты орта буын және талантты 

жас буын жарасыммен өнер жасау-

да. Театрдың маман кадрлары, атап 

айтқанда, режиссура, актерлік құрам, 

композитор, менеджерлік блок, 

ақпараттық технологиялар маман-

дары талантты жастармен толығуда. 

Қазіргі таңда жас буын сахнагерлерді 

киноэкраннан, небір ірі жобалардан 

жиі көреміз. Мысалы, Елбасының 

тапсырмасымен, Мәдениет және 

спорт министрлігінің қолдауымен 

түсіріліп жатқан «Қазақ елі» көркем 

фильмінде, өзге де кинокартина-

ларда, көптеген телесериалдарда 

М.Әуезов театрының актер лері 

лайықты өнер көрсетіп жүр.

«Театрға жас буын актерлер, 

режиссура, драматургия, суретші, 

ком позиторлар келді», – дедік. Де-

мек, бәсекеге қабілетті мә дени орта 

қалып та стыру сапа лана түсіп, сах-

наға жаңа та ным, жаңа тіл келеді. 

Мәдениет және спорт ми нистрлігі, 

министр Арыстанбек  Мұха медиұлы 

қандай да креативті идея ларға үнемі 

қолдау көрсетіп оты ра тынын атап 

айту керек. Бұл – жас буын үшін өте 

жақсы. Театр жас буын ға арнап был-

тыр өткізген «Жа ңа көз қарас» және 

«Ашық сахна» идея  лары жалғасын 

табатын болады. Мәдениет тұжы-

рым  дамасында көр сетілгендей, қазір -

гі заманның үздік бейнелерін, атау лы 

тарихи оқиғалар, мәдени мұра мен 

дәстүрді біл ді ретін жар қын көркем 

бейнелер ж а сау – театрымыздың да 

басым бағыты.

ҚАЗАҚ ТЕАТРЫНА – 90 ЖЫЛ

№ 1 ( 2 0 1 6 )

38

шықты. Өкінішке қарай, бір-ақ рет 

ойнап үлгерді. Бірақ Серағамның 

менің спектаклімде ойнап кеткені 

үшін ғана бақыттымын. Сәбира апам, 

Хадиша апам, Бикен апам, Фарида 

құрдасым, Ыдырыс, Әнуар заман-

дастарым сахнаға шыға келгенде, 

олармен бірге Өмір ілесіп шығатын 

еді. Олар Өмірден өнер жасайтын не-

месе, керісінше, Өнерден өмір жасап 

шығаратын.

Дулат Исабеков, 

жазушы-драматург, 

Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты:

– М.Әуезов атын дағы ака де-

миялық театр – біздің ғана мақ таны-

шымыз емес, атақ-абыройы дүр кіреп, 

бүкіл Кеңес Одағы халқының ау-

зында сөз болған театр. Әзір байжан 

Мәмбетов бас қарып тұрған кезең 

– театрдың ең жұлдызды сәті болды. 

Сол мектеп әлі күнге жалғасын тауып 

келе жатқанына шүкіршілік айта-

мын. Зама нында Мұхтар Әуезовтің 

барлық драмалық шығармалары 

жұртқа жол тартып жатса, одан 

кейін Ғабит Мүсіреповтің, содан 

беріде Тахауи Ахтановтың, Сәкен 

Жү нісовтің, Асқар Сүлейменовтің, 

Қалихан Ысқақовтың, Әкім 

Таразидің, Оралхан Бөкейдің, 

Баққожа Мұқайдың іргелі, озық ойға 

құрылған, ізгілік дәнін себетін жақсы 

дүниелері сахнаға шықты. Біздің 

замандастардың ара сында бірінші 

болып Оралханның «Құлыным 

менің» пьесасы қойылғанда, бұл 

– өнердегі үлкен рухани оқиға 

ретін де қабылданды. Театр Шек-

с  пирдің, Гольдонидің, Гоц   ци дің 

шығармаларын сах  на лау арқылы 

қазақ ак тер лері  нің кәсіби өсуіне, 

шың далуы на үлкен үлес қосып отыр -

ды. Шыңғыс Айтматов, Әбді жәміл 

Нұр пейісовтің шығармалары арқылы 

әлемге аты жайылды.

Менің ең алғашқы «Әпке» ат -

ты тырна қалды драмалық туын дым 

осы қара шаңы рақта 1978 жылы, 

Бәйтен Ома ров бас режиссер болып 

тұрған кезде, сах  на  ланды. Содан 

бері бұл театрмен ме нің бай  ланысым 

бір сәтке үзілген емес. Пре мье ра сы 

өткен жылдың қарашасында бол  ған 

«Жүзжылдық махаббат» атты дра-

мам – театр сахнасында қойылған 

жетінші пьесам.

М.Әуезов атындағы Қазақ мем-

лекеттік академиялық театры – 

бүкіл республика театрларының 

шамшырағы. Бәрі де осы әкемтеатрға 

қарап бойын түзейді, осы театр дан 

үлгі алады.

Сәбит Оразбаев,

Қазақстанның халық әртісі, 

Мемлекеттік сыйлықтың 

лауреаты:

– Айтуға оңай бол ғаны   мен, 90 

жыл деген – бір ғасыр. М.Әуезов 

театры ның бір ғасыры осылай ұлы 

дәстүрменен аман-есен келе жатқаны 

көңілді қуан тады. Театрымыздың 

негізі күш ті болды. Мен өзімнің 

кіта бымда театрға зор еңбек сіңіріп, 

өзінің сыбағасын ала алмай, атақ-

абыройға жете алмай қалған кісілер 

туралы жаздым. Олар – Әділшінов, 

Сәлменов... Айта берсең, өте көп.

Театрдың негізін қалаған Әміре 

Қашаубаев қандай әнші еді?! 

Париждегі дүниежүзі көр месіне 

барып айт қан   дағы әні қандай?! Сол 

сияқ  ты Қ.Жандарбеков, С.Қо жам-

құлов, Е.Өмірзақов, Қ.Қуанышбаев, 

оның бер жағында келе жатқан 

Ш.Ай манов, Ж.Өгізбаев қан дай ке-

ремет актерлер еді?! Жап-жас кезінен 

бас героиня лар ды ойнап жүрген 

апа лары мыз Ш.Жандар бекова, 

Х.Бөкеева, Ә.Өмірзақова,   

Р.Қойшыбаева Ленинград тан бітіріп 

келді. Қандай образдар жасады бұл 

кісі леер! Одан кейін Мәс кеу ден 

Ы.Ноғайбаев, М.Бай  зақова келді. Сол 

театр дың дәстүрі, жеткен биік тіктері 

– бірінен соң бірі таланттардың 

ш оғыр  ланып келуінде. 40-жыл-

дары ең алғаш кәсіби ре  жиссер – 

А.Тоқпанов кел  ді. Ол кісі келгенде 

Ғ.Мүсі реповтің жазған мақаласы 

бар: «Бізге нағыз маман келді», – 

деп. «Абай» спектаклін қойғанда 

М.Әуезов те қатты қуанған.

Театрдың өміріндегі ең үлкен 

ал тын ғасыры Ә.Мәмбетовтің 

есімімен байланысты. Оның кезінде 

қандай жаңа спектакль қойылса, 

Мәскеудің мықты театр сыншылары 

талдап, жақсы пікірлерін білдіріп 

отырды. «Ваня ағай» спектаклімен 

Ә.Молдабеков жарқырап 

шықты. М.Әуезов театры Кеңес 

Одағы кезінде алдыңғы шептегі 

театрлардың бірі болды.

ҚАЗАҚ ТЕАТРЫНА – 90 ЖЫЛ

№ 1 ( 2 0 1 6 )

39

ҚАЗАҚ ТЕАТРЫНА – 90 ЖЫЛ

Qazaqstan Keñesteriniñ 1925 jıldıñ 

säwir ayında ötken 5-qurıltayınıñ 

şeşiminde «Qazaqtıñ Ulttıq teatrın 

uyımdastırwdı jedeldetw» mäselesi 

qoyıldı. Sol alğaşqı kezinen-aq 

Qazaq Ulttıq teatrı atalğan käsibï 

öner ordasınıñ aşılıp, eñse tiktewine 

J.Aymawıtov, M.Äwezov, J.Şanïn, 

Q.Sätbaev, O.Bekovt.b. köptegen 

qayratkerler atsalıstı. 1925 jıldıñ 

küzinde teatrdı uyımdastırw jumıstarın 

sol kezdegi Qazaqstan Xalıq ağartw 

komïssarïatınıñ bastığı S.Sädwaqasov 

özi qadağalap otırdı, teatrdağı alğaşqı 

şığarmaşılıq-şarwaşılıq uyımdastırw 

jumıstarın alğaşqı dïrektorı – D.Ädilov 

jüzege asırdı.

Tarïxï qujattar teatr aşw üşin 

ükimetten arnayı qarjı bölinip, sol 

jıldarı xalıq arasında atı şıqqan, el-el, 

jer-jerdegi darındı önerpazdar, änşi, 

küyşilerge, bas-ayağı 23 adamğa 

şaqırtw joldanğanın körsetedi. Sol 

kezdegi astana Qızılordağa alğaşqı 

bolıp Qostanaydan S.Qojamqulov 

kelipti. Teatr şañırağın köterip, 

keregesin tiktewine alğaşqı bas 

rejïsseri Serke atamızben birge 

Q.Qwanışbaev, E.Ömirzaqov, 

Q.Badırov, Q.Jandarbekov, tökpe aqın 

Ï.Bayzaqov, ataqtı änşi Ä.Qaşawbaev,  

balwan Q.Muñaytpasov, tağı da basqa 

köptegen önerpaz atsalıstı. 1926 jıldıñ 

10 qañtarında Q.Kemeñgerovtiñ «Altın 

saqïnasın», 13-i küni M.Äwezovtiñ 

«Eñlik-Kebek» tragedïyasın körsetip, 

soñınan koncert berwmen resmï 

aşılğan Ult teatrınıñ atağı bükil elge 

keñinen tarap, respwblïka ömirindegi 

жүктеу/скачать 8,34 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: