Ипк пр по северо-казахстанской области

128 
 
2. Сезімдерін қалай сипаттауға болады? 
3.Ақындар ӛз ниеттерін ашу ҥшін қандай амалдарды қолданған? 
4.Лирикалық кейіпкердің ӛз ішкі қалпына қайшы келуі қалай шығып тҧр? 
 
Вопросы для 3-й группы: 
1.
 
Как поэты передают свои чувства? 
2.
 
Как можно охарактеризовать любовное чувство лирического героя? 
3.
 
Какие изобразительно-выразительные средства раскрывают замысел поэта? 
4.
 
В чем противоречивость состояния лирического героя? 
Оқушылар ұжымдық жұмысының нәтижесін айтады. Регламент 5 минут. 
Учащиеся  озвучивают  результаты  коллективной  деятельности.  Регламент  одного 
выступления 5 минут. 
 
5 Қорыту 
Жаңа топтар қҧрастырылады.  Топ мҥшелерін тақырыптар  бойынша жинау. Ҥш топтың 
тақырыптары, жаңа қҧрылған топта бірдей қамтылуы керек. 
М.Жҧмабаев  пен  М.Лермонтовтің  лирикасы  жайлы  ӛз  жеке  пікірлерін  оқушылар 
шығармашылық  жҧмысы  арқылы  білдірелі:  синквейн,хокку,хайку  шығару.  (ӛлеңді 
дәстҥрлі тҥрде де шығаруға болады) 
 
5.Вывод-обобщение 
Формируются  новые  группы  так,  чтобы  в  каждой  из  создавшихся  групп  собрались 
представители каждой из тем. 
Свое  индивидуальное  восприятие  лирики  М.Жумабаева  и  М.Ю.Лермонтова  учащиеся 
выражают в продуктивно – творческой деятельности: создание хокку, хайку, синквейна… 
(не исключается и традиционная поэтическая форма). 
 
ІV.Ҥй жҧмысы (деңгейлі, ӛз талғамдары бойынша) 

 
«М.Жҧмабаев. Ӛмірі мен шығармашылығы»   Буклет. 

 
«М.Жумабаевтың ӛлеңдерінің ерекшелігі» (Реферат) 

 
Мультимедиалық  презентация    «  М.Жумабаев  пен  М.Лермонтовтің  шығармашылық 
ҥндесуі». 
 
IV. Домашнее задание (на выбор): 

 
 Буклет «Концепция мира и человека в лирике М.Ю.Лермонтова». 

 
Поэтический  словарь  М.Ю.Лермонтова  (выбрать  и  оформить  как  словарную  статью 
наиболее  частотные  слова  из  лирики  М.Ю.Лермонтова,  сопроводив  их  примерами  из 
текста). 

 
Мультимедийная презентация «Поэтический мир М.Ю.Лермонтова и М.Жумабаева» 
Семинар қатысушылары ҥшін рефлексия 
-Берілген жҧмыс тҥрін тиімді деп ойлайсыздар ма? Дәлелдеңіз 
-Полимәдениетті  тҧлғаны  дамыту  ҥшін    қандай  ӛз  нҧсқа  тапсырмаларыңызды  ҧсынар 
едіңіздер? 
-Әртҥрлі сабақтарда интеграцияні пайдалану қолайлы ма? 
 
Рефлексия для участников семинара 
- Считаете ли вы эффективной выбранную форму работы? Обоснуйте. 
-  Какой  вариант  заданий  можно  предложить  учащимся  для  развития  поликультурной 
личности? 
- В чем преимущество интеграции тем на уроках разных предметов? 
 

129 
 
ЖЫРЫМЕН ЖҦРТЫН ОЯТҚАН 
 
 
А.Д. Каментикова,  
Солтүстік Қазақстан облысы  
Уәлиханов ауданы 
 
КММ «Кішкенекӛл  қазақ 
 
мектеп-гимназиясы» мұғалімі 
 
 
Орыс  әдебиетінде  Пушкин  мен  Лермонтов  поэзиясы  қалай  асқақ  болса,  қазақ 
әдебиетінде Абай мен Мағжан жыры да ҧлттық рухани болмысына айналған.  
 
М.Жҧмабаев  -  кӛрнекті  жазушы,  ақын,  публицист,  қазақ  әдебиетінің  негізін 
қалаушылардың  бірі.  М.  Лермонтов  –  ақын,  жазушы,  орыс  әдебиетінің  негізін 
қалаушылардың  бірі.  М.Жҧмабаев  А.Қҧнанбайҧының  ізін  жалғастырушы  болса, 
Лермонтов  та  Пушкин  мҧрасын  жалғастырушы  болып  табылады.  Оған  дәлел  болатын 
қазақ пен орыс ақын-жазушылардың айтқан сӛздері, берер бағасы.   Бір 
кездері 
бес 
арыстың  бірі  -  Жҥсіпбек  Аймауытов  ӛзінің  1923  жылы  «Мағжанның  ақындығы  туралы» 
мақаласында  М. Жҧмабаев туралы былай деп ой толғаған екен: «Мағжан сӛзіндей «тілге 
жҧмсақ,  жҥрекке  жылы  тиетін»  ҥлбіреген  нәзік  әуен  қазақтың  бҧрынғы  ақындарында 
болған  емес.  Ол  жҥректің  қобызын  шерте  біледі,  оның  жҥрегінен  жас  пен  қан  аралас 
шыққан тәтті сӛздері ӛзгенің жҥрегіне тәтті у себеді. Мағжан не жазса да, сырлы, кӛркем, 
сәнді  жазады.  Оқушының  жҥрегіне  әсер  ете  алмайтын  қҧрғақ  ӛлеңді,  жабайы  жырды 
Мағжаннан  таба  алмайсыз.  Суретті,  кестелі,  кӛркем  сӛз  Мағжаннан  табылады,  Мағжан 
ақынды ақындық жағынан сӛзсіз суретші деп айтуға болады. Ақындық жҥзінде Абайдан 
соңғы  әдебиетке  жаңа  тҥр  кіргізіп,  соңына  шәкірт  ерткен,  мектеп  ашқан  кҥшті  ақын 
Мағжан  екенінде  дау  жоқ.  Абайдан  соң  ӛлең  ӛлшеулерін  тҥрлендірген  тағы  да  Мағжан. 
Абай  дәстҥрінде  жыр  жазды,  ҧлы  ҧстаз  ҥлгісін  жалғастырды».  Белинский  де:  «Пушкин 
қайтыс  болған  кҥні  бҥкіл  жҧрт  оның  мҧрасын  жалғастырушы  адамды  білді,  ол  – 
Лермонтов еді» деп жазған. 
 
М.Жҧмабаев  пен  Лермонтовтың  барлық  ӛмірі  –  поэзиясында.  Олардың  ӛлеңдері 
негізінен халқының, ел –жҧртының тағдырына бағышталған. Қалай дегенде де, екеуі ӛзіне 
дейінгіге  де,  кейінгіге  де  ҧқсамайтын,  ӛзіндік  қолтаңбасы  бар  ақындар.  Олар  ӛмірді 
біртҧтас  қҧбылыс,  кӛрініс  ретінде,  ал  адамды  сол  ҧлы  табиғаттың,  жаратылыстың  бір 
туындысы, бӛлшегі ретінде қабылдаған. 
 
М.Жҧмабаев пен М.Лермонтовтың ӛлеңдері  тақырыбы жағынан да, идея жағынан 
да ҥндес. Мысалы: М.Жҧмабаевтың ҧлы Абайды ерекше қҧрмет тҧтқаны жайлы «Алтын 
хакім Абайға» ӛлеңінде: 
Шын хакім, сӛзің асыл – баға жетпес, 
Бір сӛзің мың жыл жҥрсе, дәмі кетпес. 
Қарадан хакім болған сендей жанды 
Дҥние қолын жайып енді кҥтпес, - 
десе, М. Лермонтов ӛзінің ҧстазы Пушкин туралы «Смерть поэта» ӛлеңінде: 
Погиб Поэт! – невольник чести – 
Пал, оклеветанный молвой... 
Угас, как светоч, дивный гений, 
Увял торжественный венок. 
 
Екеуі  де  әдебиеттің  негізін  қалаған  Абай  мен  Пушкиннің    ӛмірден  ӛтуі  ӛз 
халқында, қоғамында орны толмас қайғы-қасірет екенін білдіреді. 
 
М.Жҧмабаев  пен  М.Лермонтов  бостандық,  шындық  ҥшін  кҥрескен,  сол  арқылы 
қҧлдық  пен  зҧлымдыққа  қарсы  шыққан,  соның  жолында  жанын  пида  еткен  ақындар. 
М.Жҧмабаевтың  қай  ӛлеңін  алып  қарасақ  та  ақындық  даралық,  еркіндік,  жаңаға  деген  
талпынысты байқауға болады. 

130 
 
Арыстанмын, айбатыма кім шыдар? 
Жолбарыспын, маған қарсы кім тҧрар? 
Кӛкте – бҧлт, жерде – желмін гулеген, 
Жер еркесі – желдің жӛнін кім сҧрар? 
Кӛкте – Кҥнмін, кӛпке нҧрым шашамын, 
Кӛңілге алсам, қазір ғарышқа асамын. 
Шеті, тҥбі жоқ теңізбін қаракӛк, 
Ерігемін – толқып, шалқып, тасамын. 
Ӛзім – Тәңірі, табынамын ӛзіме, 
Сӛзім – қҧран, бағынамын сӛзіме! 
Бҧзушы да, тҥзеуші де ӛзіммін, 
Енді, ескілік, келдің ӛлер кезіңе!       
 
 Екі ақынның ӛлеңдерінде бір ҥндестікті байқауға болады.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          
 
Мысалы:  М.  Лермонтовтың  «Парус»,  «Пророк»,  «Сон»,  «Выхожу  один  я  на 
дорогу»,  «Для  чего  я  не  родился...»  ӛлеңдері  мен  Мағжанның  «Жалғыз  жалау», 
«Пайғамбар»,  «Тҥс»,  «Тҧтқын»,  «Толқын»,  «Жазғы  жолда»  ӛлеңдері  тақырыбы  жағынан 
да,  идея  жағынан  ҧқсас  болып  келеді.  Атап  айтсақ,  М.Жҧмабаевтың  «Толқын»  мен 
Лермонтовтың  «Для  чего  я  не  родился...»  ӛлеңдерінде  ақындық  шабыт  еркіндігі  толық 
ашылған.  Екі  ақын  да  кӛк  теңіздің  толқыны  арқылы  адам  ӛмірін,  ақын  жанының  ішкі 
толғанысын  жырлайды.  Ал  М.  Лермонтовтың  «Парус»  ӛлеңін  М.Жҧмабаевтың  «Жалғыз 
жалау» ӛлеңімен салыстырсақ сырт тҧлғасы жағынан авторлар пейзажды суреттеп жатқан 
сияқты, бірақ олардың астарында терең философиялық ой жатыр, яғни бостандыққа деген 
талпыныс. Адамның жалғыздық табиғаты ӛмір атты теңізде тыныштық, бақыт таба алмай 
сергелдең  кҥйде  болатынын  айтады.  Себебі,  тыныштық  дауылды,  дауыл  тыныштықты 
алмастырады, бҧл – ӛмір заңдылығы. 
 
М.Жҧмабаев  жалпы  тҥріктік  идея  кӛтереді.  Тҥркі  тектес  халықтардың  бәрінің 
болашағынан  ҥміт  кҥтеді,  жалпы  Шығысты  пір  тҧтады.  Бҧл  қатарда  ақынның 
"Пайғамбар",  "Кҥншығыс",  "Тҥркістан",  От",  т.б.  тәрізді  бірсыпыра  ӛлеңдерінде  тҥптің 
тҥбінде  жақсылық  атаулының  бәрі  де  Шығыстан  келмек,  Батыстан  торлаған  қою  қара 
бҧлтты  Шығыстың  жарық  сәулесі  ғана  талқандамақ.  Бҧл   ӛлеңдерінде  ақынның  туған 
жерге, ӛз топырағына, Шығысына деген ғажайып сҥйіспеншілігі, перзенттік патриотизмі 
айқын кӛрінеді.  М.Жҧмабаевтың «Пайғамбар» мен М.Лермонтовтың «Пророк» ӛлеңдерін 
салыстырсақ екеуі де ӛздерін пайғамбарға теңейді. 
«Пророк» ӛлеңі: 
С тех пор как вечный судия 
Мне дал всеведенье пророка, 
В очах людей читаю я 
Страницы злобы и пророка. 
«Пайғамбар» ӛлеңі: 
Кҥншығыстан таң келеді – мен келем, 
Кӛк кҥңіренеді: мен де кӛктей кҥңіренем. 
Жердің жҥзін қараңғылық қаптаған, 
Жер жҥзіне нҧр беремін, Кҥн берем! 
Қап-қара тҥн. Қайғылы ауыр жер жыры! 
Қап-қара тҥн. Кҥңіренеді тҥн ҧлы. 
Кҥншығыста ақ алтын бір сызық бар: 
Мен келемін, мен – пайғамбар, Кҥн ҧлы. 
 
Ӛлеңде  ақындар  шабытының  ғаламат  кҥші  сезілініп  тҧрады.  Халық  пен 
пайғамбардың (яғни авторлардың) арасында алшақтық, халықтың пайғамбарды келешекте 
қабылдамауы байқалса да, жоғарғы идеялдар жоққа шығарылмайды. 

131 
 
 
М.  Лермонтовтың  «Пророк»  атты  ӛлеңі  мен  М.Жҧмабаевтың  «Тоқсанның  тобы» 
атты  поэмасында  ҥндестік  байқалады.  Екеуі  де  топтан  дараланып,  қарапайым  халықты 
жақтағаны туралы жазылған. 
М.Жҧмабаев  «Тоқсанның тобы» атты соңғы толғауындағы: 
«Жырладым елді жалпылап, 
Жасырман жҥзді жақтадым, 
Тоқсанға енді тоқтадым, 
Толғанып, ойлап, талқылап... 
Тоқсаннан сонау он аулақ, 
Мен тоқсанмен біргемін», - 
бірқатар шындықты кӛрсетеді. Бай мен кедейдің жігін айырып, енді ӛзінің еңбекші халық 
жағына  шыққанын,  қалың  бҧқараға  қосылатынын,  жарлы-жақыбайлар  табының  сӛзін 
сӛйлейтінін, коммунистік қоғамға қалтқысыз қызмет ететінін ашық айтқан еді. Бірақ оған 
сенім кӛрсетілмеді... 
 
Орыс ақындарының ӛлеңдерін аударудағы Мағжан ақынымыздың мақсаты  – орыс 
ӛлеңінің  ҥлгісімен  қазақты  таныстыру  ғана  емес,  жаңа  тақырып,  идеяларды  игерудегі, 
кӛркем сӛз кестесін салудағы қазақ тілінің мҥмкіндіктерін ашу да болса керек. 
 
М. Лермонтовтың «Сарғайып келген егін толқынданса» деген ӛлеңін аударған жас 
М.Жҧмабаев табиғат пен адам жарастығын жыр етеді. Орыс ақынының ӛлеңіндегі жанды 
сурет, жарқын бояу қазақ ақынының жырынан сол кҥйі бҧзылмаған қалпы берілген. 
 
М.Ю.Лермонтовтың «Тҧтқын» ӛлеңінің аудармасы – М.Жҧмабаевтың орыс тілінің 
нелер нәзік ілтипатына жетіктігі ҥстіне, қазақ ҧғымында мәдениет биігіндегі озық тілден 
кем  тҥспейтін  бейнелі  сӛз  таба  білетініне  тамаша  айғақ.  М.Лермонтов  сынды  сӛз 
патшасын  қазақ  шайыры  сыйлайды,  бірақ  онымен  ҥзеңгі  ағысып,  жарысқа  тҥсуге 
жасқанбайды.  Сӛзбе-сӛзділікке  ҧрыну  –  қҧлшылдық.  Мҧны  жақсы  тҥсінген  қазақ  ақыны 
М.  Лермонтовты  тағынан  тҥсірмей,  қҧдіретті  тілімен  қазақша  жырлатады.  Орыс 
ақынының ӛлеңмен әңгіме айтқыштығы, кескінді бейнелері, жанды суреттері кӛз алдыңа 
сол  қалпында  орнай  қалады.  Абақтыдан  қҧтылып,  қара  жал,  жҥйрік  ат  мініп,  қара  кӛз 
қызға жолықсам мен: 
Жас сҧлуды жҥрекке, 
Қысып әуелі сҥйейін. 
Сонан соң ырғып жҥйрікке, 
Желдей ҧшып гулейін, - 
деп армаандайды тҧтқын. М.Лермонтов: «На коня потом вскочу, В степь как ветер улечу» 
- депті. Салыстырып кӛріңіз. Орыс ақынының кестесі еш жерде ӛңін тҥсірмеген. Мҧндағы 
қазақ  ақынының  табысы:  «гулейін»  деген  етістік.  Тҧлпардың  кӛзден  жас  ағызып,  қҧлақ 
шуылдататын шабысын сезгендейсің. Шуылдататын – бәрі бір сол жел. 
Жайқалған жасыл жағада 
Жҥгенсіз жҥр ғой жҥйрігім. 
Ойнақ салып сағада, 
Сҥзіп жалын, қҧйрығын. 
 
М.Жҧмабаев  тҥпнҧсқадан  ауытқымайды.  Сонымен  бірге  қазақ  ҧғымын  ескереді. 
Тҥпнҧсқадан  кем  тҥспейтін  сӛз  табады.  М.Лермонтов  ӛлеңінің  әр  сӛзінің  поэтикалық 
интонациясынан туындайтын тіл жеткізгісіз сҧлулығын айнытпай тҥсіреді. 
Добрый конь в зеленом поле 
Без узды, один, по воле 
Скачет, весел и игрив, 
Хвост по ветру распустив. 
 
М.Лермонтов  сӛздерін  соншама  ыждағаттылықпен  сақтай  отыра,  кейде  ҥш  сӛздің 
орнына  (скачет,  весел  и  игрив)  бір  ғана  етістік  қояды,  ойнақ  салып  дейді.  Желдей  есіп 
бара жатқан жҥйріктің сҥзілген қҧйрығын ғана емес, жалын да кӛзге елестетеді. 

132 
 
 
Қазаққа ат шабысын суреттеу боп па десең де, кҥзетшінің тас қамал ішінде аяғын 
санап басқан қимылын суреттеген тҧсты алыңыз. Қазақ ақыны М.Лермонтовтың әр сӛзін 
бар қуатымен жеткізе  білгеніне қуанасың, мақтанасың. 
 
 Бостандық  оңайлықпен  берілген  жоқ.  Осы  мақсат  ҥшін  кҥресіп,  жазықсыз 
ӛлтірілген  қанша  ҧлы  ақындар  болды.  Олардың  кӛз  жасын  жеткізу  ҥшін  тіпті  сӛз  тауып 
айту  да  қиын.  Осы  орайда  М.Лермонтовтың  мына  сӛздері  еске  тҥседі:  «И  вы  не  смоете 
всей  вашей  черной  кровью/  Поэта  праведную  кровь!».  Шынында  да,  осындай  қысқа 
ғҧмырында  М.Жҧмабаев  та,  М.Лермонтов  те ӛзінен  кейін  ӛшпес  мҧра  қалдырды.  Ӛздері 
ӛлсе  де,  олардың  сӛздері  мәңгі  жасайды,  ӛйткені  олардың  мҧрасы  ӛз  қҧндылығын  да, 
мәнін де ешқашан жоймайды.  
 
Қорыта  айтқанда,  тҥрі  басқа  болса  да,  тілегі  бір  қазақ-орыс  ақын-жазушылардың 
ортақ жолы – олардың ортақ тарихи тағдырында, осымен олар әлем әдебиетіне енеді. 
Болған соң ойың – алтын, сӛзің бӛлек, 
Адамзат ардақтайды ӛзіңді ерек. 
Топ жарса – нақ ӛзіңдей кӛшті бастап, 
Озғанда – тап ӛзіңдей озу керек, - 
деп  Зейнолла  Әкімжанов  айтқандай  топ  жарып  шыққан,  сӛзі  бӛлек,  елім-жҧртым  деп 
жҥрегі  соғып,  ӛлең-жырларымен  ӛз  жҧртын  оятқан  қос  ақынымыздың  тҧғыры  қашан  да 
биік болмақ. 
 
Әдебиеттер тізімі 
1.
 
М.Жҧмабаев.Ӛлеңдері,  прозасы  және  әдеби  зерттеулер.  –  Петропавл:  Солтҥстік 
Қазақстан облыстық әкімдігі, 2006 ж. 
2.
 
М.Ю. Лермонтов. Лирика. Герой нашего времени. – Изд.Москва, 2004  г. 
3.
 
С.А.Мансурова Магжан Жумабаев. Избранное. – ИПЦ «Русский раритет»,2006 г. 
4.
 
Ш.Р.Елеукенов.  Мағжан.  Ӛмірі  мен  шығармагерлігі.  –  Астана:  Астана  –    полиграфия, 
2008 ж. 
5.
 
М.Ю.Лермонтов. Избранное. – Ленинград: Художественная литература, 1979 г. 
6.
 
К.Салықов. Мағжанға тағзым. – Астана: Фолиант баспасы,  
2008 ж. 
7.
 
Карибай Мусырман. Магжан Жумабаев. Исповедь. – Петропавловск, 2011 г. 
8.
 
В.И.Коровин. Творческий путь М.Ю.Лермонтова. – Москва: Просвещение, 1973 г. 
 
 
НЕКОТОРЫЕ АСПЕКТЫ ПРЕПОДАВАНИЯ ЛИТЕРАТУРЫ В ШКОЛЕ
 
Г.О. Аубакирова, учитель 
КГУ «Дауитская средняя школа» 
Акжарского района 
Северо-Казахстанской области  
 
Я,  наверно,  буду  не  нова,  если  скажу,  что  узловой  проблемой  каждого 
практикующего  учителя  литературы  является  снижение  интереса  школьников  к  самому 
процессу  чтения,  стремление  черпать  информацию  из  вторичных  источников,  которые 
дают  представление  о  развитии  сюжета,  персонажах,  но  начисто  исключают  главное  – 
чтение как труд и творчество.  На это , конечно, влияют перегрузки в учебе, преобладание 
основных  наук  над  гуманитарными,  телевидение.  Виртуальные  игры  превращают 
человека  из  зрителя  в  участника,  а  то  и  в  вершителя  судеб.  Времени  для  чтения 
практически нет. 
А  что  в  результате.  В  результате  дети  перестают  ценить  добро,  честность, 
порядочность. Возможно, что-то мы, педагоги, упускаем, перестраиваясь на новую жизнь 
и новые взаимоотношения. И если мы не хотим потерять человеческое лицо, очень важно 

133 
 
вернуть  нравственность,  этические  нормы,  которые  мы  отодвинули  на  второй  план, 
поставив  на  первое  место  связи,  деньги,  выгоду.  В  этом  первую  и  важнейшую  помощь 
могуть оказать уроки литературы.  
Что есть литература в школе,особенно в сельской? Почему подчеркиваю? Потому 
что нет выбора у школьников: театр, кинотеатр,драмкружки,танцы, музыкальные кружки. 
Во-вторых 
сокращены 
часы 
литературы, 
школа 
естественно-математического 
направления. 
Но...  все  –  таки,  несмотря  ни  на  что,  учителю  русского  языка  и  литературы 
необходимо  учить  детей  слову.  Вспомним  Ушинского:  «Слово  есть  единственная  сфера 
развития духа, на обладание этой сферой должно строиться учение и развитие». 
Что же можем? 
Занять  как  можно  больше  школьное  пространство  литературой,  словом.  Этому 
содействует  внеклассная  работа  по  литературе.  Внеклассная  работа  предполагает 
творческую инициативу не только учителя, но и учеников, так как обе стороны выступают 
в  роли  союзников,  перед  которыми  поставлена  единая  цель.Внеклассная  работа 
предполагает  более  свободное  общение  ученика  и  учителя,  возможность  поднимать  и 
обсуждать  те  вопросы,  которые  интересуют  детей,  не  ограничивая  это  общение  во 
времени.  Поэтому  дети  позитивно  воспринимают  предложение  принять  участие  в 
конкурсе  Выразительного  чтения,  стать  участником  или  гостем  Литературной  гостиной, 
выступить  с  речью  на  Публичных  чтениях.  Ученик,  ставший  участником  конкурса 
Выразительного  чтения,  сам  выбирает  стихотворение  или  прозу.  Это  позволяет  не 
ограничиваться  рамками  программы,  а  работать  за  ее  пределами.  Вместе  с  учителем 
работает  над  тем,  как  раскрыть  красоту  поэтического  слова  поэта  и  собственное 
эмоциональное восприятие произведения. 
Литературная  гостиная,  участниками  которой  являются  как  учащиеся,  так  и 
учителя. Читает учитель, читает ученик – они говорят о том, почему нравятся эти стихи – 
рождается  какое-то  единение.  Только  рядом  с  читающим  и  рассуждающим  учителем 
происходит  становление  мыслящей  личности  ученика.  Нам  постоянно  необходимо 
прослеживать обратную связь, то есть то, что всколыхнуло душу ребенка, то что осталось 
в ней. Это и есть тест на выживаемость знаний. 
Выступая  с  речью  на  Публичных  чтениях  ребята  стараются  выразить  свою  точку 
зрения  на  ту  или  иную  проблему,  подтверждают  свои  аргументы  поступками,  мыслями, 
словами литературных героев. « Только любовь и увлеченность, интерес и желание всегда 
были  и  будут  источниками  человеческой  активности,  творческой  устремленности  и 
самого главного - обретения самого себя.» [ 8, стр 10 ] 
Школа  сегодня  –  светская  школа  –  социально  созданное  пространство,  в  котором 
общество  и  государство  имеют  возможность  не  только  ознакомить  ребенка  с  тем,  что 
накоплено наукой, историческим опытом, человеческой мудростью, но и ввести его в этот 
мир в качестве активного созидателя и продолжателя культуры и ценностей, исторически 
добытых  и  доставшихся  ему.  И  чем  содержательней  и  богаче  мир,  открывающийся 
каждому  ребенку,  чем  больше  пробуждено  его  стремление  быть  в  нем  активным 
строителем,  чем  самостоятельнее  выбор,  тем  выше  уровень  сформированной  в  нем 
духовности  и  тем  больше  принесет  он  пользы  своему  Отечеству,  где  бы  он  ни 
реализовался. Таким образом, место каждого учителя в этом формирующем пространстве 
очень важно, но роль учителя литературы – особая. 
Школьное  образование  –  это  возможность  формирования  подрастающих 
поколений  с  позиций  общечеловеческих  ценностей,  конечно,  при  условии,  что  учитель 
должен  обладать  огромной  силой  притяжения,  чтобы  не  дать  ученику  потеряться  в 
водовороте  мирских  событий.  Ю.М.  Лотман  статью  «Учитель  на  пороге  XXI 
века»заканчивает  словами:  «  21  век  может  оказаться  огромной  казармой,  но  может 
оказаться  новым  Ренессансом.  Развитие  науки  и  техники  открывает  перед  нами  обе 
двери.В какую мы войдем, зависит от нас».  

134 
 
 В  школьной  программе  отводится  очень  мало  часов  на  изучение  творчества  М. 
Жумабаева и М. Лермонтова, а тем более на сопоставительный анализ творчества поэтов. 
Поэтому  учителю  литературы  необходимо  планирование  внеклассных  мероприятий, 
основанных на интеграции по отношению к литературе, так как этот вид интеграции ведет 
к росту духовно-нравственного потенциала учеников. А духовное пространство не имеет 
пределов.  Литература  может  одинаково  служить  всем  людям  на  Земле,  потому  что  она 
несет  в  себе  основные  нравственно-эстетические  идеалы,  которые  необходимы  для 
сохранения человеческого в человеке. Я предлагаю внеклассное мероприятие, которое, по 
моему мнению, демонстрирует интеграцию творчеств двух великих поэтов.  

жүктеу/скачать 2,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: