§ 4. Орыс және ағылшын тілді әлемнің тылсым құпиясы. Эмоциялылық. Сано мен байлыққо иөзқарос Өзгенің жаны жұмбақ.
Чужая душа потемки.
Орыс мақалы Русская пословица Ұлттық мінез түсінігіне шамамыз жеткенше анықтама бере оты-
рып, тілдің мәдениет айнасы, әсіресе мәдениет құралы екеніне
тағы да назарымызды аударайық.
Әңгіме орыстың улттык, мінез-қулқы жайында болғанда ең
әуелі ойымызға келетіні - оның жүмбақ жаны. Бұл теңеу (эпитет)
үнемі бірге айтылады. Орыс әлемі шетелдіктерге жумбац, олар бұл
туралы таңданыспен де, күлкіге айналдырып та көп айтып, жазып
жүр.
Венгр-ағылшын журналисі, юморист Джордж Микеш немесе
Майкс (George Mikes) «How to be an Alien» («Бөтен болудың әлегі»)
атты кітабында британдық және континентальды еуропалық мәде-
ниеттің (немесе ңұрлықтык, еуропалықтардың қабылдауындағы
британ мәдениетінің бүрмалануы) өзара қақтығысын жаза отырып,
славяндардың жүмбак, жанын біраз мазаққа айналдырады:
Әлемде ұлы славян әлемінен жаман әлем жоқ шығар. Мұн-
дай бақытсыз адамдардың әдеттетерең, ойшыл келетіні бар.
Олар, мәселен, мынадай дүниелерді айтуы мүмкін: «Кейде
мен өте көңілді бола аламын, кейде тым көңілсізбін. Неге
екенін түсіндіре алмайсыз (түсіндірем дел ауре болмай-ақта
қойыңыз!)». Немесе сізге: «Мен сондай жүмбақпын... Кейде
менің қазіргі түрған жерімнен безіп кеткім келеді» («Мен де
сізге соны тілеймін» деп айтудың қажеті жоқ). Немесе: «Түнде
орманда бір ағаштан бір ағашқа секіріп жүріп, өмір қандай қы-
зық деп ойлайтыным бар» дейді.
Мүның бәрі тым терең жанның көрінісі, басқа ештеңе емес.
32
G. M ikes. How to be an
Ailen. A Handbook for
Beginners and Advanced
Pupils. Penguin Books,
1969, p. 24.
«The worst kind of soul is the great Slav
soul. People who suffer from it are usually very
deep thinkers. They may say things like this:
„Sometimes I am so merry and sometimes I am
so sad. Can you explain why?" (You cannot, do
not try.) Or they may say: „I am so mysterious...
I sometimes wish I were somewhere else than
where I am". (Do not say: „I wish you were") Or
„When I am alone in a forest at night-time and
jump from one tree to another, I often think
that life is so strange".
All this is very deep: and just soul, nothing
else».32
Ағылшынның ұлы данасы және ақылгөйі У.Черчилль Ресей тура
лы: «It is a riddle wrapped in a mystery inside an enigma [бұл астарын-
да түсінбес бірдеңе жасырылған құпиямен көмкерілген жумбак,]»
(«жүмбақ» сөзінің синонимдеріне жақсы жаттығу).
Soul және душа сөздерінің семантикалық көлемін салыстыру
үшін ағылшын, орыс анықтамалықтары мен ағылшын-орыс сөздік-
терінен мысалдар келтірелік.
198
Soul - the part of a person which some
people believe is spiritual and continues to exist
in some form after their body has died, or the