Коммуникация

День открытых дверей (Ашық есік күні)
Смена аудитории! (аудитория өзгереді!)
Теперь (қазір)
в аудитории А 25 (А25 аудиторияға!)
Айта кетейік, орыс тілінде екі леп белгісі ешқашан қолданыл- 
майды, леп белгісі не біреу, не үшеу болып келеді.
Open day 
Room change!! 
Now
in room A 25
Орыс тіліндегі нусқасы:
Дорогой С.,
Ваше письмо меня очень порадовала! Надеюсь, Вы прекрасно 
съездили в Австралию. Спасибо за то, что Вы с пониманием 
отнеслись к моим предложениям на встрече в январе! Всего 
хорошего!
Ңазақ тіліндегі нусқасы:
Қурметті С.!
Сіздің хатыңыз мені қатты қуантты! Австралияға сапарыңыз 
өте сәтгі өткен шығар деп ойлаймын. Қаңтар айында өтетін 
кездесуге қатысты ұсынысыма түсіністік танытқаныңыз үшін 
рақмет! Бар жақсылықты тілеймін!
Dear S.,
Nice to hear from you recently!
I wish you had a wonderful trip to 
Australia! Thanks for your understanding 
about my suggestions at the January meeting! 
Warm wishes!
Бұл мәтін ағылшын тілінде жазылғанымен, қоршаған ортаға деген 
көзқарас, улттык, мәдениет түрғысынан алғанда цытай халқына тән. 
Сол себепті хат соңында «Warm wishes!» тілдік бірлігі қолданылған. 
Шығыс халықтарына жоғары эмоционалдылык, (overstatement) тән
және осы ерекшелік тілдік жүйеде көрініс 
тапқан.30 Шығыс халықтарына тән жоғары 
эмоциялықтың Ресей халықтарына да тән 
екені мына мысалдардан байқалады: Да, 
скифы - мы! Да, азиаты - мы! (Иә, скифпіз -
біз! Иә, азиатпыз - біз!) Осындағы леп бел- 
гісінің қойылуы ерекше назар аударады. 
Орыс тілінде леп белгінің қойылуымен 
ешқандай мәтінді бүлдіре алмайсың.
Ағылшын және орыс тілінің синтаксистік 
жүйесінде сөйлемдегі сөздердің орын тәр- 
тібінің өзіндік ерекшеліктері бар. Ағылшын 
тілінде сөздердің орын тәртібі ңатаң сақта- 
лады, өйткені бұл тілде орыс тілі сияқты 
септік жүйесі жақсы дамымаған (ағылшын 
тілі - аналитикалык, типті тіл). Демек, ағылшын тілінде есім сөздер 
арасындағы қарым-қатынасты сөздердің орын тәртібі атқарады.
Орыс тілінде салыстырмалы түрде сөздердің орын тәртібі еркін 
болып келгенімен, септік жалғаулары негізінде кімнің кімді жақсы 
көретінін байқайсың. Мысалы: Катя любит Петю; Петю любит Катя; 
Петю Катя любит; Любит Петю Катя; Катя любит Петю. Ағылшын тілін- 
де Катя любит Петю (Kate loves Pete) сөйлемінде кім бірінші баста- 
уыш қызметін атқарса, сол жақсы көреді. Мұнда іс-әрекеттің иесі тек
30 Әрине, белгілі бір ултқа тән м ін е з-қ ұл ы қ ерекш е- 
ліктері туралы айты лған ақп а р атты ң күм ән келтіретін 
тустары да болады . Ш ы ғы с халқы на тә н ж о ғары эм о- 
циялы лы қ е р екш елік тур ал ы айты п ул ге р м е й ж аты п, 
м ы надай ақпаратты оқы д ы м : « Ш ы ғы с тіл д е р ін ің өкіл- 
дері е уропалы қтарм ен сал ы сты р ға н д а өз эм о ц и ял а - 
рын аш ы қ көрсетпейд і. Ж апон д ар өз е л ін ің им п е р ато ­
ры қайты с болғаны н естіген н ем іс б а л а л а р ы н ы ң қатты 
ж ы лағаны н көріп таң ғалған ы тур ал ы ж а зад ы . Керісін- 
ше, туған бал асы н ы ң қайты с болтаны туралы ж апон 
әйелд ің күліп айтуы ер екш е та ң д а н ы сты туғы зад ы . 
Ж апон д ард ы ң тан ы м -түсін ігін д е қар ы м -қаты н а с этике- 
ті бойы нш а өз эм оц и ясы н аш ы қ кө р сетуге б олм айд ы , 
оны ж асы ры н ұстауы тиіс. Ж о ғар ы д а б е р ілген екі ж ағ- 
д аят А кутагава Рю н оскэнің «Н осовой платок» еңб егін - 
де ж азы лған болаты н.
194

сөздің орын тәртібі арқылы көрінеді. Бірақ бұдан асығыс қорытынды 
жасауға болмайды. Сөздердің орын тәртібінің қатаң сақталуы ағыл- 
шын тілінде сөйлеушілерді барынша шектей түседі, қатаң тәртіпті 
устанатын халық; ал орыс тілінде сөздердің орын тәртібінің біршама 
еркін болуы, осы тілде сөйлеушілерді тәртіпке бағынбайтын, әдепсіз, 
бірақ шығармашыл, көпқырлы халык, екенін танытпайды. Дегенмен 
жоғарыда айтылғандардың қандай да бір шындығы бар шығар, бұл 
бірақ ғылыми тұрғыдан дәлелденбеген. Кез келген тілдік жүйеде- 
гі турақты тіркестер, фразалық тіркестердегі сөздердің орын тәртібі 
сақталуының әлеуметтік-мәдени мәні сол тіл өкілдерінің жеке тулға 
ретінде қалыптасуына ықпал етуі дәлелденген жайт. Мәселен, ағыл- 
шын және орыс тілінің жүйесінде аудиторияға қарата айтылатын сөз- 
дердің белгіленген орын тәртібі бар: Ladies and gentlemen; Дамы и 
господа! Бұлай көтеріңкі реңкте сөйлеу қоғамның үстемтап өкілдері- 
не қатысты. Сол қоғамның төменгі тап өкілдеріне Мужчины и жен­

жүктеу/скачать 11,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: