Адам физиологиясы
Сауыктыру жаттыгуларын мөлшерлеу
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
| Сауыктыру жаттыгуларын мөлшерлеу
Машықтану деңгейін анықтау үшін өзін-өзі бақылау жүргізіп отыру керек. Оны эрекеттік сынамалар аркылы тексереді (20 рет отырып тұру, тынысты тоқтату мерзімін анықтау, дене қалпын ауыстыру т.с.с.). Жаттығу алымдарын мөлшерлеудің бірнеше тәсілдері бар: 1. Салыстырмалы алым - максимум дене жұмыскерлігінің проценті; 2. Жүректің соғу жиілігі (ЖСЖ); 3. Жаттыгуды кайталаудың ең жогары саны; 4. Жаттығудан кейінгі сезіну күйі; 5. Адам жеке басының түлғалык денсаулық деңгейі. Салыстырмалы алым жалпы ең жогаргы жұмыскерліктің 50-70 құрауы керек Машықтану кезінде жаттығулардың эсерінен жүректің соғу жиілігі осуінің табалдырык, орташа жэне шың деңгейі болады. Жалпы талаптарға сай орташа көрсеткіш 180 санынан адамның жасын шегеру аркылы аныктайды. Тэжірибелі спортшыларды (3 жылдан астам) басқа теңдеу қолданады (ЖСЖ= 170-2/1 жасы), Жаттығуды қысқа мерзім ішінде (30 секунд) ең, көп қайталау мөлшерінің 25-50% машықтану үшін оңтайлы деп саналады. Тэжірибе бойынша адамның жаттығудан кейінгі көңілі, оны жалтастыру ниегі, жатымсыз әсерленістің болмауы, еркін тыныс алуы жүктемеге жақсы шыдамдылықты көрсетеді. Машыктану сабақтары жартылай күшпен немесе оның 4/3 бөлігінде өтуі тиіс. Тұлғалык денсаулықты жаксарту үшін колданылатын жүктеменің жоғарғы шегі ЖСЖ бойынша аныкталады: I тоита - 100-110 рет/мин, II топта - 11-120 рет/мин, 10 топта - 121-130 рет/мин, IV топта - 131- 150 рег/мин, V топта - 150 реттен астам болады. Мэселен, ЖСЖ минутына 150-160 реткс жететін жүктемелсрді аптасына бір сағат созылатын жатгығу, 2-3 рет жеткілікті, ал ЖСЖ 100 рет/мин болса, күніне 1-2 рет жаггығу жасау керек. Қажу Қажу - жүмыс салдарынан, элеуетті жүктемелерден жэне кайта калыптасу үрдістерінің жеткіліксіздігінен туатын жағдай. Ол жүмысқерліктің төмендеуі реттеуші тетіктер мен жүйелердің, ағзалардың өзара орекеттестігінің бүзылуы жэне шаршау түйсігі арқылы сипатталады, Қажу жүмыс кезінде организмді әлсіретпеу жэне оны әсіре зорланудан сақтау эрекеттерін жасайды. Сонымен бірге ол организмнің қосалқы мүмкіндіктерін іске қосып; жұмыскерлікті көтеретін қайта қалыптастыру үрдістеріне өте зор ыкпалын тигізеді. Қажу денс жэнс ой енбектерінде, жаттыгулардан, спорт сайыстарынан кейін пайда болады. Ол қысқамерзімді жэне созылмалы үзақ мерзімді - (айлар, жылдар бойы) түрінде көптеген эрекеттік жүйелер мен тұтас организмде байқалады. Қажу ж аты және жергілікті болып бөлінеді. Жалпы қажуда тұтас организмнің әрекеттері өзгереді, ал жергілікті қажуда, кейбір бүлшықеттердің, жеке талдағыштың т. б. қызметі төмендейді, Әртүрлі жатты- ғуларды орындағанда қажу себептері бірдей болмайды. Оның негізгі себептерін ррналасуына жэне кажу тетіктеріне байланысты қарастырады. Орналасымы бойынша бірнеше жүйелердің топтарын жіктейді: 1) реттеуші жүйелер - орталық жэне вегетативтік жүйке мен гормондық - гуморалдык жүйелер; 2) бүлшықет іс-эрекетін вегетативгі жабдықтаушы жүйелер - тынысалу, кан, қанайналымы; 3) орындаушы жүйе - шеткі қимыл козғалыс мүшелері. 1. Қажу орталық жүйке жүйесінің реттеуші эрекетінің бүзылуынан пайда болады. Қажуды зерттеудің алгашкы кезеңдерінде, оны жергілікті тек етте болатын күбылыс, ол энергия қоры таусылғандықтан, калдық өнімдермен еттің үлануынан болады деген қағидалар болды. Оны бұлшыкет кажуының гуморалдык, теориясы деп атады. 2. Алайда қажу физиологиясында оның нейрогендік қагидасы кеңінен тарады. Бұл қағиданың негізін қалаушы И.М. Сеченов. Ол өзінің эргографиялык жүмыстары арқылы белсенді тыныгу ғажайып кұбылысын ашып, бүлшыкет жұмыскерлігінің төмендеуі жүйке орталығына байланысты екендігін көрсетті. И.М. Сеченовтың бұл Көзкарасы басқа физиологтардың еңбегінде одан эрі дамыды. Н.Е. Введенский мен А.А. Ухтомскийдің зерттеулері бойынша, кажу жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|