Өндіріс және тұтыну қалдықтарын басқару және қалдықтарды қайта өңдеу

180 
2018 жылы Ақтөбе облысында 55174,93 мың тонна өнеркәсіптік қалдықтар (2017 
жылы - 62774,94 мың т), оның ішінде тау-кен саласы бойынша 54549,034 (98,8%), химия 
өнеркәсібі 446,143 (0,80%), мұнай саласы бойынша 179,76 (0,3%) пайда болды. Өнеркәсіп 
қалдықтарының пайда болу көлемі 2017 жылмен салыстырғанда 12,1% - ға төмендеді. 
Салыстыру үшін 2014 жылы пайда болған өнеркәсіптік қалдықтардың жалпы саны – 40280,874 
мың тоннаны құрайды, оның 39716,37 мың тоннасын (98,6%) тау-кен өндіруші 
кәсіпорындардың аршу жыныстары құрайды, негізінен "Коппер технолоджи" ЖШС және 
"Қазхром" ТҰК АҚ ДК. 
Облыс бойынша 8070,77 мың тонна қалдықтар өңделіп, пайдаланылды, бұл 14,6% 
құрайды. Мұнай өнеркәсібі қалдықтарының пайда болу көлемі 179,76 мың т құрады, олардың 
109,8 мың т қалдықтар өңделді, бұл 61% құрайды. Мәселен," СНПС – АМГ" АҚ 69,2 мың тонна 
күкірт түзілді, оның 58,0 мың тоннасы дайын өнім ретінде экспортқа берілді. 
Іс жүзінде барлық тау-кен өндіруші кәсіпорындарда қалдықтарды басқару жүйесі жұмыс 
істейді, ол қалдықтардың пайда болуының алдын алу және азайту, есепке алу және бақылау, 
жинақтау, сондай-ақ өндіріс қалдықтарын жинау, қайта өңдеу, кәдеге жарату, тасымалдау, 
сақтау және жою сияқты қалдықтардың технологиялық циклінің барлық кезеңдерін қамтиды.
Мәселен, қоршаған ортаға теріс әсерді азайту мақсатында "Қазхром ТҰК" АҚ Дон ТБК 
аршымалы және сыйымды тау жыныстарының қалдықтары карьерлердің өңделген кеңістігінде 
орналастырылады (пайдаланылады), бұл өз кезегінде үйінділерде қалдықтарды жинауды 
азайтуға мүмкіндік береді. Бұл жыныстар қайталама шикізат ретінде коммерциялық 
қызығушылық туғызбайды және жерде жиналады.
Ақтөбе облысы үшін жердің тозуы мен шөлейттенуі өзекті мәселе болып отыр. Халық 
Арал теңізінің экологиялық апатынан туындаған құмдардың қозғалуына байланысты жердің 
тозуы мәселелерін көтеріп отыр. Шөлейттену үшін негізгі ықпал ететін фактор топырақ-өсімдік 
жамылғысының әлсіз қалыптасуы және оның серпінділігі болып табылады. 
2018 жылы 298,6 мың тонна ҚТҚ құрылды, оның 11,69%-ы қайта өңделді. 2017 жылы 
құрылған ҚТҚ көлемі 300 мың тоннаны құрады. оның ішінде 3,51% қайта өңделген. 357 ҚТҚ 
орналастыру объектісінің 13-і ғана экологиялық және санитарлық талаптар мен нормаларға 
сәйкес келеді, бұл 3,47% құрайды. 
ҚТҚ тұрақты жинаумен және әкетумен қалаларда, аудан орталықтарында және ірі елді 
мекендерде тұратын халықтың 74% қамтылған. Ақтөбе қаласында бұл көрсеткіш 100% 
құрайды. Сонымен қатар, қоқыс шығаратын компаниялар базасында тіркелген тұрғындардың 
тек 60%-ы ғана қоқыс шығару бойынша қызмет ақысын төлейді, қалғандары төлемнен бас 
тартады. 
Қалдықтарды сұрыптауды дамыту бөлігінде қоқыс шығарушы компанияларды 
ынталандыру мақсатында Бірыңғай төлем құжатының жүйесі енгізілді, онда қоқысты шығару 
үшін төлем басқа коммуналдық қызметтермен бірге жасалады. Қазіргі уақытта ҚТҚ жинау және 
шығару тарифі 104 теңгені құрайды, бұл - Қазақстан бойынша ең төмен төлемдердің бірі. 
Облыста ҚТҚ қабылдау және орналастыру үшін 14 рұқсат етілген полигон бар. Оның 
ішінде:
- 7 коммуналдық: "Neo Plus" ЖШС (Ақтөбе қ.), "Трумова" ЖК (Алға ауданы), 
"Бимаханов" ЖК (Шалқар ауданы), "Нұр Сапар" ЖШС (Хромтау ауданы), "Кеңқияқ" СК КМК 
және "Темір Тазалық" ЖШС (Темір ауданы), "тазалық Қос" ЖШС (Әйтеке би ауданы));
- 7 жеке меншік: "Экологиялық технологиялар" ЖШС (Байғанин ауданы), "ЖЕС" ЖШС 
(Мұғалжар ауданы), "Реал Ракурс" ЖШС (Ембі қ.) "СНПС-Ақтөбемұнайгаз" АҚ, "Қазақойл 
Ақтөбе" ЖШС және "Ақтөбе НГС"ЖШС (Мұғалжар ауданы), "Таза Дала Ком" ЖШС (Темір 
ауданы).
Басқа елді мекендерде ҚТҚ сақтаудың арнайы орындары анықталды. 
Экологиялық талаптарға және санитариялық қағидаларға сәйкес келетін қатты тұрмыстық 
қалдықтарды орналастыру объектілерінің үлесі 2018 жылы 3,46% құрады.
2018 жылы Мәртөк, Қобда және Қарауылкелді полигондарының құрылысына ЖСҚ, 
сондай-ақ Шұбарқұдық және Бадамша кенттеріндегі полигондарға арналған ТЭН әзірленді. 

181 
Қазіргі уақытта ҚТҚ коммуналдық полигондары сенімді басқаруға берілді, бұл ретте 
полигондардың қызметі жергілікті атқарушы органдар тарапынан тиісті бақылаусыз қалып 
отыр. Мысалы, бұрын жұмыс істеп тұрған "Темір-Тазалық" ЖШС және "Тазалық Кос" ЖШС 
қазіргі уақытта жұмыс істемейді.
Қалдықтарды сұрыптау және өңдеу саласында 20-дан астам шағын бизнес кәсіпорындары 
мен құрылымдары жұмыс істейді. "Союзгранд" ЖШС қоқыс сұрыптау кешені бүгінгі күні 
қалалық полигонға түсетін қалдықтардан 15%-ға дейін кәдеге жаратылатын компоненттерді 
шығарады. Облыс бойынша ҚТҚ кәдеге жарату үлесі түзілген қалдықтар көлемінің шамамен 
7%-ын құрайды.
2018 жылғы 13 тамызда облыс әкімдігінің №372 қаулысымен "Ақтөбе облысы бойынша 
2018 - 2022 жылдарға арналған шағын және орта бизнес субъектілерін кеңінен тарта отырып, 
қатты тұрмыстық қалдықтарды қазіргі заманғы кәдеге жарату және қайта өңдеу жөніндегі 
шаралар кешені" қабылданды.
Облыс орталығында ҚТҚ айналымы мен қаланы санитарлық тазалау жүйесі толығымен 
реформаланды. 19 басқарушы компания құрылды, қаланы санитарлық тазалау жұмыстарына 
350-ден астам адам тартылды.
2017 жылы 345 заманауи еуроконтейнер, 2018 жылы 321 сатып алынды және орнатылды. 
Қаланың контейнерлік алаңдарында пластикалық ыдысты жинауға арналған 310 торлы 
контейнер бар. Облыс орталығында қоғамдық пайдалану орындарында пластикті, қағаз бен 
шыныны бөлек жинау үшін 88 үштік қоқыс жәшігі орнатылған. Өндірушілердің 
(импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері тетігі шеңберінде өтеусіз негізде Ақтөбе 
қаласына құрамында сынап бар шамдар мен батареяларды жинауға арналған 133 контейнер 
берілді.
Сондай-ақ, пилоттық жоба аясында "Neo Plus" ЖШС компаниясы ҚТҚ-ның 3 
тереңдетілген контейнерін сатып алды және орнатты (60 контейнерді сатып алу және орнату 
жоспарлануда), екінші шикізатты қабылдау пункті ашылды.
2020 жылдың бюджетінде 800 контейнер сатып алуға және 60 контейнер алаңын орнатуға 
қаражат қарастырылған. 
2017 жылы "Ақтөбе ӘКК"-мен бірлесіп қоқыс сұрыптайтын кешен іске қосылды 
(инвестиция көлемі 600 млн.теңге "СоюзГранд" ЖШС инвесторы). Алайда, әр түрлі 
себептермен бұл МСК 2018 жылдың қазанынан бастап 2019 жылдың 2 тоқсанына дейін 
тоқтатылды. Бүгінгі таңда қоқыс сұрыптау кешені қалалық полигонға түсетін қалдықтардан 
20%-ға дейін кәдеге жарату компоненттерін шығарады.
Өндірісті кеңейту, екінші сұрыптау желісін іске қосу жоспарлануда.
Ақтөбе қаласында қайталама шикізатты қабылдау пункті ашылды, тағы да 3 қабылдау 
пункті үшін жер учаскелері бөлінді.
Облыстық бюджет аясында 2020 жылға арналған Қобда ауданының Қобда, Байғанин 
ауданының Қарауылкелді және Мәртөк ауданының Мәртөк ауылдарында 3 қатты тұрмыстық 
қалдықтар полигонының құрылысын бастауға 450 млн.теңге көлемінде қаржы бөлінді. 
Жобаларды іске асыру экологиялық талаптар мен санитарлық ережелерге сәйкес келетін қатты 
тұрмыстық қалдықтарды орналастыру объектілерінің үлесін ұлғайтуға мүмкіндік береді. 
Сонымен қатар, Ойыл, Ырғыз, Комсомол және Қарабұтақ ауылдарында ҚТҚ полигондарын 
салу мәселесі жоспарлы түрде қарастырылуда. 

жүктеу/скачать 4,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: