Issn 2308-0590 Индекс 74661 редакциялық кеңес мағауин Мұхтар Қазақстанның халық жазушысы Ғарифолла Есім

34

ШӘКӘРІМТАНУ

2014  №3  (24)

болып келеді. Матай мен Тобықты арасындағы

жерге байланысты тартыс-талас толастаған бір

сәтте  Тобықтының  жас  батыры  Кебек  Еңлік

сұлуға кездеседі. Екеуі бір-біріне ғашық болып,

ақыры  тағдырын  қосып,  елден  жырақ  тұрып

жатады. Осы тұста Матай елі қалыңын төлеп,

айттырып  қойған  қызды  қайтарып,  Кебекті

жазалауды сұрап, Тобықты еліне кісі салады. Ел

арасы  тағы  бұзылатын  болады.  Осыны  сезген

Тобықты  басшысы  Кеңгірбай  Матайларға

қашқындарды өздері ұстап алып, жаза қолдануға

рұқсат  береді.  Олар  Кебек  пен  Еңлікті

жасырынып жатқан жерінен қолға түсіріп, өлім

жазасына кеседі. Сөйтіп, екі жас қайғылы қазаға

ұшырайды.

Поэмада махаббат мәселесі өте қысқа сөз

болады.  Еңлік  пен  Кебектің  кездесуі,  қашып

кетуі,  Шыңғыстауда  жасырынып  жатуы.  Ал

оқиға  дамуының  бүкіл  тұтқасы  Матай  мен

Тобықты  арасындағы  айтыс-тартыста,  екі

жастың тағдырын шешудегі әлеуметтік астарда

жатыр.  Бұнда  ел  мен  елдің  тартысы,  ру  мен

рудың  бәсекесі алдыңғы қатарға шыққан. Екі

елде өз намысын жібермеуге тырысады. Түптің

түбінде ескі салттың қатаң қағидасы бойынша

шындық салмағы Матай жағына ауа бастайды,

Тобықты жағы шарасыз. Осы бір замана сипаты

еріксіз туғызған жалған шындықтың құрығына

Еңлік пен Кебек ілігеді.

Поэманың басты кейіпкерлері – Еңлік пен

Кебек. Бірі – ел мақтан тұтқан батыр, екіншісі –

ардақ тұтар ару. Кебек «Қалқаман-Мамырдағы»

Қалқаман секілді қарапайым жан емес. Ол – елге

енді танылып келе жатқан жас батыр. Шәкәрім

Кебектің  жорықтарын,  батырлық  соғысын

көрсетпегенмен, алғашқы таныстырудағы бітім-

болмысын ерекшелеп береді. Соның өзінен-ақ

Кебектің  қандай  жан  екені  айқын  танылады.

Өзгелерден  тым  ерекшеленіп  кетпесе  де,

болайын деп тұрған ұл екені елес бергендей.

Он бесінде Кебектің аты шықты,

Атты жаяу бәріне бірдей мықты.

Көзі өткір, қараторы жігіт екен,

Орта бойлы, тапалдау кең иықты.

Ел қамы үшін өлуге жанын салып,

Соғыс десе тұрмайды қойса байлап,

Жауға батыл, жақынға және әдепті,

Кішіні іні, үлкенді ағатайлап [3, 102].

Еңліктің  де  кездеспестен  көп  бұрын

Кебектің  атына  қанық  болуы  –  «Ел  мақтаған

жігітті қыз жақтағанның» шындығы.

Кебек батыр табиғатына тән аңғалдықтан

ада  жан  емес.  Ол  көп  істің  артын  болжай

бермейді.  Нысан  абызға  бал  аштырған

батырдың  оның  сәугейлікпен  айтқан  тағдыр

болжауына мән бермеуі, тіптен естен шығарып

алуы  осыны  танытады.  Кебек  –  Шәкәрім

сомдауында терең ақыл, кемеңгер ой иесі емес,

албырт та аңғал батыр. Тоқтамыстай ел ағасы

батырдың  соңынан  еріп,  «жас  бала  болса  да,

жаны отты» деген мақтау естіп, өз ортасынан

артық  шығып  жүрген  батырдың  өз  қызығы

өзінде  еді.  Шәкәрімнің  өз  кейіпкерін  осылай

суреттеуінде өмір шындығынан алшақтық жоқ.

Кебектің нағыз ер ретінде танылар тұсы

Еңлікпен  кездесуден  басталады.  Алдында

кездесуге аса мән бермеген Кебек, Еңлік арудың

жан-дүниесін  терең  түсінген  соң,  өзі  сүйген

«биік қабақ, ақ сұр» қыздың тағдырына араша

түсуге  бел  буады.  «Сен  өлген  жерде  мен  де

өлемін» деген уәдені Кебектің бірден бермеуінде

үлкен  мән  бар.  Кебек  –  елдің  ертеңіне  ие

боламын  деп  жүрген  арманшыл  азамат.

Сондықтан да ел жайы, ондағы айтыс-тартыс,

оның бұлардың тағдырына қатысы болашақты

ойлаған  жас  батырды  бей-жай  қалдыра

алмайды.  Ғашықтардың  от  сезіміне  бірден

жанып кетпей, ол Еңлікті ақылға, сабырлыққа

шақырады.

 – Ей Еңлік! Айтқан сөзің – сөздің шыны,

Сөйтсе де бір сөзім бар, тыңда мұны.

Соғысқа сылтау таппай отырғанда

Бүлдірмелік  Матай  мен  Тобықтыны  [3,

115].

Кебектін Еңлік үшін ештеңеден тайынбай,

қатал  тағдырға  мойын  ұсынуына  сүйгені

Еңліктің  жүрегін  жарып  шыққан,  ақыл  мен

сезімнің тоғысынан туған бір ауыз сөзі әсер етеді.

Сен мені бүгін алып кет демеймін

Осы екі елдің түбіне жет демеймін

35

ШӘКӘРІМТАНУ

2014  №3  (24)

Шын ішің сүймей, сыртың сүйген болса,

Әуре боп саған уағда ет демеймін [3, 117].

Осы бір ауыз сөздің түйер түйіні – «Шын

сүймесең  сүйдім  деп  айтпа  маған».  Ажарына

ақылы  сай  арудың  жүрек  сыры  жас  батырды

тебірентпей тұра алмайды. Ол Еңлік үшін өлімге

болса  да  басын  тігеді.  Және  осы  серттен  еш

айныған емес. Еңлікпен елсіз тауда өмір сүруге

бел бууы, Матайлар қоршаған сәтте аттан түсіп

қалған Еңлікті тастай қашпай, соғыс салуы – ер

жігітке тән мінез белгісі. Кейбір зерттеушілер осы

Матайлар  қоршаған  сәттегі  Кебекті  Шәкәрім

әлсіздеу көрсеткен, оның батырлығы көрінбейді

деген  пікір  айтады.  Шәкәрімнің  Кебекті

шыншылдықпен  бейнелеуі  де  осында  жатыр.

Кебек Алпамыс, Қобыланды емес, «жаудың бір

шетінен  кіріп,  бір  шетінен  шығатын».  Ол  –

реалистік бейне. Шәкәрімнің «Көпке топырақ

шашсын ба?» деген сөзінде үлкен мән бар. Кебек

те  «ет  пен  сүйектен  жаралған  адам».  Көппен

жалғыз  алыса  алмасы  белгілі.  Арпалысып,

біразын  жаралап,  ақыры  қолға  түседі.  Ол  –

Еңлікке деген адал сезімнің құрбаны. Шәкәрімше

айтқанда, «Не күшті, ойласаңыз, тағдыр күшті».

Қырын келген тағдырға шара бар ма?

Шәкәрім  Кебектің  батырлығын  сыртқы

түр-тұлғасы, іс-әрекетінен емес, ішкі рухының

күштілігі арқылы көрсетуге ұмтылған. Кебек –

жанын арының жолында құрбандыққа шалар,

«ерге  бір-ақ  өлім»  қағидасын  ұстанған  жан.

Сондықтан  ол  –  ер  жігітке  тән  бар  қасиетті

бойына  жинақтаған  романтикалық  қаһарман,

тұтас тұлға.

Поэмадағы Еңлік – қазақ әдебиетіне соны

жаңалық  болып  қосылаған  көркем  бейне.

Жалпы бұған дейін қазақ әдебиетінде Еңліктей

ару бейнесі сомдалған емес. Бұрынғы батырлар

жыры  мен  лиро-эпостық  жырларымыздағы

арулар батырдың ерге серік адал жары, өздерінің

ажар-көркімен,  ақылдылығымен  олардың

сүйіспеншілігіне бөленген жандар болса, жазба

әдебиеттегі  Гүлкәшима  т.б.  тағдырына

мойынсұнған қыздар. Ал Еңлік – сұлулықты да,

батылдықты  да,  күрескерлікті  де  тал  бойына

жинақтаған тың бейне, соны образ.

Поэмадағы  сюжеттік  байланыс,  даму,

шиеленіс, шешімнің бүкіл желісі осы Еңлік іс-

әрекетіне тізгінделген. Әрбір істің бастауында

Еңлік тұрады. Ақын Еңлікті өмір шындығынан

алып,  көркемдік  шындыққа  сай  бейне  етіп

сомдаған.  Ол  –  өзгеден  артылып  жатқан,

қиялдағы адам нанғысыз бейне емес, сұлулығы

да, бітім-болмысы да, мінез-құлқы да реалистік

шындыққа  тән  белгілермен  көркемделген

заманына  сай  тұлға.  Шәкәрім  Еңлікті  алғаш

Нысан абыз арқылы таныстырады:

Ажалың биік қабақ сұрлау қыздан

Батырым,  ондай  жанға  көңіл  берме  [3,

102].

Осы  бір  ғана  штрихта  тылсым  сыр

жатқандай,  «биік  қабақ,  сұрлау  қыз»  өзіне

ынтықтырып,  үнемі  тартып  тұрады.  Еңліктің

портреті  оқиғаның  өрбуіне  орай,  біртіндеп

айқындала түседі. Оның сыртқы тұлғасы, бітімі

ауыз әдебиеті жырлары үлгісіндегі әсіреулерден

аулақ.  Ақын  оның  сыр-сымбатын  тәптіштеп

суреттеуге  де  бармайды.  Өйткені  ақын

ұғымынша, Еңлік Кебекті сыртқы сұлулығымен

емес,  ақыл-ойының  кемелдігімен,  ерге  тән

батылдығымен,  өз  құрбыларынан  өзгеше

болмыс-бітімімен сүйсіндіреді.

Танысқанның  ертесінде-ақ  Кебек  өз

тағдырын Еңлік жолына арнауға берік байлам

жасайды. Бұл – тереңнен толғап шешкен батыл

шешім. Кебектің өжеттігінің, қайсарлығының,

батырлығының алғашқы танылар тұсы да осы.

Шәкәрім  оны  қайта-қайта  тәптіштеп,  сан

қайталап  айтып  жатпайды,  Кебектің  бірауыз

сөзбен берілер шешімімен бекітіп тастайды.

Біржолата кім тұрар бұл дүниеде,

Өлім көрмей тұра ма туған пенде,

Қарап жүріп, қаңғырып босқа өлгенше,

Еңлік үшін өлгеннің қапысы не [3, 121] !...

Кебек сынды Еңлік те оқырманды өзіне

сыртқы пішінімен емес, ішкі жан дүниесімен

тартады.  Оның  бар  істің  бастауында  тұруы,

батыл іс-әрекеті, бір шешімді жан екендігі осы

ішкі жан дүниені ашу арқылы дәлелденеді.

Шәкәрім  «Еңлік-Кебек»  арқылы  қазақ

поэзиясындағы  психологиялық  поэманың

36

ШӘКӘРІМТАНУ

2014  №3  (24)

негізін қалады. Бұл әсіресе Еңлік бейнесі арқылы

өз иірімін тауып жатады.

Өз  тағдырының  таңдауын  таба  алмай

жүрген Еңлік Кебекпен кездескен сәтте-ақ берік

байлам жасап, нақты шешімге келеді. Ақылды

қыз өз бақыты да, қасіреті де құдай айдап кез

келтірген  осы  батыр  жігіттің  қолында  екенін

көкірек көзімен көріп, жүрек пернесімен сезінеді.

Сондықтан  да  тағдыр  тартқан  сыйдан

айырылмауға  ұмтылады.  Қазақ  салтында  жоқ

әрекетке барып, жігітке өзі сөз салады. Бұл батыл

әрекет Кебекті жеңіл ойға жетелегенмен, Еңлік

өз  шешімінің  шын  астарын  жайып  салғанда,

аңқау батырдың асау сезімін ноқталап тастайды.

Еңліктің алғашқы өрескел көрінер қадамының

психологиялық дәлелдеулері өте нанымды.

 – Ей, батыр, сен жатырсың ұйқың қанбай,

Мен жүрген бір сорлымын бағым жанбай.

Көрінгенге көз сүзген көрсеқызар,

Әдепсіз қыз дейсің ғой әлдеқандай.

Өз әлімше сынадым мен де сені,

Сен қалай деп ойладың, айтшы мені?

Кез болмаса өзінің сүйер теңі [3, 107].

Еңлікті  әлгіндей  әрекетке  итермелеген

«көрсеқызарлық»  емес,  өзінің  бостандығын,

азаттығын,  адами  еркіндігін  қорғау  жолында

қандай қиындық болса да, қарсы тұру ниетінен

туған түпкілікті тұжырым. Себебі:

Рас, құдай жазбаса бітпес жұмыс,

Сүйтсе де бізге міндет – талап пен іс.

Әрекетсіз отырмақ дұрыс болса,

Неге берген аяқ-қол, тіл менен тіс?

... Талап қылмай бола ма құтылуға,

Оттан қашып, кірсем де терең суға.

Пәледен машайық та қашқан жоқ па,

Қайтіп разы болайын берген уға [3, 118].

Міне, Еңлік бойындағы күресшілдік рухтың

психологиялық дәлелі осында жатыр. Еңлік –

тағдырдың  ағысына  қарсы  жүзген  жан.  Ол  –

Кебек батырдың алғашқы сәттегі шолақ ойдан

туған  арзан  ойының  құлы  емес,  керісінше,

кеудесіне нан піскен, кердең жігіттің өмірді өзгеше

түсініп,  сезімнің  ұлы  күшін  мойындатуға  бет

бұруына жөн сілтеуші. Яғни ақылына жолбасшы,

сезіміне  көшбасшы.  Осы  түннен  екі  жастың

тағдыры  өзгеше  бір  арнаға  бет  бұрады.  Бұл

поэмадағы Еңлік жасар ерліктің алғашқысы еді.

Бойындағы қыз балаға тән ұяңдықты еркіндігі

үшін жеңдіріп, батыл қадам жасаған Еңлік енді

ештеңеден  жасқанбасы  анық.  Міне,  осыдан

бастап рет-ретімен Еңлік табиғаты ашыла береді.

Оқиға өрбуінің әрбір жаңа өріске бет бұруы Еңлік

бейнесін  толықтырып,  жаңа  қырларын  ашып

отырады. Екі ғашықтың елсіз тауға қашуы да осы

Еңліктің  бастауымен  іске  асады.  Бұл  Еңлік

бойындағы қайсарлықтың екінші көрінісі еді.

Түнеугі айтқан уағда қайда,

Кел кетелік, кідірмей осындайда.

Азық-түлік, киерлік киімдерім,

Дайындап  әкеп  қойдым,  мына  сайда  [3,

123].

Шәкәрім  сомдаған  Еңлік  бейнесіне  тән

күрескерлік қасиеттің көрініс табар үшінші бір

тұсы – қолға түскен сәттегі жауларынан саспай,

өлімді  қаймықпай,  қасқайып  қарсы  алуы.

Тағдырдың  салғанына  көнбей,  бас  азаттығы

жолындағы  күреске  бет  қойған  Еңлік  езбен

өткізген өмірден, сүйгенімен қатар жатар өлімді

артық  санайды.  Сондықтан  да  қорқу,  жауына

жалбарынып,  жалыну  секілді  сезімдер  Еңлік

бойынан  табылмайды.  Ол  «өлердегі  тілек  бар

еді  ғой,  құдай  үшін,  берсеңдер  мен  сұрайын»

деп,  өзін  өлімге  қиған  қаныпезерлер  үкімін

жасқанбай да жасымай қабыл алады. Осы соңғы

эпизод  Еңлік  бейнесін  сомдауда  Шәкәрімдей

ақынның  кейіпкерлерінің  ішкі  бітімін  ашу

арқылы 

тұтас 

тұлғасын 

жасауға

ұмтылатындығының бір көрінісі.

Кебекпен мені азғана араздастыр,

Өлгенен соң бірге қосып таспен бастыр.

Мына бала – Тобықты баласы ғой,

Мұны өлтірме, Кеңгірбай биге тапсыр [3,

201].

Осынау  үш  тілекте  Еңлік  бейнесіне  тән

бүкіл болмыс көрініс тапқан. Діні қатты надан

жұрттың алдында сүйгенімен қоштасуға рұқсат

37

ШӘКӘРІМТАНУ

2014  №3  (24)

сұрау  –  ғашықтар  қасіретінің  қоғамдағы

қасіретпен  ұштастығын,  істеліп  жатқан  істің

әділетсіздігін, ерлік пен сезімді серік еткен екі

жастың  биік  махаббатын  көре  алмайтын

қоғамдық көрсоқырлықты танытады. Ақын үшін

«Қоштасу» аяныш сезімін туғызу әрекеті емес,

кейіпкерлері бойындағы ұлы сезімнің тобырдың

тоң  боп  қатқан  топастығынан  жоғары  екенін

дәлелдеу. Таразының бір басында түсініксіз жұрт,

екіншісінде өз бақыты жолындағы күрес өлімге

әкелген қос мұңлық. Көз алдыңызға бейне бір

тастан  қашап  салғандай  қасіретке  толы  сурет

келеді.  Екінші  тілек  –  Еңлік  айтқан  таспен

бастыру өздеріне өздері ескерткіш қоюдың белгісі

еді. Мұны да Шәкәрім Еңлік аузымен айтқызады.

Сол таспен бастырудың арқасында «Еңлік-Кебек

моласы  бүгінде  бар,  Таймақ  пен  Ералының

арасында». Егер Еңлік айтпаса надан жұрт қос

ғашықтың белгісін қалдырар ма еді, жоқ па, кім

білген?!

Үшінші тілек – Еңліктің аналық борышты

терең  түсінген,  өзінің  емес,  ұрпақ  қамын

ойлайтын ұлы тілектің адамы екенінің белгісі.

Ғашығымен бірге өлуге мақұл болса да, ізінің

жоғалмауын, ұрпағының аман болуын, өмірінің

жалғасы үзіліп қалмауын тілеген Еңліктің аналық

сезімі асқақ та биік. Махаббат еркіндігін аңсап,

қайғылы халге ұшыраған ғашықтар трагедиясын

арқау етіп поэма жазған Шәкәрімнің ой түйер

түйіні де осы үш тілектен өріс тауып жатады.

Поэманы  тұтастырып  тұрған  үш  таған  –  өз

бақыты  жолында  күрескен  жастардың  ерлігін

жырлау, кіршіксіз таза махаббат иелерін ел есінде

мәңгі  қалдыру,  ертеңгі  ұрпақтың  қамын

ойлау.

Бір  сөзбен  айтқанда,  «Еңлік-Кебек»

поэмасы  өткен  тарихи  оқиғаға  өзіндік

көзқарасымен,  кейіпкерлерін  жаңаша

сомдауымен, көркем тілімен қазақ поэзиясын

жаңа  биіктерге  көтеріп,  поэма  жанрын

дамытудағы  Шәкәрім  ақынның  ең  үлкен

табысының  бірі  болып  табылады.  Ондағы

еркіндікке ұмтылған өжет ару тұлғасы, кейінгі

көп шығармаға үлгі бола алады.

Әдебиет

1.

Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы:

Ана тілі, 1991. – 240 б.

2.

Суханбердина  Ү.,  Сейфуллина  Д.

Қазақ кітаптарының шежіресі. 1807-1917. –

Алматы: Рауан, 1996. – 287 б.

3.

Шәкәрім Құдайбердиев шығармалары

/Өлеңдер, дастандар, қара сөздер/ – Алматы:

Жазушы, 1988. -560 б.

4.

Құнанбаев 

А. 

(Ибраһим).

Шығармаларының екі томдық толық жинағы.

– Алматы: Ғылым, 1977. – 1 т. – 454 б.

5.

Әуезов  М.  Уақыт  және  әдебиет.  –

Алматы: «Көркем әдебиет» баспасы, 1959. –

244 б.

6.

Әбдіғазиұлы  Б.  Шәкәрім  әлемі.  –

Алматы: Раритет, 2008. – 408 б.

7.

Жолдасбеков  М.  Асыл  арналар.  –

Алматы: Жазушы, 1990. – 348 б.

8.

Тілепов  Ж.  Тарих  және  әдебиет.  –

Алматы: Мектеп, 1967. – 430 б.

Резюме

Resume

  В    работе  исследуются  художественно-исторические  особенности  поэзии  Шакарима

Кудайбердиева.

In-process investigated analisticaly - history features of poetry of Shakarim Kudaiberdiev.

9.

38

2014  №3  (24)

ШӘКӘРІМТАНУ

ШӘКӘРІМ ҚҰДАЙБЕРДІҰЛЫНЫҢ АУДАРМАШЫЛЫҚ ҒИБРАТЫ

Қазақ  классикалық  поэзиясының  алыбы

Абайдың немере інісі Шәкәрім қажының рухани

мұрасы ұзақ жылдар бойы қамауда жатты.

Ауқатты  әлуетті  Құнанбай  қажының

әулетінен шыққан Шәкәрімнің тағдыры сол бір

ХХ  ғасыр  басындағы  ел  зиялыларының

өміріндегі  аумалы-төкпелі  күйлермен  астасып

жатыр.

Абай 

өнегесін 

алып, 

жұртын

жалпыадамзаттық  ұлы  мұраттар  бағытында

жақсыға  қарай  жетелеуге  ерте  ден  қойған,

азаматтық,  азатшыл  қазақ  лирикасын  жаңа

сапалық  өріске  тартқан  Шәкәрім  билікке

араласқан.  ХХ  ғасыр  басындағы  аласапыран

төңкерістер ағынында бірде ұзақ жылдар бойы

ұлтжандылық  жанкештілігі  «ұлтшылдық»  деп

танылып, қудаланған Алашорда құрамында да

болды.

Қазан  төңкерісінің  дүмпуімен  құрылған

Кеңес үкіметіне де қызмет қылды. Оған наразы

да  болды.  Жаратылысы  ақын  Шәкәрімнің

тағдырында  дүрбелең  дәуірдің  тыншуы  жоқ

табиғатына қайшы құбылыстар көп.

Шәкәрім  Шыңғыстау  қойнауындағы

Шақпақ шатқалында ұзақ жылдар бойы елден

оқшау,  оңаша  жатып  шығармашылықпен

айналысқан. Дастандар шығарған. Қазақ, түрік

тарихын  зерттеген.  Дінтану  құралын  жазған.

Дүниетаным  иірімдерін  шарлап,  пәлсапалық

еңбек туғызған. Көркем аудармаға құныға ден

қойған.

ХІХ  ғасырдың  соңында  шет  қиыры

шалғай  қазақ  даласына  әскери,  ғылыми

мақсатпен  келген,  саяси  қуғын  көріп  келген

орыс  адамдары  кезінде  сахарадағы  сөз  өнері

жайлы таңдай қағып, тамсана жазды.

Шәкәрім  –  сол  сахара  төлі.  Дәстүрі

бұзылмаған, ғасырлар бойы ауызша тарағанына

қарамастан құнары құйқалы, ілгерідегі жазба

дәстүр кейінде қайта жаңғырған тұста тіптен

түлеп, түрлене, шоқтығы биіктеп кеткен қазақ

сөз  өнерінің  қайнарынан  қанып  ішкен,

шығармашылық әлуеті өзгеше қуатты, біртуар,

қайталанбас тұлға.

Орыс классикалық әдебиетінің ғасырлар

бойы жазба дәстүр саябыр тауып, ауызша туып,

ауызша тараған қазақ сөз өнерінің жазбашаға

ойысу, жаңа жанрлар бағытын түзуінде орасан

зор рухани, әдеби ықпалы болды.

Орыс  жазушыларының  дүниетаным

бағытындағы,  жазу  шеберлігі,  жанрлық

кеңістікті игеру алымы ХІХ ғасырдың соңы, ХХ

ғасыр 

басындағы 

Ы.Алтынсарыұлы,

А.Құнанбайұлы, 

Ш.Құдайбердіұлы,

А.Байтұрсынұлы,  М.Жұмабайұлы  сынды

ондаған қаламгерлерін өзіне ынтық етті.

Қазіргі  қазақ  әдебиеттану  ғылымында

аталған  жазушылардың  орыс  әдебиетінен

аударма жасау өнегесі, аудармашылық шеберлік

шыңдау  жолындағы  тәжірибе,  аса  әлуетті

шығармашылық  ұйтқы  болғандығы  туралы

жүктеу/скачать 2,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: