396
II бөлім
•
Қазіргі заманғы әлеуметтану теориясы: негізгі мектептер
ның өзіне де, басқаларға да жағымсыз ықпал етіп, түптеп
келгенде,
әлеумет-
тік байланысқа қауіп төндіреді дегенге саяды. Мысалы, ұят мойындалмаған
жағдайда, адамдар Хелен Льюис атаған (1971)
сезімнің торына түсіп қалуы
ғажап емес. Ұят сырттан байқалмайды, керісінше, іште жиналады. Ол ішке
бағытталған кезде, адамдар өздерінің масқара болғандарынан ұяла бастайды.
Гоффманның дәріптеу сезімі тұжырымдамасына оралар болсақ, адамдар тұл-
ғааралық ауға түсуі мүмкін. Бұл – бір адамның екінші
адамның ұятты әрекеті
үшін ұялған кезде кешетін хал. Сөйтіп, бірінші адамның ұялу сезімін ұлғайта
отырып, аудың ықпалын одан сайын кеңейте түседі. Ұятқа мәдени тұрғыдан
тыйым салынғандықтан, адамдар ұяттың шеңберінен шыға алмайды. Ал ол,
өз кезегінде, тұлғааралық қатынастар мен адамның өз-өзіне деген жеке сезім-
деріне әсерін тигізеді.
Сайып келгенде, бұл ұят ашық түрдегі басып-жаншу мен ашу сезімдерін ту-
дыруы мүмкін. Жалған намыстың жетегіне еретін адамдар ұятты әрекеттерін
мойындамай, керісінше, басқа адамдарға қарсы шығып, әлеуметтік байланысқа
тағы да бір қауіп төндіреді.
Ұяттан бас тарту қоғамдағы қалыпты құбылысқа
айналған жағдайда қоғам-
дық жүйеге қауіп төндіреді. Сонымен, Шеффтің эмоциялар теориясы тек пси-
хо логиялық және тұлғааралық қатынастарды қалпына келтіруге бағытталып
қана қоймай, сонымен қатар макроәлеуметтік хаос пен жанжалдың түп тамы-
рын түсінуге жәрдемдеседі (мысалы, оның 1871–1945 жылдар аралығындағы
франк-германдық қатынастардың эмоциялық тамырларына жасаған тал дауы;
[Scheff, 1997]).
Достарыңызбен бөлісу: