4
белгілі бір көрсеткіштерінен байқалуы мүмкін. Оқу процесіндегі үлгермеушілік–
бұл әр білім беру мекемесінің өзекті проблемасының бірі болып саналады.
Осыған орай үлгерімі төмен білім алушылармен жұмыс – бұл әр пән мұғалімнің
үлкен басым міндеттерінің бірі.
Үлгерімі төмен білім алушылармен жұмыс әдістемелік ұсынымдарды
әзірлеуде «Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім
беру стандарттары» [2], «Үлгілік оқу жоспарлары», «Үлгілік оқу
бағдарламалары» негізгі құжаттары басшылыққа алынған.
Әдістемелік ұсынымның құрылымы негізгі 3 бөлімді қамтыған. «Үлгерімі
төмен білім алушыларды педагогикалық, оқу-әдістемелік сүйемелдеу» бөлімінде
оқу пәндері бойынша үлгермеушілік себептері, оқу процесінде үлгерімі төмен
білім алушыларды педагогикалық қолдаудың мәні, негізгі түрлері, формалары
мен кезеңдері мен үлгерімі төмен білім алушыларды оқытуды дараландыруды
жүзеге асыру жолдары мен оларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсету
туралы жазылған. «Үлгерімі төмен білім алушылармен жұмыс істеу әдістері мен
нысандары» бөлімінде оқу пәндері бойынша үлгерімі төмен білім алушылармен
жұмыс істеудің тиімді әдістері ұсынылды және оқу пәндері бойынша білім
алушылардың пәнді оқудағы қиындықтарын анықталды. «Үлгерімі төмен білім
алушылармен түзету жұмысының жүйесі» бөлімінде оқу пәндері бойынша
арналған сабақ үлгілері берілген.
Үлгерімі төмен
білім алушыларды зерттеу кезінде ғалымдар екі мәселеге
тоқталады: біріншісі – Педагог қалай оқытады?, екіншісі – Білім алушы қалай
оқиды және осы кезде оның дамуы қалай жүзеге асады?
Дидактиктер бұның себептерін педагогикалық
психологиялық жағдай,
оқу- тәрбие процесі жағынан қарастырады. Ал психологтар үлгерімі төмен білім
алушылардың оқу үрдісіндегі оқу іс–әрекетінің жеке ерекшеліктеріне тоқталады.
Үлгерімі төмен білім алушылардың ортақ белгілері болса да, олар бір-бірінен
айтарлықтай ерекшеленеді. Күнделікті жұмыс тәжірибесінде, әр сәтсіздікке
ұшыраған жағдайда, біз жеке көзқарастың жаңа жолдарын іздеуді қажет ететін
мүлдем жаңа ерекшеліктерді кездестіреміз.
Оқудағы үлгермеушілікке апаратын
ауытқушылықтар жеке дара
дамуының бір немесе бірнеше аспектіде көрінуі мүмкін: физикалық және
психикалық денсаулығы, баланың танымдылық деңгейінің қарқыны, оның
эмоционалды- тұлғалық даму ерекшелігі. Сондықтан баланың даму қарқыны мен
көмек көрсету бағдарламасын құруда көптеген мамандар қамтылуы керек
(дәрігер, психолог, логопед, әлеуметтік педагог, пән педагогтері). Педагог пен
білім алушының іс-әрекетіндегі өзара байланысының күрделі үрдісінде
қалыптасатын оқуға деген субъект – объективтілік қарым –
қатынасқа өтудің
маңызы зор. Білім алушының ойын ояту, түйінді сұрақ қою, оны
таңғажайыптармен таңырқата білу, танымдық қызығуды тұрақтандыратын
белсенді өзіндік іс-әрекеттерге қатыстыру шараларын ұйымдастырғанда педагог
мен мектеп үлгермеуші білім алушыны жоя алады.
Мектептегі үлгермеушіліктің негізгі принциптері:
5
1. Тиісті пән негізіндегі нақты және
арнайы білімде қалыс қалулар, оның
негізінде білім алушы оқылатын түсініктердің, заңдылықтардың,
теорияның негізгі элементтерін сипаттап бере алмайды және практикалық
іс- әрекет орындай білмейді.
2. Оқу – танымдық іс-әрекетінде дағдылардың қалыс қалуының салдарынан,
берілген уақыт ішінде білім алушы білім, білік, дағды көлемін меңгере
алмайды, жұмыс қарқыны төмендейді.
3. Даму деңгейі мен тұлғалық қасиеттердің тәрбиеленуінің жеткіліксіздігі
негізінде,
білім
алушы
сәтті
оқуға
қажетті
өз
бетімен,
ұйымдастырушылық, шыдамдылық және
басқа қасиеттерді көрсете
алмайды.
Біздің елімізде педагогтің жеке тұлғасына үлкен талаптар қойылады.
Педагог өз білім алушыларының арасында шынайы беделге ие болуы және
оларға үлгі бола білуі қажет. Аталған талаптарды орындай отырып ол білім
алушыларды оқыту мен тәрбиелеуде оңды нәтижелерге қол жеткізе алады.