Қалас жамалов әлемдік өркениет іздері: ежелгі шығЫС
жүктеу/скачать 36,74 Mb. Pdf көрінісі
|
алас жамалов лемдік ркениет іздері ежелгі шы ЫС
| Жаңа жыл мерекесі. Вавилон тәрізді теократиялық қоғамда
орталық, бас ғибадатхананың қиратылуы ежелден қалыптасқан дәстүрлердің жойылуын білдірді, патшалар байырғы салт бойынша «Акуту» мерекесінде таққа отыру мүмкіндігінен айрылды. Бұл салт- жоралғының үлкен мәнге ие болғаны сонша, ол мемлекеттің әрбір жеңісті істерінен кейін еске алынатын. «Акуту» ежелгі дәуірлерде Жаңа жыл, өмірдің жаңарған кезі, көктемді қарсы алу мейрамы ретінде маңызды роль атқарды. Осы мерекеде Мардук құдайды ғибадатханадан алып шығып, Шеру жолымен адамдар легінің ең алдында ұстап жүрген. Жол бойында өзге қалалар құдайларымен кездескен (арасында өз бақталастары да бар) Мардук, қасиетті орынға жиналған құдайлармен бірге ғалам тағдыры туралы кеңес құрады. Жаңа жыл мерекесінің тәңірілік, құдайлық мәні осындай болса, мұның жерлік мағынасы құдайдың билікті жердегі өкілі патшаға беруін білдіреді. Қолын «Мардуктың қолы үстіне қоймайынша», яғни құдайдан билікті алу нышанын жа- самайынша, заң жүзінде билікке келген адам ешқашан патша деп есептелмейтін еді. «Акуту» – барлық құдайлардың, абыздардың, ғибадатхана қызметкерлерінің жыл сайын өткізіп тұратын мерекесі. Жаңа жыл- ды салтанатты қарсы алудың маңыздылығы сонша, ежелгі дәуір патшаларының ешқайсысы да Құдайлар кеңесіне қатысудан бас тар- та алмады [43. 233 б.]. Құдайлардың тас мүсіндері, патшалар, ханзадалар, абыздар, барлық халық бұл күндері ерекше киінді; өткізілетін әрбір рәсімнің діни мәні болды. Расында, бұл мереке сол тарихи дәуірдің ең салта- натты, құрметтісі саналатын. Мерекеге қатысушылардың саны мен атқаратын ролі, құрбандық мөлшері, шеруге қатысатын кемелер, күймелер, сонымен бірге әдеттен тыс жасалатын бай рәсімдер діни мерекенің шарықтау шыңы болатын. Міне, бас Құдай ғибадатханасы қорлауға ұшырағаннан кейін, Вавилон теократиялық билік жүйесінің өмірлік күштерінің неге сарқыла бастағаны осыдан-ақ түсінікті. Есте жоқ ерте замандарда, жауынан жеңіліп жапа шексе де, сенім нысанынан, кәдімгі тас мүсін құдайының бейнесінен айырылмаған Шығыс елі азып-тозбай, елдігінің негізі болған сенімін жалғастырып, қайта жаңғырып, өздері қайта түлеп, қатарға қосылады екен. Оларды елдігінен айырып, қайта бас көтере алмайтын жағдайға жеткізу үшін, 134 жаулары діни ғибадатханаларды қорлап, бас құдай мүсінін алып кететін болған. Сонда ғана теократиялық мемлекеттің құрылымы бұзылып, қоғамның өмірлік күштері қожырай бастайды. Деректер осындай жағдайға тап келген Вавилонның табыну нысаны, рухани желеп-жебеушісінен айырылған соң құлдырап, ақыр соңында та- рих сахнасынан кеткенін мәлімдейді (сірә, бас ғибадатханада бас құдайдың бір ғана мүсіні боп, ол қайта жасап, жаңғыртылмаған болса керек). Бұдан соң бір де бір вавилондық өз қолымен Мардук құдайдың қолын ала алмайтыны, өзін елді басқаруға «құдайдың рұқсатын» алған, «жердегі патшамын» деп жариялай алмайтыны түсінікті... Қала «жанының» кетуі оның бірден жойылуын білдірген жоқ. Б.д.д. 450 жыл шамасында Геродот күші сарқылған Вавилонға келеді. Б.д.д. 311 жылы ІІІ Дарийді жеңген А. Македонский Вавилонға келіп, өзін патшамын деп жариялайды. Вавилон қаласының басшы- сы Мазей әйгілі қолбасшының алдынан әйелі, балалары және т.б. билік иелерімен бірге шығып қарсы алады. Көңілін табу үшін үйір- үйір жылқысын, табын-табын сиырын сыйға тартып, ІІІ Дарийдің қазынасын көрсетеді. Мақсаты жаңа жерге ие болу емес, тонау, дәулетке кенелу болған грек жалдамалы әскерінің көп байлыққа есі кетеді. Вавилондар өздері «жабайылар» деп атаған гректерді осы- лайша алдап, қаланы қиратуға ұшыратпай, аман алып қалады. Тарихшы дерегіне сенер болсақ: «Александр әскерлерінің жауынгерлік рухы Вавилондағыдай болып еш жерде түскен жоқ. Осы қаланың салтындай адамды еш нәрсе бұзбайды, жағымсыз тілектерді оята және қоздыра да алмайды. Әкелері де, күйеулері де өз қыздары мен әйелдерінің қонақтармен болуына рұқсат етті. Патша мен сарай төңірегіндегілер ішіп-жемі мол ойын-сауық өткізуге қуана келісті, вавилондықтар шарапқа, ішімдікке жақын болды. Осындай сауық кештерге қатысқан әйелдер шарапқа қызып алып, киімдерін біртіндеп шеше бастайтын, сыпайылықты ұмытатын. Ақыр соңында ұятты жерін жабатын соңғы лыпасына дейін лақтыратын. Мұндай ұятсыз әрекет тек бұзылған әйелдерге ғана тән емес, күйеуі, бала- сы бар аналарға және қыздарға да тән, өйткені олар зинақорлықты құрмет көрсету деп есептейтін» деп жазады [43. 236 б.]. Геродот осы қисынсыз әрекет туралы: «Вавилонның әрбір әйелінің өмірінде бір рет Афродитаның киелі орнында бейтаныс 135 адамға берілуі керектігі – ең бір әдепсіз қылық. Ол тек бейтаныспен түнді өткізіп, махаббат құдайына қызмет көрсеткеннен кейін ғана үйіне қайта алатын еді... Бойшаң, сұлу әйелдер бұл міндетінен тез құтылса, түрі келіспегендердің осы заңды жүзеге асыру үшін бей- таныс біреуді ұзақ күтуіне тура келген, кейбіреулер бұған үш-төрт жыл уақытын жіберген», – деп жазады. Ханаан ғибадатханаларында әйелдердің тәнін сатып пайда тапқаны мәлім. Дегенмен, еврейлердің мәліметінше, Ұлы Вавилон барлық халық үшін бұзықтықтың, «ұлы зинақорлыққа салынудың» нышаны болды... Бұл ақиқатқа қаншалықты сай келеді? Бұған бүгінгі күн тұрғысынан жауап беру, әрине, қиын. Алайда, басқа елдермен салыстырғанда, Александрдың мұнда ұзақ бөгелгенін көрсететін деректер жеткілікті. Аристотельден алған тәрбиесіне қарамай, Александр жасынан шарапқа, көңілді сауық кештерге жақын болған. Осындай көңіл көтеру кезінде әбден қызып алған Македон әскербасы Персепольдағы парсы патшалары сарайының бірін өртеп жібереді. Ежелгі әлемнің керемет құрылысының бірі осылай құрып кеткен. Персепольдан Вавилонға қайта келген Александрдың ішімдікке салынғаны, содан бауыр циррозына шалдығып, б.д.д. 325 жылы қайтыс болғаны туралы болжам бар. Жоғарыда келтірілген мәліметке байланысты, Эрих Церен өзінің «Інжілдік төбелер» (Библейские холмы) кітабында келесі мәліметті береді: «Вави- лон күнәһарлар қаласы болған жоқ. Ол терең діншілдік, Құдайға сенімнің қайнар көзі болды. Жазба деректердің бірі Вавилонда ұлы құдайлардың 55 ғибадатханасы, Мардуктың 55 үйі, 300 жер және 600 аспан құдайының ордасы, Иштардың 180 мехрабы (шіркеудің ба- жүктеу/скачать 36,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|