Сборник материалов международной научно практической конференции

 
47 
ақпаратты  таратудың  жаңа  нысандарына  бағдарланған  мамандандырылған  білім  беру 
бағыттарын қҧру міндеті алдымызда тҧр. Осыған байланысты қҧру міндеті алдымызда 
тҧр.  Осыған  байланысты  ХХІ  ғасырда  ақпараттанған  қоғам  қажеттілігін 
қанағаттандыру  ҥшін  білім  беру  саласында  тӛмендегідей  міндеттерді  шешу  кӛзделіп 
отыр.  Олар:  компьютерлік  техниканы,  интернетті,  компьютерлік  желі,  интерактивті 
тақтаны,  электрондық  оқулықтарды  оқу  ҥрдісіне  тиімді  пайдалану  арқылы 
оқушылардың білімдерін кҥшейту және білім сапасын кӛтеру. 
Оқыту әдістері дегеніміз- мҧғалім мен оқушылардың жҧмыс тәсілдері. Әр оқушы 
сабақ  кезінде  жаңа  білім  қосып  қана  қоймай,  соны  ӛзі  игеріп,  ізденіп  талдап  пікір 
таластыру деңгейіне жетіп, ҥнемі даму ҥстінде болуын қалайды. 
Мектептегі  оқыту  ҥрдісінің  негізгі  мақсаттары  –  баланың  білім  игеру  кезінде 
қабілетін  қалыптастыру,  сол  арқылы  таным  әрекетін  белсендіріп,  шығармашылық 
қабілеттерін  тәрбиелеп  дамыту  болып  табылады.  Оқушылардың  ӛз-ӛзіне  сенімін 
арттыру, олардың шығармашылығын дамыту, ӛтілетін сабақтың оқу-материалын терең 
ҧғына білуге баулу – мҧғалімнің педагогикалық шеберлігіне де байланысты. 
Осы  мақсаттарды  жҥзеге  асырудың  негізінде  әрбір  мҧғалім  оқудың  жаңа 
технологиясын  жан-жақты  ізденіп,  оқушылардың  пәнге  деген  қызығушылығын 
артыруда  білім  берудің  тиімді  жолдарын  қарастырып,  оқудың  жаңа  технологияларын 
таңдай білу мҥмкіндігіне ие болуда. 
Оқыту  ҥрдісінде  ақпараттық  технологияны  даланып  білім  берудің  әртҥрі 
аспектілерін  дамытуға  аспектілері,  оқытудың  мотивациялық  аспектілері,  оқытудың 
коммуникациялыцқ аспектілері оқытудың танымдық аспектілері. 
Атап  кӛрсетілген  аспектілер  негізінде  ақпараттық  технологиялардың  оқыту 
ҥрдісіндегі ақпараттық коммуникативтік қызметі мына сызбада бейнеленген: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Президентінің  жолдауына  байланысты  «бастауыш  білім  жҥйесіне  де  ақпараттық 
технологияны  мҥмкіндіктерінпайдаланып  балаларды  ерте  жастан  бастап  ақпараттық 
сауаттылықпен  қамтамасыз  ету  қажет»  деген  мәлімдемесіне  негізделе  отырып, 
бастауыш класс оқушыларына ӛз ықпалын тигізер деген ниетпен 4.1 кластарда ӛткізген 
сабақтардан тапсырмалар жҥйесін ҧсынамын. 
1-класс (бағдарлама) 
Сабақ барысы: 
-  Балалар,  сендер  ӛткен  сабақтарда  1-ден  5-ке  дейінгі  сандар  және  цифрларымен 
таныстыңыздар. Ал сандар және цифрларымен таныстыңыздар. Ал бҥгінгі сабағымызда 
біздер компьютердің және интерактивті тақтаның кӛмегімен осы тақырыпқа баланысты 
ойын есептерін шығарамыз. 
Ақпараттық 
кеңістік 
Педагогикалық іс-әрекет ӛрісі 
Коммуникациялық 
кеңістік 
Мҧғалім 
Компьютермен, интерактивтік 
тақтамен жҧмыс 
Оқушы 
Қарым-қатынас 
қҧралдары 
Ақпараттық 
ресурстар 

 
48 
1-жаттығу. 
Екі  бӛлінген  тҧратын  тӛртбҧрыштардың  ішінде  кішкене 
дӛңгелекшелер  берілген.  Сол  дӛңгелектерді  есепке  ала  отырып,  берілген  торкӛздерді 
толтырыңыздар. 
 
 
 
 
 
 
2-жаттығу.  
 
Дӛңгелектер,  ҥшбҧрыштар  және  тӛртбҧрыштар  берілген.  Олардың  қайсысы  кӛп, 
қайсысы аз екендігін анықтап, сауықтыру білгісін торкӛздерге қойыңыздар.  
 
 
 
 
 
 
 
 
4-класс (дҥниетану)  
«Су қоймалары ӛсімдіктері мен жануарлардың қорғау» тақырыбына байланысты 
интерактивті  тақтадан  сурет  кӛретіледі.  Суретте  су  қоймасы,  заводтар,  айнала 
шашылғанқоқымдар, ҥй жанында ҥйілген қи тезек т.б. 
Берілген тапсырма: 
Су қоймасын керексіз нәселерден тазарту. (қоқымды салу, қи-тезекті) 
2-тапсырма. 
Интерактивті тақтадағы Венн диаграммасын толтыру. 
 
Шалғын  
 
 
 
 
Су қоймасы 
ӛсімдіктер,  
 
 
 
 
ӛсімдіктер  
жануарлар 
 
 
 
 
жануарлары. 
 
 
Осылайша ақпараттық технологияларды пайдаланып оқыту мынадай нәтижелерге 
қол жеткізеді: 
оқу материалын терең тҥсінуге; 
Оқу мотивациясының артуына; 
Алған білімнің ҧзақ уақыт есте сақталуына; 
Білім беруге жҧмсалатын шығынның азаюына т.б. 
Жаңа  жағдайлары  ақпаратты  қабылдау  жеке  тҧлғаның  дене  бітімінің  бҧлшық  ет 
кҥнінің  әсерінен  артып,  оған  ақпараттық  деңгейде  әсер  етеді  және  интеллектілік 
дәрежесін  кӛтеру.  Табиғаттың  барлық  кҥшін  пайдалана  отырып  оны  техникалық 
қондырғыға  орнатып,  адам  ӛз  кезегінде  ӛндірістік  ҥрдісінен  дене  еңбегін  бӛліп  алып, 
оны  бетіндегі  ӛзгертіп  отырады.  Соның  нәтижесінде  әртҥрлі  проблемаларды  шешуге 
қажетті біліммен қамтамасыз ететін мҥмкіндіктер пайда болды. 
Ақпараттық  технологияның  мәні  білім  ӛндірісін  жасауы  болып  табылады.  Ӛз 
кезегінде ол қоғамның рухани және материалдық кҥйін тҥбегейлі ӛзгерте алады. 
Ендеше білімді ақпараттандыру-дәуірдің ӛзі туғызып отырған қажеттілік. 
 
 
 
                      3 * 5                                                                             3 * 2
 
 
                                       4 * 5 
 
 
 
 
 
 
 
 
5 + 2 =    
 
  + 2 =    
 
 + 
= 5 
7 – 2 =    
 
  - 2 =                             -  -       = 2 
 

 
49 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1.  ҚР  Президентінің  Қазақстан  халқына  жолдауы  «Жаңа  әлемдегі  жаңа 
Қазақстан» ( Астана қаласы,2007 жылғы 28 ақпан). 
2.  Сарманов  Е.,  Сапаров  С.  Сабақта  жаңа  технологияларды  қолдану.  Шымкент, 
2006. 
3. Бҥркіт Ә, Нҧрматова Ж. ХХІ ғасырдағы Қазақстан мектебінің ақпараттық және 
ғылыми әлеуетін қалыптастыру әдістемесі. Оқу қҧралы. Шымкент, 2006. 
4.  Тҧрғынбаева  Б.  Біліктілікті  арттыру  жҥйесінің  мақсаты-  мҧғалімдердің 
шығармашылық әлеуетін дамыту. Бастауыш мектеп, 2005. 
 
12 ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ БАСТАУЫШ КЛАСС 
МҦҒАЛІМІНІҢ МОДЕЛІ 
Жумагамбетова А.Т., 
Сазды орта мектебінің бастауыш класс мұғалімі, 
Қазақстан, Ақтӛбе 
 
Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.  Назарбаевтың  Қазақстан  халқына 
Жолдауында  «Бәсеке  басы  білім,  ел  басқаратын  болашақ  жастардың  білімділігі  мен 
біліктілігінде»  деген.  Ендеше,  ҧстаздар  қауымы  ел  басқаратын  болашақ  жастардың 
білімін қамтамасыз ету керек. Сондықтан да мектептегі оқу ҥрдісінің барысы әр тҥрлі 
педагогикалық әдіс - тәсілдермен жҥйелі тҥрде оқушылардың шығармашылық ойларын 
дамытып, ғылыми кӛзқарасы мен белсенділігін арттырады. 
Бҥгінгі  кҥні  мемлекетіміздің  ӛркениетке  жету  жолындағы  ӛр  талабына  тҧғыр 
боларлықтай  ҧрпақ  оқыту,  тәрбиелеу  ісін  жаңа  сапалық  ӛзгерістер  деңгейіне  кӛтеруді 
талап  етіп  отыр.  Мектеп  қҧрылымында  болып  жатқан  ӛзгерістер,  білім  беру 
мақсаттарының  алмасуы,  оның  дамытушылық  сипаттарының  бекітілуі,  кӛпнҧсқалық 
оқытуға  кӛшу  сияқты  мәселелер  орындаушылардан  шығармашылық  бастамалық, 
жҧмыстың жоғары сапасын және кәсібилікті талап етеді. [1, 56 б.] 
Қазіргі кезде біздің республикамызда білім берудің жаңа жҥйесі жасалып, әлемдік 
білім  беру  кеңістігіне  енуге  бағыт  алуда.  Бҧл  педагогика  теориясы  мен  оқу  -  тәрбие 
ҥрдісіндегі елеулі ӛзгерістерге байланысты болып отыр. Білім негізі бастауыш мектепте 
берілетіні  анық.  Сондықтан  да  бастауыш  сынып  мҧғалімі  бағдарлама  кӛлемінде  ғана 
білім  беріп  қоймай,  пәндер  арқылы  баланың  жан  -  жақты  дамуын  қамтамасыз  етуі 
керек. Кҥн тәртібінде қойылып отырған кҥрделі мәселелердің ішінде жас ҧрпаққа білім 
беруді әлемдік деңгейге жеткізу ҥлкен орын алады. Сондай қоғамдағы тҥрлі бағыттағы 
ӛзгерістердің  бірі  -  12  жылдық  оқыту  моделі.  Кезінде  Елбасы  «21  ғасырда  білімін 
дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық» деп айтқан болатын. Егемен еліміздің 
әлемдік  білім  кеңістігіне  енуі,  Қазақстан  Республикасының  12  жылдық  білім  беру 
жҥйесіне  кӛшуі,  білім  беру  жҥйесіндегі  қазіргі  уақытта  болып  жатырған  соны 
ӛзгерістердің кӛрінісі болып отыр. [1, 78 б.] 
Елбасы  Н.Ә.  Назарбаевтың  «Келер  ҧрпақ  алдында  зор  жауапкершілік  жҥгін 
арқалап келеміз»,- деген сӛзі жай айтыла салған жоқ. Еліміздің болашағы мен кӛркеюі, 
ӛркениетті елдер қатарына қосылуы бҥгінгі ҧрпақ бейнесімен кӛрінеді. Осыдан барып 
жас ҧрпақтың бойындағы іскерлік пен қабілеттерін ашу және шығармашылыққа баулу 
мәселесі  туындайды.  Онсыз  мектептің  инновациялық  ҥдеріс  сатысынан  ӛтпей  дамуы 
мҥмкін  емес  екеніне  кӛзіміз  жетіп  отыр.  Себебі,  мектеп  келешек  ел  басқарар,  жер  - 
суына иелік етер, ел - халқын гҥлдендірер, мерейін ӛсірер жасампаз жандарды шыңдар 
бірегей орта, киелі орын екенін білеміз. 
Еліміздің  ертеңгі  болашағы  -  бҥгінгі  мектеп  қабырғасынан  алған  білім  нәрімен 
сусындаған  оқушы.  Ал  білім  негізі  бастауыш  сыныптан  бастап  қаланатыны  бәрімізге 
белгілі.  Сондықтан  қазіргі  таңда  оқушыларға  сапалы  білім  берудің  тиімді  жолдарын 
іздестіру  ӛзекті  мәселелердің  бірі  болып  отыр.  Оқушылардың  ӛз  -  ӛзіне  сенімін 

 
50 
арттыру,  олардың  шығармашылығын  дамыту,  ӛтілетін  сабақтың  оқу  -  материалдарын 
терең ҧғына білуге баулыу, ой - ӛрісін дамытатындай логикалық ой тастау - мҧғалімнің 
шеберлігіне байланысты. [2, 5 б.] 
Олай болса, қазіргі ҧстаздар қауымының алдындағы ҥлкен мақсат: ӛмірдің барлық 
саласындағы  белсенді,  шығармашылық  іс  -  әрекетке  қабілетті,  озық  ойлы,  тапқыр  да 
нәзік,  сезімтал,  еркін  және  жан  -  жақты  жетілген  тҧлға  тәрбиелеу.  Бастауыш  мектеп 
оқушысының жеке тҧлғасын қалыптастыру, оның рухани әлемін байыту, сабаққа ынта - 
жігерін  арттыру,  жеке  дарындылығын  дамыту  -  бҥгінгі  таңдағы  негізгі  мәселелердің 
бірі.  Сондықтан  жас  ҧрпаққа,  жас  буынға  жаңаша  білім  беру  жолында  тҥбегейлі 
ӛзгерістер  жҥріп  жатыр.  Жеке  тҧлға,  яғни  дарынды,  шығармашылық  тҧлға 
қалыптастыру  білім  мен  тәрбие  берудегі  мемлекеттік  істің  ең  маңыздысы.  Мақсатты 
білім  беру  -  тҧлға  дамуын  жҥзеге  асыратын  мәселе.  Адамзат  баласының  ӛз  ҧрпағын 
оқыту,  тәрбиелеудегі  ең  тиімді  ізденістерін,  тәжірибелерін  жалғастырып,  тың  жолдар 
іздеу, педагогиканың озық ҥлгілерін жаңашылдықпен дамыту жалғаса бермек. [3, 15 б.] 
Бастауыш  мектеп  –  бҧл  жалпы  білім  беретін  мектептің  оқушыларды  оқыту, 
тәрбиелеу,  дамыту  және  ӛзін  -  ӛзі  іске  асыруына  қолайлы  жағдай  туғызатын  негізгі 
буыны.  Сондықтан  мектептегі  тҧтас  педагогикалық  ҥрдісі  заман  талаптарын 
қанағаттандыратындай  деңгейде  ҧйымдастырылуы,  ғылыми  негізделуі  және 
әдістемелік  қамтамасыз  етілуі  тиіс.  Жалпы  білім  берудің  ірге  тасы  болып  саналатын 
бҧл  буынның  ӛзіндік  ерекшелігі,  мәні  мен  маңызы  зор.  Білім  беру  саласындағы 
ӛзгерістер  де  алдымен  бастауыш  сатыдан  басталады.  Осы  аталған  оң  ӛзгерістерді 
жҥзеге  асыру  ҥшін  бастауыш  сынып  мҧғалімі  сол  білімдермен  ӛзі  қаруланған  болуы 
тиіс. 12 жылдық білім беру жҥйесіне кӛшу  - қоғамдағы елеулі ӛзгерістер мен адамдар 
арасындағы  қарым  –  қатынас  қҧралдарының  қарыштап  дамуына  байланысты  жаңа 
адамды қалыптастыруды кӛздеген заман талабы. [4, 49 б.] 
12  жылдық  білім  мазмҧнының  негізгі  мақсаты  қарқынды  дамып  келе  жатқан 
ӛзгермелі  қоғамда  ӛмір  сҥруге  икемді,  жеке  басының,  сондай  -  ақ  қоғам  пайдасына 
қарай ӛзін - ӛзі толық жҥзеге асыруға дайын білімді, шығармашылыққа бейім, қҧзіретті 
және бәсекеге қабілетті тҧлғаны қалыптастыру. [5, 12 б.] 
12  жылдық  білім  берудің  басты  ерекшелігі  –  баланың  жан  -  жақты  дамуына,  ӛз 
пікірі  мен  ойын  ашық  жеткізуіне,  әр  адамға  табиғатынан  берілген  шығармашылық 
әлеуетін  толық  іске  асыруына  ықпал  ететін,  ӛзін  -  ӛзі  танып,  келешегін  айқындауға 
саналы тҥрде дайын болуға, саяси ӛмірге араласуға мҥмкіндік береді. 
12  жылдық  білім  беру  жҥйесінде  білім  мазмҧнын  тҥбегейлі  жаңартумен  қатар, 
оқытудың  тың  әдістемесін  дҥниеге  әкелетін,  қҧнды  идеялардан  туындайтын  жаңа 
оқыту технологияларын енізуді талап етеді. [5, 18 б.] 
12  жылдық  білім  беру  жҥйесінде  білім  беруді  ҧйымдастырудағы  Халық 
педагогикасын,  салт  –  дәстҥрін,  әдет  –  ғҧрыптарды  жан  –  жақты,  терең  білетін  12 
жылдыққа  кӛшу  мәселесі  –  біздің  еліміздің,  ҧлттық  ӛнеріміздің,  нҧрлы 
болашағымыздың  мәселесі.  Біздің  мемлекетіміздің  бҥгінгі  жайы,  ертеңгі  даму 
кӛкжиектері  Қазақстан  Республикасының  тҧтастай  даму  болашағын  айқындайтын 
бірден – бір фактор деуге болады. 
А. Байтҧрсынов: «Мектептің жаны – мҧғалім. Мҧғалім қандай болса, мектеп һәм 
сондай болмақшы. 
Яғни мҧғалім білімді  болса, білім біліп шықпақшы. Сондай болған  соң, ең әуелі 
мектепке керегі - білімді, педагогика, методикадан хабардар, оқыта білетін мҧғалім.» 
А. Байтҧрсыновтың пікірі бойынша, бала білімді тәжірибе арқылы ӛздігінен алуы 
керек. Мҧғалімнің басты қызметі - оқушы ҧзақ жолды қысқарту ҥшін және сол жолдан 
қиналмай  ӛтуі  ҥшін  керек  білімді  кешіктірмей,  кезінде  беріп  отыру  ҥшін  балаларға 
жҧмысты әліне қарай шағындап беру мен бет алысын діттеген мақсатына қарай тҥзеп 
отыру. [6, 19 б.] 

 
51 
Қазіргі  кездегі  бастауыш  сынып  оқушыларын  оқытудағы  жаңа  ӛзгерістерге  бет 
бҧру ҥшін мынадай талаптарды ескеру керек деп ойлаймын: 
-  Бастауыш  сынып  оқушыларының  шығармашылық  қабілетін  дамытуды  ерте 
бастан қолға алу; 
- Ойлау мҥмкіндігінің ең жоғары деңгейіне жеткізу; 
- Шығармашылық іс - әрекетіне және ҥнемі ізденісте болуына жағдай тудыру, 
- Ӛзіндік жҧмыс тҥрлерін орындай алу, 
-  Баланың  жеке  қасиеттерін  ашу  арқылы  тәрбиелей  отырып,  танымдық 
қабілеттерін қалыптастыру, 
- Ақпараттық технологияларды меңгерту. 
Бастауыш  мектеп  -  оқушы  тҧлғасы  мен  сапаның  дамуы  қуатты  жҥретін  ерекше 
қҧнды,  қайталанбас  кезеңі.  Сондықтан  да,  бастауыш  білім  ҥздіксіз  білім  берудің 
алғашқы  басқышы,  қиын  да  қадірлі  жҧмыс.  Бастауыш  мектеп  балаға  белгілі  бір  білім 
ғана  беріп  қоймай,  оны  жалпы  дамыту,  яғни,  сӛйлеу,  оқу,  қоршаған  ортаға  дҧрыс 
кӛзқараста болу, жағдайларды объективті тҥрде бақылап, талдау жасауға ҥйрету, ойын 
да  дҧрыс  айтуға,  дәлелдеуге,  сӛйлеу  мәдениетіне  ҥйрету.  Дамыта  оқытудың  басты 
мақсаты - баланы оқыта отырып, жалпы дамыту. [6, 21 б.] 
Әрине,  бастауыш  сынып  оқушысының  зейіні  тҧрақсыз,  импульсивті,  қабылдау 
мҥмкін діктері әр тҥрлі болады. Дегенмен әр бала бір нәрсеге бейім болады. Бейімділік 
-  оянып  келе  жатқан  қабілеттің  алғашқы  белгісі.  Баланың  жасырын,  тіпті  тым  терең 
жатқан  қабілеттерінің  кӛрінуіне  мҥмкіндік  жасау  тек  оқыту  кезінде  ҥлкендердің 
басшылығымен жҥзеге асады. 
Педагогика  ғылымы  еш  нәрсеге  бейімі  жоқ,  қабілетсіз  адам  болмайды  деп 
дәлелдейді.  Сол  себепті,  бастауыш  сынып  балаларының  қабілетін  кеңінен  ӛрістете 
дамытуға  тек  мектеп  қана  мақсатты  тҥрде  ықпал  ете  алады.  Оқушының 
шығармашылық іс - әрекетіне жағдай тудыру дегеніміз - оқушыны ойлай білуге ҥйрету 
екені  сӛзсіз.  Мектеп  табалдырығын  жаңа  аттаған  бҥлдіршіннен  шығармашылық  іс  - 
әретті  талап  етпес  бҧрын,  оны  соған  ҥйреткен  жӛн.  Оқушының  шығармашылығына 
бағыт  -  бағдар  беруді  ең  алғаш  білім  мазмҧнына  енгізген  М.  Жҧмабаев  болатын.  Ол 
балалардың ойлау қабілетін дамыту туралы «Ойлау - жанның ӛте бір қиын, терең ісі»,- 
деп  атап  кӛрсете  келіп,  мҧғалім  баланың  ойлап  ҥйренуіне  кӛп  кҥш  жҧмсау  керектігін 
ескертеді. [6, 38 б.] 
Оқушы  бойындағы  шығармашылықты  дамытуда  ҥздіксіз  қҧлшыныс,  оқу  мен 
білім  алуға  деген  ҧмтылыс  кҥннен  -  кҥнге  дами  тҥсуі  қажет.  Сонда  ғана  оқушы 
бойында  білім  нҧры  тасып,  ішкі  дҥниесінің  сыртқы  ортамен  байланысы  дамып, 
дҥниетанымы арта тҥседі. 
Мҧғалім ӛтілетін сабақтың тақырыбына сәйкес алдын ала жоспарланған сҧрақтар 
мен  танымдық  ойындар  арқылы  оқушы  ынтасын,  зейінін,  ой  -  қиялын  дамытуға 
септігін  тигізуі  керек.  Сонымен  қатар  бастауыш  сынып  оқушыларының 
шығармашылық  қабілеттерін  дамыту  да  -  ӛзекті  мәселелердің  бірі.  Шығармашылық  - 
бҧл адамның ӛмір шындығында ӛзін  - ӛзі тануға ҧмтылуы, ізденуі. Ӛмірде дҧрыс жол 
тауып кетуі ҥшін адам дҧрыс ой тҥйіп, ӛздігінен сапалы, дәлеледі шешімдер қабылдай 
білуге ҥйренуі қажет. [7, 10 б.] 
Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011  -  2020  жылдарға 
арналған  мемлекеттік  бағдарламасында:  «Жастарды  белсенді,  азаматтық  ҧстанымды, 
жауапты, жоғары адамгершілік, отансҥйгіштік сезімді және кӛшбасшылдық қасиеттерді 
қалыптастырған,  шығармашылық  жағынана  дамыған  жеке  тҧлға  тәрбиелеу»  делінген, 
бҧл  бағдарламаның  мақсаты  екендігі  бәрімізге  белгілі.  Жауапкершіліктің  биігінен 
кӛрінуі  де  жас ҧрпаққа берілетін білім сапасын мейілінше арттыруды қажет етеді. Ал 
білім  сапасын  артыру,  оның  деңгейін  әлемдік  білім  кеңістігіндегі  стандарттарға  сай 
келтіру, тҥптеп келегнде, мҧғалімге, оның кәсіби қҧзырлығына, әдістемелік біліктілігі 
мен шеберлігіне тікелей байланысты. [7, 16 б.] 

 
52 
Ӛзекті  мәселелердің  бірі  болып  отырған  «Қазақстан  -  2030»  жолдауында  да, 
«Білім туралы» заңда даоқушыларды шығармашылықпен қалыптасқан және жеке тҧлға 
ретінде оқытып, дамыту қажеттілігі айтылған. Бастауыш мектептің алдындағы шешімін 
кҥтіп тҧрған басты мәселелер, ғалымдардң пікірінше, оқушыларды дамыта оқыту, яғни 
оқушының  оқу  әрекетінің  қалыптасуы,  оқуға  деген  ынтасының  артуы.  Қазіргі  білім 
беру  саласындағы  оқытудың  озық  технологияларын  меңгермейінше  сауатты,  жан  - 
жақты  маман  болу  мҥмкін  емес.  Сол  себепті  бастауыш  сыныптарда  12  жылдық  білім 
беруге толық кӛшудің алдында оқыту мен тәрбиелеудің жаңа технологияларын меңгеру 
керек. [7, 6 б.] 
Қорытындылай  келе,  мҧғалім  кез  келген  педагогикалық  іс-әрекетте  оқушыны 
және ӛзін-ӛзі дҧрыс ҧйымдастыра білсе екеуіде жан-жақты дамыған, бәсекеге қабілетті 
тҧлға болып шығады. 
 
АКМЕОЛОГИЧЕСКИЙ ПОДХОД К ОБУЧЕНИЮ В НАЧАЛЬНОЙ 
ШКОЛЕ 
Иманбаева А.С. 
учитель начальных классов средней школы № 14 
Казахстан, Актобе 
 
Человек вырастает по мере того, как растут его цели. 
Шиллер 
Что  ни  день,  на  пути  нас  подстерегают  разные  проблемы,  которые  нам  нужно 
решить.  Когда  жизнь  нас  ставит  в  ситуацию  затруднения,  МЫ  -  формулируем  цель: 
«Чего  мы  хотим  добиться?»,  МЫ  -  обдумываем  варианты  решения,  МЫ  –  пытаемся 
решить проблему, получив результат, МЫ - сравниваем его с целью. А учит ли этому 
школа?  Много  лет  в  общеобразовательных  школах  существовал  традиционный 
«знаниево-ориентированный» подход к организации учебного процесса, который ведет 
свою историю, начиная от Я.А. Коменского. 
По  мнению  отечественного  психолога  А.Г.  Асмолова:  "Основное  противоречие 
современной  системы  образования  —  это  противоречие  между  быстрым  темпом 
приращения знаний в современном мире и ограниченными возможностями их усвоения 
индивидом.  Это  противоречие  заставляет  педагогическую  теорию  отказаться  от 
абсолютного  образовательного  идеала  (всесторонне  развитой  личности)  и  перейти  к 
новому идеалу — максимальному развитию способностей человека к саморегуляции и 
самообразованию".  [1,  с.  102]  Поэтому  в  последние  годы  в  сфере  образования 
происходят  большие  изменения,  направленные  на  повышение  эффективности 
обучения.  Ведь  современному  обществу  нужны  современно  образованные, 
нравственные,  предприимчивые  люди,  которые  могут  самостоятельно  принимать 
ответственные  решения  в  ситуации  выбора,  прогнозируя  их  возможные  последствия, 
способные  к  сотрудничеству,  обладающие  развитым  чувством  ответственности  за 
судьбу страны. 
Анализируя  современные  условия  и,  как  следствие,  возможности  повышения 
качества  образования,  думаю  необходимым  пойти  по  пути  совершенствовании 
способов обучения, применения новых, более эффективных форм и методов обучения, 
затрагивающих  глубинные  процессы  развития  человека,  его  менталитет,  интеллект  и 
мышление. Поэтому закономерным стало обращение к акмеологии. 
Акмеоло́гия  (от  др.-греч.  ακμή  akme  —«вершина»,  др.-греч.  λόγος  logos  — 
«учение»)  —  наука  о  закономерностях  (путях)  достижения  максимального 
совершенства  во  всех  видах  индивидуальной  деятельности  человека.  [6,  с.  29] 
Акмеология – сравнительно молодая наука, хотя ее истоки мы находим в философских 
идеях  Древней  Греции.  Впервые  понятие  акмеологии  как  научной  категории  было 
введено Н.А. Рыбниковым в 1928 г. для обозначения науки о развитии зрелых людей. И 

 
53 
хотя  появление  термина  «акмеология»  относится  к  20-ым  годам  прошлого  столетия 
акмеология,  как  наука,  заявила  о  себе  в  90-ые  годы  XX  века.  Человек  в  акмеологии 
рассматривается  как  субъект  жизнедеятельности,  способный  к  саморазвитию  и 
творчеству, самоорганизации своей жизни и профессиональной деятельности. В основе 
саморазвития  и  самоорганизации  лежит  потребность  человека  в  новых  достижениях, 
стремление  к  успеху,  совершенству,  активная  жизненная  позиция,  позитивное 
мышление,  вера  в  свои  возможности,  понимание  смысла  жизни.  Однако  настоящее 
вырастает  из  прошлого,  и  то,  каким  будет  развитие  взрослого  человека,  во  многом 
обусловлено тем, как складывалось его развитие в детстве, в дошкольном и школьном 
возрасте.  Акмеологический  подход  в  образовании  сегодня  является  особенно 
актуальным, т.к. позволяет решать многоаспектные задачи на пути повышения качества 
образования,  сохранения  здоровья  учащихся  и  педагогов,  успешности  социализации 
выпускников,  роста  профессионализма  педагогов.  Акмеология  изучает  творческий 
потенциал  человека,  закономерности  и  условия  достижения  субъектом  деятельности 
различных  уровней  раскрытия  творческого  потенциала,  вершин  самореализации. 
Задачей  акмеологии  является  вооружение  субъекта  деятельности  знаниями  и 
технологиями, обеспечивающими возможность успешной самореализации в различных 
сферах  деятельности.  Лично  мне  в  этом  методе  импонирует  то,  что  акмеологический 
подход направлен на индивидуализацию обучения и воспитания. То есть, важна работа 
с каждым  учеником. Основную задачу школы я вижу не только в том, чтобы каждый 
ребенок,  окончив  ее,  имел  целостную  картину  мира  и  получил  набор  конкретных 
знаний и умений. Важно привить ребенку вкус к самостоятельному добыванию знаний. 
При  реализации  акмеологического  подхода  в  обучении  у  учащихся  вырабатывается 
npивычка  саморазвития,  самосовершенствования,  самообразовазония  и  самоконтроля, 
ибо это основные факторы достижение состояния "акме". Однако для того, чтобы эти 
акмеологические факторы "сработали", необходимы сильные побудительные причины. 
Как  их  реализовать  в  педагогической  практике?  Каков,  например,  мотив 
интеллектуальной  самодеятельности  учащихся?  В  самой  постановке  проблемы  уже 
заключается  противоречие:  мы  извне  хотим  "заставить"  школьника  порождать  мотив 
"изнутри". 
Акмеологические  технологии  обучения  подразумевают  интенсификацию 
процесса 
обучения, 
что 
основано 
на 
создании 
в 
учебном 
процессе 
психофизиологических 
условий 
для 
комплексной 
активизации 
резервных 
возможностей личности обучаемого, которые скрыты в обычной жизни и недоступны 
для использования из-за существующих психологических барьеров. Они направлены на 
целостное  и  устойчивое  развитие  обучающихся,  на  достижение  успеха  каждым 
учеником,  на  формирование  устойчивой  внутренней  мотивации.  Объектом 
технологизации  становятся  личностные  зоны  развития  человека,  способы  и  средства 
жизнедеятельности,  профессионального  становления.  Для  ученика  –  успешности 
учебной деятельности. Основная задача акмеологических технологий – сформировать и 
закрепить  в  сознании  человека  востребованную  необходимость  в  самосознании, 
саморазвитии  и  самореализации,  позволяющих  специальными  приемами  и  техниками 
самоактуализирвать личностное и профессиональное Я. 
Акмеологические  технологии  «созвучны»  многим  другим  современным 
педагогическим  технологиям  личностно-ориентированной,  гуманной  педагогики, 
поскольку еѐ несомненными сильными сторонами является следующее: 
- ориентация на достижение личностного успеха; 
-  развитие  и  воспитание  ученика  на  основе  устойчивой  внутренней  мотивации, 
приоритета духовных и нравственных ценностей; 
-  саморазвитие  ученика  как  субъекта  познавательной  деятельности,  способной  к 
сотрудничеству; 

 
54 
-  тактика  наращивания  успешности  в  обучении  с  опорой  на  опережающее 
обучение.  
Отличительной 
особенностью 
акмеологических 
технологий 
являются 
специфические структурные компоненты - стадии саморазвития ученика: 
- самоактуализация, потребность в достижениях; 
- самоанализ своих проблем и достижений; 
- самооценка своих результатов; 
- самореализация в творчестве; 
- саморегуляция своей работы; 
- развитие самосознания ученика как субъекта образования. 
И блоки параллельного педагогического воздействия, а именно: 
- развитие творчества; 
- рефлексия; 
- сохранение работоспособности; 
- общение и сотрудничество. 
Акмеологические  технологии  особенно  эффективно  «работают»  в  рамках 
определѐнной  учебной  темы,  раздела  программы  по  конкретному  предмету,  позволяя 
выделить блоки уроков по каждому этапу саморазвития обучающихся. Логически блок 
содержит  одну  крупную  тему  курса,  а  организационно  в  рамках  блока  проводятся 
уроки  различных типов.  В  своей  системе  преподавания  использую  типологию  уроков 
по  основной  дидактической  цели  как  более  рациональную.  В  зависимости  от  уровня 
подготовленности  класса  в  целом  и  каждого  из  учащихся  (определенных  с  помощью 
психолого-педагогической 
диагностики)  и 
в 
зависимости 
от 
возрастных, 
индивидуальных  психофизиологических  особенностей  детей  выбираю  вид  занятия, 
формы, методы и приемы, средства обучения. 
Требования  к  дидактике,  предъявляемые  при  реализации  акмеологического 
подхода: 
-  углубление  материала,  в  том  числе  -  практическое  знакомство  с  методами 
происхождения научного знания. 
-  принципиальное  многообразие  способов  работы  с  изучаемым  материалом: 
знакомство с разными подходами к проблеме в науке, с недостатками и ограничениями 
разных подходов. 
- провокации: задания без правильного ответа; задания по типу "найдите ошибку"; 
"сократовская", диалоговая форма ведения урока. 
- личностное отношение к изучаемому материалу: 
- учебный материал (характер его предъявления) должен обеспечивать выявление 
содержания  субъектного  опыта  ученика,  включая  опыт  его  предшествующего 
обучения; 
- изложение знаний в учебнике (учителем) должно быть направлено не только на 
расширение  их  объема,  структурирование,  интегрирование,  обобщение  предметного 
содержания, но и на преобразования наличного опыта каждого ученика; 
- активное стимулирование ученика к самоценной образовательной деятельности 
должно 
обеспечивать 
ему 
возможность 
самообразования, 
саморазвития, 
самовыражения в ходе овладения знаниями; 
- учебный материал должен быть организован таким образом, чтобы ученик имел 
возможность выбора при выполнении заданий, решении задач; 
-  необходимо  стимулировать  учащихся  к  самостоятельному  выбору  и 
использованию наиболее значимых для них способов проработки учебного материала; 
- необходимо обеспечивать контроль и оценку  не только результата, но главным 
образом  процесса  учения,  то  есть  тех  трансформаций,  которые  осуществляет  ученик, 
усваивая учебный материал. 

 
55 
На своих уроках широко применяю технологию индивидуального обучения. Один 
из ярких представителей гуманистического направления в педагогике С. Френе писал, 
что  ―помощь  -  вот  единственная  ценная  функция  педагога‖.  Если  задание  выполнено 
верно, ученик переходит к следующему и так далее, пока не столкнется с трудностью. 
Зная индивидуальные особенности ученика, оказываю помощь, но только в том случае, 
если он исчерпал все свои возможности. Помощь каждому разная: одному достаточно 
намека,  другому 
указываю  на  необходимость  дополнительного  изучения 
теоретического  материала,  третьему  показываю  пример,  решенный  в  учебнике. 
Выполняя индивидуальные задания, ученики работают в своем темпе. Таким образом, 
на  уроках  я  создаю  ситуацию,  когда  ученик  вынужден!  работать  самостоятельно, 
обеспечивая  проверку  каждого  шага  усвоения.  В  результате  каждый  ученик  имеет 
возможность  проявить  самостоятельность,  эмоционально  почувствовать  радость 
успеха. Так же мы не боимся ошибок. ―Не ошибается только тот, кто ничего не делает‖. 
Главное, проанализировать, в чем заключается ошибка, чтобы потом еѐ не повторять. 
Специалист,  обладающий  высоким  уровнем  акмеологической  культуры,  не 
просто реализует себя в профессиональной деятельности, он качественно преобразует 
себя,  снимает  психологические  барьеры,  постоянно  стремится  к  наивысшим 
профессионально-личностным достижениям. Надо сказать, это стремление характерно 
для  большинства  педагогов  нашей  школы.  Итак,  принципиальным  показателем 
качества  акмеологической  образовательной  среды  (как  и  любой  другой  ОС)  является 
способность  этой  среды  посредством  предоставляемых  возможностей  обеспечить 
удовлетворение  всего  иерархического  комплекса  потребностей  ребенка.  Я 
проанализировала  психолого-педагогическую  организацию  комплекса  возможностей 
акмеологической  среды  на  основе  системы  личностных  потребностей,  выделяемых 
Абрахамом  Маслоу.  Согласно  иерархии  человеческих  потребностей  по  Абрахаму 
Маслоу, в первую очередь должны удовлетворяться базовые потребности человека. На 
следующем  уровне  удовлетворение  социальных  потребностей.  И  высшая  ступень 
пирамиды потребностей человеческой личности – это духовные потребности: познание, 
самоидентификация, самовыражение, самоактуализация. [4, с. 271] 
Итак, что характерно для акмеологической образовательной среды? 
1. В первую очередь, это создание условий, связанных с функционированием 
пространственно-предметного  компонента  образовательной  среды,  обеспечения 
преподавателями-специалистами по всем предметам. Обеспечение здоровьесбережения 
учащихся  также  является  одним  их  критериев  успешности  реализации  данного 
подхода. 
2.  Основным  объектом  школьной  акмеологии  является  растущий  человек  как 
единое  целое  с  его  индивидуальными  возможностями,  способностями,  характером, 
темпераментом.  При  благоприятных  условиях  развития  растущего  человека 
взаимодействие процессов онтогенеза и социогенеза ведет к достижению выпускником 
школы  социальной  зрелости  как  интегрального  качественного  показателя  целостного 
развития  человека  юношеского  возраста.  Акмеологическая  образовательная  среда 
требует  учитывать  его  индивидуальные  особенности,  это  ведет  к  достижению 
выпускником школы социальной зрелости как интегрального качественного показателя 
целостного развития человека юношеского возраста. 
3. Предмет акмеологии — это творческий потенциал человека, закономерности и 
условия  достижения  субъектом  деятельности  различных  уровней  раскрытия 
творческого потенциала, вершин самореализации. «…является целостное и устойчивое 
развитие  растущего  человека  (ученика)  и  взрослого  (учителя)  в  продуктивных 
социально-педагогических системах школьного образования» 
Как  видим,  анализ  комплекса  возможностей  для  реализации  и  развития 
потребностей и ценностей учащихся, обеспечиваемый акмеологической средой, может 
выступать  как  интегративный  критерий  ее  качества.  На  мой  взгляд,  это  –  достаточно 

 
56 
серьезные  аргументы  в  пользу  акмеологического  подхода  в  обучении.  Для  успешной 
реализации  акмеологического  подхода  в  условиях  средней  общеобразовательной 
школы от участников образовательного процесса требуется способность рассматривать 
все  процессы  во  взаимосвязи;  способность  видеть  проблему  и  находить  пути  ее 
решения,  анализировать  результаты  действий;  способность  не  останавливаться  на 
достигнутом, постоянно самосовершенствоваться. Педагогическая акмеология является 
одним  из  направлений  прикладной  акмеологии.  Она  выявляет  условия  продвижения 
человека  к  вершинам  педагогической  деятельности  и  педагогического  общения, 
профессионализма  педагога.  Она  раскрывает  спектр  психологических  показателей 
зрелости  личности  и  профессионально  важных  качеств  педагога,  обеспечивающих 
достижение  им  профессиональных  "акме"  в  педагогическом  труде.  Ее  разработки 
призваны помочь педагогу в построении акмеограммы как индивидуальной программы 
профессионального  развития  качеств  личности,  востребованных  в  педагогической 
деятельности и педагогическом общении. Профессионализм закладывается в процессе 
общего  и  профессионального  образования.  Основным  условием  дальнейшего  его 
сохранения  и  развития  является  непрерывное  профессиональное  самообразование  и 
саморазвитие личности как результат ценностного отношения к профессионализму. 
ДРУЗЬЯ! Соратники!!! 
Вы когда-нибудь задумывались, что… 
- Дети, которые пришли в первый класс в начале тысячелетия, будут продолжать 
свою трудовую деятельность примерно до 2060 года. 
-  О  мире,  в  котором  предстоит  жить  и  работать  нынешним  ученикам, 
современные учителя (школа) мало что знают. - Чтобы иметь возможность жить в мире 
будущего,  наши  ученики  должны  быть  готовы  к  любым  переменам,  следовательно,  в 
них  надо  развивать  такие  качества,  как  мобильность,  конструктивность,  умение 
самостоятельно  ставить  цели  и  добиваться  их  достижения  и,  конечно  же,  умение 
учиться. 
И  воспитать  такого  ученика  сможет  только  тот  учитель,  который  сам  ОТКРЫТ 
всему  новому!  Который  не  боится  признаться  себе,  что  он  чего-то  не  знает,  что  ему 
тоже нужно учиться! Который НЕ БОИТСЯ изменений, 
НЕ БОИТСЯ идти навстречу испытаниям, которые ему готовит профессиональная 
деятельность. 
Но, тем и интересна, на мой взгляд, педагогическая деятельность. 

жүктеу/скачать 2,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: