Әок 371. 3 Тiгiн машинасының инесi және оның классификациясы



Pdf көрінісі
бет9/27
Дата03.03.2017
өлшемі2,59 Mb.
#5903
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   27

 
ӘДЕБИЕТТЕР 
1.
 
Ӛмірбекова М., Тӛленбаев С. Ою - ӛрнек.  1том, Алматы, 1996 – 11б 
2.
 
Арғынбаев X. Қазақ халқының қолӛнері. 10-25 6  
3.
 
Ақбаев  Ш.  Ою  -  ӛрнек  негізінде  оқушыларға  эстетикалық  тәрбие  беру// 
Хабаршы.  –  Алматы-149б. 
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
Мақалада  бұйымдарды әсемдеуде ою - ӛрнекті   қолданудың    эстетикалық 
мәні қарастырылған. 
 
РЕЗЮМЕ 
В  статье  рассматривается  эстетическая  суть  оформления  изделия  с 
использованием орнаментов. 
 
 
 
 
ӘОК 371.013 
ҚОЛӨНЕР САБАҒЫНДА ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ 
ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТІ ДАМЫТУ 
 
Шагирова. К.А.- аға оқытушы (Алматы қ., ҚазмемқызПУ) 
Қожабекова Г.И. 3 – курс студенті (Алматы қ., ҚазмемқызПУ) 
  
Ӛресі  биік,  ӛрісі  кең  ӛнер  атауларының  қай  саласынан  болсын,  жер 
жүзіндегі басқа да халықтар сияқты қазақ халқы да ӛзінің кӛне замандардан келе 
жатқан  тамаша  тарихымен  және  бір  ғана  ӛзіне  тән  қайталанбас  ерекшелігімен 
кӛзге  түседі.  Қазақ  ұлты  –  кең  байтақ  Республикамыздың  жеріндегі  ертеден 
қалыптасқан  кӛне  мәдениеттің  тікелей  мұрагері  және  сол  дәстүрді  дамытушы, 
жаңғыртып, байытушы. 
Бүгінгі  таңда  ұлттық  негізде  білім  беретін  мектептердің  мәні,  қызметі, 
құрылымы  мен  құрамы,  басқару  стилі  ерекше,  ӛзіндік  құндылықтары  мен 
ұстамдары  бар.  Сондықтан  тәрбие  мен  оқыту  ұлттық  педагогика  негізінде 

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (4), 2009.  
                       
81 
қалыптасуы  жӛн,  бұл  ғылыми  негізде  пайдалану  және  даму  жолдарын  іздестіру, 
кӛкейкесті мәселелердің бірі. 
Адамның  адам  болып  қалыптасуының  құралы  –  еңбек.  Еңбектің  нәтижелі 
болуы  әр  адамның  еңбекке  саналы  қатынасына  байланысты.  Олай  болса,  бүгінгі 
таңдағы  қоғам  қажеттілігі  –  жас  ұрпақтың  бойында  еңбекке  ынталылықты, 
құштарлықты  тәрбиелеу  болашақ  еңбек  жолын  дұрыс  таңдауға  бағыт  –  бағдар 
беру.  Баланың  жеке  басының  еңбекке  бейім  болып  ӛсуі,  оны  еңбекке  дұрыс 
баулудың  нәтижесі.  Адамның  жан  –  жақты  дамуында  еңбек  шешуші 
факторлардың  бірі.  Ал  халық  педагогикасында  еңбекті  бүкіл  тәрбие  жүйесінің 
күре тамыры деп қарастырады. 
Еңбекке  тәрбиелеу,  баулу  және  кәсіптік  бағдар,  мектеп  оқушыларының 
қоғам  жұмыстарына  пайдалы,  ӛнімді  еңбекке  тікелей  қатысуы.  Оқуға  деген 
саналы кӛзқарасты тәрбиелеудің, азамат болып ӛсудің, жеке адамды адамгершілік 
және  зиялылық  жағынан  қалыптастырудың  негізгі  жалпы  міндеттері  бірнеше 
жеке  міндеттерді  орындау  арқылы  іске  асырылады.  Олар:  оқушыларды  еңбекке 
психологиялық  және практикалық  тұрғыдан даярлау,  еңбек дағдыларын дамыту, 
оқушылардың  ынтасын  және  шығармашылық  қабілетін  дамыту.  Балаларды 
еңбекке педагогикалық – психологиялық және практикалық тұрғыдан дайындау – 
бұл  қоғам  үшін  оқушыларды  пайдалы  еңбекке  даярлығын  және  талаптануын 
тәрбиелеу,  еңбекті  ӛз  бетімен,  ӛз  еркімен  ынталанып  орындауға  үйрету.  Бұл  ӛте 
күрделі үрдіс мұнда оқушылардың әдеті, сезімі қалыптасады. 
«Еңбек жеке адамды тәрбиелеу мен дамытудың факторы болып табылады»,– 
дейді  М.Н.Скатин.  Еңбек  сүйгіштікке  тәрбиелеу  –  адамды  бүтіндей  тәрбиелеу 
деген  сӛз.  Ӛсіп  келе  жатқан  жас  буынды  қалыптастыруда  еңбекке  тәрбиелеудің 
орасан  зор  ролін  педагогикада  әлдеқашан  -  ақ  атап  кӛрсеткенді.  К.Д.Ушинский 
былай деп жазды: «Тәрбиенің ӛзі, егер ол адамға бақыт тілейтін болса, оны бақыт 
үшін емес, ӛмір теңбегіне даярлап тәрбиелеуі тиіс». 
Еңбек  арқылы  адамның  денесі,  кӛзқарасы,  эстетикалық  және  ақыл  –  ой 
деңгейі  мен  шығармашылық  қабілеті  дамып,  еңбектің  мәні,  әрі  құндылығы  арта 
түседі. Жас ұрпақты халқымыз жалпы еңбек сүйгіштікке тәрбиелей отырып,  «он 
саусағынан  ӛнер  тамған»  нақты  кәсіппен  болуын  да  кӛздеді.  Бұл  жерде  еңбек 
дағдыларын меңгеруде зор жігерліктің қажет екенін жақсы түсінді. Еңбек сапасы 
негізгі кӛрсеткіш ретінде алынды. Халық педагогикасынан орын алған еңбек және 
еңбекке 
тәрбиелеу 
кӛзқарастары 
қазіргі 
педагогика 
теориясындағы 
принциптермен ұштасып жатыр. 
Шығармашылық еңбек барысында адам ӛз күшінің шамасын және қабілетін 
анықтайды.  Неғұрлым  адам  ӛз  еңбегінің  қоғамдық  маңызына  терең  түсінсе, 
соғұрлым оның жұмысы нәтижесімен ӛз басының бақыты тола түседі. 
Шығармашылық қабілеті жоғары адамдарға мына қасиеттер тән: 
- ой тереңдігі 
- ой икемділігі 
- даралық 
- таңғажайыптылық 
- Сезімнің дамуы т.с.с 
Міне  осы  қасиеттер  тұлғаның  ешкімге  ұқсамайтын  ойлау  қабілеті  мен 
талантының бастауы. Тұлғаның шығармашылық деңгейінің даму жетістігі барлық 
педагогикалық технологияның жоғары нәтижесі болып есептеледі. 
Мектепте технология пәні барысында еңбекке тәрбиелеудің басты міндеті: 
- еңбекке сүйіспеншілікпен еңбек адамдарына  құрметпен қарау. 
-  оқушылардың  шығармашылық  қабілеттерін  арттыру,  еңбек  іс  -әрекетінің 
барысында олардың дағдысы мен іскерлігін қалыптастыру. 
- мамандықты таңдауға дайындау.  

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті.  Хабаршы  №3 (4), 2009. 
 
82 
Қазақтың  халықтық  киімі  ӛзіне  тән  ерекшеліктерін  сақтап  бізге  жеткен 
материалдық  ӛндірістің  туындысы.  Дегенмен,  ХІХ  ғасырдың  аяғы  мен  ХХ 
ғасырдың  басында  товарлық  ӛндірістің  дамуымен,  осы  негізде  капиталистік 
қатынастардың  ӛркендеуімен,  кӛрші  халықтармен  экономикалық  және  мәдени 
қарым-қатынастардың  нығаюына  байланысты  қазақ  тұрмысына  ене  бастаған 
ӛзгерістер,  сол  сияқты  қалалық  моданың  әсері  халықтық  киімге  де  ықпалын 
тигізбей қойған жоқ .  
Қазақша киім дәуір талғамынан ӛтсе де ғылыми тұрғыдан әлі де болса толық 
зерттей  түсуді  қажет  етеді.  Олай  дейтін  себебіміз-  киім  үлгісіне  біте  қайнасқан 
кӛне  дәстүрлер  арқылы  ұлттық    мәдениетіміздің  атам  заманнан  бірге  қалыптасу 
ерекшеліктерін,  халықтың  шыққан  тегіне,  бет-пішін,  сӛйлеу  тілі,  ауыз  әдебиеті  
сияқты  біртұтастыққа  меңзейтін  факторларды  зерттеп  білуге  болатындығы. 
Қазақша  киімнен  халықтың  ӛткендігін,  ӛндіргіш  күштердің  деңгейін, 
шаруашылығының даму дәрежесін, тіптен құлазыған даланың қатал табиғатының 
әсерін де, сол сияқты кӛрші елдердің қазақ ӛміріне ықпалын аңғаруға болады.  
Атадан  –  балаға  жалғасып  келе  жатқан  ұлттық  қолӛнерімізді  ӛткен 
ғасырларда  жоғалтып  ала  жаздап,  егеменді  ел  болғалы  ӛз  мәдениетімізді, 
дәстүрімізді  қайта  жандандырып,  қазақ    қолӛнері  қайтадан  ел  арасына,  білім 
ордасына бірте-бірте тамаша үлгілерімен еніп, оқушыларға жан –жақты білім мен 
тәрбие беруге, жаңаша еңбек етуге талпындырып отыр. 
«Әр  елдің  тілін,  ӛнерін  білген  кісі  онымен  пікірлесе  алады,  аса  арсыздана 
жалынбайды» деп тіл мен ӛнерді жоғары бағалаған Абай «Ӛнер ӛзіде мол, ӛнерді 
үйренбек  ихсан»  екендігін  ӛзінің  отыз  үшінші  қара  сӛзінде  «Егерде  мал  керек 
болса,  қолӛнер  үйренбек  керек.  Мал  жұтайды,  ӛнер  жұтамайды»,  деп  айтып 
кеткен. 
«Қолӛнері кілемде, 
Сӛз ӛнері ӛлеңде» 
дегендей  қолӛнер  сабағында  оқушыларға  кілем,  ши,  терме  тоқу,  кесте  тігу,  ою-
ӛрнектің  түрлерін,  текемет  тоқу,  кілем  тігу  т.б  адам  баласының  қолынан 
жасалатын бұйымдарды істеуге үйретеді. 
«Кілемнің сыры түгінде, 
Кестенің сыры түрінде» 
деген  халқымыздың  кең  тараған  қолӛнер  түрі  кілем  тоқу,  қазақ  халқында  ӛте 
ертеден  дамыған.  Кесте  тігу  бұрынғы  кезде  ағаштан  жасалған  құралдардың 
кӛмегімен  адамның  қолымен  жасалған  болса,  қазіргі  кезде  заман  талабына  сай 
техника, ӛнер-білім, ғылым дамуына байланысты адамдар қолмен жасауға тиісті 
тігін  болсын,  тоқу  ӛнері  болсын  бәрін  белгілі  бір  станоктар,  техниканың 
кӛмегімен жасайтын болды. 
Мысалы: киім тігетін әртүрлі ток машиналары, тоқыма  станоктары ғылым, 
білім,  техника  дамыған  заманда,  компьютерлік  технологияны пайдалану  арқылы 
барлық жұмыс тек жоғары дәрежелі техникамен жүретін болды. 
Қолӛнер саласының тағы бір түрі ою-ӛрнек. 
«Ақ найзасы болмаса,ерді қайдан танисың, 
Ен-таңбасы болмаса, малды қайдан танисың»,- 
деп аталарымыз айтқандай, ою-ӛрнек қазақ халқының негізгі таңбасы. Ою-ӛрнек 
арқылы тарихқа ой жіберуге, кӛп ақпарат алуға болады. 
Қазақ  халқының  ӛмірінде  ою-ӛрнектің  алатын  орны  ерекше.  Мысалы: 
Патшаға  баласының  қаза  тапқанын  ауызбен  айтуға  қорыққан  адамдар  ою-
ӛрнектің кӛмегімен жеткізген. Ою-ӛрнек арқылы адам ойын жеткізе отырып адам 
жанын сақтап қалған. Ата–бабамыз киім тіккенде ою-ӛрнекті сол киімге лайықтап 
салған.  Оюды  киімге  саларда  жақсылап  ойланып,  оның  мағынасын,  мәнін, 

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (4), 2009.  
                       
83 
қасиетін  біліп  барып,  ӛз  орнымен  салған.  Киімге,  текеметке  ою-ӛрнек  салмас 
бұрын жақсылап ойлануды қажет етеді. Оқушы ойлану арқылы оның ӛнерге деген 
қызығушылығы артқан және оның қабілеті жетілген. Мысалы: құрақ құрау - ӛнер 
саласындағы сәндік қолданбалы қолӛнерінің бір техникалық түрі. Әсем де ғажап 
жұмыстарды  жасауға  мүмкіндік  беретін  кӛркемдік  іс-әрекеттерді  қамтиды.  Бұл 
кӛркемдік  жұмыстар  баланың  сезіміне,  қиялына,  әсемдікті  ӛз  қолымен  жасауға 
түрткі  болып,  шығармашылыққа  жетелейді.  Ертеде  қазақ  халқы  кӛшпелі  тірлік 
кешкен.  Мата  түрлері  сауда-саттық,  тауар  айырбастаудың  нәтижесінде  пайда 
болған. Сол себепті де, қазақ әйелдері ши, құрақ құрау, арқан есу т.б қолӛнерімен 
үлгі  болып  келген.  Олардың  түпкі  мақсаты  ұқыптылыққа,  сұлулыққа, 
жинақылыққа назар аудара отырып, мата қалдықтарын пайдалы іске асыру. Осы 
аталмыш  жұмыстарды  атқару  мен  мектеп  оқушыларына  үйрету  арқылы 
технология  пәні  барысында  оқушылардың  шығармашылық  қабілетін  арттыруға 
болады. Мұғалімдер балалардың шығармашылық қабілеттерін, еңбек сүйгіштікке 
қызықтыра отырып ойланып жұмыс істеуге үйретеді. 
«Ағаш кӛркі жапырақ, адам кӛркі шүберек» деп халық тегін айтпайды. Адам 
баласы  киім  киюді  тек  денеге  қорғаныш  қана  қылып  қоймай,  табиғаттың  ӛзі 
берген тән сымбатына сұлулық қосатын ӛнерге айналдырды.  
Қазіргі кезде кӛптеген жастарымыз ұлттық киімнің әр түрін орнымен дұрыс 
қолданбай,  бұрмалаушылыққа  барып  жүр.  Мысалы:неше  түрлі  кестеленген, 
ӛрнектелген киімдер шығуына байланысты жастарымыз еліктеушілікпен сол сырт 
ел  киімдерін  күнделікті  ӛмірде  сән  етіп  киіп жүр.  Соның  орнына  ӛз  ұлттық  ою-
ӛрнектерімізді,  элементтерді  түсіріп  неге  киіп  жүрмеске?  Қай  жағынан  алсақ  та 
біздің  ою-ӛрнектеріміздің  жастарға  беретін  тәрбиелік  мәні  ӛте  зор.  Ұлттық 
санамыз  қайта  жаңғырып,  халықтардың  мейрамдарда  қазақы  киімді  киюді 
қайтадан  салтқа  айналдыруға  тырысып  жатқанымен  ұлттық  киім  қазіргі  ӛмірге 
терең сіңе алмай жатқанын айта кету керек. Қазіргі жастар жарассын, жараспасын 
киімнің сәніне қарап кие береді. Адам үшін киген киімі – дараланған тұлға болып 
кӛрінудің,  жұрттың,  қатарлас  құрбы–құрдастарының  назарын  ӛзіне  аударудың, 
ішкі  сырын  білдірудің  бір  жолы.  Бұрынғы  кездерде  адам  киіммен  ӛзінің 
махаббатын,  басқаға  деген  сыйластық  сезімін,  кӛңіліндегі  қуанышын,  басқа 
түскен қайғысын білдіре алған. 
Қазақша  ұлттық  үлгіде  тігілген  киімдерді  белгілі  бір  ортада,  тойларда, 
мерекелерде  киюге  болады,  ал  енді  сондай  киімдер  күнделікті  ӛмірде  киюге 
болатындай  етіп  жаңа  үлгіде  шығарсы  қалай  болар  еді?  Күнделікті  киіп  жүрген 
киімдеріміз, пайдаланып жүрген заттарымыз шет ел үлгісінде емес, ӛз елімізде ӛз 
жастарымыз  киіп  жүретін  болғандықтан  ұлттық  нақышта  әшекейлеп  тігілсе. 
Техниканы пайдалана отырып киімдердің бір жеріне ою-ӛрнектер түсірсе қандай 
жарасымды  болар  еді.  Ою  -  ӛрнектеріміз,  нақыштарымыз,  бұрынғы  ұлттық 
киімдеріміз жоғалып кетпей, қазіргі техника дамыған заманда заман талабына сай 
белгілі бір ӛз орнын тапса екен. 
Компьютерленген заманда  технология пәні барысында оқушыларды ұлттық 
қолӛнерге  үйрету  арқылы  шығармашылық  қабілетін  арттыру  тӛмендегідей 
тұлғалық ерекшеліктермен қасиеттерге қол жеткізуге мүмкіндік береді: 
-
 
жас  ұрпақты  ұлттық  қолӛнерге  үйрету  арқылы  шығармашылық  қабілетін 
арттыруда адамдық және адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға; 
-
 
ұлттық қол ӛнерімізді қастерлеуге; 
-
 
оқушылардың мінез-құлқындағы ұлттық  салт дәстүріміз бен қолӛнерімізге 
деген сана–сезімін ояту арқылы дамыту; 
-
 
ұлттық  қолӛнерді  ұрпақтан–ұрпаққа  жеткізуге,  әрі  мұра  етіп  қалдыруға  ӛз 
ықпалын тигізеді. 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті.  Хабаршы  №3 (4), 2009. 
 
84 
«Кен асылы - жерде, сӛз ӛнері - елде» дегендей ӛнер түрі халқымызда мол. 
Ұлттық  қолӛнеріміз  туралы  оқушыларға  айта  беруден  еш  жалықпауымыз  керек. 
Әрқашан сабақ формасын түрлендіріп, қолӛнер туындыларынан сауатты ақпарат 
берсек, ұрпақтан ұрпаққа мұра болып келе жатқан қолӛнер дәстүрін ертеңгі күнге 
апарар жастарды тәрбиелейміз. 
Сонымен,  мектептегі  технология  пәні  барысында  ұлттық  қолӛнерге  үйрету 
арқылы  оқушылардың  шығармашылық  қабілетін  арттыру  мен  дамыту  бүгінгі 
күннің  ең  бір  ӛзекті  мәселелерінің  бірі  болып  қала  бермек.  Бұл  ұлттық 
ерекшелігімізді,  ӛнеріміз  бен  мәдениетіміздің  ӛркендей  түсуінің  кепілі  болып 
табылады. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР  
1.
 
 С. Қасиманов. «Қазақ халқының қолӛнері» - Алматы.: «Қазақстан», 1995ж 
2.
 
 Х. Арғынбаев «Қазақ халқының қолӛнері» -Алматы.: «Ӛнер», 1987ж 
3.
 
 М. Әлімбаев «Халық –ғажап тәлімгер» -Алматы.:1994 ж 27-38 б 
4.
 
 Ж. Қоянбаев «Педагогика» -Астана.: 1998 ж 40-51 б 
5.
 
 Ә. Құтпанбаева «Технология» пәнін жаңаша оқыту әдістері 
6.
 
 Ә.  Құтпанбаева  «Еңбекке  баулу  -  биік  міндет»  //  Қазақстан  мектебі.  №  11-
12.1998ж 54 б  
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
Мақалада  жаңа  технологиямен  оқушылардың  шығармашылық  қабілетін 
дамыту мәселелері қарастырылған. 
 
РЕЗЮМЕ 
В статья рассматривается новая технология для учащихся, развивающая их 
творческие способности учащихся. 
 
 
 
 
Қ Ұ Қ Ы Қ   Ж Ә Н Е   Э К О Н О М И К А Л Ы Қ    Т Е О Р И Я 
   
УДК 343.224.1 
А 364 
ОСОБЕННОСТИ УГОЛОВНОЙ ОТВЕТСТВЕННОСТИ 
НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНИХ 
 
Айкумбекова Н.А.- преподаватель (г. Алматы, КазгосженПУ) 
 
В  Уголовном  Кодексе  Республики  Казахстан  выделен  самостоятельный 
раздел,  устанавливающий  особенности  уголовной  ответственности  и  наказания 
несовершеннолетних, что соответствует принципам гуманизма и справедливости, 
отраженных  в  Конвенции  «О  правах  ребенка»,  одобренной  Генеральной 
Ассамблеей ООН и вступившей в силу с 15 октября 1990 года. 
Согласно  статье  78  Уголовного  Кодекса  РК,  несовершеннолетними, 
признаются  лица,  которым  ко  времени  совершения  преступления  исполнилось 
четырнадцать, но не исполнилось восемнадцати лет. 
При 
рассмотрении 
дел 
о 
преступлениях 
совершаемых 
несовершеннолетними,  суд  обязан  принимать  меры  к  точному  установлению 
возраста  (число,  месяц,  год  рождения)  несовершеннолетнего.  Лицо  считается 

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (4), 2009.  
                       
85 
достигшим  совершеннолетия  не  в  день  своего  рождения,  а  после  ноля  часов 
следующих за ним суток. 
Минимальный  возраст  уголовной  ответственности  14  лет.  Малолетние,  не 
достигшие  14  летнего  возраста,  не  подлежат  уголовной  ответственности.  При 
этом законодатель  учитывает тот  факт, что малолетний не может в полной мере 
осознавать фактический характер и общественную опасность своих действий. 
«1. Видами наказаний, назначаемых несовершеннолетним, являются:  
а) штраф;  
б) лишение права заниматься определенной деятельностью;  
в) привлечение к общественным работам;  
г) исправительные работы;  
г-1) ограничение свободы;  
д) лишение свободы.  
2.  Штраф  назначается  только  при  наличии  у  несовершеннолетнего 
осужденного самостоятельного заработка или имущества, на которое может быть 
обращено  взыскание.  Штраф  назначается  в  размере  от  десяти  до  пятисот 
месячных  расчетных  показателей  или  в  размере  заработной  платы  или  иного 
дохода  несовершеннолетнего  осужденного  за  период  от  двух  недель  до  шести 
месяцев.  
3.  Лишение  права  заниматься  определенной  деятельностью  назначается 
несовершеннолетним на срок от одного года до двух лет.  
4. Привлечение к общественным работам назначается на срок от сорока до 
ста  шестидесяти  часов,  заключается  в  выполнении  работ,  посильных  для 
несовершеннолетнего,  и  исполняется  им  в  свободное  от  учебы  или  основной 
работы время. Продолжительность исполнения данного вида наказания лицами в 
возрасте до шестнадцати лет не может превышать двух часов в день, а лицами в 
возрасте от шестнадцати до восемнадцати лет - трех часов в день.  
5. Исправительные работы назначаются несовершеннолетним, достигшим к 
моменту  вынесения  судом  приговора  шестнадцатилетнего  возраста,  на  срок  до 
одного года.  
5-1.  Ограничение  свободы  назначается  несовершеннолетним  на  срок  от 
одного года до двух лет.  
6. Лишение свободы несовершеннолетним может быть назначено на срок не 
свыше  десяти  лет,  а  за  убийство  при  отягчающих  обстоятельствах  или  по 
совокупности  преступлений,  одним  из  которых  является  убийство  при 
отягчающих  обстоятельствах,  -  двенадцати  лет.  Лицам,  впервые  совершившим 
преступления  небольшой  тяжести  в  возрасте  от  четырнадцати  до  восемнадцати 
лет и средней тяжести в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет, лишение 
свободы не назначается.  
7. Лишение свободы несовершеннолетними осужденными отбывается:  
а) несовершеннолетними мужского пола, осужденными впервые к лишению 
свободы,  а  также  несовершеннолетними  женского  пола  -  в  воспитательных 
колониях общего режима;  
б)  несовершеннолетними  мужского  пола,  ранее  отбывавшими  лишение 
свободы, - в воспитательных колониях усиленного режима.  
8. В зависимости от характера и степени общественной опасности, личности 
виновного  и  иных  обстоятельств  дела  судом  с  указанием  мотивов  принятого 
решения  может  быть  назначено  отбывание  лишения  свободы  осужденным 
несовершеннолетним мужского пола в воспитательной колонии общего режима.  
9. Суд может дать указание органу, исполняющему наказание, об учете при 
обращении  с  несовершеннолетним  осужденным  определенных  особенностей  его 
личности» /1,79/. 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті.  Хабаршы  №3 (4), 2009. 
 
86 
Согласно  ст.  42  Уголовного  Кодекса  РК,  осуждаемым  взрослым  лицам 
общественные работы устанавливаются на срок от шестидесяти до двухсот сорока 
часов  и  отбываются  не  свыше  четырех  часов  в  день.  Несовершеннолетним 
привлечение  к  общественным      работам  назначается  на  срок  от  сорока  до  ста 
шестидесяти часов, и продолжительность его исполнения для лиц в возрасте до 16 
лет не может превышать двух часов в день, для лиц в возрасте от 16 до 18 лет  – 
трех  часов  в  день.  При  этом  привлечение  к  общественным  работам  для 
несовершеннолетних  заключается  в  выполнении  работ,  посильных  для 
осужденного, с тем, чтобы они не подорвали его здоровья.  
Если  взрослым  осужденным  исправительные  работы  устанавливаются    на 
срок  до  двух  лет,  то  несовершеннолетним  они  могут  назначаться  на  срок  до 
одного года. Исправительные работы могут назначаться в отношении только  тех 
несовершеннолетних,  которые  достигли  к  моменту  вынесения  судом  приговора 
шестнадцатилетнего возраста. А лицам от 14 до 16 лет данный вид наказания не 
может быть назначен. 
Самой  тяжелой  мерой  наказания,  применяемой  к  несовершеннолетним, 
является 
лишение 
свободы. 
Максимальный 
срок, 
на 
который 
несовершеннолетним  может  назначаться    лишение  свободы  –  10  лет,  а  за 
убийство  при  отягчающих  обстоятельствах  или  по  совокупности  преступлений, 
одним из которых является  убийство при отягчающих обстоятельствах  – 12 лет. 
Лишение  свободы  не  назначается  лицам,  впервые  совершившим  преступления 
небольшой тяжести в возрасте от 14 до 18 лет и средней тяжести в возрасте от 14 
до 16 лет. 
Важнейшим  принципом  уголовного  законодательствам  является  принцип 
индивидуализации наказания, выражающийся в требовании закона учитывать при 
назначении наказания индивидуальные особенности совершенного преступления 
и личности виновного. 
Общие начала назначения наказания: 
1)
 
условия жизни и воспитания виновного; 
2)
 
уровень его психического развития; 
3)
 
иные особенности личности несовершеннолетнего; 
4)
 
влияние  на осуждаемого старших  по возрасту лиц. 
Возрастные  особенности  психологии  несовершеннолетнего,  к  числу 
которых можно отнести желание подражать взрослым, неясные представления о 
границе  между  добром  и  злом,  обусловлены  психофизиологическим  состоянием 
растущего организма подростка. Несовершеннолетний более чутко, чем взрослый, 
реагирует на внешние воздействия, психика его легко ранима. 
При  определении  характера  и  степени  общественной  опасности 
преступления, совершенного подростком, большое значение имеют мотив и цель 
преступления. Так, кражи, грабежи, разбойные нападения иногда мотивируются у 
подростков  корыстными  побуждениями  в  сочетании  с  мотивами  озорства, 
стремлением  утвердить  себя  в  группе,  желанием  заполнить  свободное  время. 
Хулиганские действия, изнасилование подчас связаны со стремлением не отстать 
от товарищей, выглядеть взрослым, смелым, самостоятельным.  
Юридическая  природа  несовершеннолетия  в  качестве  обстоятельства, 
смягчающего  наказание,  заключается  в  том,  что  подросток  нередко  не 
представляет себе ни общественной значимости своих действий и их возможных 
результатов,  ни  тех  последствий,  которые  могут  наступить  лично  для  него 
вследствие совершения преступления. 
По  преступлениям,  совершаемым  подростками,  чаще  других  встречаются 
такие  смягчающие  наказание  обстоятельства,  как  чистосердечное  раскаяние  и 

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (4), 2009.  
                       
87 
активное  способствование  раскрытию  преступления,  совершение  преступления 
вследствие  стечения  личных,  семейных  или  иных  обстоятельств,  совершение 
преступления  в  результате  физического  или  психического  принуждения  либо  в 
силу  материальной,  служебной  или  иной  зависимости.  Последнее  бывает,  когда 
подростка  вовлекают  в  преступную  деятельность  родители  либо  лица,  их 
заменяющие,  или  непосредственные  руководители  по  работе,  например, 
бригадиры. 
Плохие условия жизни и воспитания подростка, беспризорность, так же, как 
и  влияние  взрослых,  вовлекших  подростка  в  совершение  преступления,  могут 
только смягчить его ответственность. 
Справедливым  наказанием  в  отношении  несовершеннолетнего  будет  то 
наказание, которое обеспечивает наилучшим образом его исправление. При этом 
наказание не должно быть чрезмерно строгим. 
Несовершеннолетний, совершивший преступление небольшой тяжести либо 
впервые  совершивший  преступление    средней  тяжести,  может  быть  освобожден 
судом  от  уголовной  ответственности,  если  установлено,  что  его  исправление 
возможно без привлечения к уголовной ответственности.  
При 
этом 
в 
качестве 
альтернативы 
в 
случае 
освобождения 
несовершеннолетнего  от  уголовной  ответственности  и  наказания  выступают 
принудительные меры воспитательного воздействия. 
Решая  вопрос  об  освобождении  несовершеннолетнего  от  уголовной 
ответственности  и  наказания  и  целесообразности  применения  принудительных 
мер  воспитательного  воздействия,  необходимо  исходить  из  анализа  характера  и 
степени  общественной  опасности  совершенного  преступления  (тяжести 
совершенного  преступления),  оценка  личности  виновного,  условий  его 
воспитания,  семейного  положения  и  других  обстоятельств,  которые  дают  суду 
основание  быть  уверенным,  что  для  его  исправления  не  требуется  назначение 
уголовного наказания. Таким образом, убежденность суда формируется на основе 
всестороннего анализа как содеянного несовершеннолетним, так и его личности, 
обстоятельств дела, уровня его правосознания, взаимоотношений с родителями и 
т.д.  решение  о  применении  принудительных  мер  воспитательного  воздействия 
может  быть  принято  только  судом  и  только  при  рассмотрении  дела  в  главном 
судебном разбирательстве при постановлении обвинительного приговора. 
Несовершеннолетнему 
могут 
быть 
назначены 
следующие 
меры 
воспитательного воздействия: 
а) предупреждение; 
б)  передача  под  надзор  родителей  или  лиц,  их  заменяющих,  либо 
специализированного государственного органа; 
в) возложение обязанности загладить причиненный вред; 
д)  помещение  в  специальное  воспитательное  или  лечебно-воспитательное 
учреждение для несовершеннолетних. 
Предупреждение  стоит  в  разъяснении  несовершеннолетнему  вреда, 
причиненного его деянием, и последствий повторного совершения преступлений, 
предусмотренных  Уголовным  Кодексом.  Предупреждение  имеет  важное 
воспитательное и правовое значение. 
Передача  под  надзор  состоит  в  возложении  на  родителей  или  лиц,  их 
заменяющих  по  воспитательному  воздействию  на  несовершеннолетнего  и 
контроля  за  его  поведением.  На  родителей  возлагается,  например  обязанность 
контроля за свободным поведением несовершеннолетнего. Данная мера является 
своеобразным  предупреждением  родителям  и  другим  лицам  о  возможности 
привлечения  их  ребенка  к  ответственности,  с  тем,  чтобы  побудить  их  к  более 
активной воспитательной деятельности. 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті.  Хабаршы  №3 (4), 2009. 
 
88 
«Обязанность  загладить  причиненный  ущерб  назначается  с  учетом 
имущественного  положения  и  трудовых  навыков  несовершеннолетнего. 
Гражданское    законодательство  предусматривает  имущественное  возмещение 
морального  вреда,  однако  в  некоторых  случаях  с  согласия  потерпевшего 
моральный  вред  может  быть  заглажен  извинением  раскаявшегося  нарушителя» 
/2,485/. 
«Учебно-воспитательные  или  лечебно-воспитательные  учреждения  –  это 
организации  образования  с  особым  режимом  содержания,  которые  создаются  в 
целях  обеспечения  воспитания,  обучения  и  социальной  реабилитации 
несовершеннолетних  в  возрасте  от  11  до  18  лет,  совершивших  общественно 
опасные  деяния,  содержащие  признаки  преступления,  освобожденных  от 
уголовной ответственности» /3,14/. 
Пребывание в данных учреждения может быть прекращено: 
1) в связи с достижением совершеннолетия; 
2) на основании заключения специализированного государственного органа, 
обеспечивающего  исправления,  когда  суд  придет  к  выводу,  что  преступник  для 
своего исправления больше не нуждается в применении данной меры. 
Продление  же  срока  пребывания  в  указанных  учреждениях  для 
несовершеннолетнего,  устанавливается  судом  и  допускается  только  в  случае 
необходимости 
завершить 
несовершеннолетнему 
общеобразовательную 
подготовку, но не более чем до достижения им совершеннолетия. 
Предусмотренная  законом  система  принудительных  мер  воспитательного 
воздействия  создает  основу  для  применения  к  несовершеннолетним 
освобождения  от  уголовной  ответственности  и  наказания  с  применением 
принудительных мер воспитательного воздействия. 
Принудительные  меры  воспитательного  воздействия  представляют  собой 
разновидность  мер  государственного  принуждения.  Однако,  в  отличие  от 
наказания,  они  имеют  правовую  сущность,  целевое  назначение,  не  влекут  за 
собой  судимость.  Предусмотренная  законом  система  принудительных  мер 
воспитательного 
воздействия 
создает 
основу 
для 
освобождения 
несовершеннолетнего  от  уголовной ответственности и наказания с применением 
принудительных мер воспитательного воздействия. 
Данные  меры  нецелесообразно  применять  к  лицу,  не  признавшему  своей 
вины в совершении преступления, не раскаявшегося в содеянном. 
Условно-досрочное освобождение от отбывания наказания возможно только 
в отношении двух видов наказаний: лишения свободы и исправительных работ. 
«Контроль  за  поведением  лица,  освобожденного  условно-досрочно,  в  том 
числе и за выполнением возложенных на  него судом обязанностей (не посещать 
определенные места, помогать родителям, закончить учебное заведение и другие, 
способствующие  его  исправлению),  осуществляется  уполномоченным  на  то 
специализированным  государственным  органом.  По  представлению  данного 
органа, суд может поставить вопрос об отмене условно-досрочного освобождения 
и исполнения оставшейся неотбытой части наказания, если в течение оставшейся 
неотбытой части наказания лицо, к которому было применено условно-досрочное 
наказание,  совершило  нарушение  общественного  порядка,  за  которое  на  него 
было  наложено  административное  взыскание,  или  злостно  уклонялось  от 
исполнения обязанностей, возложенных на него судом при применении условно-
досрочного освобождения» /4.217/. 
Таким образом, судьба несовершеннолетнего ставится в зависимость от его 
поведения после досрочного освобождения от наказания. 
 
 

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (4), 2009.  
                       
89 
ЛИТЕРАТУРА 
1.
 
Уголовный Кодекс Республики Казахстан от 16 июля 1997 года. Статья 79. 
2.
 
Б.В. Здравомыслов. Уголовное право. Москва: Юрист. 1996. – С. 485. 
3.
 
Закон  РК  «О  профилактике  правонарушений  среди  несовершеннолетних  и 
предупреждение детской безнадзорности и беспризорности» от 9 июля 2004 г. 
№ 591-II ЗРК. Гл. 2. П. 1. Статья 14. // Казахстанская правда. 2004. 17 июля. 
4.
 
И.Ш.  Борчашвили.  Комментарий  к  Уголовному  Кодексу  РК.  Алматы:  Жеті 
Жарғы. 2007. – С. 217. 
 
РЕЗЮМЕ 
Данная статья  содержит теоретические вопросы, касающиеся особенностей 
уголовной  ответственности  и  применения  наказания  к  несовершеннолетним. 
Автор  рассматривает  актуальные  проблемы,  касающиеся  видов  наказаний 
применяемых  к  несовершеннолетним,  справедливости    наказания,  вопросы  об 
освобождении от уголовной ответственности, меры воспитательного воздействия 
и т. д. 
ТҮЙІНДЕМЕ 
Бұл  мақала  кәмелетке  толмағандардың  қылмыстық  жауапкершілігінің 
ерекшеліктеріне  және  оларға  жазаны  қолданудың  теориялық  сұрақтарына 
арналады.  Автор  кәмелетке  толмағандарға  қолданылатын  жазаның  түрлерін, 
қылмыстық  жауапкершіліктен  бостау  мәселелерін,  тәрбиелік  ықпал  ету 
шараларын қарастырады.  
 
 
 
 
ӘОК 494.342 + 342(574) 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   27




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет