ГРИГОРИАН
КҤНТІЗБЕСІ —
халықаралық
одақпен
қабылданған күнтiзбе. Католик елдерiнде 1582
жылдың 4
қазанында әке Григорий XIII ескi юлиан күнтізбесінің орнына
енгiзiлдi.
Григориан күнтiзбесiне сәйкес, жыл 12 айға, 28-31 күн
аралығындағы ұзақтықпен жiктеледi:
№ Ай
Кҥндер саны
1 Қаңтар
31
2 Ақпан
28 (кібісе жылда— 29)
3 Наурыз
31
4 Сәуір
30
5 Мамыр
31
6 Маусым
30
7 Шілде
31
8 Тамыз
31
9 Қыркүйек 30
10 Қазан
31
11 Қараша
30
12 Желтоқсан 31
Юлиан
және
Григориан
күнтiзбелерiнiң
күндерінің
айырмашылығы:
Кҥндер
айырмашылығы
Кезең
(юлиан
кҥнтізбесі бой-ша)
Кезең
(григориан
кҥнтізбесі бой-ша)
10
5 қазан 1582 — 29
ақпан 1700
15 қазан 1582 — 11
наурыз 1700
11
1 наурыз 1700 — 29
ақпан 1800
12 наурыз 1700 — 12
наурыз 1800
12
1 наурыз 1800 — 29
ақпан 1900
13 наурыз 1800 — 13
наурыз 1900
13
1 наурыз 1900 — 29
ақпан 2100
14 наурыз 1900 — 14
наурыз 2100
14
1 наурыз 2100 — 29
ақпан 2200
15 наурыз 2100 — 15
наурыз 2200
15
1 наурыз 2200 — 29
ақпан 2300
16 наурыз 2200 — 16
наурыз 2300
Мемлекеттердің григориан күнтізбесіне ауысу күндері
Юлиан
кҥнтізбес
інің
соңғы
кҥні
Григори
ан
кҥнтізбе
сінің
бірінші
кҥні
Мемлекттер/аумақтар
4
қазан
1582
15 қазан
1582
Испания, Италия, Португалия, Речь
Посполитая (Литвалық және Польшаның ұлы
княздықтың
құрамындағы
федерациялық
мемлекетi)
9
желтоқса
н 1582
20
желтоқса
н 1582
Франция, Лотарингия
21
желтоқса
н 1582
1 қаңтар
1583
Голландия, Брабант, Фландрия
10 ақпан
1583
21 ақпан
1583
Льеж епископтығы
13 ақпан
1583
24 ақпан
1583
Аугсбург
4
қазан
1583
15 қазан
1583
Трир
5
желтоқса
н 1583
16
желтоқса
н 1583
Бавария, Зальцбург, Регенсбург
1583
Австрия (бӛлігі), Тироль
6 қаңтар
1584
17 қаңтар
1584
Австрия Республикасы
11 қаңтар
1584
22 қаңтар
1584
Швейцария (Люцерн, Ури, Швиц, Цуг, Фрайб
ург, Золотурн кантондары)
12 қаңтар
1584
23 қаңтар
1584
Силезия
1584
Вестфалия, Америкадағы Испан колониялары
21 қазан
1587
1 қараша
1587
Венгрия
14
желтоқса
н 1590
25
желтоқса
н 1590
Трансильвания
22 тамыз
1610
2
қыркүйек
1610
Пруссия
28 ақпан
1655
11
наурыз
1655
Швейцария ( Вале кантоны)
18 ақпан
1700
1 наурыз
1700
Дания ( Норвегияны қоса),
протестанттық неміс мемлекеттері
16 қараша
1700
28
қараша
1700
Исландия
31
желтоқса
н 1700
12 қаңтар
1701
Швейцария (Цюрих, Берн, Базель, Женева)
2
қыркүйек
1752
14
қыркүйек
1752
Ұлыбритания және колониялар
17 ақпан
1753
1 наурыз
1753
Швеция (Финляндияны қоса)
5
қазан
1867
18 қазан
1867
Аляска
1 қаңтар
1873
Жапония
20
қараша
1911
Қытай
желтоқсан 1912
Албания
31 наурыз
1916
14
наурыз
1916
Болгария
31 қаңтар
1918
14 ақпан
1918
Советтік Ресей, Эстония
1
ақпан
1918
15 ақпан
1918
Латвия, Литва
17 сәуір
1918
1 мамыр
1918
Грузия, Әзірбайжан және Армения
18 қаңтар
1919
1 ақпан
1919
Румыния, Югославия Одақтық Республикасы
9 наурыз
1924
23
наурыз
1924
Грекия
18
желтоқса
н 1925
1 қаңтар
1926
Түркия
17
қыркүек
1928
1
қазан
1928
Мысыр
ГРИГОРИЙ
НИКОЛАЕВИЧ
ПОТАНИН (4.10.1835, Павлодар губерниясы Ямышево ауылы –
30.6.1920, Ресей, Томск қаласы)
– Орта
Азияның табиғатын,
этнографиясын зерттеген саяхатшы, географ, этнограф,
фольклоршы. 1859-1862 Сонда жүріп, Ш.Ш.Уәлихановпен достық
қарым-қатынаста болды. Петербург университетінің табиғаттану
бӛлімінде оқыды. 1861 ж. студенттік толқуларға қатысқаны үшін
Сібірге жер аударылды. 1863-1864 ж. Зайсан кӛлі мен
Тарбағатай тауын зерттеді. 1876-1877 1879–80 ж. Моңғолияның
солтүстік - батысы және Туваға, экспедицияларға қатысты. 1884-
1886
және 1892-1893 Солтүстік
Қытай, Шығыс
Тибет, Орта
Моңғолия экспедицияларға қатысты. 1899 ж. Үлкен Хинганға
шыққан экспедицияларға қатысты.
ГРУНТ (нем. grund — негіз, топырақ) — кӛбіне жердің морылу
белдеуі шегінде болатын және адамның инженерлік- құрылыс
қарекетінің
объектісі
болып
табылатын
таужыныстардың
жинақтама атауы, тау жыныстарынан, топырақтан, техногендік
түзілімдерден тұратын құрамдас бӛлікті динамикалық жүйе; жердің
үгілу белдеміндегі тау жыныстарының құрылыс ісінде, жол
құрылысында, инженерлік геологияда, тағы басқа ғылым мен
ӛндіріс салаларында қолданылатын жиынтық аты.
Грунттар негізінен екі түрге бӛлінеді:
1. тұтас күйінде не жарықшалармен бӛлінген массив қалпында
жататын қатты Грунт Бұларға магмалық атпа жыныстар
(гранит,базальт, тағы басқа), метаморфтануға шалынған жыныстар
(гнейс, тақтатас, тағы басқа) және шӛгінді жыныстар (әктас,
құмтас,мергель, тағы басқа) жатады;
2. түпкі жыныстардың үгілуінен, тасымалданып шегінуінен
түзілген және олардың бетін кӛмкеріп, бос күйінде жататын
борпылдақ Грунт (малта тас, қиыршықтас, құм, құмайт, саз, тағы
басқа).
ГРУНТ СУЛАРЫ (нем. grund — негіз, табан) — жер бетіне таяу
жатқан тұрақты сулы қабаттардағы гравитациялық сулар. Олар
кӛбінесе атмосфералық жауын-шашынның, ӛзен, кӛл, бӛген, суару
каналдары мен шахта суларының жерге сіңуінен пайда болады.
Грунт суларының арын күші жоқ немесе ӛте әлсіз, ал су деңгейі
жыл ішінде маусым сайын ӛзгеріп отырады. Мұндай суларды
ұңғыма немесе құдық арқылы ашқанда, олардың деңгейі қай
терендікте ұшырасса, сол тереңдікте тұрақталады. Грунт
суларының таралу және қоректену аймақтары, әдетте, бір-біріне
сәйкес келеді. Сапасы жақсы грунт сулары кішігірімелді
мекендерді ауыз сумен қамтамасыз ету үшін пайдаланылады.
Орналасқан
ауданының геологиялық құрылысына,
геоморфол.
жағдайына және жер бедерінің ерекшеліктеріне қарай грунт суы
ӛзен аңғарлары мен кӛл ойыстарында, құм тӛбелер, жазық
далаларда, ӛзенаралық жазықтарда, таулы ӛңірлерде, тау
беткейлерінде кездеседі. Грунт суы кездесетін жерлерде грунт
тасқыны не грунт алабы болады, кейде екеуі де болуы мүмкін.
Грунт тасқынында су біршама кӛтеріңкі тұстан тӛменірек жатқан
жаққа ағады. Мұның ӛзі жер бедерінің ерекшеліктеріне (ӛзен
аңғарының
еңістігі,
грунт
тасқынын
кесіп
ӛтетін сайлар, жыралар, кӛл ойысы, ӛзен арнасы, т.б.) байланысты.
Грунт алаптары жер бетіне таяу жатқан ылғал ӛткізбейтін қабаттың
үстіндегі құм қабаттарында болады. Қазақстанда грунт алаптары
кӛне кристалл жыныстар кең тараған Сарыарқада және құмды
ӛңірлерде кездеседі. Грунт суы жер бетіндегі қар, жаңбыр суымен,
кейде конденсациялық сулармен толығады. Климаты әр түрлі
аудандарда Грунт суының толығуы да түрліше. Табиғатта Грунт
суының
таралуына
климат,
жер
бедері,
топырақ,
ӛсімдік түрлерінің таралуы да әсер етеді, Грунт суы кӛптеген
қалалар мен елді мекендерді, ӛнеркәсіп орталықтары мен ауыл
шаруашылығын сумен қамтамасыз етуге пайдаланылады.
Достарыңызбен бөлісу: |