тұрады. Жанартау орталық кратерден және беткейлеріндегі
қосалқы кратерлерден атқылайды. Жанартаудың ӛте жоғары
қысымдағы бір рет атқылауынан маар деп аталатын тӛңкерілген
конус пішінді ойыс, ал аса күшті атқылау кезінде жанартау конусы
мен оның маңайының опырылуынан диаметрі кейде ондаған км-ге
жететін кальдера деп аталатын үлкен ойыстар пайда болады.
Жанартау әрекетінің себептері жер қыртысындағы күшті
тектоникалық қозғалыстармен,
магманың массасымен, күшті
қатпарлану процесстерімен байланысты. Жер қыртысындағы аса
терең жарылыстар магманың жоғары кӛтерілуіне жол ашады,
үздіксіз тектоникалық қозғалыстар
оның жер бетіне шығуына
мүмкіндік береді. Қазіргі әрекетті жанартаулар күшті тектоникалық
қозғалыстар байқалатын ұзындығы жүздеген, мыңдаған километр
жас тау жоталары мен аса ірі терең жарылымдар бойында және
мұхит түбі мен доғалы аралдарда орналасқан. Жанартаулардың 2/3-
сі Тынық мұхиттың жағалары мен аралдарында (Тынық мұхиттың
жанартаулық
белдеуінде), Жерорта
теңізі маңы
мен Атлант
мұхиты аймағында кездеседі. Жанартау ӛте қатерлі табиғи құбылыс
болғандықтан, оларды алдын-ала болжау үшін
зерттеу және
бақылау жұмыстары үздіксіз жүргізіледі.
Достарыңызбен бөлісу: