Мухитдинов на печать indd

37
Асхаб әл-фуруд ضورفلا باحصأ – фард иелері. Мирас ілімінің термині. Қайтыс 
болған адамнан қалған мал-мүлікті мұрагерлері арасында бөліске салғанда үлестері 
алдын ала шариғатта белгілі болған мұрагерлер. Олар: ерлі-зайыптылар; әке-ше-
шесі; ата-әжесі; қыздары; немере қыздары; әпке-қарындастары не сіңлілері; әкесі 
басқа бір анадан туған аға-інілері. Ислам шариғатында қайтыс болған адамның 
мұрасын туған-туысқандары арасында бөліске салу Құранмен және хадистермен 
нақтыланып, бекітіліп қойылған. Ол ғылым «мирас» ғылымы немесе «фараид» деп 
аталады. 
Атәма ةمتع – түннің алғашқы үштен бірінде оқылатын құптан намазы. Араб 
тілінде күн шапағы семгеннен кейінгі түннің алғашқы қараңғылығы «атәма» деп 
аталады. Сондықтан Күн батып оның шуағы толық семіп, қараңғылық орнаған сәт-
те оқылған құптан намазы «атәма» деп аталады.
Атира – исламға дейінгі араб мүшріктерінің ражаб айында шалатын құрбан-
дығы. «Атира» сөзі қазақ әдеби шығармаларында кездеспейді және он бес томдық 
қазақ әдеби тілінің сөздігінде де жоқ. Дегенмен Мұхаммед пайғамбардың хади-
стерінде, сира кітаптарында кездесіп қалып жатады. Яғни бұл сөзді тек араб тілінен 
аударылған кітаптардан кездестіруге болады. 
Атраф. Атраф – автор хадистің қалған бөліктеріне дәлел болатын бір бөлі-
гін ғана жазып, одан кейін әрбір мәтіннің сәнадтарын ( тізбектерін) толық немесе 
бір кітаптарға сілтеме жасап кеткен кітаптар. Бұл хадис ілімінің термині. Мысалы: 
әл-Мәзидің «Тухфатул ашраф» «يزملل «فلارشلأا ةفحت кітабы. فارطأ «атраф» сөзі араб 
тіліндегі فرط «тараф» (тарап) сөзінің көпше түрі. Қазақ тіліне бұл сөздің араб тілін-
дегі тілдік мағынасы ғана енген. Қазақ тіліндегі кең қолданыста «атрап» сөзінің 
хадис іліміндегі терминдік мағынасы кездеспейді. Тек хадис терминологиясына ар-
налған ғылыми еңбектерде ғана «атраф» сөзінің терминдік мағынасын кездестіруге 
болады.
Аужа. Аужа – жеті тамұқтың бірі, ораза ұстамаған, намаз оқымағандардың 
орны. Намаз оқымағандардың орны аужада болар (Қазақ әдеби тілінің сөздігі). 
Сөздікте бұл сөздің ауызекі тілде қолданылатындығы ескертілген.
Аул. Аул қайтыс болған адам мұрагерлерінің үлестері мұраға қалған бай-
лықтың ортақ санынан асып кетуі. لوع «аул» сөзі араб тілінде «зұлымдық», «артық» 
және «жоғарылау» деген мағыналарды береді. Мирас ілімінде мұрагерлердің үле-
стері үлеске салынатын ортақ саннан (асл әл-мәсәлә) асып кету «аул» деп аталады 
(Р.С. Мухитдинов, Діни терминдер сөздігі). 
Аумин. Көне семит тілінен араб және өзге тілдерге кірген діни жоралғылар-
ды орындағанда, дұға жасағанда, Құдайға жалбарынғанда «Аллаһым осы дұғамы-
зды, тілегімізді қабыл ет» деген мағынада қолданатын одағай сөз. Қазақ тілінде де 

38
сол мағынада қолданылады. 
«Я, Құдай, зар тілегім болсын, осы қарашығыма әкесінің ит мінезін бере көр-
ме, тас бауырлығын бере көрме! Я, Жасаған! – деп бата берді. Ұлжан да ішінен 
«аумин» деп бата қылды» (М.Әуезов, Таңд., шығ.). Қара: әумин.
Аус. Әус. Мұхаммед пайғамбар Мәдина қаласына қоныс аударар тұста онда 
мекендеген үлкен екі араб тайпасының бірі. Екіншісі хазраж тайпасы. Мәдиналық 
бұл екі тайпа мұсылмандары «ансарлар» деп аталған. 
«Бұл аттары аталған адамдардың соңғы екеуі ғана әус тайпасынан, ал қалған-
дарының барлығы хазраждықтар болатын» (ауд. Қ.Спатай. Мұхаммед пайғамбар-
дың өмірбаяны).

жүктеу/скачать 3,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: