Iii beynəlxalq türk dünyasi araşdirmalari simpoziumu III. Uluslararasi türk dünyasi araştirmalari sempozyumu ІІІ халықаралық ТҮркі әлемі зерттеулері симпозиумы


ÇAĞDAŞ SIRP EDEBİYAT DİLİNDE ARKAİK TÜRKÇE KELİMELER



Pdf көрінісі
бет44/102
Дата03.03.2017
өлшемі42,43 Mb.
#6018
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   102

ÇAĞDAŞ SIRP EDEBİYAT DİLİNDE ARKAİK TÜRKÇE KELİMELER  

VE BU KELİMELERİN ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYAT DİLİNDEKİ DURUMU



 

Yrd. Doç. Dr. Hakan YALAP



 



Doç. Dr. M. ĐINĐIĆ




 

 

Özet:  Bu  bildiri,  çağdaş  Türk  edebi  dilini  referans  alarak  çağdaş  Sırp  edebiyatı  dilinde  eski  Türkçe 

kelimelerin analizini gösterir. Bu çalışmanın materyali Matica Srpska'nın Sırpça-Hırvatça standart edebi dili 

sözlüğünden çıkartılmış ve Matica Srpska'nın Sırp dili sözlüğünün içindeki yeri kıyaslanmıştır.  

Türkçe  kelimelerdeki  analiz,  son  elli  yılda  bu  kelimelerin  popülerliğini  yitirdiği  ve  etkisi  olmayan  bir 

birikimin  parçası  haline  geldiğini  göstermektedir.  Sonuçlar  bugünkü  edebiyat  dilinde  3000  Türkçe  kelime 

bulunduğunu göstermektedir ve bu Škaljić tarafından yazılan sözlükteki Türkçe kelimelerin 3'te 1'idir. 3000 

Türkçe kelimenin %50'si ise arkaik Türkçe kelimelerdir. 

Analiz ayrıca, Çağdaş Türkçe Sözlüğü kaynak olarak kullanarak sözlüğün çağdaş Türk dilindeki durumunun 

izahatini de içermektedir. Bu Türkçe kelimelerin bazıları, genel Türkçe sözlük birikimine aittir: (avdžija (tur. 

avcı), dunđer/dunđerin (tur. dülger), memur (tur. memur) zenđil (tur. zengin), pendžer (tur. pencere), vatan 

(tur.  vatan).  Diğerleri  ise  baljemez  (tur.  balyemez),  diba  (tur.  diba),  kanara  (tur.  kanara),  nefer  (tur.  nefer), 



hara (tur. hare), dželep (tur. celep) gibi Türkçede pasif kelime hazinesine aittir. 

Anahtar  Kelimeler:  Türkçe  Kelime,  Kelime  Birim,  Pasif  Sözlük  Hazinesi,  Türkçe  Kelimelerin  Kaybı, 

Türkçe, Sırpça.  



Archaic Turkism’s in Contemporary Serbian Literary Language and Their Status in Contemporary 

Turkish Literary Language 

Abstract:  The paper offers an analysis of the archaic Turkism’s in contemporary Serbian literary language 

with reference to their status in contemporary Turkish literary language. Material for this study was excerpted 

from the Dictionary of Serbian-Croatian Standard Literary  Language of  Matica Srpska and compared to its 

status in Dictionary of Serbian Language of Matica Srpska. 

Analysis of Turkism’s has shown that Turkism’s in recent fifty years have become out-of-date and a part of 

the passive lexical  fund. The results have shown that there are about 3000 Turkism’s nowadays in literary 

language and this is one third from the whole number of Turkism’s noted in the Dictionary by Škaljić. From 

3000 turicsms, 50% belong to archaic Turkism’s.  

Analysis also includes the description of the status of this lexical material in contemporary Turkish language, 

by using as a source the Dictionary of Standard Turkish Language (Türkçe Sözlük). Some of these Turcisms 

belong  to  the  Turkish  general  lexical  fund  (avdžija  (tur.  avcı),  dunđer/dunđerin  (tur.  dülger),  memur  (tur. 

memur) zenđil (tur. zengin), pendžer (tur. pencere), vatan (tur. vatan) and others became the part of passive 

lexical  fund  in  Turkish  as  well  (baljemez  (tur.  balyemez),  diba  (tur.  diba),  kanara  (tur.  kanara),  nefer  (tur. 

nefer), hara (tur. hare), dželep (tur. celep).  



Keywords:  Turcism,  lexeme,  passive  lexical  fund,  disappearance  of  Turcisms,  Turkish  language,  Serbian 

language. 

Türkler  ve  Sırplar  on  dördüncü  yüzyıldan  itibaren  yoğun  sosyal,  siyasî  ve  kültürel  etkileşimler 

sonucunda  kelime  alışverişinde  bulunmuştur.  1389  Kosova  Savaşından  itibaren  Osmanlı  Devleti, 

Balkanlardaki  imar  faaliyetleriyle  birlikte  özellikle  cemiyet  hayatına  yönelik  uygulamaları,  üretim  ve 

ticaretle  gözle  görünür  bir  medeniyet  kurmuştur.  “Osmanlı  kültür  coğrafyasına  şöyle  bir  göz  atacak 



olursak edebiyat tarihimize katkıda bulunan şairlerin büyük bir bölümünün de Balkanlardaki şehirlerde 

doğduğu  görülecektir.  Bir  başka  ifade  ile  Osmanlı  Devleti’nin  şair  kadrosunun  önemli  bir  bölümünü 

Rumeli yetiştiriyordu dense, mübalağa edilmiş olmaz” (İsen: 1997, 515). Balkanlardaki klâsik edebiyat 

eserleriyle  de  Türkçe  bu  coğrafyada  bir  itibar  dili  hâline  gelmiştir.  O  derecede  ki,  hangi  ırktan  olursa 

olsun bir kimsenin şehirli sayılabilmesi Türkçe bilmesine bağlıydı (İsen: 1997, 514). Bu vesileyle Türkçe 

bölgenin yerli dilleriyle iletişime geçmiştir. Sırpça, Türkçeyle en çok etkileşimde olan dildir. Böylelikle 

                                                      

 Bu bildiri, Sırbistan Eğitim ve Bilim Bakanlığı tarafından maddi olarak desteklenen 



"

Ölçünlü Sırpçanın Lengüistik 

Araştırmaları  ve  Sırp  Bilimler  ve  Sanatlar  Akademisi   Sırpça  Hırvatça  Yazı  Dili ve  Ağızları  Sözlüğü"   adlı  proje 

(No: 178009) esas alınarak hazırlanmıştır. 



 Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, hakanyalap@nevsehir.edu.tr 





 Sırp Bilimler ve Sanatlar Akademisi Sırp Dili Enstitüsü,  mdjindjic@orion.rs 



276 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

Sırpça,  Türkçeden  çok  fazla  alıntı  barındırmaktadır.  Sırpçadaki  Türkçe  ve  Türkçe  vasıtasıyla  geçmiş 

Arapça-Farsça  kelimeler,  “Turcism/  Türkizm”  olarak  adlandırılır.  Bu  alıntı  kelimeler  -Türkizm-, 

sözlükbilimci ve dilbilimcilerin 18. yüzyılda başlayan araştırmalarının konusu ve dil ilişkilerinde en çok 

araştırma  alanı  olmuştur.  On  dokuzuncu  yüzyıldan  bu  yana  Türkçe  alıntılara  var  olan  merak  birçok 

makale,  araştırma,  tartışma  ve  sözlük  ile  sonuçlanmıştır.  Bu  çalışmalar  neticesinde,  Arapça-Farsça 

kelimelerin  de  Türkçe  vasıtasıyla  Sırpçaya  geçtiği  tespit  edilmiştir.  Sırp  Kiril  Alfabesini  icat  eden  Sırp 

dilbilimcisi ve halk edebiyatçısı Vuk Stefanović Karadžić, 1818 yılında hazırladığı ilk Sırpça sözlüğünün 

ikinci  baskısını  yaptığı  zaman,  sözlükten  binlerce  Türkçe  kelimeyi  atmaya  çalışmıştır.  Ancak,  Türkçe 

kelimeleri  sözlüğünden  atacağı  yerde  500  civarında  yeni  Türkçe  kelimeyi  daha  sözlüğüne  almak 

mecburiyetinde kalmıştır (Peco: 1987, 10).  



Baski 

Yil 

Toplam kelime sayisi  Türkçe kelimelerin sayisi 

Sırpça sözlüğünün birinci baskısı  1818 

26.270 


2.500 

Sırpça sözlüğünün ikinci baskısı  1852 

40.000 


3.700 

1957  yılında  Abdulah  Škaljić  tarafından  hazırlanan  Sırpça-Hırvatça  dilindeki  Türkçe  kökenli 

kelimelerden oluşan sözlüğü referans göstererek Sırpça'daki Türkçe kelimelerin sayısının 1960'lı yıllardan 

bu  yana  9000’den  3000  seviyesine  düştüğünü  ve  bu  3000  kelimenin  yaklaşık  yarısının  Sırpçada  aktif 

olarak  kullanıldığını  görebiliriz.  Bu  kelimeler  Sırpçaya  yerleşmiş  ve  tamamen  kalmıştır.  Günümüz 

Sırbistan’ında  her  insanın  kullandığı  bu  kelimelere  birkaç  örnek  vermek  yerinde  olacaktır:  čarapa 

(çorap), čelik (çelik), parče (parça), mušterija (müşteri), komšija (komşu), boja (boya), sat (saat), šećer 

(şeker), čorba (çorba), ćilim (kilim), kaiš (kayış, kemer), kavez (kafes) v.s. (Đinđić: 2013, 553). 

Türkçe kelimelerin, Sırp edebiyat dilinde ve günlük hayatındaki kullanımının bu kadar kısa sürede 

nasıl azaldığının da ciddî bir şekilde araştırılması gerekmektedir. Bu durum hem Türkçe hem de Sırpça 

için büyük önem arz etmektedir. Bu bildiride kullanılan temel materyalle Türkçe kelimelerin  Sırpçadaki 

bugünkü durumu yansıtılmaktadır. Veri kaynağı olarak Matica Srpska’nın altı ciltlik Sırp-Hırvatça yazı 

dili  sözlüğü  kullanılmıştır.

1

  Alıntıların  çağdaş  Sırpçada  bulunup  bulunmadığını  saptamak  amacıyla 



Matica  Srpska  Sözlüğü

2

,  çağdaş  Türkçede  ise  Türk  Dil  Kurumunun  Türkçe  Sözlük’ünden

3

  ve  internet 

üzerindeki Büyük Türkçe Sözlük veri tabanından yararlanılmıştır. 

Elli sene önce yayımlanan en kapsamlı Sırpça sözlük olan Matica Srpska ortaya çıktığı dönemde 

Türkçe kelimelerin büyük çoğunluğu hâlâ genel sözlük hazinenin bir parçasıydı. Fakat Türkçe kelimeler 

bugün, sözlüğün yazımından kırk iki sene sonra, artık pasif sözlük hazinesine

4

 girmiş bulunuyor. Örneğin, 



đumruk  (gümrük),  terzija  (terzi),  jabana  (yaban),  javaš  (yavaş),  jordam  (yordam),  hair  (hayır),  hasna 

(hasna), zirat (ziraat), džam (cam), nijet (niyet), utija (ütü), duvar (duvar), terdžuman (tercüman), đumiš 

(gümüş), zenđil (zengin), ilač/iladž (ilaç), karišik

5

 (karışık),  oka (okka) vs.  

Bazı  kavramları  karşılamakta  kullanılan  kelimelerin  yerini  zaman  içerisinde  yeni  kelimeler 

almıştır:    đumruk  (gümrük)  →  carina;    duvar  →  zid;    pendžer  (pencere)  →  prozor.    Öte  yandan, 

kelimenin karşıladığı kavramın değerini yitirmesi ve adının unutulması gibi önemli bir olay daha vardır: 

oka (okka), tetik (tetik), pala (pala), divit (divit), endeze (endaze) vs.  

Türkiyenin çok uzun süre önce başlayan modernleşme sürecinde zaten kısıtlı olan doğu ile ilişkileri 

iyice  zayıflamış,  bir  Avrupa  Devleti  olan  Türkiye  bu  vesileyle  dilindeki  Arapça  ve  Farsça  kelimeleri 

yavaş  yavaş  kaybetmeye başlamıştır. Buna rağmen edebiyat dili olan Farsça ve bilim dili olan Arapça, 

Türkçe  üzerinde  yine  de  etkili  olmuştur.  Bu  etkiye  rağmen  Türkçe  kısa  zamanda  Osmanlı  Devleti’nin 

bilim  ve  sanat  dili  olmuştur.  Fakat  Balkanlarda  gelişen  Divan  Edebiyatı  vasıtasıyla  Arapça  ve  Farsça 

kelimeler Sırpça üzerinde etkili olmuştur. Balkanların en önemli kültür şehirlerinden biri olan Belgrad, 

Hâlis (ö. 1747), Kamil Paşa, Muhterem, Nâşid (ö.1766), Nasîb (ö. 1705), Negamî, Nûrî, Sâdık (ö. 1595), 

Saîd  (ö.  1551),  Şehriyâr  ve  Vâlihî’nin  doğduğu  şehirdir  (İsen:  1997,  518).  Bugün  Sırpçada  Türkçe 

vasıtasıyla  geçen  Arapça-Farsça  kelimeler  hâlâ  muhafaza  edilmektedir.  Lâkin  Sırpçaya  geçen  bu 

                                                      

1

 Rečnik srpskohrvatskog književnog jezika, Matica srpska – Matica hrvatska, Novi Sad – Zagreb 1971-1976. 



2

 Rečnik srpskoga jezika, Matica srpska, Novi Sad, 2007. 

3

  Türkçe  Sözlük, 



11.  bs, 

Atatürk  Kültür,  Dil  ve  Tarih  Yüksek  Kurumu  Yayınları,  Türk  Dil  Kurumu,  Türk  Tarih 

Kurumu Basım Evi, Ankara 2010. 

4

 Pasif kelime hazinesinde, artık kullanılmamakta olan veya kullanımı sınırlı olan Türkçe kelimeler, eski biçimler, 



tarih ile ilişkili olan kelimeler yer almaktadır. 

5

 Bu eskimiş kelime Karišik soyadı aracılığıyla izleri bugünlere kadar korumuştur. 



277 

Yrd. Doç. Dr. Hakan YALAP-Doç. Dr. M. ĐINĐIĆ/Çağdaş Sırp Edebiyat Dilinde Arkaik Türkçe… 

kelimeler öylesine muhafaza edilmiştir ki, standart Sırp dilinin bir parçası olan duvan (tur. duhan

6

), alaša 



(tur. alaşa

7

), bazulmet (tur. bazubend



8

), čilaš (tur. çil at), čust (tur. çüst

9

) gibi bazı kelimelerin, Türkçede 



günlük konuşma dilinde çok fazla kullanılmadığı görülmektedir. Öyle ki, Arapça kökenli duhan kelimesi 

Türkçenin  yazı  dilinde  çoktan

10

  kullanımdan  düşmüş  ve  onun  yerine  günümüzde  tütün  kelimesi 



kullanılmaktadır.  

Öte yandan. ajan (tur. âyan), bazarđan (tur. bezirgân), baljemez (tur. balyemez), diba (tur. diba), 



dundar  (tur.  dümdar),  espap  (tur.  esbap),  zijanćer  (tur.  ziyankâr),  kanara  (tur.  kanara),  mazbata  (tur. 

mazbata),  mangura  (tur.  mangır),  maraz  (tur.  maraz),  mahmudija  (tur.  mahmudiye),  miralaj  (tur. 

miralay),  mirija  (tur.  mirî),  mukadem  (tur.  mukaddem),  mulazim  (tur.  mülazım),  murafa  (tur.  murafaa), 

muselez  (tur.  müselles),  mutesarif  (tur.  mutasarrıf),  muhasera  (tur.  muhasara),  muhafiz  (tur.  muhafız), 

mušir (tur. müşir), nefer (tur. nefer), peškeš (tur. peşkeş), redif (tur. redif), ridžal (tur. rical), ruždija (tur. 

rüştiye), rufet (tur. hirfet), salta (tur. salta), sarf (tur. sarf), softa (tur. softa), sufara (tur. supara), taftija 

(tur.  sahtiyan),  tevabija  (tur.  tevabi),  tevdil  (према  tur.  tebdil),  tezgere  (tur.  teskere),  tekavud  (tur. 

tekaüdiye), telbiz (tur. telvis), temerut (tur. temerrüt), temre (tur. temren), tetrivan (tur. tahtırevan), tećmil 

(tur.  tekmil),  teferič  (tur.  teferrüç),  tuvana  (tur.  tüvana),  tugjan  (tur.  tuğyan),  tumbećija/tumbećina  (tur. 

tömbeki), tutija (tur. tutya), hara (tur. hare), harar (арар) (tur. harar), harba (tur. harbe), hatula (атула) 

(tur.  hatıl),  hašer  (tur.  haşir),  džamadan  (tur.  camadan),  džanfez  (tur.  canfes),  džeba  (tur.  cebe),  dželep 

(tur.  celep),  džerida/džeride  (tur.  ceride),  džerima  (tur.  cereme),  šešana  (tur.  şişhane),  šićar  (tur.  şikâr) 

gibi birçok kelimenin Türkçede ve aynı zamanda Sırpçada kullanım alanının azaldığını görmekteyiz. 

 

Yaptığımız  karşılaştırma  neticesinde  de,  kelimelerin  bazılarının  (duvar,  pendžer,  avlija,  musafir 



gibi)  hâlâ  Sırpça  ağızlarında  yaşadığını  belirtmemiz  gerekiyor.  Sırpça  ağızları  ile  cağdaş  Sırpçanın 

Türkizm  söz  varlığı  açısından  karşılaştırılması  çalışmalarında  ölçünlü  dil  yanında  Sırpça  ağızlarının  da 

onemli bir alan olduğunu göstermesi bakımından dikkate değer bir durumdur. 

KAYNAKÇA 

Büyük Türkçe Sözlük, http://tdkterim.gov.tr/bts/.  

Đinđić,  Marija  (2013).  Turcizmi  u  savremenom  srpskom  književnom  jeziku  (semantičko-derivaciona  analiza)

doktorska disertacija (basılmamış Doktora Tezi), Beograd. 

Erdem,  Mehmet  Dursun  (2013).  Ağız  Sözlükçülüğü  Üzerine.  Turkish  Studies  International  Periodical  For  the 



Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8/95, 95–102.  

İsen,  Mustafa  (1997).  Ötelerden  Bir  Ses  Divan  Edebiyatı  ve  Balkanlardaki  Türk  edebiyatı  Üzerine  Makaleler, 

Ankara: Akçağ Yayınları. 

Karadžić,  Vuk  Stefanović  (1818),  Sabrana  dela  Vuka  Karadžića,  knjiga  druga,  Srpski  rječnik  istumačen 

njemačkijem i latinskijem riječima, Beograd. 

Karadžić, Vuk Stefanović (1852), Srpski rječnik istumačen njemačkijem i latinskijem riječima, Beč. 

Peco, Asim (1987). Turcizmi u Vukovim rječnicima, Beograd: Vuk Karadžić.  

Rečnik srpskohrvatskog književnog jezika, Matica srpska – Matica hrvatska, Novi Sad – Zagreb 1971-1976. 

Rečnik srpskoga jezika, Matica srpska, Novi Sad, 2007. 

Škaljić, Аbdulah (1989). Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, Sarajevo: Svjetlost. 



Tarama Sözlüğü I-VIII (1995). Ankara: TDK Yayınları. 

Tietze,  Andreas  (2002).  Tarihi  ve  Etimolojik  Türkiye  Türkçesi  Lugatı,  Cilt  1,  A-E,  Simurg  Yayınları:  İstanbul-

Viyana. 

Tulum, Mertol (2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 



Türkçe Sözlük (2010). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. 

 

 



                                                      

6

 Duhan: Tütün (Tulum: 2011, 616). 



7

 Alaşa: Karışık renkli (Tarama Sözlüğü I: 1995, 81). Sert başlı, huysuz, haşarı (at) (Tarama Sözlüğü I: 1995, 88). 

8

 Bazubend: Kolçak, ellik (Tulum: 2011, 381). 



9

 Çüst: yığmaklık, çalak, çapar (Tulum:  2011, 538). 

10

 Tietze de (2000, 658) duhan kelimesi için 16. yüzyılın bir kaynağına yer vermiştir.  



278 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

 


ALTAY VE HAKAS TÜRKÇELERİNDE EDATLARIN KARŞILAŞTIRMASI 

Arş. Gör. Harun BOZKURT

 

Özet: Bu bildiride, Güney Sibirya Türk lehçeleri arasında yer alan Altay ve Hakas Türkçelerindeki edatların 



işlevsel  özelliklerine  karşılaştırmalı olarak değinilmiştir. Bu lehçelerde  bulunan edatlar  söz  dizimi,  yapı ve 

köken  bakımından  incelenip  aralarındaki  benzerlikler  ya  da  farklılıklar  göz  önüne  alınarak  bir  sonuca 

varılmıştır. 

Anahtar Kelimeler: Türk lehçeleri, Altay, Hakas, Edatlar, Karşılaştırma. 

Comparison of Prepositions in the Altai and Khakas Turkish Dialects 

Abstract:  In  this  paper,  prepositions  in  the  Altai  and  Khakas  Turkish  dialects  among  located  in  South 

Siberian  Turkic  dialects,  will  be  discussed  comparison.  Prepositions  in  these  dialects  will  be  examined  in 

terms of syntax, structure and origin, by considering the differences or similarities between them and will be 

reached to a conclusion. 



Keywords: Turkish dialects, Altai, Khakas, Prepositions, Comparison. 

Kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya olan diller arasında yer alan Altay ve Hakas Türkçelerindeki 

edatların  yapıları  ve  kullanım  şekilleri,  Türkoloji  açısından  ayrı  bir  önem  arz  edeceği  kanısındayız. 

Bunları  dikkate  alarak  iki  lehçedeki  edatların  yapıları,  kullanılışları  ve  kökenleri  karşılaştırmalı  olarak 

incelenip aralarındaki farklar veya benzerliklerden yola çıkarak lehçelerin birbirleriyle ilgisini göstermeye 

çalışacağız.  

“Karşılaştırma”,  kavram  olarak  iki  varlık  arasında  denkleştirme,  karşılaştırma  veya  eşitlik 

göstermektedir.  İki  varlığın  oluş  veya  kılışlarını  birbirine  nitelik  bakımından  çakıştırıp  benzetmek 

demektir  (Öner  2003:  147-148)  Edatlar,  tek  başlarına  bir  anlam  ifade  etmeyen,  isim  ya  da  isim  soylu 

sözcüklerden sonra gelerek anlam bakımından onlarla bağ kuran, eklendikleri kelimelerle cümlenin öteki 

kelimeleri arasında çeşitli anlam ilişkisi kuran görevli sözlerdir (Korkmaz 2014: 895). 

Türkiye  Türkçesindeki  edat  olarak  ifade  edilen  sözler,  Altay  Türkçesi  gramerciliğinde,  hareketin 

önemini;  işin  yapıldığı  yeri,  zamanı,  sebebi  ve  amacını  bildiren,  “ulantı”  sözüyle  ifade  edilirken 

(Tıbıkova vd, 2010: 140), Hakas Türkçesi gramerciliğinde ise yardımcı dil unsurları arasında  “çastitsa, 



poslelog”, tabiriyle ifade edilmektedir (Arıkoğlu 2007: 1126). Bu iki lehçe arasında söz dizimi, anlamları 

ve kökenleri bakımından çekim edatlarını incelemeyi amaçlamaktayız.  



1.

 

Söz Dizimi Açısından 

a)

 

Yalın Halle Bağlananlar 

Altaycada: uçunsayıncaar, döön/töönkereginde, oşkoş, çılap/çilepajıra, keçireötküreebire

kire

Enem staxanov iji uçun eki katap sıy algan. (Annem gözlük işi için iki defa ödül aldı.),  Ay sayın 

añdap  cüredim.(Her  ay  avlanırım.),  Bajın  köznök  caar  burıy  soktı.(Başını  pencereye  doğru  çevirdi.), 

Karuulçıktar  ozo  baştap  key  döön  atkandar.  (Nöbetçiler  ilk  önce  havaya  doğru  ateş  ettiler.),  Altay  til 

kereginde şüülteni ulaltıp biçiger. (Altay dili hakkındaki düşünceleri açıklayın.),  Aru üni köznök ötküre 

ugulıp turdı. (Tatlı sesi pencere arasından duyuldu.), Onıñ cüzi kar çılap/çilep ağara berdi. (Onun yüzü 

kar gibi ağardı.), Üyde cok oşkoş. (Evde değil sanki.), Maşın ajıra keldim. (Arabayla geldim.), Col keçire 



bardıs. (Yoldan geçtik.), Elbek calañdı ebire acıktap kördi. (Geniş ova boyunca seyre daldı.), Uuldar bir 

bereste kire cerdi ödö baskıladı. (Oğullar bir mil kadar yeri geçtiler.) 

Hakasçadaüçünsay, çĭli, oshasötĭre, kizĭre/kiçĭreazıraçoğar, ibĭre

At üçün 8 salkovayğa çallanıp, mında çol pashan. (At için 8 ruble ödeyip yola çıkmışlar.), Pĭs çıl 

say  polısçabıs.  (Biz  her  yıl  yardımlaşırız.),  Püür  çĭli  körçeler.  (Kurt  gibi  bakıyorlar.),  Hılıs  oshas  igĭr 

müüsterĭ  tırbayısçalar.  (Kılıç  gibi  boynuzlarıyla  tırmalaşıyorlar.),  Gladkovo  teremne  ötĭre  parça. 

(Gladkov köyünden geçiyor.), Pĭstĭñ çolıbıs ol suuçak kizĭre/kiçĭre çatça. (Yolumuz o nehirden geçiyor), 



Hoshar  on  çıl  azıra  ösçe.  (Hoshar  on  yıldan  fazla  yaşıyor.),  Tülgücek  çol  çoğar  oyli  halğan.  (Tilkicik 

yoldan yukarı koşuyordu.), Aal ibĭre köp ağas. (Köy boyu hep ağaç var.) 

                                                      

 Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, harun-b@hotmail.com 



280 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 



b)

 

İlgi Haliyle Bağlananlar 

Altaycadauçun, sayınaldında, turkunınaşıltuuzındakiyninde, soñ.

Onıñ uçun biçikterdi bis boyıs alıp bereyis. (Onun için kitapları, biz kendimiz alacağız.), Künniñ 

sayın bistiñ kolxozgo gazet kelip cat. (Her gün bizim kalhoza gazete gelir.), Cañı cıldıñ aldında ayıldap 

kelip  cürgender.  (Yeni  yıldan  önce  misafirliğe  geldiler.),  Üç  künniñ  turkunına  bis  corıktadıbıs.  (Üç 

gündür  yürüyoruz.),  Onıñ  şıltuuzında  men  boo  keldim.  (Onun  sayesinde  ben  buraya  geldim.),  Onıñ 



kiyninde ben ogo bargam. (Ondan sonra ben oraya gittim.) 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   102




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет