Iii beynəlxalq türk dünyasi araşdirmalari simpoziumu III. Uluslararasi türk dünyasi araştirmalari sempozyumu ІІІ халықаралық ТҮркі әлемі зерттеулері симпозиумы



Pdf көрінісі
бет41/102
Дата03.03.2017
өлшемі42,43 Mb.
#6018
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   102

ӘДЕБИЕТТЕР 

Aksoy, Ömer Asım (1988),Atasözler sözlüğü,  C. 1, İstanbul, İnklap yayınevi. 

Боранбай  М.Б.,  Қазақ  мақал-мәтелдерінің  гендерлік  сипаты  Қ.  Жұбанов  атындағы  Ақтөбе  мемлекеттік 

университеті, Ақтөбе қ. 

Әлімбаев М,. (2007)Түрік халқының мақал-мәтелдері, Өнер баспасы 

Жәрдем Кейкін (2010) 2-басылым,Қазақтың 7777 мақал-мәтелдері 

Қабылғазина К. (2014),№ 8. Гендер-жаһандық үдеріс (Мәтін) Ақиқат . 

Кенжеғараев Н. (2012). Абай шығармаларындағы гендер мәселесі (Мәтін) Ұлттық тәрбие.№1, Б. 5963 

Қыдыр Қ.,(7.03.2009) Отбасы – тіршіліктің тірегі«Айқын» газеті, №40, 

Қосан С., (2011), Халық дастандарындағы әйел бейнесі,Ана тілі

 

Küçük Salim (2003 213-224 s), «Cinsiyet Ayrımlı AtasözlerdeKadın ve Erkek Kimliği»  C.5, AKÜ Sosyal Bilimler 



Enstitüsü. 

Майсарин Ж. (2010), Қазақ мақал-мәтелдері, Алматы,Ана тілі. 

Yildirim Alper (2010), Yeni Atasözler ve Deyimler Sözlüğü,İstanbul, Bilge Kültür Sanat. 


ƏLİ BƏY HÜSEYNZADƏNİN  

AVROPA (İNGİLİS VƏ ALMAN) DİLLƏRİNDƏN TƏRCÜMƏLƏRİ 

Günal ŞIXALİYEVA

 

Xülasə:  Görkəmli  sənətkar  Əli  bəy  Hüseynzadənin    yaradıcılığında  tərcümə  məsələsi  əsas  yerlərdən  birini 



tutur.  XX  əsrin  əvvələrində  Əli  bəy  və  onun  redaktorluk  etdiyi  “Füyuzat”  jurnalı  tərcümə  sahəsində  xüsusi 

fəaliyyət göstərmişdilər. Sənətkar Şərq və Avropa (fars, ərəb rus, ingilis, alman, yunan, italiyan) dillərindən 

orijinaldan müxtəlif tərcümələr etmişdir. Məqalədə isə müəllifin ingilis və alman ədəbiyyatından etdiyi bədii 

tərcümələrdən bəhs olunur. 



Açar Sözlər: Əli bəy Hüseynzadə, tərcümə, Avropa, orijinal  

The Translation of European (English and German) Languages of Ali Bey Huseynzade 

Abstract:  The  translation  problem  catchs  one  of  the  main  place  in  the  famous  craftsmam  Ali  bey 

Huseynzade's activities. In the beginning of the  XX centure Ali bey and the journal of “Fuyuzat”  which he 

was  editor-in-chief  showed  special  activities  in  the  work  of  traslation.  The  craftsman  translated  different 

traslations  from  the  East  and  Europe  (Arabic,  Russian,  English,  German,  Greek,  İtalian)  languages  from 

original.  But  in  the  article  is  spoken  the  artistic  translation  which  the  auther  translated  from  English  and 

German literature. 



Keywords: Ali bey Huseynzade, translation, Europe, original 

Tərcümə  ədəbiyyatı  xalqların  ədəbi-bədii  inkişafına,  dövlətlərarası  intensiv  əlaqələrə  qarşılıqlı 

surətdə  kömək  göstərir.  Tərcümə  geniş  mənada  insanlar  arasında  anlaşma  vasitələrindən  biri  olub,  bu 

sənət  mədəniyyətlərin,  ədəbiyyatların  qarşılıqlı  inkişafına  zənginləşməsinə  şərait  yaradır.  Azərbaycanda 

isə  bədii  tərcümənin  ilk  nümunələri  hələ  orta  əsrlərdə  ərəb  və  fars  dillərindən  çevirmələr  olmasına 

baxmayaraq, XX əsrdə isə tərcümə işi öz inkişafını davam etdirərək daha geniş vüsət almış, ərəb, fars, rus 

dilləri ilə yanaşı artıq Avropa klassiklərinin əsərləri də dilimizə tərcümə olunmağa başlanmışdır.  

XX  əsrin  əvvələrində  türk  dünyasının  görkəmli  inctimai,  siyasi  və  ədəbi  şəxsiyyəti  Əli  bəy 

Hüseynzadə  (1864-1940)  və  onun  redaktorluq  etdiyi  “Füyuzat”  (1906-1907)  jurnalı  bu  sahədə  xüsusi 

fəaliyyət göstərmişdilər. Müəllif Qərb xalqlarının ədəbiyyatı ilə tanışlığın bir yolunu Avropa  sənətkarları 

haqqında məlumatlar verməkə, onların əsərlərindən tərcümələr etməklə həyata keçirməkdə görürdü. Əli 

bəy  özü  də  bələd  olduğu  Şərq  və  Avropa    (fars,  ərəb  rus,  ingilis,  alman,  yunan,  italiyan)  dillərindən 

orijinaldan  tərcümələr  etmişdir.  Sənətkar  Avropa  ədəbiyyatının  görkəmli  nümayyəndələri  Homerin, 

Esxilin,  Vergilinin,  Derjavinin,  T.  Tassonun,  C.  Miltonun,  F.  Şillerin,  H.  Heynenin,  V.  Hötenin 

əsərlərindən  hissələri  dilimizə  çevirmişdir.  Məqalədə  isə  müəllifin  inglis  və  alman  dillərindən  etdiyi 

tərcümələrdən bəhs olunacaq. 

Ə.Hüseynzadə  ingilis  klassizminin  nümayəndəsi,  şair,  siyasi  xadim  Con  Miltonun  (1608-1674) 

“Cənnəti  qaibə”  (“İtirilmiş  cənnət”)  əsərindən  bir  hissə  tərcümə  etmişdir.  Süjet  xətti  dini  kitablar, 

“Tövrat”  və  “İncil”dən  götürülmüş  bu  əsər  yolundan  çıxaraq  Tanrıya  qarşı  qiyama  qalxmış  mələklərin 

aqibətindən,  ilk  insanın  süqutundan  bəhs  edən  on  iki  hissəli  epik  poemadır.  Sənətkar  isə  əsərin  göz 

nurundan  məhrum  olmanın  insan  həyatında  yaratdığı  çətinliklərlə  bağlı  şairin  özü  ilə  sanki  həsbi-halı  

olan  hissəni  tərcümə  etmişdir.  Qeyd  edək  ki,  Con  Milton  da  müəyyən  yaşdan  sonar  (1652)  görmə 

qabliyyətini  itirmişdir.  Əli  bəy  bu  haqqda  yazır  “İngilis  şüərasından  iki  gözü  biləxrə  kor  olmuş  Milton 

“Cənnəti qaibə” ünvanlı əsərində zəlamın tərifini itmam edib aləmi-nuraniyyəti vəsfə girişməzdən əqdəm 

şu vəchlə korluqdan iştika eliyir” (Hüseynzadə, 2008: 55). 

Gözdən, o mübbəri-ziyadən, 

Görməkdən, o ən böyük səfadan. 

Məhrum olaraq ömür güzarım, 

Əfkarü xəyali-ruhpərvər.  

(Hüseynzadə, 2008: 55) 

Müəllif həmçinin qeyd edir ki, “Bu mənzumə göz təbiblərindən bir dostuma ithaf olub İstanbulda 

“İrtika”  qəzetəsində  “Səlyani”  imzası  ilə  təb  olunmuş  idi.  Burada  bəzi  əhibbamın  tələbi  üzərinə 

“Füyuzat”da dərc edildi” (Hüseynzadə, 2008: 57). 

                                                      

 

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, Nizami adına Ədəbiyyat İnstitu, shixaliyevagunel84@mail.ru 



256 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

Tərcümə İstanbulda “İrtika” qəzetində 1892-ci ildə, Bakıda “Füyuzat” jurnalında isə 1906-cı ildə 2-

ci sayında “Ə.Hüseynzadə” imzası ilə nəşr olunmuşdur. 

Əli bəy Almaniyanın görkəmli mütəfəkkili F.Şillerin (1759-1805) “Kəfalət yaxud vəfakar dostlar” 

poemasını  və  “Dirilər”  şeirini  də  dilimizə  tərcümə  etmişdir.  Müəllifin  tərcümə  üçün  seçdiyi  “Kəfalət 

yaxud  vəfakar  dostlar”  poeması  əxlaqi-didaktik  əsərdir.  Burada  işıqlandırılan  sadiqlik,  vəfalı  olmaq, 

düzgünlük,  sözübütövlük  kimi  humanist  keyfiyyətlər  hər  dövr  üçün  aktuallığını  saxlayır.  Əsərin 

qəhrəmanının  qarşısına  çıxan  heç  bir  çətinlik  onu  verdiyi  sözdən  döndərmir,  o,  insanları  dostluqda 

sədaqətə, düzgünlüyə, vicdanlı olmağa səsləyir. 

Kəsmədi ümidi sonuna dəkin: 

Daim müstəbidin müstəhziyanə, 

Sözlərinə qarşı durdu mərdanə 

İmanına əsla gəlmədi xələl! 

 

İki dosta heyran baxdı bir müddət.  



Dedi ki: Nə böyük müvəffəqiyyət! 

Qəlbimi bənim siz təsxir etdiniz: 

Bildim ki, dünyada var imiş vəfa, 

Bildim ki, sədaqət deyilmiş röya!... 

Şimdi bir ricam var: aranıza siz, 

Bəni də alınız! Olayım müxlis 

Bəzmi, vəfadabir həmbəzmi-salis!..   

(Hüseynzadə, 2008: 78) 

Əsər  əvvəlcə  1923-cü  ildə  “İctihad”  jurnalının  159-cu  sayında,  sonra  isə  həmin  ildə  İstanbulda 

“Kader” mətbəəsində ayrıca kitab şəklində nəşr olunmuşdur. 

Ə. Hüseynzadənin F.Şillerin fəlsəfi, didaktik məna daşıyan “Dirilər” şeirindən etdiyi tərcümə isə 

tanınmış yazıçımız Nəriman Nərimanovun (1870-1925) 1906-cı ildə iyulun 14 “Həyat” qəzetinin 154-cü 

sayında “Nər” təxəllüsü ilə dərc elətdirdiyi “Həftə fəryadı” felyotonunun başlığında verilmişdir. Nəriman 

Nərimanov  felyotonunun  məzmununa  uyğun  olaraq  bu  tərcüməni  epiqraf  kimi  vermişdir.  “...Bəli, 

istəyirsiniz adınız baqi qalsın, tək özünüz üçün, öz nəfsiniz üçün yaşamayınız, həmcinslərinizi arayınız, 

arayıb  tapınız,  sonra  toplanınız,  cəm  olunuz,  və  cəm  olub  birlikdə  ümumi  və  müştərək  bir  məqsədə 

çalışınız...”  (Həyat  qəzeti,  [14  iyul]  1906:  2).  Şeirin  fəlsəfəsi  bundan  ibarətdir:  İnsan  ölümdən 

qorxmamalıdır,  o  adının  daimi  yaşamasını  arzulayırsa,  cəmiyyətə  xidmət  etməlidir,  xeyirli  olmalıdır, 

müqəddəsliyinə yalnız bununla nail ola bilər. 

Ölmək sənə gər versə də dəhşət, 

Müştaqi isən bəqa və ömrün. 

Cəmiyyətə sən gəl eylə xidmət, 

Qüdsiyyətin ola bölə əmrün. 

Baqi bu cahanda tək cəmaət,   

Hər fərdə bəqa onunla qismət?!  

(Hüseynzadə, 2008: 79) 

Müəllif  alman  romantizminin  nümayəndəsi  Henri  Heyneni  (1797-1856)  romatik  səciyyə  daşıyan 

“Gecələyin  Vapur  kamarasında”  (“Bir  nəğmə”)  şeirini  də  tərcümə  etmişdir.  Əvvəlcə  şeiri  müəllifin  də 

tərcümənin əvvəlində qeyd etdiyi kimi “Məlumat” məcmuəsinin 23 sentyabr 204-cü nömrəsinə “Səlyani” 

imzası ilə dərc etdirmişdir. “Almaniya şairlərindən  Henri Hayne qaranlıq, fəqət saf və bərraq bir gecədə 

dərya  üzərində  bir  gəmi  ilə  seyrü  səfər  edərkən  şu  qitəati-şeyriyyəyi  şöyləmişdir  ki,  vəqti  ilə  tərcümə 

olunub  İstanbulda  çıxan  “Məlumat”  məcmuəsində  “Səlyani”  imzasilə  dərc  olunmuş  idi”  (Hüseynzadə, 

2008: 80). 

Daha  sonra  isə  “Füyuzat”  jurnalının  1906-cı  il  3-cü  sayında  “Bir  nəğmə”  başlığı  ilə 

“Ə.Hüseynzadə” imzası ilə nəşr olunmuşdur. 

Ziynət verər asimana əncüm, 

İncilər ilə dolu şu dərya,  

Könlümsə diyor, diyorki, könlüm: 

Var bəndə də nəcmü dürri-sevda!  

(Hüseynzadə, 2008: 80) 



257 

Günal ŞIXALİYEVA/Ali Bey Hüseynzade’nin Avrupa (İngiliz ve Alman) Dillerinden Tercümeleri 

Əli  bəy  Hüseynzadənin  bütün  tərcümələri  içərisində  ən  çox  ətrafında  danışılan,  müzakiriyə, 

mübahisəyə səbəb olan tərcüməsi görkəmli alman mütəfəkkili V.Hötenin (1749-1832) “Faust” əsərindən 

etdiyi tərcümələrdir. Ümumiyyətlə, Əli bəyin V.Höte yaradıcılığına böyük marağı var idi. Bununla bağlı 

Ali  Haydar  Bayat  yazırdı:  “...  liseden  itibarən  tanımaya  başladığı  Homer,  Dante,  Tasso,  Şiller,  Bayron 

gibi Batı klassiklərini daha dərin anlamağa çalışaraq geçirmişdir. Fakat ruhuna ən yakın, en sevimli gələn 

Goethe olmuştur. Goethenin səsizliği ve itidali, çevrəyə karşı umursamazlığı, huzurlu ruhunu, yaratılışına 

yakın  bulduğu  için  ömrü  boyunca  onu  rəhbər  edinmiştir”  (Bayat,  1998:  10).  Qeyd  edək  ki,  həyat  və 

yaradıcılığının  çoxcəhətliyi  ilə  seçilən  Hötenin  maarifçi  və  romantik  görüşləri,  Qərb  və  Şərq 

klassisizminə  marağı  Əli  bəyin  diqqətini  çəkmişdir.  Müəllif  ilk  dəfə  olaraq  Şərq  xalqlarını  Hötenin  şah 

əsəri sayılan “Faust” əsəri vasitəsilə alman marifçiliyi və romatizmi ilə tanış emişdir.  

Əli  bəy  əsərdən  ilk  tərcüməni  1893-cü  ildə  Türkiyədə  “Salyani”  imzası  ilə  “Məlumat” 

məcmuəsində,  sonra  “İctihad”  dərgisində  dərc  etdirmişdir.  Sonra  isə  “Faust”    “Füyuzat”  (1906-1907-ci 

illərdə)  jurnalında  nəşr  olunmuşdur.  Əsərin  “İthaf”  hissəsi,  “Səhni  tamaşada  müqəddimə  (Müdir  Şair 

Məddah)” bir hissəsi “Füyuzat” jurnalının 1906-cı il birinci nömrəsində, mabədi (davamı) isə 1906-cı il 

3-cü  sayında  və  “Səhni-asimanda  müqəddimə  (Nur,  süfufi-əflakiyan,  Mefistofel)”  1907-ci  il  16-cı 

sayında,  “Mefistofel”in  monoloqu  isə  1907,  №  31  dərc  olunmuşdur.  “Faust”  əsəri  ayrıca  kitab  halında 

Hötenin  vəfatının  100-cü  ildönümü  münasibətilə  1932-ci  ildə  İstanbulda  “Hamidi”  mətbəsində  nəşr 

olunmuşdur. 

Müəllifin  sözügedən  tərcüməsinin  ətrafındakı  mübahisə  tərcümənin  dilinin  çətinliyi  ilə  bağlı  idi. 

Hətta Əhməd Cəmil tərəfindən dilimizə rus dilindən çevrilmiş tərcümə ilə müqayisə edib Əli bəyin dilinin 

nə qədər çətin olduğunu bildirirdilər. İlk növbədə onu qeyd edək ki, Ə.Hüseynzadə tərcüməni orijinaldan 

etmişdir,  sənətkarın  özünəməxsus  üslubu,  metodu,  tutduğu  yol  var  idi,  dilinin  çətinliyini  ön  plana 

çəkənlər  bunları  da  nəzərə  almalı  idilər.  Əli  bəyin tərcüməsi əsl  Hötenin təfəkkür tərzinə ruhuna  yaxın 

tərcümədir. Müqayisəyə nəzər yetirək: 

Üçü birlikdə 

Şövqübəxşi-ruhdur bu mənzərə, 

Gərçi künhi-hikməti idraksuz. 

Əql irməz rəbbəna bu qüdrətə, 

Hüsni-sübhi xilqətin baqi hənuz.  

(Füyuzat j.1907, №7: 5) (Əli bəy Hüseynzadə)  

 

Hər üçü 


Mələklər seyrindən alırgüc-qüvvət, 

Ya rəbb! Gör, fələklər nə hikmətlidir!  

Yaratdığı gündən bu günə xilqət 

Gör, nə həşəmətli, əzəmətlidir!  

(Gete, 2004: 21-22) (Əhməd Cəmil) 

Tanınmış publisist, tədqiqatçı Azər Turanın da doğru olaraq qeyd etdiyi kimi “Hər iki tərcümənin 

arasında müqayisələr aparıb üstünlüyü almancadan birbaşa türkcəyə çevrilmiş “Fausta” deyil, rus varyantı 

əsas  alınaraq  çevrilmiş  “Fausta”  verənlər,  əslində,  dilin  “sürətlə  sadələşdirilməsi”  bahasına  Hötenin 

təfəkkür tərzinə, poeziyasına heç də uyğun olmayan bir “Faust”un, daha doğrusu, tərcümədən tərcümənin 

tərəfində  dayanırlar”  (Turan,2014,  s404).  Bildiyimiz  kimi  əsl  tərcümə  orjinaldan  olan  tərcümədir. 

Orjinaldan tərcümə edən orijinalın da əsiri olmur o, müəyyən hədd daxilində azad və yaradıcı olur, söz, 

ifadələrin dilinə uyğun ekvalentlerindən də istifadə etmiş olur, və orjinaldan tərcümə etməyən də əsas dili 

bilmədiyi  üçün  birinci  tərcüməçi  öz  dilinə  necə  uğunlaşdırıbsa  o  da  elə  tərcümə  edir.  Onun  üçün  de 

orijinaldan  olan  tərcümə  daha  dəyərlidir.  “Faust”dan  tərcümənin  dilinin  qəlizliyi,  əsasən,  “İthaf” 

hissəsində  daha  çox  diqqəti  cəlb  edir  və  müqayisə  edilən  zaman  da  hər  zaman  “İthaf”  hissəni  misal 

çəkirlər.. 

İthaf 

Ənzari-şəbabımda pədidar olan ey zill, 



Ey zilli-tüluat, oluyorsun yenə peyda. 

Bir cilveyi –mövhumeyi-amali-bədia 

Eylərmi yenə qəlbimi bir şövq ilə ehya?  

 

 



 

(Hüseynzadə, 2008: 4) 



258 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

Əsərin dili çətiniyi ilə tərcümənin dəyərini aşağı salmaq düzgün deyil, çünki dilinin çətin olmasına 

baxmayaraq müəllif ilk addım ataraq bizi dünya şöhrətli “Faust”əsəri ilə tanış edir. 

Görkəmli  sənətkarımız  Hüseyn  Cavid  (1882-1941)  isə  “Faust”  əsərinin  (“İthaf”  hissəsi) 

tərcüməsinin  dilinin  çətinliyini  vurğulasa  da,  lakin  ümumilikdə  tərcüməyə  həqiqi  və  düzgün  qiymət 

verənlərdən  biri  olmuşdur.  Görkəmli  teatrşünas  Mehdi  Məmmədov  bu  haqqda  yazırdı:  “...  Bu  əsərin 

(“Faust”un  G.Ş)  yalnız  kiçik  bir  parçası  (“İthaf”  adlanan  hissəsi)  bir  vaxt  Əli  bəy  Hüseynzadə,  axır 

vaxtlar isə Mikayıl Rəfili tərəfindən tərcümə edilmişdi. Cavid bir dəfə hər iki tərcümənin ilk misralarını 

özü əzbərdən səsləndirdi: Birinci variant: 

Ənzəri-şəbabımda pədidad olan ey zil, 

İkinci variant 

Gəncliyimdə gördüyüm ey dumanlı kölgələr 

Yenə peyda oldunuz bu tutqun nəzərimdə... 

O,  hər  iki  variantı  pafosla  oxudu  və  dedi:  Birinci  şeirin  musiqisinə,  misra  vəzninə  görə  yaxşıdır, 

amma    qəlizdir.  Dili  çətindir  (bu  illər  Cavidin  özü  artıq  öz  əsərlərinin  dilini  sadələşdirməyə  meyl 

göstərirdi)... İkincisi isə sadə və aydın dildə tərcümə olunub, amma təfəkkür tərzi Höteyə və “Faust”a o 

qədər müvafiq deyil” (Məmmədov,1983: 15). Qeyd edək ki, Görkəmli sənətkarlar H.Cavid, Adulla Şaiq, 

alman  dili  mütəxəssisi  Nəzakət  Ağazadə  müəllifin  “Faust”  əsərindən  etdiyi  tərcümələri  yüksək 

qiymətləndirmiş və əsərin orjinala uyğunluğunu qeyd edərək bildirirlər ki, bu tərcümə ilə ədəbiyyatımıza 

yeni bir ideya, baxış gəldi. 

Sənətkar həm nəzəri əsərlərində işıqlandırdığı tərcümə problemləri ilə, həm də etdi tərcümələri ilə 

həmin  dövrdə  tərcümə  sahəsinə  böyük  maraq  oyatmışdır.  Qeyd  edək  ki,  Əli  bəyin  əsərlərdən  seçib 

tercümə  etdiyi  hissələrin  hər  biri  müəyyən  əxlaqi-didaktik,  fəlsəfi,  ibratamiz  məna  kəsb  edir.  Müəllif 

əsərlərindən  müasir  dövrü  ilə  səsləşən  müəyyən  hissələr  tərcümə  etməklə    Avropa  ədəbiyyatını    Şərq 

xalqlarına  tanıtmaq,  dünya  ədəbiyyatına  maraq  yaratmaq,  mədəni  həyatda  olan  boşluqları  aradan 

qaldırmaq istəyirdi. 

ƏDƏBIYYAT 

Bayat A. H. (1998). Hüseynzade Ali Bey, Ankara:Atatürk Kültür Merkezi Neş.  



Füyuzat jurnalı. (1907). №7 

Həyat qəzeti. (1906).14 iyul,  №154 

Hüseynzadə Ə. (2008). Əbədi Gözəlliklər, Bakı: Vektor Nəş.   

Məmmədov M. (1983). Acı Fəryadlar, Şirin Arzular, Bakı: Gənclik Nəş. 

Turan A. ( 2014). Əli Bəy Hüseynzadə: Həyatı, Mübarizəsi, Yaradıcılığı və Şəcərəsi, Bakı: Letterpress Nəş. 

Y.V.Gete. (2004). Faust, Bakı: Öndər Nəş. 


MEHMET EMİN YURDAKUL’UN ŞİİRLERİNDE  

DEĞERLER EĞİTİMİ ÜZERİNE BİR İNCELEME 

Günay MEHDİYEVA

 

Özet:  Mehmet  Emin  Yurdakul  13  Mayıs  1869’da  İstanbul’da  bir  balıkçı  kayığı  reisi  olan  Salih  Reis’in 



ailesinde doğmuştur. Çocukken halk kültürünü, Türklük bilinci ve ruhunu babasından almış, şiirlerinde sade, 

halk dilini kullanarak Türkçenin halk şiir ölçüsü olan hece ölçüsünü korumaya çalışmıştır.    

Şairin  ilk  şiir  kitabı  olan  Türkçe  Şiirler  1898  yılında  basılmıştır.  Bu  kitaptaki  tüm  şiirlerde  halkın  milli 

değerleri yer almıştır. İkinci şiir kitabı Türk Sazı 1914’de yayımlanır. Bunun ardından 1914 yılında Ey Türk 



Uyan, 1915’de Tan Sesleri, Ordunun Destanı,  1916 yılında Dicle Önünde,  1918 yılındaysa  Turan’a Doğru 

adlı şiir kitapları da arka arkaya basılır.  

Mehmet Emin, şiirlerinde çeşitli Anadolu insanı yer almaktadır. Bu insanlar arasında zengin, yoksul insanlar, 

hasta, kimsesiz kadınlar; oğlu tarafından dövülen anneler, çiftçiler, çömlekçiler, balıkçılar, askerler, gaziler, 

şehitler, tarihî şahsiyetler, çocuklar, mektepliler, genç kızlar, delikanlılar, hemşireler görebiliriz.  

Her bir halkın, milletin mensup olduğu bir sıra değerleri vardır ki bunlar milli değerler diye adlandırılır. Şair, 

şiirlerinde  bu  değerleri  gelecek  kuşaklara  aşılamaya  çalışmıştır.  Mehmet  Emin’in  şiirlerinde  çalışma, 

vatanseverlik,  kahramanlık,  doğruluk/dürüstlük,  medeniyet,  merhamet,  vatana,  insana,  aileye,  dile,  dine, 

tarihe sevgi gibi değerler yer almaktadır. 

Anahtar Kelimeler: Değer Eğitimi, Mehmet Emin Yurdakul’un Şiirlerinde Değerler 

A Study on Value Education in Mehmet Emin Yurdakul’s Poetry 

Abstract: Mehmet Emin Yurdakul  was born on May 13th  in 1869, in Salih Reis’s  family one of the  head-

fisherman in Istanbul. When he was a child he got the folk culture, Turkish consciousness and soul from his 

father. 

Using  the  simple  and  public  language  Mehmet  Emin  tried  to  protect  Turkish  syllabic  metre,  the  metre  of 

Turkish  National  Poetry.  Poet’s  first  book  “Turkish  Poetry”  (Türkçe  Şiirler)  was  published  in  1898.  The 

national values are included in all poems of this book. Second poetry book Türk Sazı was  published in 1914. 

After this in 1914 Ey Türk Uyan, in 1915 Tan Sesleri (Dawn Sounds), Ordunun Destanı (The Epic of Army), 

in 1916  Dicle Önünde (Infront of Dicle), in 1918 the book named  Turana Doğru  (Toward the Turan)  was 

published after these. 

Different kinds of Anadolu people are included in Mehmet Emin’s poetry.  Among these people we can see 

the rich, the poor, sick people, orphan people, the unowned mothers, mothers beaten by their sons, farmers, 

potters,  fishermen,  soldiers,  veterans,  martyr,  historical  personages,  politicians,  children,  scholars, 

schoolgirls, schoolboys, nurse sand other people in his poetry.  

Each nation has the values it deserves which called national values. The poet tried to transfer these value ston 

extgenerations.  

Many  values  exist  in  Mehmet  Emin’s  poetry:  diligence,  patriotism,  heroism,  humanity,  philanthropy,  and 

honesty, love his motherland, his family, his mother tongue, his religion, his history and others.  

Keywords: Value education, value education in Mehmet Emin Yurdakul’s poetry 

Son  dönemlerde  pek  çok  çalışmaya  konu  olan  “değer”  kavramı  geçmişten  günümüze  kadar  bir 

terim olarak birçok alanda kullanılmıştır. Bunun bir sonucu olarak ortaya farklı değer tanımları çıkmıştır. 

Değer  kelimesi,  günlük  dilde,  bir  şey  için  biçilen  kıymet  şeklinde  kullanılıyor.  Bu  nedenle  sözlüklere 

bakıldığında  değer  kelimesinin  birden  çok  anlam  ifade  ettiğini  görebiliriz.  Örneğin,  TDK  sözlüğünde 

değer  bir  şeyin  veya  kimsenin  taşıdığı  yüksek  ve  faydalı  vasıflar,  kıymet  (TDK,  1959,  198)  olarak 

tanımlanmaktadır. Diğer bir ifadeyle değer, kullanışlı ve arzulanır olma, işe yararlılık, aydınlatıcı, amaç 

veya araçlar hakkındaki inanç (Demir ve Acar, 1992, 82) gibi anlamlara gelir. Genel anlamda bir şeyin 

önemini  belirlemeye  yarayan  soyut  ölçü  olarak  adlandırılan  değer  kavramı  ile  ilgili  birçok  tanım 

yapılmıştır. “Değer” kelimesi Türk Dil Kurumu’nun güncel sözlüğünde: “Bir şeyin önemini belirlemeye 

yarayan soyut ölçü, bir şeyin değdiği karşılık, kıymet, Güncel Türkçe Sözlüğünde bir ulusun sahip olduğu 

sosyal, kültürel, ekonomik ve bilimsel değerlerini kapsayan maddi ve manevi ögelerin bütünü” biçiminde 

tanımlanır. 

                                                      

 

mehdiyeva_2013@list.ru 



260 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

Kültürü oluşturan unsur olarak değer, toplumun tarihî birikimi ile ortaya çıkan; toplumun tamamı 

tarafından  kabul  gören;  toplumun  varlık,  birlik  ve  devamının  sebebi  olarak  görülen;  tasvip  ve  teşvik 

gören; korunan kabulleniş ve inanışlardır. Değerler ve normlar, kültürel kimliğin şekillenmesinde etkili 

olan kültür unsurlarıdır. Dolayısıyla değer “kültür” kavramıyla da yakından ilgilidir. Değerler, bireyi daha 

iyi ve ideal olana yöneltir: “Değerler özneye güncelin, reelin ötesine geçme ve onları aşma arzusu verir. 

Değerlerle  düşüncemiz  daha  güçlü  olarak  tabiatın  ve  fizik  dünyanın  ötesine  ulaşırız.  Böylelikle  ideale 

yönelmiş oluruz. Bu bakımdan değerler ve eylemler genellikle ideale yöneliktir” (Bolay, 2007:15-16). 

Türk edebiyatında modernleşmenin başlangıcı olan Tanzimat dönemi Türk Edebiyatı’nda halk dili, 

sade  Türkçe  savları  ortaya  atılmış,  özellikle  bu  dönemin  ilk  devresinde  gerçekleştirme  yolunda  önemli 

adımlar atılmış olmakla birlikte arzu edilen seviyeye ulaşamamıştır. Özellikle ikinci kuşak Tanzimatçılar 

ile  Servet-i  Fünuncular  açılan  bu  yola  itibar  etmemişlerdir.  Özellikle  Servet-i  Fünuncular  âdeta  sade 

Türkçeye çelme atmışlar, hiç duyulmadık Arapça ve Farsça tamlamaları şiirlerinde kullanmışlardır. İşte 

böyle  bir ortamda Mehmet Emin Yurdakul, temiz Türkçeyle eser verilmesi konusunda eserler vermeye 

başlamıştır.  İnandığı  dili,  doğrudan  doğruya,  örneklerle  yaşatmış  ve  sevdirmiştir.  Mehmet  Emin,  sade 

Türkçeyle ve hece vezniyle yazmasını “bütün dillerin anlamak ve anlatmak için bir araç olduğunu ve bu 

yolda Türkçe’nin de halk tarafından anlaşılacak bir şekilde arınması gerektiğini, şu halde bu dilin içinde 

sürüp giden yabancı kuralların yıkılmasını, Arap ve Acem tamlamalarının zincirinden kurtararak şiirlerini 

bu milli ve hür dille” yazılması olarak açıklar. 

Değer  eğitiminde  yararlanılabilecek  temel  kaynakların  başında  yazılı  eserler  gelmektedir.  Kültür 

dili  dediğimiz  ve  yazılı  dilin  unsurlarıyla  şekillenen  olgu  doğal  olarak  yazılı  metinler  yoluyla  takip 

edilmektedir. Bu çalışmanın amacı da Türk Edebiyatında ün kazanmış, başarılı şairlerden olan milli şairi 

Mehmet Emin Yurdakul’un şiirlerini değerler eğitimine katkıları bakımından incelemek ve bu şiirlerden 

yararlanmanın gerekliliğini ortaya koymaktır. Bu edebi ürünlerin günümüzde en önemlilerinden biri de 

edebi bir tür olan şiirdir. Bu nedenle, Mehmet Emin Yurdakul’un şiirlerinde değer unsurlarını saptayıp 

şairin şiirlerinin değer eğitimine katkısı belirlenmektir.  

Mehmet Emin Yurdakul, amacının “halkın şairi olmak” olduğunu, sanatının ve hayatının gayesinin 

ise  memleketinin  sefillerinin,  dertlilerinin  küçük  bir  şairi  olabilmenin,  bütün  milletinin  hürriyet  ve 

saadetini  temin  edebilmek  için  yaşamanın  olduğunu  belirtir.  Mehmet  Emin  Yurdakul’un  gerek 

kahramanlık  konularını  anlatan  şiirlerinde  gerekse  toplumsal  hayat  sahnelerini  anlatan  şiirlerinde, 

Anadolu’nun  ortasındaki  bir  köylüden  İstanbul’un  kıyısındaki  bir  balıkçıya  kadar  toplumun  bütün 

tabakalarından  geniş  bir  insan  kadrosu  ile  karşılaşırız.  Bu  insan  kadrosu  içinde  zengin  sınıfından  hak 

hukuk tanımayan insanlar; yoksul, hasta, kimsesiz kadınlar; oğlu tarafından dövülen, tartaklanan anneler, 

çiftçiler, demirciler, çömlekçiler, balıkçılar, askerler, gaziler, şehitler, tarihî şahsiyetler, devlet adamları, 

çocuklar,  mektepliler,  dilenciler,  kimsesizler,  babasızlar,  genç  kızlar,  delikanlılar,  hemşireler  yer 

almaktadır.  

Mehmet  Emin  Yurdakul’un  yaşadığı  dönemin  en  önemli  sorunlarından  biri,  insanlarda  görülen 

miskinlik  ve  tembelliktir.  Bu  yüzden  dönemin  sanatçıları  ve  fikir  adamları,  bu  problemi  ortadan 

kaldırmak  için  eserlerinde  çalışma  fikrini  öne  çıkarmışlardır.  Mehmet  Emin  Yurdakul  da  “Anadolu”, 

“Kibritçi Kız”, “Bize Diyorlar ki”, “İlim”, “Sinaat”, “Çiftçilik”, “Ey Genç Çiftçi”, “Demir”, “Demirci”, 

“Örs  Başında”,  “Bırak  Yapma”,  “Gemici”,  “Zavallı  Kayıkçı”,  “İlk  Yara”,  “Çömlekçi”,  “Balıkçı” 

şiirleriyle  insanları  çalışmaya  teşvik  etmiş,  tembellik  ve  miskinliğin  ülkeye  hiçbir  faydası  olmadığını 

ortaya koymuştur.  

Bu gibi çalışkanlık değerini içeren şiirler Mehmet Emin Yurdakulun şiir kitapları içerisinde daha 

fazla  yer  almıştır.  Bu  da  şairin  yaşadığı  dönemde  ülkenin  en  önemli  ihtiyaçlarından  birinin  insanlara 

çalışmak fikrinin aşılanması olduğunu göstermektedir ve Mehmet Emin de devrinin diğer birçok sanatçısı 

gibi bu fikri eserlerinde işlemiştir. 

Bu da şairin yaşadığı dönemde ülkenin en önemli ihtiyaçlarından birinin insanlara çalışmak fikrinin 

aşılanması  olduğunu  göstermektedir  ve  Mehmet  Emin  de  devrinin  diğer  birçok  sanatçısı  gibi  bu  fikri 

eserlerinde işlemiştir. 

Değerler  eğitiminde  kahramanlardan  yararlanmanın  birçok  eğitimsel  dayanağı  vardır.  İlk  önce, 

kahraman  tanımında  ‘iyi  karakter  özelliklerine  sahip  olma’  niteliği  olduğu  için  kahraman  kavramı 

doğrudan değerle ve değerler eğitimiyle ilişkilidir. Kahramanlar ait oldukları toplumun değerleri yanı sıra 

evrensel  değerleri  temsil  eden  kişilerdir.  Mehmet  Emin’in  eserlerine  göz  attığımızda  onun  şiirlerinin 


261 

Günay MEHDİYEVA/Mehmet Emin Yurdakul’un Şiirlerinde Değerler Eğitimi Üzerine Bir İnceleme  

çoğunun  konu  bakımından  kahramanlıkla  ilgili  olduğu  görülebilir.  Şairin,  kahramanlık  temalı  ilgili 

şiirlerini şu şekilde sınıflandırabiliriz:  

1. Genel olarak kahramanlık,  

2. Geçmiş döneme ait kahramanlıklar 

3. Yaşanan döneme ait kahramanlıklar  

a) Türk Yunan Savaşı 

b) I. Dünya Savaşı 

c) Kurtuluş Savaşı  

Şair,  yalnızca  Türk-Yunan  Savaşı’nda  değil,  tarih  boyunca  Türklerin  kahraman,  cesur  ve  yiğit 

olduklarını her zaman söyler. Eskilere giderek Türklerin tarihe hükmettiği günleri hatırlatır. Buna örnek 

olarak “Bize Diyorlar Ki” şiiri gösterilebilir.  

“Evet, tarih bize büyük kahramanlık devirleri gösterir 

Türk milleti cihangirler esir etmiş, krallardan taç almış, 

Şark’a, Garb’a hükmeylemiş, vahşi çöller içerisine ün salmış 

Cenkler kazanmış ki her birisi bir devlete şan verir.” 

 

 



 

 

 



 

(Bize Diyorlar Ki, s. 80) 

Çanakkale Savaşı Türk halkının belleğine şanlı harflerle yazılmış bir tarihtir. 1915 yılında başlayan 

bu savaş bir zaferin, kahramanlığın simgesidir. Savaş ardında zor günler bırakmıştır. Ordu sanki bir ruh 

düşkünlüğü yaşıyordu. Bunu ortadan kaldırmak, Türk Ordusu’nun moralini düzeltmek için Mehmet Emin 

Yurdakul “Ordunun Destanı” adlı şiirini yazar. Osmanlı Devletinin kesin zaferiyle sonuçlanan Çanakkale 

Savaşı’nın  üzerinden  yüz  yıl  geçse  de  halk  bu  zaferi  büyük  onur  ve  şerefle  hatırlayacaktır.  Şiirde 

kahramanlık konusunun yanı sıra vatan, millet, hürriyet, tarih konularına da yer verilmiştir.  

Kahramanlığa  önem  verme  değerinin  şairin  “Kurtarıcıya”,  “Selam  Sana”,  “Ordu’nun  Destanı”, 

“Bize  Diyorlar  Ki”,  “Tırhala  Kal’asına  Bayrak  Diktikten  Sonra”,  “Anadolu’dan  Bir  Ses  Yahut  Cenge 

Giderken”, “Ya Gazi Ol, Ya Şehit”, “Ey Türk Uyan”, “Aç Bağrını Biz Geldik”, “Hakkaniyet” “Irkımın 

Türküsüne”,  “Yunan  Sınırını  Geçerken”,  “İstiklal  Destanı”,  “Anıt”,  “Ordu’ya  Selam”,  “Mustafa Kemal 

ve  Zafer”  şiirlerinde  yer  aldığını  görebiliriz.  Bu  gibi  kahramanlık  değerini  içeren  şiirler  Mehmet  Emin 

Yurdakul’un şiir kitapları içerisinde daha fazla yer almıştır.  

Memleketin  içinde  bulunduğu  bu  şartlar,  yani  art  arda  gelen  savaşlar,  şairin  kahramanlık 

duygusunu  da  işlemesine  yol  açmıştır.  Mehmet  Emin  Yurdakul  esas  olarak  savaşa  karşı  bir  sanatçıdır, 

ama ülkesine bir saldırı olduğunda buna en sert karşılığın verilmesini de ön plana çıkarmıştır.  

Hümanist  bir  şair  olan  Mehmet  Emin  Yurdakul,  şiirlerinde  insanlara  sevgiyi  aşılamaya  da 

çalışmıştır.  Onun,  şiirlerindeki  sevgi,  yalnızca  bir  insanın  başka  bir  insana  duyduğu  sevgi  değil,  aynı 

zamanda anneye, vatana, doğaya, insanlığa olan sevgidir. O, şiirlerinde çocukları hiçbir zaman unutmaz. 

Türk edebiyatında birçok şair ve yazarın çocukları konu edilen şiir ve romanlar yazdıkları görülebilir. Bu 

şairler arasında Mehmet Emin de vardır. O, çocukları her zaman sevgi ve merhamet hissiyle anar. Milli 

şair,  bu  gibi  insan,  doğa,  yaşam  sevgisi  gibi  duyuşsal  boyutlu  davranışların  yanı  sıra  çocukları  küçük 

yaşlarından itibaren anne, baba, kardeş, doğa, çalışma sevgisiyle buluşturuyor.  

Mehmet  Emin  Yurdakul’un  şiirlerinde  sevgi  kavramı  büyük  yer  kapsamıştır.  Çoğunluk  ve  konu 

olarak bu şiirleri dört gruba ayrılabilir: 

a. Vatan sevgisi 

b. İnsan sevgisi 

c. Çocuk sevgisi 

d. Aile sevgisi 

Sevgi çok geniş bir kavramdır. Yalnızca insanların birbirlerine olan duyguları değil, aynı zamanda 

vatana, doğaya ve bu gibi mefhumlara duyulan histir.  

Namık Kemal; “İnsan vatanını sever, çünkü hürriyeti, rahatı, hakkı vatan sayesinde kaimdir” diye 

vurgulamıştır.  Evet,  insan  kendini  doğup  büyüdüğü;  bir  milletin  hâkim  olarak  üzerinde  yaşadığı, 

barındığı, gerekirse uğrunda canını vereceği toprağında, vatanında özgür, rahat, hür hisseder. 

Vatan  sevgisi  Mehmet  Emin  Yurdakul’un  şiirlerinde  en  çok  kullanılan,  insanlara  telkin  edilen 

konudur.  Şairin,  “Anadolu’dan  Bir  Ses  Yahut  Cenge  Giderken”  şiiri  her  Türk  vatandaşının  dilinde  ve 


262 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

kalbindedir. Bu şiirde vatan sevgisiyle kalbi atan bir kahraman Türk evladının samimi olarak vatan, millet 

için hissettiği kelimeler mısralara dökülüyor. 

Kalbi her zaman vatan sevgisiyle atan bir insan için vatan toprağının her taşı kutsal ve her inciden 

üstündür.  Mehmet  Emin  Yurdakul  Türk  Sazı’nda  yer  alan  “Irkımın  Türküsü”  şiirinde  bunu  toprağında 

yaşayan, suyunu içen, havasını solunan bir vatan evladının dilinden anlatmaya çalışır.  

Mehmet Emin Yurdakul bir millet, için önemli olan vatan sevgisi değerini  “Anadolu’dan Bir Ses 

Yahut Cenge Giderken”, “Yetim Çocuk Yahut Ahmet’in Kaygusu”, “Yunan Sınırını Geçerken”, “Kur’a 

Neferi”,  “Irkımın  Türküsüne”,  “Ordu’nun  Destanı”,  “Ordudan  Bir  Ses”,  “Sen  Feryada  Başlayınca”, 

“Bırak Beni Haykırayım”, “Aydın Kızları” şiirlerinde konu olarak işlemiştir. Bu değer önem vermenin en 

büyük ve ilk nedeni Türk halkının vatanına, milletine verdiği değer ve sevgiden ileri gelir.  

Mehmet  Emin  Yurdakul’un  “Bırak  Beni  Haykırayım”,  “Bıçaksız  Katiller”,  “Ah  Analık  Yahut 

Zeynep’in  Duası”,  “Güzellik  ve  İyilik  Karşısında”,  “Ahretlik”,  “Sürücü”,  “Hasta  Bakıcı  Hanımlar”, 

“Çocuk Esirgeme Kurumu İçin”, “Gözyaşım” şiirlerinde her bir millet ve toplum için önemli olan insan 

sevgisi  değeri  yer  almaktadır.  Bu  şiirler  değerler  eğitiminde  kullanılabilir  örnekler  olarak  karşımıza 

çıkmaktadır. 

Mehmet  Emin  Yurdakul’un  şiirlerinde  çocuk  sevgisi  “Kesildi  mi  Ellerin”,  “Çömlekçi”, 

“Anneciğim”,  “Sofra  Başı”,  “Alil”,  “Ahretlik”  şiirlerinde  doğrudan,  “Kibritçi  Kız”,  “Baba  Bucağı”, 

“Zavallılar”, “Sabah”, “Sakın Kesme” şiirlerinde ise dolaylı olarak ele alınmıştır. 

Şairin, “Kaynana ile Damat”, “Bahtiyarlık”, “Issız Ev”, “Bir Genç Kız’a”, “Sofra Başı” şiirlerinde 

aileye  verilen  önem,  aile  sevgisi  ön  plana  çıkarılıyor.  Böylece çocuk  eğitiminde  ailenin  önemi  de  kimi 

zaman dolaylı olarak kimi zaman da doğrudan ortaya konuluyor.   

Mehmet  Emin  Yurdakul’un  şiirlerinde  hürriyet  sevgisi  de  öne  çıkarılmıştır.  Bu  da  yine  şairin 

yaşadığı dönemle ilgilidir. Bu devirde Osmanlı Devleti sürekli savaşlar yaşıyordu ve her an hürriyetini 

kaybetme  tehlikesi  içindeydi.  Nitekim  böyle  de  olmuştu.  Bunu  takip  eden  Kurtuluş  Savaşı  da  tam 

anlamıyla Türk milletinin hürriyetini kazanma mücadelesiydi. Bu durum onun “Beşiğin Önünde”, “Vatan 

Tehlikede”,  “10  Temmuz”,  “Vur”,  “Halk”  şiirlerinde  hürriyet  sevgisini,  hürriyete  bağlılığını  dile 

getirmiştir.  

“Zavallılar”, “Kaynana ile Damat”, “Ana ile Kız”, “Ahretlik”, “Anadolu” şiirlerinde değer olarak 

merhamet  duygusunun  insan  olmadaki  önemi  vurgulanırken,  “İsyan”,  “Dua”  şiirlerinde  değer  olarak 

doğruluk dürüstlük, “Dicle Önünde”, “Ey Türk Uyan”, “Selam Sana”, “İsyan” şiirlerinde Türklerin nasıl 

medenî bir millet olduğu, aynı zamanda meydana getirilen sanat eserleri, sanatı ve sanatseverliği yetişen 

yeni nesle yansıtılır.  

“Sakın  Kesme”,  “Çiçekçiğim”  şiirlerinde  şair,  doğaya,  yeşilliğe  önem  verilmesinden  söz  açar. 

İnsanların bir doğa düşmanı değil, doğa dostu olmalarını ister. Bu şiirler, Türk şiirinde çevre duyarlılığını 

işleyen ilk şiirlerdir. 

Tarih  genelde  bir  milletin,  özellikle  insanın  geçmişidir.  İnsanlar  zaman  içerisinde  kıymet  verdiği 

tarihî  değerlerini  korumuş  ve  geliştirmişlerdir.  Tarihî  değerler  bir  toplumun  geçmişteki  varlığı,  mirası, 

bugüne kadar gelen hatırasıdır. 

 

Tarih,  bir  milletin  yıllar  boyu  geçtiği  dönemler  ve  yaşadığı  hayatı  sunmaktadır.  Bu  yüzden  her 



vatandaş  kendi  ülkesinin  tarihini  bilmelidir.  Tarihte  yaşanan  olaylar  sonucunda  Türk  milleti  dünyanın 

birçok yerlerine dağılmışlardır.  

Mehmet Emin Yurdakul’un “Tırhala Kal’as’ına Bayrak Diktikten Sonra”, “Yurdumuzun İniltisi”, 

“Ordu’dan  Bir  Ses”,  “Nifak”,  “Benim  Ru’yam”,  “Irkımın  Türküsü”,  “Ey  Türk  Uyan”,  “Ordu’nun 

Destanı”,  “Dicle  Önünde”,  “Ninni”,  “Dua”,  “Mustafa  Kemal  Zafer”,  “İstiklal  Destanı”  gibi  şiirlerinde 

tarihe, geçmişe olan özleme büyük önem verildiği görülmektedir. Bu şiirlerde değer olarak tarih sevgisi 

geniş yer almıştır. Bu şiirlerin eğitimde çocuklara tarih bilincinin kazandırılması açısından önemli olduğu 

kanaatini taşıyoruz.  

Kültüre,  ilme, sanata kıymet veren şair Mehmet Emin, “Dicle Önünde”, “Ey Türk Uyan”, “Selam 

Sana”,  “İsyan”  şiirlerinde  de  görüldüğü  gibi  her  bir  millet  için  medeniyet  ve  sanat  eserlerinin  önemini 

vurgular ve aynı zamanda meydana getirilen sanat eserlerini, sanatı ve sanatseverliği yetişen yeni nesle 

yansıtmaya çalışır. Bu yolla onlara kültür bilincini oluşturmaya ve bu yolla onlara köklerini hatırlatmaya 

çalışmıştır. 


263 

Günay MEHDİYEVA/Mehmet Emin Yurdakul’un Şiirlerinde Değerler Eğitimi Üzerine Bir İnceleme  

Merhamet  duygusuna  önem  verme  değerinin  “Ah  Analık  Yahut  Zeyneb’in  Duası”,  “Zavallılar”, 

“Kaynana  ile  Damat”,  “Ana  ile  Kız”,  “Ahretlik”,  “Anadolu”  şiirleride  yer  aldığını  görebiliriz.  Bu  gibi 

merhamet  değerini  içeren  şiirler  Mehmet  Emin  Yurdakul’un  Türk  Sazı  adlı  şiir  kitabında  yer  almıştır. 

Mehmet  Emin  Yurdakul’un  incelenen  şiirlerinde  bu  değere  önem  vermesini  onun  yaşadığı  ve  önceki 

yıllarda kadına olan ilgisini, onların nasıl hak hukuktan uzak kaldığını, onların şiddete maruz kaldığını, 

fakir,  zavallı  güzel  köylü  kızlarının  hayatını  göz  önüne  getirerek  insanların  onlara  nasıl  değer 

verilmediğini  bir  daha  hatırlatmaya  çalışır.  Şair  bu  şiirlerde  yardıma  muhtaç  kimselere  karşı  okurlarda 

merhamet duygusu uyandırmayı, onlara yardım eli uzatılması gerekliliğini telkin etmek ister. 

Mehmet  Emin’in  “Kur  an-ı  Kerim”,  “Tanrı’ya”,  “Anadolu’dan  Bir  Ses  Yahut  Cenge  Giderken”, 

“Irkımın Türküsü”, “Selam Sana”, “Dicle Önünde”, “Ankara” şiirlerinde hem doğrudan hem de dolaylı 

olarak din konusuna değinmiştir. İnsanları birleştirici özelliği ve onların manevi hayatını yükseltmesi gibi 

özellikleriyle dinin insanî değerlerin gelişmesine yardımcı olduğu fikri öne çıkarılmıştır. Şair, bu değerin 

Türk halkın için ne kadar önemli olduğunu, insanların Tanrıya bağlılığını vurgulamıştır.  

Son  olarak  Mehmet  Emin  Yurdakul’un  şiirlerinin  değerler  eğitiminde  kullanılması  açısından 

elverişli  olduğunu  söylemek  mümkündür.  Özellikle  çalışmanın  gerekliliği,  çevre  bilincini  oluşturmak, 

vatan,  hürriyet  ve  insan  sevgisini  geliştirmek  açısından  ders  kitaplarında  Mehmet  Emin  Yurdakul’un 

şiirlerinden  faydalanmak  mümkündür.  Buna  karşılık,  yine  bir  değer  olarak  düşünebileceğimiz  “sanat 

zevkini  geliştirmek”  açısından  bu  metinlerin  büyük  bir  kısmının  kullanılmaya  elverişli  olmadığını 

söyleyebiliriz. 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   102




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет