Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ы. Алтынсарин атындағЫ Ұлттық білім академиясы ресей федерациясының білім және ғылым министрлігі
Сурет салу өнерін үйретуге төмендегідей мақсат қойылады
жүктеу/скачать 23,53 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Алдыма қойылатын бағыт
- Ата-аналармен жүргізілетін жұмыс түрлері
- Алға қойылған мақсатты жүзеге асыруда мынандай міндеттерді алуға болады
- Сурет іс-әрекетіне бейімдеу бағыттары
- «Көкөністер бастырмасы»
- «Саусақпен сурет салу әдісі»
- «Нүктелер арқылы сурет салу»
- «Құммен сурет салу әдісі»
- ПОДГОТОВКА БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ К ФОРМИРОВАНИЮ У УЧАЩИХСЯ НАВЫКОВ СОЦИАЛЬНОЙ АКТИВНОСТИ Х.Х. Хамзаев
- Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- ПРИНЦИПЫ ОБУЧЕНИЯ В АСПЕКТЕ МУЛЬТИДИДАКТИКИ З.Б. Хасанов
- Принцип интегрированного обучения нескольким ИЯ
- Принцип опоры на лингвистический и учебный опыт обучаемых
Сурет салу өнерін үйретуге төмендегідей мақсат қойылады: - Сурет салу өнері арқылы мектеп жасына дейінгі баланың сезімдік эмоциональдық ортасымен эстетика- лық талғамын және шығармашылық ойлау қабілетін дамыту.
Сурет салу іс-әрекеті арқылы, балаларды жан-жақты дамыта отырып тәрбиелеу. Балалармен жүргізілетін жұмыс түрлері: - Сурет салу оқу іс-әрекеті арқылы; - Күннің екінші жартысында бейнелеу өнері бойынша жеке жұмыстар жүргізу.
- Әңгімелесу, кеңес беру, жиналыс, көрмелер ұйымдастыру, ашық есік күндер. Тәрбиешілермен жүргізілетін жұмыс түрлері: - Кеңестер беру; - Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерін өткізу.
- Бейнелеу іс-әрекетіне қажетті негізгі техникалық дағдылары; - сурет салу өнеріне деген қызығушылығын ояту; - көркемдік талғамын арттыру; - іскерлік дағдыларын меңгерту.
- айналаны бақылау және қабылдауын дамыту; - бейнелеу өнері түрлері және көркем өнер туындыларымен таныстыру, көркемдік талғамын арттыру; - іскерлік дағдыларды меңгерту. Баланың бейнелеу іс-әрекетінің негізгі түрлері болып саналатын сурет салу жапсыру, илеу әрекеттерімен шұғылдануы, өз кезінде, оған сан алуан түстер гаммасымен танысуға формалар, сызықтар, түрлі пішіндермен танысуға мүмкіндіктер бере алады. Сурет салу іскерлік дағдыларын меңгерту балалардың заттық тақырыпта сурет салу дағдыларын бекітеді. Бірнеше заттарды бейнелеп мазмұнды сурет салуға, композиция құра білуге үйретеді. Бояу қарындаштар, акварель бояу мен қылқаламды пайдаланудың әдіс-тәсілдерін меңгертеді. Жағыс түрлері: сүйкей жағыс, қылкалам ұшын тік бағыттау, жоғарыдан төмен қарай, солдан оңға қарай біртіндеп жүйелі тегіс бояу, сулау (дымқылдау) тәсілі, үрлеу тәсілі, бояуды шашырату арқылы сурет салу, үзіліссіз сызу, тамшы бояудан бейнеге келтіру, таяқшамен, саусақпен, қауырсынмен сурет салу тәсілдерін, қос бүктеп беттестіру арқылы симметриялы заттардың суретін салуға жаттықтырады. Балалардың қылқаламды еркін ұстап сызықты жіңішке, жуан, жалпақ түсіруге, бояуды қалыңдау жағу үшін қылқаламды көлбеу ұстап қаттырақ басу, сызықтың түрлеріне қарай бағытын өзгерту, қолдың қимыл қозғалысы мен көз мөлшерінің үйлесімділігін дамытады. Суреттің барлық бөлігін біркелкі бояу талабын ұштайды. Бояу түстерін тандап үйлесімді бере білуге дағдыландырады. Бейнелеу өнерінің мәнерлеу құралдарын меңгертіп, сурет салуға деген қызығушылығын арттыру көзделеді. Сурет салу әдістері түрлері:
Әртүрлі заттармен бастыру арқылы сурет салу балабақша дәстүріне айналып келеді. Аталмыш техника арқылы жұмыс істеу балаларда жағымды эмоция тудырады, таныс тұрмыстық заттарды көркем сурет салуға қолдану мүмкіншілігін ашады. Бастыру үшін әртүрлі заттарды қолдануға болады. Мысалы – жапырақ, түрлі өсімдіктер, поролон, көкөністер, жүн, алақан, қарындаштың теріс бөлігі, жіп. Дәстүрден тыс әдіспен сурет салуды үйренген бала, өз бетінше бастыру құралдарын іздеп тауып көрсетеді. Бұл баланың өмірге шығармашылықпен қарауының, кез келген затты әртүрлі мақсатта қолдана білу іскерлігін дамытудың алғы шарты болып табылады. «Көкөністер бастырмасы» Балалар бастырма көмегімен салынған бейнеге ерекше қызығушылық танытады. Әсіресе көкөніс қалдығынан балалардың көз алдында даярланған штамптар даяр сатып алғандарға қарағанда қызығушылықты үдете түседі. Картоп, сәбіз, асқабақ, қабығынан, және қызылшадан түрлі пішіндер жасауға болады. Мысалы: шаршы, дөңгелек, үшбұрыш, төртбұрыш даярлау; картоп немесе өзге көкөніс қиығында контур жасап, артығын кесу; штампты гуашқа батыру немесе оған қылқалам көмегімен субояу жағу; қағаз немесе мата бетіне ойлаған сурет шығатындай етіп бастыру; Штамптар көмегімен мата, кілем үлгілерінің оюын жасауға немесе ұлттық ою-өрнектерден сәндік композициялар құрастыруға болады. Жұмысқа ұлттық нақыш беру үшін жеке суреттермен ұжымдық жұмыстарды әшекейлеуде ұлттық ою-өрнектерді жүйелі қолдану өте маңызды. Балалар ою-өрнекті бейнелеу арқылы кеңістікті бағдарлауға үйренеді және олардың аттарын атап есіне сақтайды.
Саусақпен сурет салу – алақанмен, саусақпен, табанмен бейнелеудің тағы бір тамаша әдісі. Бұл әдіс гуаш, 288 майлы бояудың қасиетін (қанықтық, жұмсақтық) сезінуге көмектеседі. Балаларға алақан немесе саусаққа әр түсті бояу жағу арқылы заттың суретін салу ұсынылады, сондай-ақ таяқша, мақта мата, поролонды қолдануға болады.
Қолдану ережесі: - бояуды жайпақ табаққа, суды кішкентай құмыраларға құю, ал алақанмен сурет салғанда бояуды табаққа құйған жөн; - әр саусақты бір түсті бояуға батыру, қағазға түсіріп болған соң құмырадағы суға жуып, қағаз сүлгімен немесе ылғал шүберекпен сүрту керек. Ағаштың суретін салғанда саусақпен діңі мен бұтақтарын бейнелейді, содан кейін алақанға сары, жасыл және қызыл сары бояуды жағып, жапырақтардың суретін салады. Үлкен ақ қағазда (ұжымдық жұмысқа ыңғайлы) күннің суретін үлкен етіп салып, ал шуақтарды шеңбер бойымен балалар өз алақандарын бастыру арқылы түсірсе өте әдемі сурет шығады.
Дәстүрден тыс әдістер жинағына ескі далаппен, лакпен, көз бояйтын теньмен сурет салуды жатқызуға болады бірақ педагог өте мұхият, сақ болып, бұл заттарды бала қолы жетпейтін орынға қоюы керек. Бала анасының косметика қолданғанын бақылағанды ұнатады. Әдетте косметика қолдануға тыйым салынатындықтан, баланың өз анасының далабымен ойнауға деген құмары арта түседі. Сондықтан косметикалық құралдармен сурет салуды ұйымдастыру бала тілегінің орындалуына мүмкіндік тудырады және ол пайдалы іс болып саналады.
Нүктелер арқылы сурет салу (нүктелі сурет) дәстүрден тыс әдіске жатады. Сурет көптеген жекеленген нүктелер арқылы бейнеленсе, онда бұл сурет салу техникасы пуантилизм деп аталады. Нүктелер саусақ немесе қылқалам ұшымен тықылдату әдісі арқылы түсіріледі, нүктелердің көлемдері әртүрлі болуы мүмкін. Нүктелер арқылы салынған сурет мозаика сияқты болады. Педагог контур нүктелерді қойып суреттің сызбасын даярлайды. Балаға нүктелерді сызықтармен қосу ұсынылады. Пайда болған бейнені аяқтауға, бояуға, сюжет ойластыруға және ат қоюға болады. Жұмысты аяқтаған соң балалар ашық түстерді немесе суық және жылы түстерді көп қолданған суреттерді топтастырады. «Құммен сурет салу әдісі» Балаларға құммен сурет салу өте қызықты болмақ, өйткені олар құммен ойнағанды қатты ұнататыны сөзсіз.
- Ақ қағаз бетіне суреттің пішіні сызылып алынады; - Пва желімін сызылған сызық бойымен қылқаламмен жағып шығамыз; - Жағылған желімнің үстіне ыдыстағы құмды себелеп шығамыз. Тәрбиешілерге бейнелеу сабақтарын ұйымдастыруға қойылатын талаптар: - балаларға айнала қоршаған ортадан алған әсерлерін, қабылдағандарын бейнелеу іс-әрекетінде бере білу дағдыларын меңгерту; - бейнелеу өнері түрлері жайында жалпы түсініктері мен көркем өнер туындыларын ажырата білу; - өнер туындыларынан әсер алу, сипаттап әңгімелей білу дағдысын меңгерту; - бейнелеу өнерінің мәнерлеу құралдары жайында (түс, сызықтар, көлем, кеңістік, композиция) қарапайым түсініктерді меңгерту; - сурет салуға қажетті құрал-жабдықтармен жұмыс істеудің іскерліктерін игерту; - ұлттық нақыштағы бейнелеу өнері түрлерін басқа халықтар өнерімен салыстыра, ажырата білу; - көркем өнер туындылары арқылы көркемдік талғамын, өнердің бұл түріне деген қызығушылығын арт- тыру. Мектепке дейінгі түрлі жастағы топтарда бейнелеу өнерінің өткізілуі сабақтарда балалар творчествосын дамыту үшін оқып үйретудің сан алуан әдістері және ең алдымен балалар дербестігін, белсенділігін, өмір құбылысын көркемдік тұрғысынан қабылдау әрқашанда дара, әрі таңдамалы. Оның негізіне әсемдікке эмоция білдіру жатады. Бала әрқашанда табиғаттағы, заттық дүниедегі, өнердегі әсемдікке, адамдардың мейірбан сезіміне үн қосады. Мұның өзіне сәбидің басынан кешкен қуанышының, талпынысының, толғанысының маңызы зор деп білемін. Нәтижесінде: 1. Балада көркем өнер туралы білім қалыптасты. 2. Шығармашылығы дамыды. 3. Авторлық бағытта бейнелей білді. 4. Отбасы және балабақша ынтымақтастығы орнады. 5. Балалардың іскерлік қабілеті дамып, эстетикалық талғамы артты. Сурет іс-әрекеттері арқылы бейнелеу өнеріне деген сүйіспеншілік оянды. 289 ПОДГОТОВКА БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ К ФОРМИРОВАНИЮ У УЧАЩИХСЯ НАВЫКОВ СОЦИАЛЬНОЙ АКТИВНОСТИ Х.Х. Хамзаев старший научный сотрудник-исследователь Уз НИИПН Рецензент – Сулаймонов А., нандидат педагогических наук, старший научный сотрудник В современных условиях глобализации актуальной становится проблема воспитания физически и духовно здорового молодого поколения, формирования у молодёжи сознания, мировоззрения на основе гармонизации нравственных национальных и общечеловеческих ценностей. В этой связи необходимо предотвратить проявление таких социальных пороков как эгоизм, фанатизм, радикализм, оградить молодёжь от подобных явлений. Одной из задач, поставленных перед будущими учителями в данном направлении, является подготовка их к формированию навыков социальной активности учащихся. Решение этой задачи предусматривает, во-первых, расширение профессиональной подготовки будущих учителей, во- вторых, овладение педагогическими инновациями в данной области, в-третьих, достижение возможности формирования на должном уровне социальной активности учащихся в будущей профессиональной деятельности. По проблеме «социальная активность» выполнен ряд научных исследований. Мы не будем останавливаться на их анализе, ограничимся лищь основными определениями и утверждениями. «Социальная активность» состоит из двух понятий: 1) «социальный» – общий общественный общество [1]; 2) «активность» – проявление интенсивности, трудоспособности, авторитетность в труде или в других процессах [2]. То есть, социальная активность – это жизнь личности в обществе и социальная деятельность субъекта, заслуживающая общественного признания. Навыки социальной активности учащихся, по нашему мнению, формируется в процессе постижения знаний и воспитания добродетельных нравственных качеств на основе здорового общественного сознания и национальных ценностей. При этом необходимо, чтобы процесс формирования был целенаправленным, преемственным и системным. В школьном процессе социализации личности важно помнить о значении поэтапного формирования навыков социальной активности учащихся. Поэтому будущих учителей в системе высшего педагогического образования необходимо подготовить к деятельности в данном направлении. Целесообразно принять во внимание следующие факторы: 1. Определение цели. Современные возможности и условия высшего педагогического образования позволяет решать задачу подготовки будущих учителей к формированию у учащихся навыков социальной активности. Для этого необходимо:
1 Назарбаев Н.Ә. Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру мемлекеттік саясаттың басты мақсаты. // Дала мен қала. №5. 8-ақпан. 2008 жыл. 2 Жұмабекова Ф.Н. Мектепке дейінгі педагогика. –Астана. 2012. 3 Ниязбекова Ф., Сансызбайқызы М. Балабақшада баланы мектепке дайындау. –Алматы. «Шартарап». 2000.
4 Кошанова Д.А., Молдаханова А.Г. Біздің балабақша. 2007 жыл. 5 Болатбаев Қ.Қ. Бейнелеу өнеріне арналған дәптер. -Алматы. Атамұра. 2000. 6 Швайко Г.С. Балабақшадағы бейнелеу өнері сабақтары. -М.: Валдос. 2000. 7 Артемова Л.Р. Мектепке дейінгі балаларға арналған қоршаған ортадан дидактикалық ойындар. -М.: Про- свещение, 1992. 8 Ағарту ісінен – қазіргі заманғы педагогикалық теория мен практикаға дейін / Құрастырған: Сұлтанова Г.С. –Атырау. 2007. 9 Нүсіпбекова М.И. Бейнелеу өнері. –Алматы. «Аруна» баспасы. 2002. Аңдатпа. Мақалада мектеп жасына дейінгі балаларды сурет салуға үйретуде әр түрлі әдістер түрлері және осындай әдістер балалардың шығармашылық қабілеттерін қалыптастырудың ең негізгі құралдары екені қарастырылады.
что основными инструментами в развитии творческих способностей детей. Abstract. The article teaches preschool children drawing different types of methods and techniques considered that the main tools in the development of children’s creative abilities. 290 а) определить содержание, объем и особенности формирования навыков социальной активности у учащихся; б) разработать систему, формы и механизмы подготовки будущих учителей к названной деятельности; в) установить методы и время работы с будущими учителями. 2. Представление теоритических знаний. В соответствии с установленными целями: а) представление будущим учителям глубоких теоритических знаний по основам социальной активности в процессе изучения курсов по общественно-гуманитарным и специальным дисциплинам; б) формирование самостоятельных позиций у будущих учителей по вопросам социальной активности; в) совершенствование самостоятельной активности непосредственно самих будущих учителей. 3. Методологическая вооруженность. Важное значение имеют следующие факторы: а) ознакомление будущих учителей с эффективными методами формирования социальной активности учащихся; б) обучение методике индивидуальной и самостоятельной работы по формированию навыков социальной активности учащихся; в) практическая подготовка будущих учителей к работе по формированию у учащихся навыков социальной активности. В процессе подготовки будущих учителей по указанному направлению следует по нашему мнению, использовать два вида или форма занятий: 1) спецкурсы – за счет учебных часов, выделенных на факультативные занятия или курсы по специальности; 2) формы дополнительного обучения. В системе высшего образования Узбекистана имеются возможности для реализации такого подхода, так как для факультативных занятия и дополнительных спецкурсов постоянно выделяются учебные часы. Определение целесообразности их использования возлагается на Научно-педагогический совет образовательного учреждения. Подготовка будущих учителей к формированию у учащихся навыков социальной активности требует изучения международного педагогического опыта в данной области. Следует отметить, что такой опыт накоплем в Великобритании, США, Германии, Росии и ряди других стран [3]. Важно заметить, что опыт каждой страны имеет свои национальные особенности, поэтому только разумная координация отчественного и зарубежного опыта может дать положительные результаты. Наши наблюдения и анализ проблемы показывают, что педагогические приемы формирования у учащихся навыков социальной активности будут достаточно эффективны при условии, что процессом формирования активности молодежи будут заниматься не только педагоги, но и другие «общественные силы». В противном случае мы можем столкнуться с проявлением пассивности, равнодушного отношения к общественным интересам, с развитием и пропагандой информационных материалов, не соответствующих задачам воспитания социальной активности личности. Таким образом, проблема подготовки будущих учителей к процессу формирования у учащихся навыков социальной активности на сегодняшный день является одной из важнейших. Литература 1 Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. – Т.: «Маънавият». 2008. 2 Олий таълим. Меъёрий – ҳуқуқий ҳужжатлар тўплами. – Т.: 2014. 3 Ўзбек педагогикаси антологияси. Уч жилдли. – Т.: «Ўқитувчи». 1996-1999. 4 Педагогика. / Под общей редакции Н. Бордовсковой. – Спб., 2001.
Осы мақалада оқушылардың, әлеуметтік белсенділігін қалыптастыру бойынша болашақтағы мұғалімдерді, дайындау сұрақтары, аталған міндеттерінің шешу жолдары қарастырылды.
образования. В данной статье освещены вопросы подготовки будущих учителей к формированию у учащихся навыков социальной активности, рассмотрены пути решения названной задачи.
article highlights the issues of preparation of future teachers to the formation of social activity of students’ skills, the ways of solving this problem.
291 ПРИНЦИПЫ ОБУЧЕНИЯ В АСПЕКТЕ МУЛЬТИДИДАКТИКИ З.Б. Хасанов Узбекский государственный университет мировых языков, г. Ташкент, Республика Узбекистан Рецензент – Р.Ю. Мажидова, кандидат филологических наук, доцент, заведующая кафедрой общей лингвистики УЗГУМЯ Принципы обучения не носят универсального характера, они в полной мере реализуются лишь в адекватных условиях и при адекватных целях обучения. Несмотря на то, что многоязычие в условиях организованного обучения в любом случаи не может быть естественным, а лишь дидактическим (например, языковой вуз), тем не менее, его параметры весьма различны в зависимости от условий, в которых изучаются несколько иностранных языков (ИЯ). Цель обучения нескольким ИЯ в языковом вузе это – профессиональная подготовка специалистов по ИЯ и второму ИЯ. И как следствие, в процессе языковой подготовки обучаемых, можно с уверенностью утверждать, попадают в категории многоязычных личностей. Принципы обучения многоязычию, положенные в основу профессиональной подготовки специалиста ИЯ нового поколения, сформулировал Н.В. Барышников [1, с. 3]. Представим эти принципы: – принцип интегрированного обучения нескольким языкам; – принцип соизучения нескольких ИЯ; – принцип опоры на лингвистический и учебный опыт обучаемых; – принцип учета искусственного, дидактического, субординативного многоязычия; – принцип обстоятельности процесса обучения нескольким ИЯ; – принцип когнитивной направленности процесса обучения ИЯ; – принцип межкультурной направленности процесса обучения ИЯ. Н.В. Барышников эти принципы относит к категории основных и описывает следующим образом.
процессы обучения нескольким ИЯ рассматривать как рядоположенные и, соответственно, преподавать один язык в отрыве от других, – это, на наш взгляд, самый не эффективный путь обучения нескольким ИЯ одновременно. Учитывая субординативный характер дидактического многоязычия, принцип интегративности обучения нескольким ИЯ сопоставим с принципом устройства матрешки: сколько языков – столько и фигур матрешек. В нашем случае три фигуры, первая из которых самая крупная, базовая, поскольку в ней содержится еще три. Аналогично в обучении многоязычию должен быть опорный, базовый ИЯ – это язык основной специальности, которым обеспечивается интеграция обучения всем остальным языкам [2, с. 13]. Овладение основным ИЯ является лингвистической опорой для изучения остальных языков, овладения вторым ИЯ становится еще более сильной опорой при изучении третьего языка, который реализуется на основе лингвистического опыта обучаемых, а также приобретенного учебного опыта. На этапе совершенствования владения несколькими ИЯ происходит взаимовлияние всех языков, который носит как положительный, так и отрицательный характер. Овладение вторым, третьим ИЯ способствует уровню владения первым языком. Подобные рассуждения привели Н.В. Барышникова к обоснованию принципа соизучения нескольких ИЯ. Это важно подчеркнуть, чтобы не утратить понимание постулата о том, что овладение несколькими ИЯ – это не изолированные процессы, но взаимосвязанное и взаимообусловленное соизучение нескольких ИЯ обучаемым и сопреподавание их обучающими. Важно отметить, что в результате овладения двумя и тремя ИЯ на том или ином этапе у каждого обучаемого образуется индивидуальное, искусственное, субординативное многоязычие. Иначе говоря, с определенного этапа обучаемый становится многоязычной личностью. Это самый важный и ответственный период, когда нужно одновременно/параллельно реализовать две задачи – упрочить владение несколькими ИЯ и выработать механизм беспрепятственного переключения с одного языка на другой. С этого момента искусственное субординативное многоязычие объективно занимает центральное место в системе обучения ИЯ [3, с. 22].
интегративности обучения, однако имеет особенности и реализуется чаще всего на этапе самообучения, в ходе систематической самостоятельной работы над языками. Лингвистический опыт оказывает положительное влияние на процесс овладения вторым и третьим ИЯ. Дело в том, что по мере становления многоязычной личности обучаемый самостоятельно, без дополнительного обучения или консультирования, осваивает по аналогии языковые явления последующих языков. При этом, безусловно, необходимо организовать учебный процесс и методически построить его так, чтобы создать
292 условия для реализации принципа опоры лингвистический и учебный опыт студентов. Значит, последовательное овладение несколькими языками обеспечивает принцип опоры на лингвистический опыт обучаемых, так как в этом процессе они оперируют универсальными терминами, грамматическими категориями.
жүктеу/скачать 23,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|