Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ы. Алтынсарин атындағЫ Ұлттық білім академиясы ресей федерациясының білім және ғылым министрлігі

122

дисс. … к.п.н. – Ростов, 2014. – 35 с. 

4 Гурулева Т.Л. Поликультурная модель высшего языкового образования с учетом специфики обучения 

восточным языкам // Сибирский педагогический журнал. – 2008. - №4. – С. 95-121. 

5 Габдулхаков В.Ф., Зиннуров Ф.К., Чанышева Г.Г. Технология формирования языковой личности в услови-

ях билингвизма // Вестник Казанского (Приволжского) федерального университета. Филологические науки. 

Методика преподавания языка и литературы. – 2012. – С. 45-49. 

Аңдатпа. Мақалада Қазақстан Республикасында үштілді білім берудің негізгі мәселелерін жүзеге асыру 

көрсетілген. «Тілдік тұлға», «екіншілей тілдік тұлға», «көптілдік тұлға», «көпмәдениетті тұлға» түсініктерінің 

мағынасы  талданады.  С  Аманжолов  атындағы  ШҚМУ-нің  үштілді  білім  беруді  жетілдіру  бойынша  жұмыс 

тәжірибесі сипатталады. 

Аннотация.  В  статье  отражаются  основные  проблемы  реализации  трехъязычного  образования  в 

Республике Казахстан. Анализируется сущность понятий «языковая личность», «вторичная языковая личность», 

«полиязыковая личность», «поликультурная личность». Описывается опыт работы ВКГУ им. С. Аманжолова по 

продвижению трехъязычного образования. 

Abstract. The article reflects the main problems of implementation of trilingual education in the Republic of 

Kazakhstan. Analyzes the essence of the concepts of “language person (linguistic identity)”, “secondary language 

person,” “Multilanguage  personality”, “multicultural  personality”.  Describes  experience  EKSU  named  S.  Aman-

zholov to promote trilingual education. 

ҮШТҰҒЫРЛЫ ТІЛ 

М.М. Нурбекова, З.Қ. Кусембаева 

№1 Алматы қазақ мемлекеттік гуманитарлық-педагогикалық колледжі, Алматы қаласы

 makhabbat_love.87@mail.ru 

Пікір беруші - Н.Р. Шенгелбаева, аға оқытушы, доцент, филология ғылымдарының кандидаты, Абай 

атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті, Алматы қаласы 

«Әр елдің тілін, өнерін білу, солармен 

бірдей болу дағдысына енеді» 

Абай. 

Үш  тұғырлы  тіл –  еліміздің  кемел  болашаққа  деген  нақты  қадам  екені  даусыз.  Өркениетке,  дамыған 

елдермен тереземіз тең өнер көрсету үшін де әлем тілдерінде сөйлеп, жаза алу абзал. Қазіргі күні мемлекеттік 

тілде іс-қағаздарды жүргізіліп жүр де. Қазақ тілі – мемлекеттік тіл. Мемлекетімізге ат беріп отырған халықтың 

дәстүр тілі. Қазіргі күні мемлекеттік тілімізде іс-қағаз жүргізу жаппай қолға алынып жатқаны, ана тіліміздің 

мерейі  үстем  дегенінің  кепілі  емес  пе?  Қазақстан  Республикасының  білім  туралы  Заңы  мен  Қазақстан 

Республикасының  2015  жылға  дейінгі  білім  беруді  дамыту  тұжырымдамасында  жастарды  азаматтық  пен 

елжандылыққа, өз Отаны – Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, 

халық  дәстүрлерін  қастерлеуге,  әлемдік  және  отандық  мәдениеттің  жетістіктеріне  баурау,  қазақ  халқы 

мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдеп-ғұрпы мен дәстүрлерін зерделеу, мемлекеттік 

тілді, орыс, шетел тілдерін меңгеру міндеттері жөнінде нақты айтылған [4]. Біздің ғаламшарымызда әр түрлі 

халықтар тұрады. Сол әр халықтың өзінің тілі, діні, әдебиеті сияқты өз тілінің ерекшеліктері болады. Адамның 

ойын жарыққа шығаратын – тіл. Ал тіл адамдар түсінетін құрал болып қана табылмай, сонымен бірге атадан 

балаға мирас болып келе жатқан өмір тәжірибесін, өнер-білімін жеткізуші құрал. 

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев Қазақстандағы тілдердің үш тұғырлығы туралы 

ойды  алғаш  рет  2006  жылы  Қазақстан  халқы Ассамблеясында  айтқан.  2007  жылғы  «Жаңа  әлемдегі  жаңа 

Қазақстан»  Жолдамасында  Елбасы  «Тілдердің  үш  тұғырлығы» –  «Триединство  языков»  мәдени  жобасын 

кезеңдеп іске асыруды ұсынды. Ал 2008 жылғы ақпандағы Қазақстан халқына Жолдауында: «Үкімет «Тілдердің 

үш тұғырлығы»  мәдени  жобасын  іске  асыруды  жеделдетуі тиіс.  Бүкіл  қоғамымызды топтастырып  отырған 

мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілін оқыту сапасын арттыру қажеттігіне ерекше назар аударғым келеді», – деді 

[1]. 

Тілдердің үш тұғырлығы идеясында Елбасы оған нақты анықтамасын берген, қазақ тілі – мемлекеттік тіл, 

орыс тілі – ұлтаралық қатынас тілі, ал ағылшын тілі – жаhандық экономикаға ойдағыдай кіру тілі. Қазақстанның 

қазіргі  кезеңдегі  қарқынды  даму  жолындағы  елді  демократияландыру,  әлеуметтік  өркендеу  саласындағы 

талпыныстары  білім  беру  жүйесін  жаңаша  өркендетіп  оқыту,  тәрбие  үрдісін  жетілдіруді  талап  етіп  отыр. 

Егемендік алған еліміздің жаңа даму кезеңінде, оның дүниежүзілік аренаға шығып, басқа елдермен саяси-

123

экономикалық, мәдени қатынастарды қалыптастыруы, Қазақстан Республикасының Біріккен Ұлттар Ұйымына 

мүше болуы, әр түрлі дипломатиялық қызмет атқаруы шетел тілінің ролін көтеруді қажет етеді. 

Қоғамдағы геосаяси, коммуникациялық, технологиялық өзгерістер және интернет жүйесі арқылы тілдесу 

әр түрлі мамандықтағы, әр түрлі жастағы, әр түрлі қалауы, қызығушылығы бар адамдардың санын мейлінше 

көбейте түсуде. Осыған байланысты шетел тілдерін пайдалану қажеттілігі де артып келеді. Тіл – тек қатынас 

құралы емес, тілін үйреніп жүрген елдің рухани байлығын меңгеруге де үлкен рөл атқарады. Тәуелсіздікке 

қол жеткізген жылдардан бері әлемдегі көптеген елдермен саяси-экономикалық, әлеуметтік және мәдени 

байланыс  жасауға  кеңінен  бет  бұрдық.  Бұл  қарым-қатынастың  нәтижелі  болуы,  ел  мен  елдің,  халық  пен 

халықтың өзара ынтымақтасқан бірлігін өркендетуге тіл білудің мәні күн сайын арта түсуде. Көптілді оқыту – 

жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, әлемдік ғылым құпияларына үңіліп, өз қабілетін 

танытуына мүмкіншілік беретін бүгінгі күнгі ең басты қажеттілік. 

Қазақстанда  білім  саласында  қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдері  оқу  тілі  ретінде  де  қолданылады.  Неміс, 

француз, қытай, корей, парсы, араб, т.б. тілдері негізінен пән ретінде қолданылады. Қазақстан Республикасының 

дамуындағы  экономикалық,  әлеуметтік  саяси  өзгерістер  мектеп  алдына  жаңа  міндеттер  жүктеуде.  Қазіргі 

мектеп дәстүрлі білім беру қызметін атқарумен шектелмейді, оның қызметі кеңейіп отыр [5]. Атап айтқанда, 

мектепте жеке тұлғаны рухани қалыптастыруға, жоғары басымдылық берілді. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың 

«Үш тұғырлы тіл саясаты» біздің пәнімізде жүзеге асырылады. Қазақ мектебінің балалары білімді ана тілі – 

мемлекеттік тілде алса, сонымен қатар орыс, ағылшын, неміс тілдерін де сол деңгейде меңгеруде. Қазіргі таңда 

шет тілдерін меңгеру өзекті мәселе, өйткені Қазақстанда әр түрлі шетел фирмалары тілді жетік меңгерген 

мамандарға  зәру  екендігі  анықталған.  Осы тұрғыда  біз  алдымызға  мақсат  қойып,  оқып  отырған  шет тілін 

тек оқулықпен оқытуға шектелмей, қазіргі жаңа оқыту технологияларының негізінде интерактивті әдістер 

арқылы жүзеге асыру қажет. 

Ел мен ел, халық пен халық жиі араласып, халықаралық қатынастар ерекше көтеріліп жатқан қазіргі таңда 

дүние жүзінің әлеуметтік мәдени талап тілегіне орай бірнеше тілді қатысымдық құзыреттілікті дамыту күрделі 

міндеттердің бірі болып табылады. Адамдар ең бірінші бір-бірімен тіл арқылы қарым-қатынас жасайды дейтін 

болсақ, сол тіл арқылы түрлі мәдениеттер арасындағы тілдесу диалогпен өркендейді. Тіл-әр ұлттың дәстүрлі 

мәдениетімен астасатын күрделі қарым-қатынас құралы. Қазіргі заманғы инновациялық технология бүгінгі 

күні еліміздегі орта мектепте білім алып жатқан оқушылардың барлығымен тілдесуге мүмкіндік беріп отыр. 

«Адам өмірінің шегі бар, ал білімнің шегі жоқ» – деп атап өткен Елбасы оқушы жастарды ғұмыр бойы білімнің 

тұнғиығына терең үңілуіне шақырды. «Мен бүгінгі ұрпақтың үш тіл білуін қолдаймын. Мемлекетік тіл – мемлекет 

құрушы  ұлттық тілі,  ал  орыс тілін  білуі –  ұлы  байлық. Ағылшын тілі  ілгерілеушілік  пен технологиялардың 

тілі  болғандықтан  біз  оны  үйренуге тиіспіз. Ал  қазақ тілі  барлық  Қазақстанды  біріктіріп,  жақындастырып 

өзара  түсіністік  пен  сүйіспеншілікке  жетелейді», –  деді  [2].  Елбасының  2011  жылғы  «Болашақтың  іргесін 

бірге  қалаймыз!»  атты  жолдауында  2020  жылға  дейінгі  еліміздің  әлеуметтік-экономикалық  дамуының 

нақты  жоспарын  айқындап  берді.  Осы  жолдауда  білім  мен  ғылымның  модернизациясын  жалғастыру 

қажеттігін меңзеді. 2020 жылға қарай ағылшын тілін білетін халықтың саны кемінде 20%-ды құрауы тиіс 

делінген.  Әрбір  қазақстандық  қазақ  тілімен  қатар,  ағылшын  тілін  де  терең  меңгеруі  керек.  Осы  мақсатта 

2013-2014 оқу жылында елімізде жалпы білім беретін мектептерде ағылшын тілі бірінші сыныптан бастап 

оқу бағдарламасына еңгізіледі. Бүгінгі әлемде мыңдаған адамдар шетел тілін, соның ішінде ағылшын тілін 

жұмыста немесе оқуда пайдаланады және оны ана тілі ретінде меңгереді. 

Қазіргі заманда ағылшын тілі «21 ғасырдың», халықаралық бизнес, қазіргі ғылым мен технологиялар тілі 

мәртебесіне ие болды. Ағылшын тілі – дүние жүзіне ең кең таралған халықаралық тіл. Әлемдегі ең көп тараған, 

әрі қытай тілінен кейінгі халық саны бойынша ең көп пайдаланатын тіл. Ағылшын тілі-бүгінде халықаралық 

қатынастың, ғылым мен техниканың, бизнес пен журналистиканың барлық салаларында кеңінен қолданылып 

келе жатқан тілдердің қатарына жатады. 

Ағылшын  тілі –  бүгінгі  заманымыздың  кілті,  ақпараттық  технологияның,  компьютер  технологиясының 

кілті деуге болады. Ағылшын тілінде әлемге әйгілі Вильям Шекспир, Джек Лондон, Джонаттан Свифт, Вальтер 

Скотт сөйлеген. Бүгінгі күні зерттеушілер ағылшын тілінде сөйлеушілердің саны 1,2-1,5 млрд. арасында деп 

тұжырымдайды. Ағылшын тілі әлемнің 75 елінде ерекше орын алады, ал 19 елде ол мемлекеттік тіл болып 

табылады. ХХ  ғ.  60  жылдардан  бастап  ағылшын  тілі  кеңінен  тарала  бастады  және  көптеген  халықаралық 

ұйымдардың  ресми  тілі  болып  табылады.  Оның  ішінде:  БҰҰ,  ЮНЕСКО,  Бүкіл  әлемдік  Денсаулық  сақтау 

ұйымы және т.б. Ағылшын тілін оқып-үйренемін деушілердің саны күннен-күнге көбейуде. Осы орайда, шет 

тілінің еліміздің оқу жүйесінде айрықша мәртебеге ие болатыны айқындалғандай. Жалпы білім беретін орта 

мектепте  шетел  тілін  практикалық  тұрғыда  меңгеруге  үйреткенде  оқушыларды  өз  бетімен  жұмыс  істеуге 

баулу, алған білімін, икемділік дағдыларын жаңа жағдайларға кездескен кезде, шығармашылықпен қолдана 

білуге  машықтандыру  көзделеді.  Шетел  тілін  оқыту  мақсаттары  қоғамның  мұқтаждығына  қарай  өзгеріп 

отырады. Бұрын шетел тілінен білім беруге баса көңіл бөлінбесе, қазіргі кезде алған білімін өмірде іс жүзінде 

қолдана алу, пайдалануға қажетті білік пен дағдыларсыз білім алып, білу ғана жеткіліксіз екендігіне баса 

124

назар аударылуда. Жеке тұлғаның мәнді іс-әрекеті процесін ескере отырып білім беру көзделуде. 

Қазіргі уақытта, ағылшын тілін игерудің талабы жоғары болғандықтан, ағылшын тілін тереңдетіп үйренуге 

арналған арнайы мектептер, гимназиялар, колледждер көптеп ашылуда. 

«Тіліміздің  үштұғыры»  мәдени  жобасын  жүзеге  асыру  аясында  академик  С.С.  Құнанбаева  шет  тілін 

оқытудың инновациялық теориялық-методологиялық негіздерін еңгізді [3]. 

Қазіргі кезде шет тілін оқыту мынадай төрт мақсат көздейді: коммуникативтік мақсат, білімдік, тәрбиелік 

және жетілдіру мақсаты. Осы аталған мақсаттардың ішінде коммуникативті мақсат жетекші рөл атқарады. 

Ағылшын тілі  сабақтарында  көптілді  оқытудың  элементтері  ғана  қолданылады.  Белгілі  бір тақырыптарды 

оқытуда  біріккен  сабақтарда  интеграция  арқылы  жүзеге  асады.  Интеграция  дегеніміз –  пәндердің  өзара 

байланысын  жоғары  деңгейде  нақтылы  түрде  іске  асыру.  Интеграция  тұтастықты  қалыптастырып,  білімді 

жүйелеу  мен  жинақтауда  әр түрлі  ғылымдарды  біріктіреді,  бір  сабаққа  бірнеше  оқу  пәндері  мақсатының 

бірігуіне мүмкіндік береді. Үш тілде еркін сөйлеу біліктілігін дамытуды жүзеге асыру барысында мынадай 

міндеттерді  іске  асыру  көзделеді:  үш  тілде  еркін  сөйлеу  біліктілігін  дамытуда  оқыту  технологияларын 

тиімді пайдалану, заманауи интерактивтік және иновациялық технологияларды қолдану, үш тілде де қарым-

қатынас жасауға, сөйлеуге үйрету, оқушының тілдік қабілетін толық ашу, сөздік қорын молайтуда аударма 

және  түсіндірме  сөздіктерін  пайдалана  алу,  танымдық  қызығушылығын  қалыптастыру.  Оқушылардың 

танымдық  және  шығармашылық  қабілеттерін  дамыту  мақсатында  ағылшын  тілі  сабақтарында  әр  түрлі 

қосымша  материалдарды  қолдануға  үш  тілде  бірдей  қолдануға  болады.  Тақырып  бойынша  тақпақтар, 

шағын  қойылымдар,  мақал-мәтелдер,  сөзжұмбақтар  және  ребустар  қолдануға  болады.  Осындай  қосымша 

материалдар сабақты жандандырады, өткен тақырыпты жақсы қабылдап, түсінуге, ойлау қабілетін дамытуға 

әсерін тигізеді, оқушылардың тідік қорын дамытып, толықтырады. Оқушылар сабақта белсенділік көрсетіп, 

сабақтың қызықты өтуіне атсалысады. 

Елбасының жолдауында көрсетілгендей, адыңғы елу мемлекеттің қатарына кіру және бірнеше шет тілін 

білу, үйрену, сондай-ақ компьютерді жетік меңгеру ХХІ ғасыр жастарының негізгі мақсаты болмақ. Елбасы 

Н.Ә. Назарбаев 2012 жылғы «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» жолдауында «өмір бойы білім алу» әрбір 

қазақстандықтың жеке кредосына айналуы тиіс» деген. ХХІ ғасыр білімді де, білікті, бәсекеге қабілетті, көптілді, 

көпмәдениетті тұлғалар ғасыры болмақ. Көптілді оқыту – жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына 

жол ашатын, әлемдік ғылым құпияларына үңіліп, өз қабілетін танытуына мүмкіншілік беретін бүгінгі күнгі ең 

басты қажеттілік. Еліміздегі жүріп жатқан өзгерістердің мәнін пайымдау бәрінен бұрын жастарды тәрбиелеп 

отырған ұстаздарға жүктейді. 

Елбасмыздың жолдауында көреткендей қазіргі шәкіртке ертеңгі күні әлем кеңістігіне еркін ену үшін білім 

беру жүйесі халықаралық деңгейге көтерілуі керек. Сондықтан да жиырма бірінші ғасырда ағылшын тілін 

үйрететін ұстаздарға қойылатын талаптар ауқымы үлкен. Ағылшын тілін меңгерудегі ана тілінің рөлі туралы 

академик  Л.В.  Щерба,  М.В.  Ляховский,  атақты  педагог  К.Д.  Ушинский  өз  еңбектерінде  кеңінен  тоқталған. 

Жалпы теориялық негіздері бір-біріне ұқсас Л.В. Щерба «Ана тілін шетел тілі сабағынан аластатуға болады. 

Ал мектеп жағдайында оқушылардың санасынан аластату мүмкін емес» деп жазады. Қоғамдағы соңғы кезде 

болып  жатқан  өзгерістер  ағылшын  тілін  оқып  үйренуге  мәжбүрлік  ахуалын  туғызып  отырғаны  бәрімізге 

белгілі.  Интерактивті  әдіс-тәсіл  арқылы  шетел  тілінде  компьютер  арқылы  әлемдік  ақпараттар  кеңестігіне 

шығу, әлемдегі озық технологияларды жаңалықтарды меңгеру, өмір ағымына ілесу. 

Білім алушыларға ана тілінің негізінде ағылшын тілін үйрету, олардың өз ойын ауызша және жазбаша 

дұрыс, еркін, келістіре баяндай білуіне дағдыландыру. Кітаптарды өздігінен пайдалана білу сияқты іскерлік 

дағдыларын  қалыптастыру  және  ғасырлар  бойы  жаңа  рухани  мәдениетімен,  білімімен  қаруландыру  және 

егемен еліміздің ұлттық мәдениетін, салт-дәстүрін шетел тілі арқылы таныту. Тіл арқылы өзге елдің мәдениетін, 

тарихын білуге болады. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев өз жолдауында Қазақстанның әлемдегі барынша дамыған 

және бәсекеге қабілетті елдердің қатарына кіру стратегиясын ұсынған болатын. 

Қорыта айтқанда: «Білекке сенер заманда-ешкімге есе бермедік. Білімге сенер заманда – қапы қалып 

жүрмейік » – деп Абылай хан айтып кеткендей, ертеңгі күннің болашағы бүгінгіден де нұрлы болуына ықпал 

етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш тек білімге ғана тән екенін естен шығармайық. 

Пайдаланған әдебиеттер 

1  Назарбаев  Н.Ә.  Қазақстан  халқының  әл-ауқатын  арттыру-  мемлекттік  саясаттың  басты  мақсаты.  Ел 

Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. 6 ақпан, 2008 жыл. 

2  Рысбаева  Г.К.  Шетел  тілін  білу-жас  ұрпақтың  бәсекеге  қабілеттігінің  кепілі  //  «Мектептегі  шет  тілі» 

журналы. 2012, № 3, -Б. 3-6. 

3 Кунанбаева С.С. Современное иноязычное образование: методологии и теории. -А.: 2005. – 262 с. 

4 ҚР 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы. – 2002 ж. 

5 Мектептегі шет тілі. №1. 2008, №5. 2010, №4. 2012. 

125

Андатпа. Берілген мақала Қазақстанда енгізіліп жатқан үштілділік мәселесін қарастырады. Бұл мәселе 

қазіргі  таңда  мемлекет  тарапынан  үлкен  қолдауға  ие.  Қазақстанның  геосаяси  жағдайына  байланысты 

болашақ ұрпақтың тілдерді меңгеруі – ұлтымызды әлемдік аренада жоғары деңгейде көрсетуге жол ашады. 

Аннотация.  В  данной  статье  рассматривается  проблема  внедрения  трехязычного  образования  в 

Казахстане.  Данный  вопрос  рассматривается  в  данное  время  правительством. Учитывая  геополитическое 

положение Казахстана, владение будущего поколения иностранными языками открывает дорогу в мир. 

Abstract. The subject of this article is trilingual education in Kazakhstan. This problem is actual today in 

Kazakhstan.  Considering  geopolitical  position  of  Kazakhstan,  foreign  languages  are  important  for  the  next 

generation. 

ИЗУЧЕНИЕ ЯЗЫКА «ЧУЖИХ» В УСЛОВИЯХ КОНФЛИКТА 

Г.Д. Оразбаева 

Государственный университет имени Шакарима, г.Семей, orazbaeva_gauhar@mail.ru 

Рецензент – Г.С. Кусаинова, к.ф.н., и.о. ассоциированного профессора, Государственный университет имени 

Шакарима города Семей 

«Межкультурная  осведомленность»  и  «межкультурная  компетенция»  являются  основными  вопросами 

дискуссий по современному иностранному языку в последнее время. Рассматривается связь между языком 

обучения  и  межкультурной  коммуникацией  посредством  исследования  языка  и  культуры  в  контексте 

конфликта. Опираясь на изучение языков, связанных межэтнической недоброжелательностью, необходимо 

выявить проблемы в разработанной теории языка и в преподавании культуры, представленные в контексте 

конфликта. Кроме того, обсуждается роль языкового образования в преодолении конфликта [1]. 

Изучение языка считается одним из ключевых вопросов для разработки межкультурного взаимопонимания. 

Совет  Европы  опубликовал  руководство  для  разработки  политики  языкового  образования,  в  котором 

говорится: «Иностранные языки способствуют повышению качества жизни, умножению личных контактов, 

доступа к другим культурным продуктам, личному развитию и достижениям. Для обществ, знание других 

языков, может послужить основой для мирного сосуществования, в то время как многоязычие может обогатить 

окружающий мир, а признание языка меньшинства и иностранных языков стать предпосылкой демократии. 

Овладение языком, таким образом, означает приобретение культурной компетентности и способности жить 

вместе с другими» [2]. 

Но что происходит, когда надо учить язык этнической группы, с которой есть определенный конфликт? 

Как  идеология  «своих»  и  «чужих»  влияет  на  изучение  языка  и  на  практику  преподавания  языка?  Чтобы 

ответить  на  эти  вопросы,  вначале  необходимо  проанализировать,  как  обучают  языку  «чужих».  Опираясь 

на  двуязычные  программы,  исследуется  роль  языкового  образования  в  межкультурной  коммуникации 

и  воспитании  в  духе  мира.  Предполагается,  что  более  детальное  изучение  особенностей  конкретного 

межнационального  и  идеологического  контекста  проливает  свет  на  вопросы  и  проблемы,  которые  часто 

остаются  нерассмотренными  в  теориях  языка,  и  что  эти  идеи  имеют  важное  значение  для  педагогов  и 

образовательных практик. 

Язык играет важную роль в развитии этнолингвистической идентичности (личности). Язык стал символом 

приверженности  соответствующей  «родине»  и  отличительным  признаком  от  группы  «других»  («чужих») 

[3].  Двуязычие,  которое  существует  в  некоторых  обществах,  может  измениться  в  условиях  дальнейшего 

ограничения контактов между двумя общинами. Инициатива преподавания «чужого» языка, как ожидается, 

внесет свой вклад в мирное сосуществование двух общин. В двух общинном государстве знание «чужого» языка 

для одной стороны, и для второй окажет огромную помощь для мирного и гармоничного сосуществования. 

Нужно учить и тот и другой язык и это лучший способ взаимопонимания [4]. 

Так, например, во время занятий по изучению «чужого» языка, учителя, должны представить позитивные 

представления  о  носителях  этого  языка.  Учителя  могут  столкнуться  с  негативными  комментариями,  что 

создает  значительные  осложнения  для  языкового  образования.  Если  стратегия,  которой  учитель  следует, 

это «разъединить язык от его носителей и его культурного контекста», он будет вынужден сосредоточить 

практически все свое учение на грамматике, лексике, фонетике, слушании и чтении упражнений, т.е. на языке 

как коде. Насколько это возможно, он будет избегать любых ссылок на носителей языка, ссылаясь на них 

только  минимум  раз,  и  в  основном  преподавание  языка  будет  ориентированным  на  грамматику.  Можно 

сделать вывод, что сложно выучить язык, не изучая его, если не жить с людьми, которые говорят на этом 

языке, и изучить язык быстрее возможно имея контакт с носителями данного языка [5]. 

Одновременно  с  изучением  языка  необходимо  и  обучение  культуре  страны  изучаемого  языка.  При 

обучении  культуре  содержание  урока  не  может  быть  ограничено  только  изучением  языка.  Исторические 

126

и  политические  коннотации  чужого  языка  могут  создать  значимые  осложнения  для  преподавателей 

иностранных языков. Отключение языка от его социального контекста и его преднамеренной реконструкции 

в качестве автономной абстрактной системы является весьма значимым. Прагматические, инструментальные 

цели изучения языка явно недостаточны. Целью языкового обучения выступает межкультурная коммуникация. 

Связи между языком, культурой и этнической идентичностью, очевидно, сложные, но есть много исследований в 

области прикладной лингвистики, социолингвистики и языковой антропологии, которые помогают разобраться 

в данной проблеме. Социально символическое значение языка изучено многими учеными, которые дали 

многочисленные подробные описания того, как язык может функционировать как характерная особенность в 

восприятии этнической идентичности. «Язык», существенно связан с «культурой» и «идентичностью» группы. 

Современные языковые программы вносят свой вклад в формирование национальной идентичности [6]. 

Преподавание  современного  иностранного  языка  (СИЯ)  не  получило  должного  внимания  со  стороны 

социолингвистов и лингвистических антропологов, а вместо этого, их исследования, как правило, опирались 

на теории и подходы языкового образования и образовательной прикладной лингвистики. За последние 20 

лет, наблюдается существенный сдвиг акцента с лингвистической структуры к культуре в теории СИЯ. Акцент 

смещается с языка на язык и культуру. Существует также растущее ощущение того, что языку нельзя учить 

без учета контекста, и «культура становится сутью преподавания языка», и это становится «особенно важной 

темой в настоящее время в языковых учебных дискуссиях». В рамках языкового образования в целом, это, 

конечно, связано первоначально с понятием «коммуникативной компетенции», а в последние годы в СИЯ, 

понятие «межкультурной коммуникативной компетенции» стало очень влиятельно, в частности, через работы 

М. Байрам и его коллег. 

Межкультурная  коммуникативная  компетентность  (МКК)  осмысляется  как  знания,  навыки  и  умения, 

необходимые  для  успешного  общения,  либо  между  носителями  и  не  носителями  языка  или  между  не-

носителями языка с использованием целевого языка в качестве общего кода. М. Байрам критикует методику СИЯ, 

направленную на модели «ближнего носителя языка», а вместо этого вводит идею «межкультурного носителя 

языка», определяемого как: тот, кто может управлять языковой компетенцией и имеет социолингвистическую 

осведомленность о взаимосвязи между языком и контекстом, кто может взаимодействовать через культурные 

границы, предвидеть недоразумения, вызванные различиями в ценностях, значениях и убеждениях. 

«Ключевой  характеристикой  межкультурной  компетентности  является  тот  факт,  что  она  готовит 

обучающегося  к  представлению  для  всех  культур,  а  не  только  той,  чей  язык  изучается.  Межкультурная 

компетентность  предусматривает,  что  обучающиеся,  будучи  осведомлены  о  различиях  в  поведении, 

представлениях и ценностях другой культурной группы, также начинают понимать культурные структуры, 

которые  порождают  эти  различия.  Развивая  межкультурную  компетентность,  обучающиеся  должны  быть 

в  состоянии  признать  существование  различных  способов  видения  мира,  чтобы  начать  отражать  на  их 

собственную культуру и осознать, что их собственный образ мышления не является ни единственным, ни 

обязательно лучшим вариантом. Изучение другого языка может способствовать пониманию людей и интересу 

к людям других культурных групп, будь то в своем обществе, в географически и политически родственных 

обществах, или в отдаленных и незнакомых обществах» [7]. 

Интеллектуальные  эффекты  межкультурной  коммуникации  один  из  ведущих  специалистов  в  области 

межкультурной компетенции британский профессор Майкл Байрам видит следующими: 

Аналитическая  компетенция -  понимание  верований,  ценностей,  практик,  парадоксов  другой  культуры 

и  общества -  включая  этническое,  политическое  понимание,  способность  установления  связей,  осознания 

условий  инакости.  Эмоциональная  компетенция  –  способность  раскрытия  (эмпатии)  к  разнообразным 

культурным опытам и влияниям, интерес и уважение к чужим культурам, ценностям, традициям, опытам – 

транснациональная межкультурная эмпатия. 

Креативная  компетенция  –  осуществление  синтеза  культур,  транснациональный  синтез,  видение 

альтернатив,  приемлемых  вариантов,  способность  использовать  различные  культурные  источники  для 

вдохновения.  Поведенческая  компетенция  –  не  только  владение  языком,  но  и  выступление  в  качестве 

переводчика, свободное использование межкультурных невербальных кодов (естественность), способность 

к  избеганию  коммуникативного  непонимания  при  различных  коммуникативных  стилях,  способность 

поддерживания межперсональных отношений, ответы на транснациональные вызовы, давление глобализации 

(унификация, миграция). 

Формирование  базы  МКК  по  М.  Байрам  и  его  коллег  включает  в  себя  формирование  позитивного 

отношения  к  «инаковости»,  способности  учиться  и  приобретать  новые  культурные  знания  как  «систему, 

которая  структурирует  культурную  самобытность,  внутри  которой  живут  носители  языка».  В  целом,  такие 

мероприятия  подчеркивают  важность  недопущения  «статичного»  представления  культуры.  Вместо  этого, 

предлагаются противоположные точки зрения «целевой культуры, используя подлинные тексты и вовлечения 

студентов в критические обсуждения материалов, учебников и ситуации, в которой они представлены, а также 

поощряется использование идей из культурологии и этнографии». Многие страны принимают межкультурную 

127

перспективу  в  преподавании  и  обучении  языка,  стремясь  расширить  изучение  СИЯ  за  пределами  его 

традиционной ориентации на грамматику и лексику. И, как уже было отмечено выше, изучение СИЯ также 

означает «служить основой для мирного сосуществования» [7]. 

Изучение языка «чужих» в условиях конфликта может встречаться между английским и языками коренных 

народов, и исследования в области преподавания английского языка показали некоторые закономерности. 

Есть  также  ситуации  неразрешимого  конфликта,  в  котором  изучение  языка  «чужих»  является  попыткой 

достижения примирения. И, чтобы дать более широкий смысл некоторым из этих возможностей изучения 

языка, стоит взглянуть на другие примирительные инициативы языка. Тем не менее, есть веские основания 

заявлять о том, что язык пересечения может внести свой вклад в развитие новых отношений в сообществе. 

Изучение  межкультурной  коммуникации  необходимо  для  эффективного  общения  с  представителями 

других  культур,  так  как  одного  владения  иностранным  языком  недостаточно.  Практика  общения  с 

представителями  других  культур  доказала,  что  даже  знание  иностранного  языка  на  высоком  уровне  не 

исключает непонимания и конфликтов с носителями «чужого» языка. Исходя из вышеизложенного можно 

сделать следующий вывод: требуется интегрированное обучение языку и особенностям культурной среды 

его носителей, то есть развитие межкультурной компетенции. 

жүктеу/скачать 23,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: