Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Пәннің оқу – әдістемелік кешені Басылым: бесінші ЕҰУ Ф 703-08-15. ПОӘК. Бесінші басылым
жылдамдығындай болады және оған химиялық кинетиканың негізгі постулаты
қолданылады;
б) күрделі реакцияның жалпы жылдамдығы ең баяу жүретін қарапайым
сатысының (шектеуші саты) жылдамдығымен анықталады, басқа сөзбен айтқанда,
ең баяу жүретін сатының жылдамдығы жалпы жылдамдыққа әсер етеді.
в) үшінші принцип – детальді тепе-теңдік принципі: егер күрделі реакция
қайтымды процесс болса, онда оның қарапайым сатыларының бәрінде химиялық
тепе-теңдік сақталады.
Физикалық химияда күрделі реакциялар кинетикасын қарастырғанда
химияның, физиканың және математиканың заңдарын сауатты түрде қолдана білу
қажет.
Қайтымды реакция Қайтымды реакция деп бір мезетте тура және кері бағытта өтетін реакцияны айтады.
Қайтымды реакциялар сыртқы жағдайларға (температура, қысым) күшті
тәуелді, температураның немесе қысымның әсерінен қайтымды реакцияның
бағыты өзгеруі мүмкін.
Қайтымды реакцияның жалпы жылдамдығы тура және кері бағыттың
жылдамдықтарының айырмасына тең болады.
Бірінші ретті қайтымды реакцияны қарастырайық:
мұндағы
және
тура және кері реакцияның жылдамдық константалары.
Бұл реакцияның жалпы жылдамдығы:
(1)
Тура және кері реакция үшін, реакция өтуінің тәуелсіздік принципін қолдана
отырып, химиялық кинетиканың негізгі постулатын жазайық:
; Енді
десек, онда болғанда
болады. Бұл мәндерді (1) теңдеуге қойсақ:
, мұнда
- А және В заттарының уақыт ішінде реакцияласқан мөлшері.
Жақшаны ашсақ, мынаны аламыз:
(2)
мұнда
;
(2) теңдеуді мына түрде жазсақ:
, бұл теңдеуді
интегралдасақ:
немесе
(3)
