Перкуссия и аускультация сердца

Специальный выпуск журнала «Медицина и экология», 2015 
         
 
 
 
 
 
          
105
МЕДИЦИНСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ — НОВЫЕ ГОРИЗОНТЫ
26 и 0 студентов соответственно (из 50 опрошенных), а после посещения УКЦ 25 и 11. До посещения УКЦ 
при аускультации сердца высокие баллы (9 и 10) не поучены студентами, а после посещения - УКЦ 42 и 39 
студентов получили высокие баллы. При измерении АД и пульса до посещения УКЦ получили 26 студентов, а 
после посещения высокие баллы 13 и 63 студента соответственно. 
По  результатам  анкетного  опроса  выявлено,  что  занятия  в  УКЦ  в  разной  степени  помогли  98  % 
студентам (49 из 50 опрошенных).
В таблице 3 представлены результаты ответов на вопрос: «Помогли ли Вам занятия в УКЦ?».
Таблица  3  Рандомизированные  результаты  анкетного  опроса  студентов  о  необходимости  занятий  
в учебном клиническом центре перед ОСКЭ. 
Помогли ли Вам 
занятия в УКЦ?
Очень 
помогли
Да, помогли
Немного 
помогли
Нет, не помогли
Не нужно 
проводить занятия 
в УКЦ
22,0%
25
46,0%
52
30,0%
34
0
2,0%
2
Как видно из таблицы 3, студентами на вопрос «Помогли ли Вам занятия в УКЦ?» получен убедительный 
положительный ответ в 68 % (т.е. 77 из опрошенных респондентов составляют более половины от общего 
числа (113) анкетированных студентов).  
Следует  отметить,  что  по  мнению  студентов  манекен  Харви  позволяет  хорошо  освоить  симптомы 
многих заболеваний сердца и легких и освоить практические навыки.
Таким образом, применение технических средств обучения (манекен Харви) в учебном процессе на 
кафедре  внутренних  болезней  наряду  с  другими  традиционными  формами  обучения  позволяет  повысить 
эффективность обучения студентов, помогает активизировать их познавательную деятельность студентов; 
усиливает интерес и мотивацию к обучению.
Выводы: 
1. Применение технических средств, в частности многофункционального манекена Харви (Harvey) в 
учебном процессе на кафедре внутренних болезней является эффективным инструментом, способствующим 
повышению качества и результативности обучения студентов.
2. Использование симулятора Харви (Harvey) в учебном процессе позволяет улучшить дидактическую 
обратную связь (студент – преподаватель), интегрировать учебное задание, ранжировать уровни сложности 
той или иной патологии, рассматривать различные клинические ситуации.
3.  Дебрифинг  способствует  повышению  эффективности  обучения  и  имеет  большое  практическое 
значение;
4.  Применение  манекена  Харви  оптимизирует  учебный  процесс,  наглядно  демонстрируя  улучшение 
успеваемости студентов в освоении теоретических знаний и практических навыков.
Список литературы
1. Белоусов А.В., Караяни А.Г. Методика формирования у слушателей и курсантов профессиональных умений 
и навыков на практическом занятий. / Белоусов А.В., Караяни А.Г.// Инновации в образовании науч.-практ. 
журн.  – 2006. - №2. – С. 127-134.
2. 
Корабач В. Н. Смотр-конкурс как метод активизации учебно-воспитательного процесса на военной кафедре 
/ В. Н. Корабач [и др.] // Журнал Гродненского государственного медицинского университета
. – 
2007, № 1. 
С. 229–230.
3. Меренцов Ю. И. Система подготовки военных кадров: состояние и пути совершенствования / Ю. И. Меренцов 
// Армия
. – 
2006
. – 
№ 1
. – 
С. 2–7.
4. 
Мурин Сьюзан Использование симуляторов в обучении: переломный момент /Сьюзан Мурин, Николас С. 
Столенверк 
// Виртуальные технологии в медицине науч.-практ. журн. – 2011. – №1(5) . – C. 7.–10.
5. Горшков М. Д. Обзор литературы по симуляционному обучению /М. Д. Горшков // Виртуальные технологии 
в медицине» науч.-практ. журн. – 2011. – №1 (5) . – С. 11–13.
6. Приказ Министерства Образования и Науки Республики Казахстан № 125 от 18.03.2008 «Об утверждении 
типовых  правил  проведения  текущего  контроля  успеваемости,  промежуточной  и  итоговой  аттестации 
обучающегося
». 
7. Приказ № 152 от 03. 2011 г. АО «Медицинского Университета Астана» «Положение о бально-рейтинговой 
буквенной системе».

106
 
 
 
 
 
 
                
Специальный выпуск журнала «Медицина и экология», 2015
МЕДИЦИНСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ — НОВЫЕ ГОРИЗОНТЫ
S. A. Baydurin, A. S. Idrisov, Z. K. Kystaubaeva, Sh. Sh. Kaziyeva, D. B. Blyalova, G. A. Abay 
EFFICIENCY OF USE OF MULTI-DUMMY HARVEY IN THE EDUCATIONAL PROCESS IN THE DEPARTMENT 
OF INTERNAL MEDICINE 
JSC «Astana Medical University», Astana
 
The authors of the article made the conclusion that the use of technical means, in particular multi-dummy Harvey in the 
educational process at the Department of Internal Medicine is an effective tool to help improve the quality and effectiveness of 
student learning. Using simulator Harvey in the learning process can improve the didactic feedback (student – teacher), to integrate 
the learning task to rank levels of difficulty of a particular disease, to consider various clinical situations.
Key words: multi-dummy Harvey, simulator, learning process, clinical situations
УДК 615.83
У. А. Байзак, Б. Байзакова
МЕДИЦИНАЛЫҚ БИОФИЗИКА – ИНСТРУМЕНТАЛДЫ ДИАГНОСТИКА  МЕН  
ФИЗИОТЕРАПИЯНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті, Түркістан қ., Қазақстан
Қазіргі замаңғы  дәрігерді  медициналық құрал жабдықтарсыз жеке қарау мүмкін емес, өйткені олар 
өзінің кәсіби қызметінде  түрлі диагностикалық және терапиялық  медициналық құралдарды қолданады.  Мы-
салы, дәрігер  диагностикалық құралдардың мәліметіне, клиникалық  лабораториядағы зерттеу  құралдары-
ның  нәтижесіне, пациент қашықта болған жағдайда телемедициналық мәліметтерге жүгінеді, ал емдеу ісінде 
ол  дәрі дәрмекпен қатар түрлі физикалық факторларға негізделген медициналық құралдар көмегімен емдеу 
жұмыстарын жүргізеді[1-4]. 
Осы  жағдайларды  ескеріп,  медициналық жоғары оқу орындарында болашақ дәрігерлерді дайындауда 
медициналық биофизика  пәнін оқытуға басты наза аудару керек, өйткені осы пән арқылы болашақ маман  
қазіргі  замаңғы  жоғары технологиялық  құралдармен жұмыс істеуге және оның толық мүмкіндігін пайдала-
нуға  мүмкіндік алады. 
Кез келген медициналық құрал белгілі бір физикалық  фактордың диагностикалық  немесе емдік қа-
сиетіне негізделген, олай болса, студенттерге  медицинада қолданылатын физикалық факторларлдың  не-
гізін ашып көрсету басты назардағы мәселе болмақ, бұл медициналық биофизика курсының басты міндеті. 
Олай болса, болашақ дәрігерлерді инструменталды диагностика мен физиотерпия  бойынша даярлауда мына 
мәселелерге көңіл бөлу қажеттілігі келіп шығады. Енді биофизикалық түсініктерді және оны оқытудың кейбір 
тұстарын    қарастырайық.  Сонымен,  физикалық  факторлар  (ФФ)  деп,    медициналық  техникалар  өндіретін 
диагностикалық және терапиялық мақсатта  қолданылатын, табиғаты физикалық  сипатта болатын құбылы-
стардың жиынтығын  атаймыз.  Физикалық факторлардың адам ағзасына әсерін  талдау, оны  қолдану туралы  
жүйелі түрде  қарастыру болашақ дәрігерлерді  дайындау барысында міндетті түрде  орындауға тиісті  педаго-
гикалық іс шаралар. Осы міндеттерді іске асырудың  жолы мен әдісін  көрсету үшін  физикалық факторлардың 
табиғаты  мен оның  биологиялық ортамен әсерлесу нәтижесінде  орын алатын құбылыстарды, оның  диагно-
стика мен емдеу  ісінде алатын орнын және медициналық  құралдарда  қалай қолдануды  талдайық. Өйткені 
мұндай мәліметтер инстументалды диагностика  мен физиотерапияның теориялық негізін құрайды. 
Алдымен аталған физикалық факторлардың  диагностика мен  емдеу мақсаттарында қолданудың фи-
зикалық тұрғыдан негізделуін қарастырайық. 
Болашақ дәрігерлерді  дайындау барысында оларға берілетін биофизикалық және оның  медицинада 
қолданудың бір көрінісі болып табылатын  медициналық техника туралы мәліметтермен  таныстыруды мына 
жүйемен  жүргізген  дұрыс:
- ФФ  физикалық сипаттамасы,
- ФФ  диагностика мен терапияда  қолданудың физикалық негіздемесі,
- ФФ  ортамен, биологиялық объектілермен, ағзамен әсерлесу нәтижесі
- Ағзадағы  ФФ  шамасын  тіркеу немесе оның әсерін  өлшеу жолдары
- ФФ  медицинада қолдану нәтижелері
- ФФ қолданылатын медициналық техникалар
- ФФ  оқыту  әдісі 
Физикалық қасиеттеріне сәйкес әртүрлі  физикалық факторлар денелермен әсерлесу нәтижесінде де-
неде жұтылады, шағыласады және  сынады, сонымен қатар  денелерді құрайтын  бөлшектермен әсерлесу 

Специальный выпуск журнала «Медицина и экология», 2015 
         
 
 
 
 
 
          
107
МЕДИЦИНСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ — НОВЫЕ ГОРИЗОНТЫ
нәтижесінде онда әр түрлі процесстер орын алады, яғни «физикалық фактор - биологиялық орта» жүйесінде 
байқалатын физикалық   құбылыстарды тіркеу арқылы  анықталған физикалық, физиологиялық, физика-хи-
миялық және т.б. мәліметтерді диагностикалық мақсата қолданады.  Мысалы, биологиялық денелердің тығы-
здығы әр түрлі қабаттарынан  шағылысқан ультрадыбыс толқындарды тіркеу, оның  таралу жылдамдығын 
өлшеу  арқылы    биологиялық  объектінің  физиологиялық  күйін    анықтауға  болады.  Сонымен  қатар  белгілі 
физикалық  құбылыстар  диагностикалық  мақсата    қолданылады.  Мысалы,  биологиялық  ортаның  электрлік 
жалпы кедергісі (импедансы) немесе оның биопотенциалының шамасы оның физиологиялық күйіне тікелей 
байланысты, олай болса  өлшенген  биопотенциал шамасы немесе импедансы  биологиялық  объектінің  физи-
ологиялық күйін сипаттауға толық  мүмкіндік береді. Реографтар мен электрокардиографтар осы құбылыстар 
негізінде жұмыс істейді.   Айнымалы  токтардың әсерімен  нерв  жүйесі  мен  бұлшық еттерді тітіркендіру нәти-
жесін тіркеу арқылы  олардың физиологиялық күйін  диагноздау  медицинада кең түрде қолданылатын әдіс 
(хронаксиметрия). Мұнда  импульсті  токтың  жиілігі, периоды, оның импульсінің  ұзақтығы мен тіктігі және т.б. 
физикалық  параметрлері  тіркеліп, олардың  сандық  шамалары арқылы қортынды жасалынады.  
Медицинада адамның ішкі  мүшелерін (өңеш, ас қазан, тік ішек, т.б.) тікелей көру арқылы диагноздау-
да қолданылатын эндоскопиялық  құралдар оптикалық құбылыс -  жарықтың  шағылуына негізделген болса, 
кей зертханалық құралдарда жарықтың ортада жұтылуы қолданылады. Мысалы бронхоскопия, гастроскопия, 
колоноскопия т.б. жарықтың  шағылуы, ал спектрофотометр, фотоколориметр, т.б. жарықтың  зерттелінетін 
денеде жұтылуы дәрежесі  пайдаланылады. 
Атомдық физиканың  құбылыстары мен заңдылықтары көптеген  медициналық  құралдардың  жұмыс 
істеу принциптерінің  негізі болып саналады.  Адам ағзасының белгілі бір мүшелерінде(өкпе, бауыр, қалқанша 
безі, т.б.)  жұтылған  рентген немесе онда жиналған радиоактивті  изотоптардың сәулелерін тіркеу арқылы 
оның  физиологиялық күйін толық сипаттауға болады.  Томография, ангиография, гамма-камера  т.б. диа-
гностикалық әдістерде рентген және радиоактивті сәулелердің адам ағзасында жұтылуы әсерінен  болатын 
құбылыстарды тіркеуге, суретке түсіруге  негізделген.      
Физикалық факторлардың  биологиялық жүйеге тигізетін терапиялық әсерін   «ағза - сыртқы орта» 
жүйесінің  біртұтастық  принципі және рефлекс құбылысын  басшылыққа  ала отырып қарастырған жөн. Кез 
келген тірі объекті  өзін  қоршаған ортадағы өзгерістерге икемделу арқылы  өзінің гомеостаз күйін сақтауға  
ұмтылады, бұл  тірі объектілер  үшін  бұлжымас заң болып табылатын процесс, ол  рефлекс құбылысы негізін-
де, күрделі бейімделу  реакциялары  арқылы   іске асырылады.  ФФ-лар  энергия, зат, информация түрінде  
күрделі физика-химиялық  тітіркендіргіштер арқылы  ағзаға   әсер етеді, ал оның  мұндай тітіркендіргіштерге 
беретін   жауабы  ФФ табиғатына, оның әсер ету уақытың  ұзақтығыны(дозасына), ағзаның  физиологиялық    
күйі  мен  ерекшеліктеріне  және  ондағы  патологиялық  процестердің  түрі  мен  сипатына  тікелей  байланысты 
болады [5, 27 б].  Міне осылар  ФФ-дың физиотерапиялық әсерлерінің  негізі себебі болып табылады, яғни 
ағзада орын алған патологиялық және саногенетикалық құбылыстарға  дифференциалды  әсер ету арқылы 
олардың  бұзылған, бұрмаланған  физиологиялық күйлерін қайта  қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Физи-
калық факторлардың  әсерлерінен ағзада  орын алатын құбылыстарды: физикалық, физика-химиялық және 
биологиялық  деген  сатылы түрде жүретін 3 кезең түрінде қарау қажет[5,28 б].  
Физикалық  кезеңінде    биологиялық  денеге  әсер  етуші  ФФ  энергиясы    биологиялық  жүйеге,  ұлпаға, 
жасушыға(клеткаға) және оны қоршаған ортаға беріледі және аталған ортада энергияның:
- жұтылуы, 
- шашырауы және
- шағылуы  орын алады. 
Осылардың  ішінен энергияның   жұтылған  бөлігі  ғана биологиялық  денеге  терапиялық  әсері  етеді. 
Адам  ұлпасы  аталған  энергияны   әр түрлі  жұтады. Мысалы, УЖЖ электр өрісін  диэлектриктік қасиеті жоға-
ры болатын ағзадағы сүйек, май  тәрізді  аймақтар  жақсы жұтса, микротолқынды диапазондағы ЭМ өрістерді  
су  мен  электролиттік  қаблеті  жоғары  болатын  ағзадағы  бұлшық  ет,  қан,  лимфа  тәрізді  аймақтар      жақсы  
жұтады. Сонымен қатар  ФФ әсері  оның  шамасына да тікелей байланысты болады, жұтылған УД әсері  оның  
қуаты  1- 2 Вт/см
2
 бастап  байқалады [5,29б; 6,149 б]. 
ФФ  ағзаға тигізетін терапевтік әсері оның денеге тереңдеп ену қаблетіне де байланысты. Кей  ФФ био-
логиялық ортаға бірнеше миллиметрге дейін еніп, теріде толығымен жұтылады, ал кейбірі  денені  толығымен 
«тесіп» өтеді.  Табиғатына сәйкес ФФ-дың  денеде жұтылу еркешеліктері әр түрлі болып келеді. Осы өзге-
шеліктер  ФФ биологиялық денелерге тигізетін физотерапевтік әсерлерінің  негізін құрайды.
Келесі физика-химиялық кезеңінде, денеде жұтылған ФФ  энергиясының  әсерінен: 
- биологиялық денеде жылудың бөлінуі,   
- рН  өзгеруі,
- жасуша мен ұлпадардағы иондардың өз ара қатынасы мен концентрациясының өзгеруі,
- еркін радикалдардың пайда болуы,
- белоктардың   құрылымдық өзгерістерге ұшырауы,
- су молекулаларының физика-химиялық қасиетерінң өзгеруі,
- поляризациялық әсерлер,
- жасушалардың  электрлік  қасиеттерінің өзгеруі,

108
 
 
 
 
 
 
                
Специальный выпуск журнала «Медицина и экология», 2015
МЕДИЦИНСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ — НОВЫЕ ГОРИЗОНТЫ
- биологиялық белсенді заттардың(простагландиндер, цитокиндер, азот тотығы және т.б.)  пайда бо-
луы тәрізді бірінші реттік  физикалық  әсерлер  байқалады және  физика-химиялық процестер жүреді.  
Сонымен  ФФ әсері  нәтижесінде денеде метаболикалық реакцияларға қатысатын физика-химиялық 
формадағы әр түрлі заттар түзеледі немесе ағзадағы  физиологиялық, не патологиялық процестердің жүруіне  
әсер ететін  физика-химиялық  өзгерістер  орын  алады. Жалпы  қорыта айтқанда, бұл кезеңде физикалық 
факторлардың  энергиясының  өзгеруі нәтижесінде  орын алатын физика - химиялық өзгерістер   биологиялық  
жүйенің  өзгерістерін  туғызатын  құбылыстарға  алып келеді. Егер  ФФ тері, тері асты қабаттарға, бұлшық 
еттерге әсер етсе, онда денеде жүретін  физика-химиялық өзгерістер, яғни физиотерапиялық  емдік әсерлер   
сол аймаққа  ғана әсер етіп жергілікті сипатта  болады. Егер ФФ  адам ағзасының  эндокриндік мүшелеріне 
әсер етсе, онда  олардың емдік әсерлері гуморалдық  түрде байқалады. ФФ-ның  нерв жүйелерінде (рецеп-
торлар,  нерв  талшықтары,  ми  құрылымы)  жұтылуы  нәтижесінде  байқалатын    физика-химиялық  өзгерістер 
әсерінен ағзада сенсорлық физиологиялық заңдылықтар  бойынша  рефлекторлық реациялар  жүреді [6]. 
Ағзаның  жергілікті  аймақтарында байқалатын өзгерістер нәтижесінде ұлпаның күйі жаңа деңгейлерге 
көтеріледі, яғни олардағы  кесел себебінен  нашарлаған немесе бұзылған   ағзаның  сақтандыру  қабілеті  
қайта орнына келтіріледі. Осындай құбылыстардың  рецепторларда, нерв-тамыр түйіндері мен перифериялық 
нервтерде   орын алуы нәтижесінде  ағзада  реакциялар жүреді. Осындай процестер ағзадағы патологиялық 
ошақтарда күшті  байқалады, бұл   ФФ-дың емдік  қасиетінің  негізі көрінісі [6]. 
Сонымен  табиғаты әр түрлі ФФ  биологиялық жүйелерге тигізетін емдік әсерлерін оқып үйрену  бірін-
шіден болашақ дәрігерлерді дайындауда  негізгі теориялық мәлімет  көзі болса, екіншіден мұндай мәліметтер 
болашақ дәрігерлерге ФФ-дың әсерінің  олардың  табиғатына  тікелей байланыстылығын көрсетеді, ал мұндай 
мәліметтер  медициналық    биофизика  пәнінде  толық  қарастырылмаған,  үшіншіден    болашақ  дәрігерлердің  
медициналық құралдарды  таңдауына және оларды қолдануына негіз болатын теориялық және  практикалық  
мәліметтер  көзі  болып  табылады. 
Қолданылған  әдебиеттер тізімі
1. Байзак У., Дайырбеков О. Болашақ дәрігерлерді кәсіби дайындауда медициналық техникаларды қолдану-
дың педагогикалық технологиясы. --Алматы: Эверо. 2011.-304б.
2. Gail B. Medical Device Technologies: A Systems Based Overview Using Engineering Standards. Academic Press 
Series in Biomedical Engineering. 2011
3. John G. Webster  Medical Instrumentation Application and Design 4
th 
ed., 2009. -P.127-136
4. I.Herman. Physics of the Human Body. Springer-Veriag Berlin Heidelberg. 2009. 992 p. 
5. Ушаков А.А. Практическая физиотерапия. М.: ООО «Мед.информ. агентство». 2009, - 608 с. 
6. Улащик С., Лукомский И. Общая физиотерапия. –Минск: Книжный дом. 2011, -512 с.
УДК 378.14.016
У. А. Байзак, Б. Байзакова
СТУДЕНТТІҢ ЖАТТАП АЛУЫНА КЕЛМЕЙТІН, ЕСТЕ САҚТАУЫНА ҚИЫН ТЕСТ ЖАСАУДЫҢ 
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті, Түркістан қ. Қазақстан
Қазақстан  Республикасында  студенттер  мен  оқушылардың  білім  деңгейін,  оны  меңгеруін  т.б.  көрсет-
кіштерді      тест    тапсырмалары  арқылы    анықтау  кең  тарған  педагогикалық  әдіс.    Тест  жүйесін    білім  беру 
процесіне  ендіру  күрделі  педагогикалық  проблемалар  қатарына  жатады.    В.С.Аванесов    өзінің  «Теоретиче-
ские основы разработки заданий в тестовой форме» атты еңбегінде тест тапсырмаларын  дайындауды  үлкен  
шығармашылық өнерге балайды және тест тапсырмаларын 5 түрде   дайындаудың  технологиясын  ұсынған [1]. 
Қазіргі кезеңде осы ұсынылған әдістердің ішінен білім беру саласында  ең көп қолданылатыны «5 жау-
апты тапсырма»  немесе «5 жауаптың бірін таңда» технологиясы   бойынша  дайындалатын тест болып отыр,  
мұндай  тест тапсырмалары  жоғары оқу орындарында, орта мектептерде, Ұлттық Біріңғай Тест орталығында, 
т.б.  кеңінен  қолданылуда.  Менің  ойымша,  мұндай  әдіспен  дайындалған  тест  тапсырмалары  студенттердің, 
орта мектеп оқушыларының білім деңгейін анықтай алмайды, мұндай тест көпшіліктің ішінен білім деңгейі 
алдын ала белгіленген межеге сәйкес келетін студентерді, оқушыларды анықтайды. 
Жалпы тесті қолдану арқылы біз студенттің  белгілі тақырыпты, тарауды немесе  пәнді:
- жүйелі түрде, толық  меңгеру  дәрежесін,
- тапсырмаларды орындауы барысындағы  студенттің   логикалық ойлау қаблетін, 
- оны  іске асырудағы  іс әрекетін, 

Специальный выпуск журнала «Медицина и экология», 2015 
         
 
 
 
 
 
          
109
МЕДИЦИНСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ — НОВЫЕ ГОРИЗОНТЫ
- меңгерген  теориялық білімі мен  практикалық  дағдыларын және әдістерін  пайдала алуын  бағалай-
мыз.  
Әзірше «5 жауаптың бірін таңда» технологиясы бойынша дайындалған  тест тапсырмалары  арқылы 
мұндай көрсеткіштерді  жүйелі түрде  анықтау  мүмкін  болмай отыр. Біздің зерттеулеріміз аталған  кемшілік-
тердің  пайда болуының ең басты себебі ретінде  тесті  дайындау  технологиясы екендігін  анықтады, яғни 
аталған кемшіліктерден арылу үшін  тест тапсырмаларын дайындауды өзгертіп жаңа технологиялық іс әре-
кеттерге көшу қажет[2-3].  
Тест қабылдау кезінде кездесетін кейбір кемшіліктердің пайда болу механизмін  қарастырайық және 
оларды    жою    жолдарын    көрсетейік.  Жоғары  оқу  орыны  немесе  орта  мектеп  оқытушысының    студенттің 
немесе мектеп оқушысының білімін ауызша бағалауын қарастырайық. Студенттің немесе оқушының берілген 
тапсырманы немесе тақырыпты меңгергенін анықтау үшін оқытушы оған белгілі жүйемен сұрақтар  қояды. 
Мысалы, тақырыпта қаралатын құбылыстың  теориялық негізін, одан  туындайтын    заңдылықтар  мен  оны 
сипаттайтын  өрнектерді  және оларды қолдануды, т.б. Осы мәліметтерге толығымен жауап алынған соң  ғана 
оқытушы  студенттің   берген жауабына сәйкес білімін бағалайды. Ал тест қабылдауда білімнің осындай жүй-
елілік принципі сақталмай отыр. Оның бірнеше себептері бар: 
- тақырып бойынша белгілі бір жүйемен  құрастырылған  тест сұрақтары жеке-жеке варианттарға бөлі-
неді, ал компьютер ол тапсырмаларды  араластырып, тест тапсыратын студентке(оқушыға) оның бір немесе 
бірнеше сұрағын ғана ұсынады, студенттің(оқушының) берген жауабы толық болмағандықтан оның   тақы-
рыпты  қаншалықты терең  меңгергенін  анықтай алмаймыз. Қазіргі  тест дайындау технологиясы  берілген 
жауаптың  жүйелілігін қамтамасыз  ете  алмайды.
- осы кезге дейін  тест қабылдауда  шешімін таппай келе жатқан тағы бір күрделі мәселе студенттің  
тест  тапсырмасын  орындауда  қолданған    теориялық    мәліметтері  мен  практикалық    іс  әрекетінің  арасын-
дағы байланыстың бар жоқтығын немесе оны қолдану деңгейін анықтау, яғни студенттің(оқушының) берілген 
тапсырманы  орындаудағы  логикалық  іс  әрекетін  тест    тапсырмалары  арқылы  анықтаудың    мүмкін  болмай  
отырғандығы. Мысалы, талапкер тест тапсырмасында берілген  есептің  жауабын    дәл  анықтады делік, осы 
шаманы анықтауда ол қандай теориялық мәліметтерге немесе заңдылықтарға  сүйенді және қандай прак-
тикалық іс әрекет жасады, қазіргі  қолданыстағы тест тапсырмалары  арқылы оны бақылау немесе  анықтау 
мүмкін емес. 
- тест  тапсырмаларының  жауабын  кездейсоқ  дәл анықтаудың  мүмкіндігі жоғары, ол 20 пайызға тең. 
Бұл  100  сұрақтың  20-нің  жауабын  кездейсоқ  дәл  анықтай алауы мүмкін деген сөз.
- тест  тапсырмаларын дайындауда кездесетін күрделі проблемалардың бірі ретінде гуманитарлық пән-
дер (философия, социология, тарих, т.б.) бойынша  тест сұрақтарын  құрудың қиындығын атауға болады.  Бұл  
пәндердің  сұрақтарына  жауаптарды  бір  сөз немесе қысқаша  сөйлем түрінде тұжырымдау   қиын.  Соның  
әсерінен    тақырыптағы  негізгі ой  бір тест сұрағына симайды, оны бөлшектеуге тура келеді, соның әсері-
нен бір теориялық тұжырым бірнеше тест түрінде дайындалады, өз кезегінде бұл тапсырмаларды компьютер 
жеке–жеке тараптып жібереді, нәтижесінде студент жауабы толық болмай, оның аталған теориялық тұжы-
рымды қаншалықты меңгергенін эпизодтық жауаптар арқылы анықтау қиындық келтіреді.  
Тест жасаудың біз ұсынып отырған жаңа әдісі бұл проблемаларды  жеңіл  шешуге,  сол арқылы  қой-
ылатын сұрақтарды және оған берілетін  жауаптарды  жүйелі түрде  ұйымдастыруға толық мүмкіндік береді.   
Ұсынып отырылған  жаңа әдіс - сатылы тест деп аталынады.  Ол  оқытушының студенттен(оқушыдан) 
сабақ сұрағаны тәріздес, тест сұрақтары бір бірімен тығыз байланысқан сатылар (блоктар) түрінде ұсыныла-
ды, соған сәйкес жауаптары да сатылы болып келеді  және  бір тест тапсырмасына (сұрағына)  бір тақырыпты 
толығымен    сиғызуға    мүмкіндік  береді.  Осылайша    студенттің(оқушының)    тақырыпты  толық  меңгергенін  
анықтауға  қол жеткіземіз. Тест сұрағының  бірінші сатысындағы жауаптары (дұрысы да, қатесі де) осы  тақы-
рыппен байланысқан, қарастырылып отырған құбылысты талдауды одан ары жалғастыратын келесі сұрақпен 
аяқталады, ал оның  жауаптары (дұрысы да, қатесе де) екінші сатыда орналасады, ол өз кезегінде тақырып-
тағы құбылысты нақтылайтын келесі сұрақпен аяқталады, ал оның жауабы келесі сатыда орналасады, ол да 
сұрақпен аяқталады, осылайша сатылап «жауап – сұрақ» түрінде  тақырып  толығымен  қамтылады. 
Студент  әр сатыдағы дұрыс жауаптарды бір біріне тіркей отырып   қойылған  сұрақты  толық  қанағат-
тандыратын  жауапты  құрастырады. Тестің  дұрыс жауабы тек жалғыз ғана болады және оны дәл анықтау 
тақырыпты  толығымен  меңгерген  студенттің    ғана  қолынан  келеді.  Мұндай  тесте  алдын  ала  дайын  жауап 
шаблоны берілмейді, студент  тест тапсырмасына жауапты өзі құрастырады. Егер студент, бір сатыдағы тест 
сұрағына қате, ал сатыдағыларына  дұрыс  жауап берсе, жауап  саналмайды, өйткені ол тақырыпты толық 
меңгермеген болып саналады.  
Сонымен қатар  бұл әдіс,  тест  сұрағының  күрделілігіне (қиындығына) байланысты оны сан түрінде  
сипаттайтауға мүмкіндік береді. Ол сатылар (блоктар)  санына тікелей байланысты болады, саты саны көбей-
ген сайын  дұрыс жауапты құру да  қиындай береді. Тест қиындығы  «n» деген  шамаман сипатталады.  Егер  
n=1 болса, онда  тест  жауабы  бірақ сатыдан  түратын    жауаптардан  құралады, оған дәстүрлі «5 жауаптың 
бірін таңда» технологиясы бойынша  құрылған тест жатады, егер  n=2немесе n=3 болса, онда тест жауабы  2  
немесе 3 сатыдан  түратын  жауаптардан   құралады. 
Көп сатылы тестің  негізгі  артықшылықтары:

110
 
 
 
 
 
 
                
Специальный выпуск журнала «Медицина и экология», 2015
МЕДИЦИНСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ — НОВЫЕ ГОРИЗОНТЫ
- тақырыпты толық меңгерген студент қана тест сұрақтарына  дұрыс жауап береді.
- бүкіл тақырыпты бір тест тапсырмасына сиғызуға  болады,
- тест нәтижесі арқылы студенттің  тақырыпты қаншалықты терең меңгергенін анықтауға болады,
- тест тапсырмасын  орындаудағы  студенттің іс әрекетін, логикалық ойлау қабілетін  бақылауға мүм-
кіндік береді,
- тест сұрақтарын  дайындауға «көнбейтін»  қиын пәндер бойынша тест тапсырмаларын  дайындауды  
жеңілдетеді,
- студент тест жауабын өзі құрастырады
- тест тапсырмасының жауабын кездейсоқ  анықтау көрсеткіші өте төмен. 
Тест жасаудың осыған ұқсас түрлері де кездеседі, оған атақты тестолог В.С.Аванесовтың  тізбекті тест  
жасау әдісін келтіруге болады, бірақ  мұндай тест  тізбектері бір бірімен қатаң байланыспаған, соның әсерінен 
тізбектегі  бір-екі сұрақтарға  қате  берілген жауапқа қарамастан қортынды  баға  оң нәтижелі  болуы мүмкін 
[4,103-108 с].    Енді тест жасаудың жаңа сатылы әдісінің  қолднауды көрсетейік.  Мысал ретінде  медициналық 
биофизика  пәнінен ЭКГ туралы тақырыптың бір бөлігін алайық және студенттің берілген тақырыпты меңгеру 
көрсеткіші ретінде мәтінде асты сызылған мәліметтерді  білсе жеткілікті деп санайық.
......Электрокардиография  жүрек бұлшық  еттерiнiң қозуы кезiнде пайда болатын  биопотенциалды  
тіркеуге арналған  зерттеу әдiстерiнiң  бiрi. Оның  теориялық негізін  В.Эйнтховен  салған, ол жүректі  мо-
менті Р болатын  электрлiк диполь  ретінде  қарастырылған және ол уақыт бойынша өз осінен бұрылып, 
кеңістіктегі орналасуын өзгертеді деп  санаған.  Эйнтховен  осы «диполь- жүректі»  қабырғалары  «оң қол 
- сол қол - сол аяқ»  сәйкес келетін үшбұрыштың ортасында орналасқан деп санауды  ұсынған. Осындай   
диполдың уақытқа байланысты  өз осінен бұрылуы нәтижесінде  оның диполдық моменті Р-ның үшбұрыш 
қабырғаларына  түсіретін  проекциясы  жоғарыда  аталған  нүктелер  арасындағы  потенциал  айырымына 
тең, ол өз кезегінде жүрек потенциалын сипаттайды, оны электрокардиограмма деп атайды. Шын мәнін-
де ЭКГ жүрек  биопотенциалының уақытқа   байланысты өзгерісінің графигі u=f(t)...... 
Осы  мәтін бойынша дайындалған, 6 сатыдан тұратын  тест мына түрде болады:
Электрокардиография- ...

Специальный выпуск журнала «Медицина и экология», 2015 
         
 
 
 
 
 
          
111
МЕДИЦИНСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ — НОВЫЕ ГОРИЗОНТЫ
Тест тапсырмасының  толық жауабы:  В, 1, с), 01), α), ІІ (дұрыс жауапаттар курсивпен көрсетілген). 
Бұл  жауап қалайша құралды ? Жоғарыда айтылған  тәртіпке  сәйкес берілген  тест сұрағының  бірінші са-
тыдағы дұрыс жауабы   «В» болсын, ал осы жауаптың   жалғасы түрінде берілген  сұрақтың  дұрыс жауабын  
екінші  сатыдан  іздейміз,  ондағы  жауаптардың    арасынан  «В»  жауапты  толықтыратын        тек    «1»  жауап,  
осындай  әдіспен  үшінші  сатыдан-  с),  төртінші  сатыдан - 01), осы әдіспен басқа сатылардағы  жауаптарды  
анықтаймыз.  Осылайша  тапсырманың  толық  жауабы  анықталады.  Жауаптардың    мұнан  басқа    вариантта-
рының  барлығы  қате немесе толық болмау себепті саналмайды. Берілген  жауаптар белгілі  жүйе бойынша 
құралғандықтан студенттің берілген тақырыпты толық  меңгергенін байқауға болады және  жауаптың  өте көп   
вариантының болуы оның  кездейсоқ  анықталмағанына  кепіл. 
Тест  жасаудың дәстүрлі әдістері арқылы студенттің  берілген  есепті шығару әдісін немесе практика-
лық тапсырмаларды орындаудағы қолданған іс әрeкетін бақылау мүмкін болмайтын, ал жаңа әдіс бізге ондай 
мүмкіндік береді. Осы айтылған ойды  тест жасауда қалай  қолдануға болатындығын көрсетейік. 
Тест сұрағы   төменде  берілген  есеп түрінде болсын делік: Массасы m = 60 кг  дене  Е=3 Дж  радио-
активті сәуле жұтсын.  Жұтылу  дозасының мөлшерін  анықта ?
Есеп шартына сәйкес, тест жасаудың сатылы әдісімен  құрылған тест тапсырмасы мына түрде беріледі. 
Жұтылу дозасы…..
Дұрыс жауабы: А, 1,N және α.   Тапсырма  төрт сатылы n=4, студент  тек жұтылу дозасының сан мәнін 
ғана анықтап қойған жоқ, сонымен қатар  ол  шаманы  қандай  физикалық өрнекпен  анықтағанын және оның 
қандай физикалық шама екендігін де көрсетті. Осы  іс әрекет арқылы студенттің  теориялық  мәліметті  саналы 
түрде практикада  қолдана  алатындығына көз жеткіземіз.  
Берілген  мысалда    жауаптар    вариантарының  өте  көп  болуы  себепті,  оның  дәл  жауабын  кездейсоқ 
анықтау ықтималдығы өте аз.  
Біздің  ойымызша  тест тапсырмалары 2-3 сатылы болғаны дұрыс, ал көп сатылы тестке жауап беру  
күрделі  болатынын  ескеріп,  оларды    элитарлы  оқу  орындарына  түсетін  талапкерлерге,  сонымен  қатар    
магистранттарды, доктортантарды немесе мемлекеттік қызметкерлерді іріктеуде қолданған  жөн.
Тест қиындығына байланысты әр дұрыс жауап құны әр түрлі болуын қарастырған жөн. Мысалы, дәстүрлі  
«5 жауаптың  1 дұрыс» (n =1) тестің әр дұрыс жауабы үшін 0,5 бал деп есептелсе, онда жаңа әдіспен сатылы 
түрде құрастырылған, қиындығы n =2 тең  тестің әр дұрыс жауабы 1,0 балл болсын, ал  n =4  болса онда әр 
дұрыс жауап  үшін талапкерге 2,0 балл  берген жөн сияқты.
Қолданылған әдебиеттер
1. Аванесов В.С. Теоретические основы разработки заданий в тестовой форме. М.:Мос.текст.акад. им.Косы-
гиан. 1996
2. Байзаков У.А. Новая технология составления тестовых задании по методу   Байзакова:  многоступенчатый 
тест. // Вопросы тестирования в образовании  (РФ). 2004, № 10. –С.35-41
3.  Байзак  У.А.,  Байзакова  Б.  Медициналық    тақырыптар    бойынша    тест  жасаудың  жаңа  технологиясы. 
«С.Ж.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ медициналық білім беру үлгісін жүзеге асырудағы тәжибесі»  халықара-
лық ғылыми-тәжрибелік конфренция.  60-69 б.,  25-26 мамыр 2012 ж. Алматы қ.
4. Аванесов В.С. Композиция тестовых заданий.-М.:Центр  тестирования. 2002

112
 
 
 
 
 
 
                
Специальный выпуск журнала «Медицина и экология», 2015
МЕДИЦИНСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ — НОВЫЕ ГОРИЗОНТЫ
УДК 616.831
Ш. Б. Баттакова, Г. А. Миянова, С. Н. Козлова, А. Р.
 
Тусупбаева 
КОГНИТИВНЫЕ НАРУШЕНИЯ ПРИ ДИСЦИРКУЛЯТОРНОЙ ЭНЦЕФАЛОПАТИИ 
У НАСЕЛЕНИЯ ПРИАРАЛЬЯ (НА ПРИМЕРЕ ПОСЕЛКА АЙТЕКЕ БИ) 
РГКП «Национальный Центр гигиены труда и профессиональных заболеваний» МЗ и СР РК, г.Караганда
Введение. 
В последние годы в Казахстане много внимания уделяется Приаралью. 
В настоящее время 
чрезвычайно  широко  распространены  во  всех  экономически  развитых  странах  мира  цереброваскулярные 
заболевания, которые относятся к «болезням цивилизации». Особое внимание, как ученых, так и работников 
здравоохранения, привлекают проблемы качества состояния психического здоровья населения в экологически 
неблагополучных регионах Казахстана. 
 Исследованиями ведущих ученых стран СНГ доказано негативное 
воздействие загрязнения окружающей среды на здоровье различных групп населения [1, 2, 3]. 
Социальные условия, информационные и интеллектуальные перегрузки вызывают у горожан психи-
ческую усталость, эмоциональные стрессы. Стресс может служить патогенетической основой невротических, 
сердечно-сосудистых, эндокринных и других заболеваний, количество которых в последнее время непрерыв-
но возрастает. Все большее распространение среди городских жителей получает социально-психологическая 
напряженность, связанная со снижением социальной, экономической и экологической безопасности [4, 5, 6].
В настоящее время повышение качества диагностики и эффективности лечения цереброваскулярных 
заболеваний привело к увеличению в популяции числа пациентов с хронической прогрессирующей недоста-
точности мозгового кровообращения. Данная патология рассматривается как один из факторов риска разви-
тия когнитивных и эмоциональных нарушений.
Все вышесказанное обосновывает необходимость принятия мер для диагностики и улучшения здоровья 
населения, особенно в местностях с повышенной загрязненностью окружающей среды, в частности населе-
ния п. Айтеке би 
Цель  работы:  изучение  особенностей  когнитивного  статуса  и  эмоционального  профиля  при 
дисциркуляторной энцефалопатии у жителей п. Айтеке би. 
Материалы и методы исследования:
Всего было обследовано в п. Айтеке би 530 человек, 232 мужчин и 298 женщин. Были использованы 
стандартные, адаптированные в научных психологических  лабораториях тесты психоневрологического  ин-
ститута им. Бехтерева г. Санкт - Петербург. В комплекс вошли психологические тесты, оценивающие объем 
внимания, виды памяти, определение агрессии, депрессии, шкала личностной, реактивной тревожности.
Применялось  электрофизиологическое  оборудование,  включающее  автоматизированный  комплекс 
«Варикард», фирмы «Рамена». 
Диагностика  дисциркуляторной  энцефалопатии  (ДЭ)  включала:  сбор  анамнеза  заболевания,  осмотр 
клинико-неврологического  статуса,  исследование  психического  здоровья  населения  с  использованием 
нейропсихических  опросников,  инструментальные  электрофизиологические  исследования  (ультразвуковое 
дуплексное сканирование брахиоцефального ствола (УЗДС), транскраниальная допплерография сосудов шеи 
и головного мозга (УЗДГ) для определения наличия атеросклеротических бляшек, стеноза внутренних сонных 
артерий и позвоночной артерии).
Полученные результаты статистически обработаны по программе электронных таблиц EXCEL в системе 
WINDOWS. Статистическая, геометрическая и спектральная обработка кардиоинтервалограмм осуществлялась 
по программе ИСКИМ-6.
Результаты исследования и их обсуждение.
По  результатам  клинико-неврологических  и  параклинических  исследований  населения  п.Айтеке  би 
среди  обследованных  530  человек  было  выявлено  249  (47%)  здоровых,  из  них  121  (22,8%)  мужчин,  128 
(24,2%) женщин. Остальные 281 (53%) расценены как больные, из них мужчин 111(21%), женщин 170 (32%) 
с ДЭ различной стадии.
Среди обследованных больных с ДЭ у подавляющего большинства (71%) случаев имелось сочетание 
атеросклероза и артериальной гипертонии. Около 57% больных имели стенозирующий атеросклероз.
У  мужчин  частота  атеросклеротического  поражения  брахиоцефальных  артерий  при  ДЭ  I  стадии 
составило 63%, при ДЭ II стадии более 91%. Это свидетельствует о том, что атеросклероз является одним 
из важнейших факторов для развития ДЭ. Следует отметить, что стенозирование церебральных артерий при 
ДЭ I стадии у мужчин составила 23%, при ДЭ II стадии более 63%. Рост частоты стенозов зависит от тяжести 
заболевания. Следовательно, стенозирование БЦА ухудшает течение ДЭ, поэтому можно говорить о том, что 
стеноз БЦА является одним из ключевых факторов в развитии ДЭ. 
Артериальная гипертензия (АГ) разной степени наблюдалась у большинства больных. При этом тяжесть 
АГ и ДЭ стойко коррелировала. У мужчин тяжесть АГ прямым образом зависела от стадии ДЭ, что особенно 
это было выявлено при переходе ДЭ I стадии на II стадию. Таким образом, в прогрессировании ДЭ одним из 
важнейших факторов являлась АГ 3-й степени (75%). Аналогичная ситуация наблюдалась у женщин. 
Таким образом, полученные данные свидетельствуют о преобладающей роли церебрального кровотока 
как ключевого фактора в развитии ДЭ.

Специальный выпуск журнала «Медицина и экология», 2015 
         
 
 
 
 
 
          
113
МЕДИЦИНСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ — НОВЫЕ ГОРИЗОНТЫ
Результаты исследования когнитивного и эмоционального статуса:
В настоящее время наряду с церебральным атеросклерозом и артериальной гипертензии когнитивные 
расстройства  рассматриваются,  как  один  из  факторов  риска  в  прогрессировании  цереброваскулярных 
заболеваний.  Это  определяет  актуальность  диагностики  когнитивных  и  эмоциональных  расстройств  при 
цереброваскулярных заболеваниях. 
При  определении  кратковременной  памяти  на  слова  у  мужчин  с  ДЭ  I  стадии  средняя  величина 
(Ме)
 
составила  0,7  (минимум  0,4),  долговременная  память  на  слова  (ДПс)  –  0,3  (02).  При  ДЭ  II  стадии 
средние величины (Ме) кратковременной и долговременной памяти на числа составили 0,6 (0,4) и 0,2 (0) 
соответственно.  Аналогичная  ситуация  наблюдалась  у  женщин,  где  средняя  величина  кратковременной  и 
долговременной памяти на слова с ДЭ I стадии составили 0,5 (0,4) и 0,4 (0,3) соответственно, а на числа 
средние величины кратковременной и долговременной памяти составили 0,5 (0,4) и 0,4 (0,3) соответственно. 
У женщин с ДЭ II стадии средние величины кратковременной и долговременной памяти на числа составили 
0,4 (0,2) и 0,3 (0,2) соответственно. Средняя величина кратковременной (0,4 - 0,3) и долговременной памяти 
на слова (0,5 - 0,2) были менее выраженные, что свидетельствует о низком уровне умственной работоспособ-
ности у мужчин и у женщин. 
Тесты на объем внимания у мужчин при ДЭ I стадии средняя величена (Ме) составила 11,0 б (минимум- 
7,0), при ДЭ II стадии – 4,5 (минимум- 3).
У женщин отличия были более выраженными во всех двух стадиях ДЭ и достоверно отмечались (р<002). 
Следовательно, состояние памяти и объем внимания равномерно падали с нарастанием тяжести заболевания.
Оценка психологического состояния жителей п. Айтеке-би по шкале Спилберга выявила преобладание 
высокой  личностной  тревожности  у  мужчин,  которая  составила  55%,  при  этом  умеренная  тревожность 
составила  29%,  низкая  16%,  а  у  женщин  преобладали  высокая  (39%)  и  умеренная  (34%)  личностная 
тревожность. 
Проведенное  исследование  психологического  здоровья  у  женщин  по  шкале  Спилберга  выявили 
высокие показатели личностной тревожности. 
Таким образом, изменение когнитивной и эмоциональной сферы при дисциркуляторной энцефалопатии 
определяют клинические проявления и тяжесть течения церебовакулярных заболеваний.
Вывод:
1.Ведущую роль в развитии дисциркуляторной энцефалопатии занимают стенозирующий атеросклероз 
брахиоцефальных  сосудов  и  артериальная  гипертензия,  они  же  могут  быть  диагностическими  критериями 
прогрессирования дисциркуляторной энцефалопатии.
2.  Дисциркуляторная  энцефалопатя  II  стадии  протекала  наиболее  выраженными  когнитивными 
и  эмоциональными  расстройствами,  которые  определяли  выраженность  клинических  проявлений  и  этапы 
прогрессирования основного заболевания. 
Список литературы
1.  Аблазим  Абдигабит.  Медико-социальная  оценка  здоровья  населения  сельских  районов  в  низовьях  р. 
Сырдарьи // Проблемы социальной медицины и управления здравоохранением. - 2004. - № 33 - С. 84-86.
2.  Алиби  Э.Б.  Клинико-функциональная  оценка  геликобактерного  гастрита  у  детей  Приаралья  //  Тезисы 
докладов. Мат.V съезда детских врачей РК. - Астана, 2001. - С.71-74.
3. Василенко И.Я., Василенко А.И. Медицинские проблемы техногенного загрязнения окружающей среды // 
Гигиена и санитария. – 2006. - №1. – С. 22. 
4. Воробьева Л.В., Лутай Г.Ф., Кузнецова И.А., Мясников И.О., Чернова Г.И., Радькова Е.А., Опарин А.Е. Реги-
ональные особенности гигиенической оценки биологического загрязнения поверхностных вод // Гигиена и 
санитария. – 2011. - № 1. – С. 34–37. 
5.  Максимов  А.В.  Распространенность,  клиника  и  профилактика  психических  расстройств  в  районах  с 
различным экологическим состоянием (на материалах г. Липецка): дисс…канд. мед. наук. – М., 2006. – 221 с.
6. Проданчук Н.Г., Мудрый И.В., Кравчук А.П. Временные отраслевые стандарты по профилактической работе 
с детьми в возрасте до 4 лет. и Временные отраслевые стандарты по профилактической работе с детьми в 
возрасте 4-18 лет. Утв. Приказом Минздрава РФ № 151 от 07.05.98. «о временных отраслевых стандартах 
объема медпомощи детям» (приложение 23 и 24).
S. B. Battakova, G. A. Miyanova, S. N. Kozlova, A. R. Tusupbayeva
COGNITIVE IMPAIRMENT IN ENCEPHALOPATHY IN POPULATION OF ARAL SEA REGION 
(ON THE EXAMPLE OF VILLAGE AITEKE BI)
State Enterprise «National Center for Labour Hygiene and Occupational Diseases» of the MH and SD 
of the Republic of Kazakhstan, Karaganda
The article presents the results of the first year of research «Integrated approaches to the management of the state of 
health of the population of Aral Sea region» on the topic: «The state of mental health Aral Sea region» (implementation period 
2014-2016 yy.). Peculiarities of cognitive and emotional status of the profile in the vascular encephalopathy residents claim Aiteke 

114
 
 
 
 
 
 
                
Специальный выпуск журнала «Медицина и экология», 2015
МЕДИЦИНСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ — НОВЫЕ ГОРИЗОНТЫ
bi. Changes in cognitive and emotional sphere in the vascular encephalopathy determined clinical manifestations and severity of the 
cerebral-vascular diseases in the  residents of Ayteke bi.
Keywords: mental health, cognitive status, emotional profile, encephalopathy, the Aral Sea region
УДК 378.1:159.923
М. А. Башбаева, Л. М. Жамалиева, Е. Ш. Шайхимов, Ю. А. Замэ, А. Р. Кашкинбаева
СТИЛИ МЕЖЛИЧНОСТНЫХ ОТНОШЕНИЙ КАК ОСНОВА ДЕЯТЕЛЬНОСТИ 
ПРЕПОДАВАТЕЛЯ ВУЗА
Западно-Казахстанский государственный медицинский университет им. Марата Оспанова, г. Актобе
Эффективность  процесса  преподавания  в  медицинском  вузе  определяется  не  только  высоким 
уровнем  компетентности  в  области  медицинских  знаний,  но  и  владением  навыками  коммуникативной 
компетенции.  Поэтому  взаимодействие  субъектов  образовательного  процесса  не  только  неотъемлемая 

жүктеу/скачать 7,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: