Түйіндеме  Оқу ғаламтор қорларын пайдалану арқылы болашақ шет тілі мұғалімдерінің мgдениет-аралық қарым-

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
218 
УДК 78 (075.8) 
 
БОЛАШАҚ МУЗЫКА МҰҒАЛІМІНІҢ ШЕШЕНДІК ӨНЕР М,СЕЛЕЛЕРІ 
 
А.Қ. Ахметова – «Музыкалық білім жeне хореография» кафедрасының 
профессоры, педагогика ғылымдарының кандидаты, aimkul_akhmetova@mail.ru 
 
Бұл  мақалада  к`сіби  дайындаудағы  музыка  мұғалімінің  шешендік  өнері  қарастырылған.  Шешендік  өнер 
бірден бір жандандыру көздері болып табылып, тек қана мұғалім т`жірибесінде кеңінен қолданылады. Педаго-
гикалық  тіл,  бір  жағынан,  оқыту  мен  т`рбиелеудің  басты  құралы  болып  табылса,  екінші  жағынан,  өз  ш`кірт-
терімен  шебердің  қарым-қатынас  өнері  ретінде  қолданылады.  Мұғалімнің  к`сіби  тілі  өзінше  лингвистикалық, 
психологиялық  м`нді  қамтып  көрсететін  тіл  емес  мағынаны  көрсетеді.  Оқу  үрдісінде  мұғалім  басты  білім 
бұлағы болып табылады. Осыған орай, музыка мұғалімінің тілі түсінікті ж`не оңай болуы керек. Сондықтан да 
шешендік өнер музыка мұғалімін к`сіби дайындауда маңызды компонент болып табылады.    
Түйін  сөздер:  интернет,  ұялы  телефон,  компьютер,  теледидар,  қарым-қатынас,  шешендік  өнер,  сөйлеу 
м`дениеті. 
 
Қазіргі  таңда  мектеп  мұғалімдерінің  алдында  тұрған  міндет  –  жас  жеткіншектерді  ұлттық  рухта 
т`рбиелеу. Уақыт ағымы талап ететін бұл міндет болашақ мамандардың к`сіби дайындығын жетілді-
руде  жоғары  оқу  орындарының  оқу-т`рбие  үрдісінің  мазмұнын  жаңғырту  қажеттілігін  туғызады. 
dсіресе,  өзекті  м`селелердің  бірі  –  музыка  мұғалімінің  шешендік  өнері  –  адамның  жалпы  м`дение-
тінің құрамдас бөлігі ретінде қоғамда жоғары бағаланады. 
Мектепте  оқушыларға  дем  беретін,  музыка  арқылы  олардың  жүрегіне  жол  табатын,  музыканың 
құдіретін  жеткізіп  түсіндіретін  күш  –  мұғалімнің  қарым-қатынасы  болып  табылады.  dрине,  бүгінгі 
күндері  педагогикалық  қарым-қатынастың  күрделі  екендігі  б`рімізге  айқын.  Себебі  балалардың 
өміріне теледидар, компьютер еніп, олардың біраз уақыттары солардың алдында өткізіледі. Көбінесе 
балалар  достарымен  көзбе-көз  емес,  жеткілікті  сөзбен  емес,  «интернет»,  «ұялы  иелефон»  арқылы 
сөйлеседі. Десек те, бұл нақты қарым-қатынасқа жетпейді. Теледидар арқылы жиі атақты адамдармен 
кездесулер өткізіледі, бірақ оның б`рі бір жақты болып келеді. Теледидар, ұялы телефон, компьютер 
балалардың  өміріне  жастайынан  еніп  келеді,  сондықтан  да  олардың  өнер  ж`не  т.б.  іс-`рекеттермен 
айналысуы төмендейді. 
dрине, теледидар, интернет ақпарат көздері болып табылады, дегенмен де олар белсенді, шығар-
машылық  іс-`рекетті,  ересек  адамдармен  қарым-қатынасты  алмастыра  алмайды.  Демек,  осындай 
пікірлесудің,  сөйлесудің  жетіспеуі,  балалар  бойында  сезімді  т`рбиелеуде  кемшіліктердің  пайда 
болуына себепші болады. 
Сонымен, қарым-қатынас т`рбие құралы болып табылатыны белгілі, оқушылармен дұрыс құрыл-
ған  қарым-қатынас  жүйесі  арқылы  олардың  бойында  адамгершілікті  қалыптастырамыз,  олардың 
пайдалы  іс-`рекетпен  айналысуына  мүмкіндік  береміз.  Осындай  қарым-қатынастың  арқасында 
оқушыларды толығымен жан-жақты танимыз.  
Оқушылармен қарым-қатынас жасау үрдісі – үлкен өнер. Сондықтан да музыка мұғалімінің асқан 
шеберлігі  арқылы  қарым-қатынастың  жанданып  кетуі  міндетті  түрде  оның  сөйлеу  м`дениетіне, 
шешендік  өнеріне  тікелей  байланысты.  Өзінің  ойын  сабырмен  сыпайы  жеткізе  алатын  мұғалім  сөзі 
ғана оқушының ойына қозғау сала отырып, оның жан дүниесіне `сер етіп, өзіне сендіре алады. 
Адамдардың қоғамдық өмірде бір-бірімен тіл арқылы қарым-қатынас жасайтындығы, өзара түсіні-
сіп, пікір таластыратыны, ойларын жеткізетіндігі б`рімізге м`лім.  
Өткен тарихымыздың, халқымыздың `дет-ғұрыптары, салт-д`стүрлері, асыл қазыналары тіл арқы-
лы жеткізіліп, кейінгі ұрпаққа жеткізіліп жалғасады. М`селен, ұлы Абайдың даналығын, Махамбет-
тің  батылдығын,  Қабанбайдың  батырлығын,  Абылайдың  данышпандығын,  Бұхар  жыраудың  бетке 
айтатын шындығын ана тілінде оқып, түсініп, өмірге рухани азық болып қалдырылған. 
Олай  болса  адамдардың  жастайынан  қиялын  өрбіткен  таңғажайып  ертегілер,  аңыз-`ңгімелер, 
батылар  жырлары,  шешендік  сөздер,  мақал-м`телдер  өзіміздің  ана  тілінде  дүниеге  келген.  Осындай 
ана тілінде жырланған халық мұрасынан ғибрат алып, өмірге өнеге тұтып, білім бұлағынан сусындап, 
сезімге бөленіп, білім-ғылым `леміне құлаш ұрып қалықтайсың. Сондықтан да халқымыз «Өнер алды 
– қызыл тіл» деп бекер айтпаған. 
«Ана  тілінде  сөйлемеген,  ана  тілінде  т`лім-т`рбие  алмаған  халықтың  келешегі  жоқ,  тағдыры 
мүшкіл  болмақ»  деп  көптеген  ғалым  зерттеушілеріміз  тұжырым  жасаған.  Сондай  ғалымдардың  бірі 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
219 
С.М.Исаевтың  пайымдауынша:  «өз  ана  тілін  білмеген,  қадірлемеген  адам  өзін  дүниеге  `келген, 
м`пелеп өсірген анасын да, ел-жұртын да, Отанын да сүйе алмайды, қадірлей алмайды» [1]. 
Ал  ұлы  жазушы  М.Горький  «Тіл  тазалығы  үшін,  мағына  д`лдігі  үшін,  тіл  өткірлігі  үшін  күрес – 
м`дениет құралы үшін күрес» деп айтқан болатын [2]. Сондықтан `рбір м`дениетті адам өз халқының 
тіл қазынасын меңгеруге, тілді өткір құрал, үлкен өнер ретінде пайдаланғаны жөн. 
dсіресе,  музыка  мұғалімі  сөзін,  ойын,  идеясын  оқушыларға  дұрыс  та  анық  жеткізуді  көздейді, 
яғни  негізгі  мақсат  –  ұсынбақ  идеясын  сөз  арқылы  жеткізу.  Сондықтан  сөздің  анықтығы,  құлаққа 
жағымды тиюі – басты талап, негізгі шарт. Бұл талап, `рине, `ншілерге де, актерлерге де қойылады. 
Өйткені `н тек `уеннің `демілігімен ғана емес, жүрекке жылы тиетін сөзімен де қымбат. Енді бұларға 
сол сөзді анық та бұзбай айтатын тамаша дауысы бар `нші қосылса, ол `н немесе ария миллондаған 
адамдардың  жүрегіне  жол  табатыны  сөзсіз.  Мысалы,  атақты  `нші  апамыз  Роза  Бағланованы  сүйіп 
тыңдағандар  тек  сирек  кездесетін  `сем  үніне  ғана  емес,  қазақ  өлеңінің  `рбір  сөзін  анық,  дұрыс 
айтқаны үшін де мейлінше т`нті болатын [3].            
Ендеше көпшілік алдында сөйлей білу – кереметтей өнер. Ал шешендік өнер – шығармашылықта 
ерекше  орын  алады.  Ол  жеке  адамның  шексіз  мүмкіндігін  ашу  қасиетімен  құдіретті.  Көркем  сөз  – 
көркем ой `рбір адамның өз жүрегінен,  көкірегінен тууы тиіс. Сонда ғана сөз – музыка арқылы адам-
ды ынтықтырып құштарландырады.  
Сөз – өнердің қайнар көзі, шешендік өнер. Тарихқа жүгінсек белгілі қазақ шешендері – Қазыбек 
би, Төле би, Аяз би, Бұқар жырау сияқты бабаларымыздың асыл сөздері, кейінгі ұрпаққа қалдырған 
інжу-маржандарының даналығы шешендік өнердің алтын қазығы болып табылады [4].  
«Біліп айтқан сөзге құн жетпейді, 
Тауып айтқан сөзге шың жетпейді, 
Өзің білмесең, білгендерден үйрен, 
Үйрегеннен ештеңең кетпейді» -  
деген  Төле  бидің  айтқан  сөздері  жас  жеткіншектерді  ерінбей-жалықпай  үйреніп,  үнемі  ізденуге 
шақырады. 
«Шаршы  топта  сөз  бастаудан  қиыны  жоқ»  -  деп  Бұқар  жыраудың  [3]  айтқанындай,  орынды  да 
қисынды,  шынайы  сөйлеу  –  ол  да  бір  өнер.  Ата-бабаларымыз,  данышпан  ақылгөйлер  өте  орынды 
сөздің, дұрыс сөйлей білудің маңызын аса жоғары бағалаған.  Сондықтан да олардың айтқан сөздерін 
оқып, үйреніп, өзіміздің сөздік қорымызға енгізіп, музыка сабағында ж`не мектептен, сыныптан тыс 
жұмыстарда орынды қолдана білгеніміз жөн. 
Шешендік  өнер  музыка  сабағында  ж`не  мектептен,  сыныптан  тыс  жұмыстарда  оқушылардың 
шығармашылығын белсендіре ұйымдастыруға мүмкіндік туғызып, оны арттырудың факторы қызме-
тін атқарады.  
Музыка мен сөз өнерінің көмегімен балаға жеткен идеялар, ойлар, сезімдер оның бойында қызы-
ғушылық  тудырады,  ерік-жігерін  жұмылдырып,  музыкалық  есту  қабілетін  дамытуға  мүмкіндік 
туғызады.  
Музыка  мұғаліміне  қойылатын  негізгі  міндеттерінің  бірі  –  өз  басының  сөйлеу  м`дениетін  ж`не 
шешендік өнерін барлық уақытта жоғарғы деңгейде ұстауы, сол арқылы ғана оқушылардың музыкаға 
деген құштарлығын, қызығушылығын қалыптастырып дамытуға қолайлы жағдайлар жасауы.  
Сабақтағы музыка тындау, талдау, түсіндіру, қорытындылау іс-`рекеттерінің н`тижелілігі – мұға-
лімнің шешендік өнеріне, шеберлігіне, икемділігіне, шығармашылық қасиеттеріне байланысты болып 
табылады. Мұғалім тек белгілі бір шығарманы орындап қана қоймай, ол туындылар жайлы `ңгімелер 
жүргізеді,  пікір  алысады,  музыканың  `сер  ету  күшінің  соншалықты  мүмкіндіктерін  сөз  арқылы 
жеткізуге тырысады. 
Мысалы,  күй  жанрын  талдау  барысында  қобызға  арналған  сан  алуан  күйлердің  авторы,  шебер 
орындаушы,  халық  композиторы  Ықылас  Дүкеновтің  өзінің  аспапта  ойнау  шеберлігімен  тыңдау-
шыларға  ерекше  `сер  ете  білгендігі,  қобызда  жан-жануар,  құстардың  дауысына  еліктеп  `ртүрлі 
дыбыс `уендерін салғаны жайлы `ңгіме жүргізуге болады.  
«...Бір  күні  Ықылас  қобызда  қасқырдың  ұлығанын  орындайды.  dуелі  жалғыз  ішекте  бір  қасқыр-
дың,  одан  кейін  екі  қасқырдың,  ақыр  аяғында  ұлыған  көп  қасқырдың  үнін  келтіреді...  Ықыластың 
ойынын естіген ауыл иттері қобызда орындалған сазды ұлыған қасқырлар үніне санап ауылды айнала 
шауып мазасызданып үре беріпті" [5, 284 б.]. 
Ал Раздықтың "Аңшының зары" күйін тыңдатар алдында төмендегідей `ңгіме жүргізуге болады. 
Раздықтың бұл күйінде ағайынды екі жігіттің ортасында өткен тарихи трагедия баяндалады. Аңшы-

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
220 
лықты  к`сіп  қылған  екі  ағайынды  бір  себептермен  елден  кетіп,  таудың  шатқалын  мекендейді. 
Күндердің  күнінде  екеуі  қырқада  аң  аулап  жүргенде,  ағасы  бір  құлан
 
атып  алады.  Құланның  етін 
қапқа  салып,  терісін  дегдітіп  отырғанда,  аспанды  аяқ  астынан  бұлт  торлап,  қалың  нөсер  бұршақ 
құйып  кетеді.  Аңшы  тастың  қуысында  құланның  терісін  күркелеп,  паналауға  м`жбүр  болады.  Інісі 
оны құлан екен деп атып, келіп қараса өзінің ағасы екенін байқайды. Еңіреп жүріп, ағасын арқалап 
қосына `келуге батылы бармай, бір жерге жайғастырып, ауылына келеді. Керегедегі қоңыр домбыра 
қолына  түсіп,  бір  мұңды  күй  шертеді.  Сезімтал  жеңгесі:  «Күйің  зарлы  ғой,  осы  ағаңнан  айрылып 
қалғаннан саумысың?" - депті. Сонда аңшының қолынан домбыра түсіп кеткен екен дейді аңыз [5, 17 б.]. 
Музыка  мұғалімінің  оқушыларға  жеткізген  бұл  көркем  де  орынды,  `серлі  де  м`нерлі  `ңгімесі  – 
музыканы  тыңдай,  қабылдай  білуге  қызықтырып,  оларды  толғандырып,  ойландырып,  жүйелі  түрде 
оны тыңдауға, талдап, салыстыра білуге мүмкіндік туғызады. 
Сонымен қатар Құрманғазының "Сарыарқа", "Кісен ашқан" шығармалары X.Ерғалиевтің "Құрман-
ғазы" поэмасымен, d.Қастеевтің "Құрманғазының өмірі мен творчествосы" атты тақырыптық сурет-
терімен байланыстырылса, Айша бибі мазары, ол жайлы аңыз `ңгіме Айша бибі ою-өрнегімен ұштас-
тырылып,  А.Қоразбаевтың  "Айшаның  `ні"  шығармасымен,  Махамбеттің  күй-термелері,  Наурызбай 
мүсіншінің  туындыларымен,  Г.Исмайлованың  "Дина"  шығармасын  Д.Нұрпейсованың  өз  туындыла-
рымен  ж`не  С.Бақбергеновтың  "Қайран  шешем"  еңбегімен,  К.Байсейтованың  орындауында  бейне-
ленген  "Қыз  Жібек",    Шараның  орындауында  бейнеленген  "Қазақ  вальсі»  Е.Брусиловскийдің  "Қыз 
Жібек" операсымен, Л.Хамидидің "Қазақ вальсі" `ндерімен ұштастырылып, проза-поэзиялық мақал-
м`тел,  нақыл  сөздерді  нақты  қолдана  білгенде  ғана,  оқушылардың  қызығушылықтары  артып,  сана-
сезімдері, ақыл-ойлары өсіп, дамып-жетіліп, музыканың небір құпия сырларына үңіле алатыны анық. 
Музыка  жайлы  осындай  қызықты  `ңгімелерден  кейін  оқушылардың  қызығушылықтары  артып, 
музыканы талдау жұмысы барысында көптеген жетістіктерге жетеді. 
Сонымен  шешендік  өнер,  музыка  өнері  өмір  үшін  де  өте  қажетті  үрдіс.  Бұл  жөнінде  профессор 
Т.Нұртазиннің:  "Педагогика  –  өнер  болса,  ол  өнер  оқушыны  ынтықтыра,  сабақты  асқақ  д`режеде 
өткізуге,  сыныптан  тыс  оқуға  да  ынталандыруға  жұмсалатын  болса,  онда  мұғалім  өнерпаз,  оның 
`рекетінде  артистікпен,  сахна  өнерімен  ағайындас  элементтер  болғаны.  Мұғалім  өз  табиғатында 
осындай  рольдер  барын  жадында  тұтқаны  абзал"  деген  сөздері  музыка  мұғалімінің  басты  мақсаты 
болғаны дұрыс. 
"Ұйықтап жатқан жүректі `н оятар,  
dннің т`тті оралған м`ні оятар",- дегең Абайдан бастап, `н құдіреті, мазмұн м`ні, маңызын талдай 
келе,  күміс  көмей,  жез  таңдай  `нші  Қазақстанның  халық  `ртісі,  Мемлекеттік  сыйлықтың  иегері 
Жүсіпбек Елебеков жайлы лекция-концерт өткізуге болады.  
Таудан  аққан  таза  бұлақ  сылдырындай  ағылып  төгілген  сиқырлы  үн  бірде  аспанға  өрлеп  қалық-
таса, енді бірде мұңға толы сырлы-саз сезім қылын тербетіп, тыңдаушысын терең ойға шомдырады. 
Сыршыл сұлу лириканың иесі Жүсіпбек орындауындағы "Ғалия", "Арарай", "Балқурай", "Сегіз аяқ" 
ж`не т.б. `ндер адамның ішкі дүниесін тербеп, н`зік иірімдерімен, `шекейлі өрнектерімен баурайды. 
Жүсіпбек Елебековтің театр сахнасындағы сан алуан тұлғаларды кемеліне келтіре жоғарғы д`режеде 
орындауының табыс кепілі, бір жағынан, `ншілік өнері болса, екіншіден, халықтың өмір тіршілігінде 
кездесетін ірілі-уақты оқиғаларға құрылған аңыздар мен `н-жырларға қанықтығының маңызы зор еді. 
Бойындағы барлық жарасымды қасиетін халықтың рухани азығына айналдырған `нші есімі `рқашан-
да ел ауызында, көпшіліктің көңілінде сақталып, өнегелі ұрпақ, ш`кірттері өлмес өнерін өзіндей етіп 
жалғастыра береді. 
Шындығында  да  мұғалімнің  шешендік  өнері  музыкалық  шығарма  алдында  ж`не  оның  м`нерлі-
лігін талдау барысында қолданылған кезде оқушылардың музыканы айқынырақ аңғаруының белсен-
ділігі  артады.  Себебі,  оқушылардың  зейіні  шығарманың  бейнелілік  жағына  аударылып,  қызығушы-
лығы  артады,  қабылдау  үшін  қажетті  дайындық  құрылады,  олардың  қиялы  мен  сезімдік  жауабы 
оянады.  Сабақтағы  музыка  тыңдау,  талдау  ж`не  `рбір  `ңгіме  сайын  оқушылар  белсенді  ізденіске 
тартылып,  музыкалык  бейнелер  мен  идеяларды  табуға  қатысады,  олардың  музыкалық  шығарманы 
қабылдауы мен орындауы айқынырақ болады. 
Ал «Сөз – ойдың с`улесі» деп Л.Толстой бекер айтпаған болар, сөздің, ойдың құдіреті сол: онда 
сезім тазалығын, шынайылығын қалыптастыратын, адамның психикасын дамытатын, музыкаға деген 
қызығушылығын арттыратын сиқыр күш бар 
Сонымен,  музыка  мұғалімі  жұмысының  н`тижелігі  оның  к`сіби  даярлығына  негізделе  отырып, 
шешендік өнер шеберлігіне тікелей байланысты. Мұғалім сөзі сезімге бай, музыкаға, сүйіспеншілікке 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
221 
толы,  музыканы  түсіне  білуге  үйретуде  ықылас-ниеті  айқын  да  шынайы  болғанда  ғана  сабақтағы 
`рбір баланың оқу нысаны – м`дениеттің биік деңгейінде болуы – музыка мұғалімі үшін қажетті сапа. 
Олай  болса,  музыка  мұғалімінің  алдындағы  мақсат  өзінің  сөйлеу  м`дениетін,  шешендік  өнерін 
`рдайым  жоғары  деңгейде  ұстауы  тиіс.  Сонда  ғана  оқушылардың  өнерге  деген  ынтасына  қолайлы 
жағдайлар жасай алады. 
 
1 Исаев С.М. Қазақ тілі. – Алматы, 1993. 
2 Максим Горький. Полное собрание сочинений и писем. – М.: «Наука», 1968. 
3 Сыздықова Р. Сөз құдіреті. – Алматы, 1997. 
4 Игенбаева Б.Қ. Таза сөз. – Алматы, 2001. 
5 Жұбанов А.Қ. Ғасырлар пернесі.  – Алматы, 1958.  
 
Резюме 
К вопросу об ораторском искусстве будущего учителя музыки 
 
Ахметова А.К. – кандидат педагогических наук, профессор кафедры  
«Музыкального образования и хореографии» 
В  данной  статье  рассматривается  ораторское  искусство  в  профессиональной  подготовке  учителя  музыки. 
Ораторская речь, являясь одним из живительных источников имеет исключительно широкую сферу примене-
ния в учительской практике. Педагогическая речь, как главное средство обучения и воспитания, с одной сторо-
ны, а с другой – как искусство общения мастера со своими учениками. Профессиональная речь учителя несет в 
себе и по-своему выраженный неязыковой смысл, что отражает как лингвистическую, так и психологическую 
сущность. В образовательном процессе учитель является основным источником знаний. Соответственно, речь 
учителя  музыки  должна  быть  доступной  и  понятной.  Поэтому  оратаорское  искусство  является  важнейшим 
компонентом профессиональной подготовки учителя музыки. 
Ключевые  слова:  интернет,  сотовой  телефон,  компьютер,  телевизор,  общение,  ораторское  искусство, 
культура речи. 
 
Summary 
On the question of oratory of future music teacher 
Akhmetova A.K. – Candidate of pedagogical sciences, professor of department "Music education and choreography", 
aimkul_akhmetova@mail.ru 
This article discusses the oratory in the training of music teachers. Oratory speech, as one of the life-giving sources 
is  extremely  broad  in  scope  in  the  teaching  practice.  On  the  one  hand,  teaching  as  the  main  means  of  training  and 
education, and on the other - as the art of communication with its master-their students. Professional speech of teacher 
is bears that he expressed as a sense that reflects both the linguistic and psychological nature. In the educational process 
the  teacher  is  the  main  source  of  knowledge.  Accordingly,  the  speech  of  music  teacher  has  to  be  accessible  and 
understandable. Therefore oratory art is an essential component of the training of music teachers. 
Keywords: internet, mobile phone, computer, television, communication, public speaking, speech culture 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
222 
УДК 37:002 
 
РОЛЬ ИНФОРМАЦИОННОЙ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ СРЕДЫ В ФОРМИРОВАНИИ 
ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ БУДУЩЕГО УЧИТЕЛЯ ИНФОРМАТИКИ 
 
Каратаев Г. С. – докторант ЕНУ им. Л.Гумилева, galimzhan.87@mail.ru 
Менлибекова Г.Ж. – д.п.н., профессор ЕНУ им. Л.Гумилева, gmen64@mail.ru 
 
В  статье  рассматриваетсяведущая  роль  информационной  образовательной  среды  педагогического  вуза  в 
формированиифункциональной  компетентности  у  будущих  учителей  информатики.  В  исследовании  раскрыта 
сущность  ихфункциональной  компетентности.  Даны  характеристики  понятий  «функциональная  компетент-
ность»,«функциональная  компетенция»,  «информационно-образовательная  среда».  Представлено  авторское 
видение информационно-образовательной среды ифункциональных компетенций будущих учителей информа-
тики в структуре ключевых функциональных компетенций. 
Ключевые  слова:  функциональная  компетентность,  информационно-образовательная  среда,  информа-
ционно-образовательные ресурсы, учитель информатики. 
 
Вступление Казахстана в Болонский процесс стало важнейшим шагом на пути к интеграции оте-
чественной системы образования в мировое информационно-образовательное пространство. Интегра-
ционные процессы, тенденции к германизациии образованияи информатизация всех сфер человечес-
кой  деятельности,сложившиеся  в  нашей  стране,  формируют  потребность  в  педагогах  новой  форма-
ции и предъявляют повышенные требования к функциональной компетентности выпускников педа-
гогических вузов, способных к непрерывному самостоятельному профессиональному росту в разви-
вающейся информационно - образовательной среде общества. 
Эти  факторы  послужили  основанием  для  смены  образовательных  парадигм  и  переориентации  в 
подходах  к  подготовке  специалистов  высшего  профессионального  образования  от  квалификацион-
ного к компетентностному (В.И. Байденко, В.А. Болотов, Н.А. Гришанова, Т.В. Добудько, И.Я. Злот-
никова,  В.В.  Ищенко,  Б.К.  Коломийц,  М.Б.  Лебедева,  Д.А.  Махотин,  В.В.  Мозолин,  Г.К.  Селевко, 
В.В.  Сериков,  О.Г.Смолянинова,  Ю.Г.  Татур,  Е.К.  Хеннер,  Хуторской,  А.П.  Шестакова,  О.Н.  Ши-
лова). 
Функционально  –  компетентностный  учитель  в  современных  исследованиях  (Е.В.  Бахарева, 
О.И.Бебина, А.М. Имашев, Е.С. Королёва, А.С. Кузнецов, А.К. Кагазбаева, Н.А. Назарова, П.И. Фро-
лова,  И.В.  Шутоваи  др.)выступает  как  часть  его  профессиональной  компетентности,  характери-
зующейся  уровнем  сформированности  у  него  функциональных  элементов -  знаний-умений-навыков 
(ЗУН),  основных  педагогических  функций.Иначе  говоря,  это  учитель,  обладающий  особым  педаго-
гическим  мышлением  (когнитивным,  конвергентным,  практическим,  дивергентным,  диалектичес-
ким, математическим, логическим и исследовательским) и способностями (дидактическими, комму-
никативными,  проектными,  организаторскими,  академическими,  суггестивными,  перцептив-ными, 
экспрессивными,  прикладными)  [1].Это  учитель,  всегда  готовый  оказать  поддержку  учащимся  в  их 
самостоятельной  познавательной  деятельности,  умеющий  направлять  их  деятельность  для  самоана-
лиза, обучать инновационным стратегиям активного учения, предоставлять рефлексивную обратную 
связь. 
В  нашем  представлении  функциональная  компетентность  выступает  как  качественно  новое, 
неповторимое, оригинальное и уникальное овладение субъектом высшей формой профессиональной 
компетентности,  проявления  которой  выражаются  в  достижении  профессионально-педагогического 
мастерства – уровня сформированности необходимых функциональных элементов профессионально-
педагогической деятельности. 
Функционально-ориентированная  профессиональная  компетентность  будущего  учителя 
информатики являет собой результат деятельности взаимодействующих субъектов в информацион-
ной  образовательной  среде,  ориентированной  на  функциональное  направление  личностно-профес-
сионального  развития  и  реализацию  ключевых  компетенций  в  учебно  –  воспитательном  процессе 
образовательных учреждений.   
Функциональные компетенции будущего учителя информатики  - это совокупность взаимосвя-
занных качеств личности – знаний,  умений, способностей и мотивации к информационному взаимо-
действию в  процессе  совместно-распределенной  деятельности  взаимодействующих  субъектов, 
реализуемой  средствами  сети  Интернет,  направленной  на  удовлетворение  их  информационно-

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
223 
образовательных  потребностей  и  качественной  продуктивной  деятельности в  решении  профессио-
нальных информационных задач. 
В  процессеформирования  функциональной  компетентности  и  компетенций  будущего  учителя 
информатики  -  гражданина  информационного  общества,-  образовательный  процесс  в  вузе  должен 
быть  направлен  не  просто  на  повышение  уровня  образованности  ожидаемого  специалиста,  а  на 
формирование  нового  типа  интеллекта,  иного  образа  и  способа  мышления,приспособленных  к 
быстро  меняющимся  информационным  реалиям  окружающего  мира,  а  также  деятельности  самого 
человека в пространстве информационной культуры.  
В  реализации  поставленных  образовательных  задач  огромную  роль  играетинформационно  – 
образовательнаясреда педагогического вуза, интегрирующая в себеразличные виды информационно - 
образовательных  ресурсов,  которыесегодня  составляют  ядро,  основную  единицу  информационно  - 
образовательной среды, с помощью которой она создаётся. 
Информационно – образовательная среда имеет свою специфическую, интегративную природу и 
выступает  сегодня  как  согласованность    потребностей  рынка  труда  с  возможностями  профессио-
нального образования(Власова В.К.[2], РаицкаяЛ. [3], Кирилова Г. И.[4], Тучкова Т. В.[5] и др. [5]). 
Проектирование  профессионально-ориентированных  дидактических  информационных  сред 
А.П.Дендеберя и В.А. Петьковрассматриваютодним из перспективных направлений развития профес-
сиональной компетентности будущего учителя информатики.  
По  мнению  авторов,  информационно-дидактическая  среда  педагогического  вуза  является  частью 
информационно-образовательного  пространства  вуза.  Она  представляет  собой  целостную  систему 
организации  и  самоорганизации  учебной  деятельности  субъектов  образовательного  процесса  и 
реализует  процесс  профессиональной  подготовки  будущих  учителей  посредством  информационно-
обучающих  ресурсов,  обеспечивающих  выполнение  стандарта  и  получение  качественного  образо-
вания [7;8].  
Информационными  ресурсами  дидактической  среды  авторы  называют  базы  данных  и  знаний, 
информационно-поисковые  и  информационно-справочные  системы,  автоматизированные  библио-
течные  системы,  электронные  журналы,  экспертные  системы,  автоматизированные  курсы,  обучаю-
щие системы, автоматизированные лабораторные практикумы, компьютерные тренажеры, автомати-
зированные  системы  управления  учебной  и  научной  деятельностью  подразделений  вуза,  а  также 
специализированные  инструментальные  средства  для  разработки  перечисленных  видов  информа-
ционных ресурсов.  
Информационно-образовательные  ресурсырассматриваются  в  трудах  Я.А.  Ваграменко, 
A.M.Короткова, А.А. Кузнецова, А.В. Петрова, И.В. Роберта, и др. в контексте исследования харак-
теристик  и  свойств  информационно-образовательных  и  дидактических  компьютерных  сред.С  пози-
ций информационного подхода (Д. Белл, К.К. Колин, Ю.Г. Круглов, А.И. Ракитов, А.Д. Урсул и др.) 
определяются функции и дидактический потенциал информационно - образовательных ресурсов, их 
типы  и  возможности    использования  информационных  технологий  для    создания  информационно  - 
образовательных  ресурсов.  Раскрыт  потенциал  интернет-ресурсов  для  организации  дистанционного 
обучения (А. Андреева, Е.С. Полат и др.). 
Проблемы  применения  информационно-образовательных  ресурсов  в  учебном  процессе  исследо-
вателями  интерпретируются  с  различных  позиций:  педагогической  системы,  явления,  организа-
ционного комплекса, взаимосвязью с фактами, знаниями, информацией, информационной культурой 
и  т.д.  (Т.Д.  Барышева,  Г.А.  Бордовский,  Ю.С.  Брановский,  ЯЛ.Ваграменко,  В.А.  Далингер, 
С.А.Жданов, В.Л. Извозчиков, А.А. Кузнецов, В.В. Лаптев, М.П. Лапчик, В.Л. Матросов, А.В.Петров, 
Т.К. Смыковская, М.В. Швецков и мн. др.). 
Сегодня  много  пишется  о  таких  технических  и  технологическихобеспечениях  информационно  - 
образовательных ресурсов вузов, как электронные версии базовых учебников и учебных пособий по 
вузовским  дисциплинам;  электронные  версии  монографий  ведущих  ученых  по  актуальным  пробле-
мам  профессионального  образования;  электронные  версии  академических  журналов,  выходящих  в 
реальном времени; электронные версии виртуальных лабораторных работ; диссертаций (по рекомен-
дации  диссертационных  советов);  электронные  версии  конспектов  лекций  по  профилирующим 
дисциплинам;  электронные  версии  статистических  справочников  различных  отраслей;  электронные 
учебные медиаресурсы; электронные версии методических  материалов. А также об информационно - 
образовательных  ресурсах  школ,  с  функциями  которых  будущий  учитель  информатики  так  же 
должен  быть  достаточно  осведомлён,  как  с  ресурсами  для  вузовской  подготовки.  Это:электронная 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
224 
учительская,  электронный  журнал,  мобильный  компьютерный  класс,  интерактивные  доски,  инфор-
мационно-образовательные  методические  продукты,  образовательные  комплексы  в  виде  мульти-
медиа-учебных  материалов  и  т.п.  Все  онидля  многих  образовательных  учреждений  не  являются 
новинками,  а  постоянно  используемыми  информационно  –  образовательными    ресурсами,  образуя 
единое информационное поле (информационно-организационное и информационно-методическое). 
Вместе  с  тем,  несмотря  на  всю  ценность  исследований  по  проблеме  создания  и  использования 
информационно  -  образовательных  ресурсов  и  сред,  подчеркнём  недостаточную  разработанность 
проблемы в аспекте формирования функциональной компетентности будущего учителя информатики 
в соответствии с вызовом времени. 
Анализ  учебно–планирующей  документации  и  нормативных  актов,  реальной  образовательной 
практики  педагогических  вузов  подтвердил,  что  существующая  подготовка  будущих  учителей 
информатики  всё  ещё  ориентирована  в  основном  на  формирование  знаний  и  умений,  необходимых 
им  для  осуществления  профессионально  –  педагогической  деятельности.  На  приоритетное  исполь-
зование  традиционных  средств  профессиональной  подготовки  и  довольно  редкое  применение 
потенциала  информационного  образовательного  ресурса  в  формировании  функциональной  компе-
тентности будущих специалистов, учителей информатики. Хотя сейчас стремительно набирают темп 
процессы  информатизации  образования  в  педагогической  практике  и  возрастают  требования  к 
функциональной компетентности.
 
Таким  образом,  констатируем,  на  формирование  функциональной  компетентности  будущих 
учителей  информатики  влияют  многие  факторы,  одним  из  которых  является  информационно  – 
образовательная  среда  педагогического  вуза,  которая  управляет  этим  процессом,  активизирует 
творческое  отношение  студентовк  самостоятельному  приобретению  знаний  и  умений  в  избранной 
сфере  педагогической  деятельности.  Именно  в  такой  искусственно  созданной  информационно  - 
образовательной  среде  процесс  накопления  личностно  и  социально  ценного  опыта  в  сфере  инфор-
матизации протекает целенаправленно.  
Свое видение информационно-образовательной среды для формирования функциональной компе-
тентности будущего учителя информатики мы представили в рис.1. 
Мы убеждены, для того, чтобы процесс формирование функциональной компетентности будущих 
учителей  информатики  и  накопления  личностного  опыта  в  сфере  информатизации  протекал  целе-
направленно  и  был  эффективным,  необходимособлюдатьтакие  условия  функционирования,  при 
которых среда должна: 
-  подкреплять  провозглашенные  образовательные  цели  работоспособными  механизмами  их 
реалии-зации; 
-упрощать  процесс  получения  тех  образовательных  результатов  (способности,  знания,  функцио-
нальные компетенции), которые студенту желательно иметь «на выходе»;  
-  согласовываться    с  совокупностью  информационно-педагогических  требований  к  подготовке 
специалиста; 
- моделироватьинформационно - образовательные ресурсы, с помощью которых создаётся инфор-
мационно – образовательная среда; 
- создавать проблемные ситуации, которые стимулируют желание студентов к непрерывно росту; 
-устанавливатьсвязи содержания информационно-образовательных ресурсов с содержанием обра-
зовательной программы, адекватных информационно - образовательной среде; 
-  базироваться  на  использовании  различных  форм  сотрудничества  и  развиваться  в  логике  нарас-
тания  активности  взаимодействующих  субъектов  на  информационном  уровне  и  саморегуляции 
предметных действий на позицияхпартнерства. 

жүктеу/скачать 13,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: