Поскольку  информационно-образовательная среда  вуза  сегоднястановится  одним  из  важ-

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
225 
Реализация 
концепций 
информатиза-
ции  образова-
ния,  прогнози-
рование  путей-
развития 
и 
саморазвития 
информацион-
ной  образова-
тельной среды 
  Информацион
ные  образова-
тельные 
ре-
сурсы  (функ-
ции  и  дидак-
тический 
потенциал), 
ихкачествен-
ная 
опреде-
ленность 
и 
доступность 
  Взаимосвязь 
ресурсов 
с 
содержанием 
образователь-
ной программы 
подготовки 
будущих  учи-
телей 
инфор-
матики 
 
 
 
 
 
 
Систематичес-
кое  развитие  и 
саморазвитие 
информацион-
но  –  образова-
тельной  среды 
и её ресурсного 
обеспечения 
при  учете  всех 
имеющихся 
возможностей, 
обеспечиваю-
щих  ее  много-
функциональ-
ность  и  откры-
тость 
 Совместное  продук-
тивное  взаимодейст-
вие преподавателей и 
студентов  на  субъект 
–  субъектной  основе, 
являющихся  частью 
информационно-
образовательной 
среды,  обеспечиваю-
щее  удовлетворение 
соответствующих 
информационных 
потребностей субъек-
тов  на  разных  уров-
нях 
 Максимизация 
сильных 
сто-
рон  использо-
вания  инфор-
мационного 
ресурсного 
обеспеченияпо 
инфраструкту-
рам 
разных 
уровней 
про-
фессиональ-
ного  образова-
ния  будущего 
учителя 
информатики 
 
 
 
 
Рис.1 Структурные элементы профессиональной инфраструктуры 
информационно - образовательной среды 
 
чения  студентов  учебными  материалами  «без  дорогостоящего  и   неэффективного  тиражирования 
разовых  раздаточных  материа-лов»;доступомстудентов  и преподавателейкактуальной  информации, 
необходимымучебно-методическими научным материалам, включая библиотечные фонды. 
Мы  полагаем,  целенаправленное,  комплексное  использование  всех  перечисленных  информа-
ционно-образовательных  ресурсов  в  информационно-образовательной  среде  и  соблюдение  условий 
функционированиясреды должны способствовать эффективному формированию у будущих учителей 
информатики функциональной компетентности и соответствующих компетенций. Важнейшая задача 
управления  этой  средой  -  добиться  согласованных  действий  всех  участников  образовательного 
процесса. 
Сравнительный  анализ  уровней  формирования  функциональной  компетентности  студентов  в 
информационно-образовательной  среде  в  контрольных  и  экспериментальных  групп  позволил  дока-
зать,  что  средовое  обеспечение  этого  процесса  информационно-образовательными  ресурсами  спо-
собствует развитию следующих функциональных  компетенций будущего учителя информатики. 
  
 
Прогнозирование 
угроз и перегрузок 
информационного 
пресыщения со 
стороны 
информационных 
образовательных 
ресурсов 
 
СТРУКТУРНЫЕ ЭЛЕМЕНТЫ  
ИНФОРМАЦИОННО5ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ+СРЕДЫ
$
Качественная 
определенность и 
доступность 
информационно - 
образовательных 
ресурсов,соответст
вие освоенным 
функциональным 
компетенциям 
с чёткими 
критериями 
результативности 
деятельности 
субъектов в 
информационной 
среде с помощью 
внедрения  ИКТ и 
мультимедийных 
технологий 
обучения 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
226 
Обобщая  сказанное,  можно  сделать  заключение  о  том,  что  формирование  функциональной  ком-
петентности и компетенций будущих учителей информатики возможно только в целенаправленной, 
специально созданной информационно-образовательной среде, выступающейресурсом для изменения 
содержания  образования  будущих  учителей  информатики  и  возникающейлишь  в  совместном 
взаимодействии  преподавателей  и  студентов.  Процессуальными  критериями  продуктивной  деятель-
ности  студентов  в  информационно-образовательной  среде  вуза  служит  их  информационная  актив-
ность,  адекватно  очередному  шагу  формирования  их  функциональной  компетентности,  где  среда 
позволяет личности с оптимальной скоростью осваивать ее свойства и выполнять ее «требования». 
Подчеркнём, материалы данной статьи не исчерпывают всё многообразие вопросов, связанных с 
развитием  функциональной  компетентности  будущих  учителей  информатики.  В  перспективе  они 
позволяют  продолжить  более  детальное  рассмотрение  теоретических  и  прикладных  аспектов 
исследуемой  проблемы,  раскрыть  потенциальные  возможности  и  пути  развития  и  саморазвития 
информационно-образовательной  среды  педагогического  вуза,  определить  стратегию  и  тактику 
дальнейшего развития системы функциональных компетенций будущих учителей информатики. 
 
1  КагазбаевА.К.  Функциональнаякомпетентность  педагога  в  условиях  перехода  к  обновленному  содержа-
нию образования// Международный журнал экспериментального образования. – 2015. – № 10 – С. 12-16. 
2 Власова В.К. Специфика проектирования современной информационной образовательной среды // Обра-
зовательные технологии и общество (EducationalTechnology&Society). 2010. Т. 13. № 2. С. 269-273. 
3  Раицкая  Л.  Информационно-образовательная  среда  университета:  условие  конкурентоспособности  // 
mgimo.ru/news/experts/document242900.phtml 
4  Кирилова  Г.И.  Развитие  и  саморазвитие  информационной  образовательной  среды  профессионального 
образования // Образовательные технологии, 2012г. №3. 
5  Тучкова  Т.В.  Психологическая  безопасность  образовательной  среды.  //Ученые  записки  МГПУ.  Психоло-
гические науки: Сборник научных статей / Под ред. И.А. Синкевич, А.А. Сергеевой. - Мурманск: МГПУ, 2010. – 
Вып. 10. - 211 с. 
6  Развитие  и  саморазвитие  информационной  образовательной  среды.  Материалы  дискуссии  //  Восточно 
Европейская  подгруппа  Международного  форума  «Образовательные  технологии  и  общество»  [Электронный 
ресурс]. - Режим доступа: http://ifets.ieee.org//russian/depository/dis_25.html (дата обращения: 1.08.2012). 
7  Дендеберя  А.  П.,  Петьков  В.А.  Формирование  профессиональной  компетентности  у  будущих  учителей 
информатики в условиях информационно-дидактической среды педагогического вуза  
8  Петьков  А.В.  Компьютерное  моделирование  самостоятельной  деятельности  студентов  в  инфор-
мационно-дидактической среде. М., 2006. Деп. 09.11.06, № 78-06. 11 с.  
 
Түйіндеме 
Болашақ информатика мұғалімдерінің функциональдық құзыреттілігін қалыптастырудағы ақпараттық 
білім беру ортасының рөлі 
Каратаев Г. С. – Л.Гумилев атындағыЕҰУ докторанты, galimzhan.87@mail.ru 
Меңлібекова Г. Ж. – Л.Гумилев атындағы ЕҰУ п.ғ.д.., профессор, gmen64@mail.ru 
Мақалада  болашақ  информатика  мұғалімдерінің  функциональдық  сауаттылығын  қалыптастыруда  педаго-
гикалық  жоғары  оқу  орындарының  ақпараттық  білім  беру  ортасының  басты  ролі  қарастырылады.  Зерттеу 
барысында  олардың  функциональдық  құзыреттілігінің  маңызы  айқындалды.  «Функциональды  құзыреттілік» 
ж`не  «функционалды  құзырет»  ұғымдарына  сипаттама  берілді.  Автордың  көзқарасы  бойынша,  түйінді  функ-
циональды құзыреттіліктердің құрылымында болашақ информатика мұғалімдерінің функциональдық сауатты-
лығын  қалыптастырудағы  педагогикалық  жоғары  оқу  орындарының  ақпараттық  білім  беру  ортасының 
маңыздылығы ашып көрсетіледі.  
 
Summary 
The role of information educational environment in formation of functional competence of the  
future teachers of computer science 
Karatayev G. – doctoral studentof the EurasianNational University.L.Gumilyov, galimzhan, 87@mail.ru 
Menlibekova G. – PhD.,Professorof the Eurasian NationalUniversity. L.Gumilyov, gmen, 64@mail.ru
 
The article deals with the leading role of the information educational environment of pedagogical high school in the 
formation  of  functional  competence  in  the  future  teachers  of  computer  science.  The  study  reveals  the  essence 
ihfunktsionalnoy competence. The characteristics of the concepts of 'functional competence', 'functional competence', 
'information  -  educational  environment."  Submitted  by  the  author's  vision  of  information  -  educational  environment 
ifunktsionalnyh  competence  of  the  future  teachers  of  computer  science  in  the  structure  of  the  key  functional 
competencies.
 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
227 
УДК 159.9 
  
ҚАРТАЮ Ж,НЕ ҰЗАҚ ӨМІР СҮРУ ПСИХОЛОГИЯСЫ 
 
С.Ғ. Тажбаева – педагогика ғылымдарының кандидаты, Абай атындағы ҚазҰПУ 
Ұ.Б. Төлешова – педагогика ғылымдарының кандидаты, `л-Фараби атындағы ҚазҰУ 
 
Мақалада  адамның  ұзақ  өмір  сүру  м`селесіне  психологиялық,  физиологиялық  тұрғыдан  зерттеген  ғалым-
дардың еңбектеріне талдаулар жасай отырып өзіндік пікір берілген. Сонымен қатар өмір сүрудің аса маңызды 
факторлары  тиімді  тамақтану,  ұйқы,  сабырлық,  физикалық  белсенділік,  лауазым  ұғымдарына  сипаттама  бере 
отырып салауатты өмір сүру қағидаларын ұсынады.  
Түйін  сөздер:  денсаулық,  тамақтану,  ұйқы,  сабырлық,  физикалық  белсенділік,  лауазым,  өзін-өзі  басқару, 
өзiн-өзi бақылау, гимнастика. 
 
Салауатты  өмір  салты  –  белгілі  халықтың  денсаулығын  сақтап,  нығайтуға,  салауаттандыруға 
арналған мінез-құлық т`рбиесі. Салауатты өмір салты - тек медициналық емес, сонымен қатар өндіріс 
пен өндірістік қатынастардың дамуына байланысты болып келетін `леуметтік-экономикалық катего-
рия.  Салауатты  өмір  салты  жеке  адамның  тіршілік  жағдайын  денсаулығына  с`йкес  таңдауы,  яғни 
жеке `леуметтік топтар мен жалпы қоғамның жоғары гигиеналық м`дениеті. 
Н.d.  Назарбаев  салауаттану  білімі  мен  т`рбиенің  бірлескен  жүйесі  оқушының  денсаулығын 
сақтауға ж`не нығайтуға көмектеседі. Сондықтан, оқушылардың дені сау болып, сапалы білім алуы 
үшін бүгінгі заман талабына сай игі д`стүрлер мен құнды `деттерді қалыптастыра отырып, салауатты 
өмір  сүрудің  құндылығына,  қажеттілігіне  оқушының  көзін  жеткізіп,  оны  іске  асыру  жолдарын  көр-
сетіп,  нақты  шешім  қабылдауға  үйретуіміз  керек.  «Оқушының  саулығын  сақтау»  жөніндегі  ақыл 
кеңестерді  денсаулықты  сақтауға  үйрететін  толық  құрал  ретінде  қарауға  болмайды.  dйткенмен, 
осында  айтылған  шараларды  орындап  тұрса,  жас  буынның  тазалықты  сақтап,  бойларын  күтуіне 
ед`уір себеп болар еді деген болатын[1].  
2008-2016  жылдарға  арналған  «Салауатты  өмір  салты»  бағдарламасында  1.  Халықтың  салауатты 
өмір сүру салты мен аурулардың алдын алудың мынадай дағдыларын қалыптастыру:  
-  қауіп-қатердің  мінез-құлықтық  факторлары:  темекі  шегу,  ішімдікке  салыну,  есірткі  тұтыну, 
сапасыз ж`не тиімсіз тамақтану, дене шынықтыру белсенділігінің төмендігі;  
- 
`леуметтік елеулі аурулар мен жарақаттану; 
- 
ұрпақты болу денсаулығын сақтау м`селелері қарастырылған болатын. 
 
Қазіргі таңда ғалымдар арасында салауатты өмір салты жайлы толғанған ғалымдар көп кездеседі, 
соның  айтарлықтай  ғалымның  бірі  Пол  Брэгг.  Бұл  саладағы  оның  еңбектері  `лемге  танымал.  Оның 
ойынша  өз  өмірін  қайта  құру  барысында,  егде  жастағы  адам  жастық  шағындағы  ие  болған  денсау-
лықтың деңгейiн асып түсуі `бден мүмкін. Аса маңыздысы Брегг оны жеке ғылыми жұмыстарында 
мысалмен д`лелдеді. 90 жас шамасында ол аса қабілетті, `рі төзімді адам болды. Ол жүгірумен, жүзу-
мен,  көптеген  ауыр  жаттығулармен  айналысқан.  Көбіне  жаяу  жүрген  ж`не  серфингпен  айналысты. 
П.Брегг  аса  жұмысқа  қабілетті  (оның  жұмыс  уақыты  12  сағат)  болды.  Мүлдем  ауырмаған  `рі  опти-
мист, жарқын адам болған. Ол 1976 жылы 95 жасында жазатайым оқиға: тақтаймен сырғанау кезінде 
Флорида  жағалауында  қаза  тапқан.  Патологиялық  зерттеу  кезінде  оның  жүрегі,  қан  тамыры,  жалпы 
денсаулығы жақсы жағдайда болғаның анықтады. Бұл қайғылы оқиғаны оның 5 баласы, 12 немересі 
ж`не `лем бойынша қолдаушылары жоқтады [2]. Яғни адамның ұзақ өмір сүру мүмкіндігі өз қолында 
екені анық. Өмір сүру барысында денсаулықты сақтауда,  `рі ұзақ өмір сүруді қамтамасыз кездесетін 
аса маңызды факторлар төмендегідей: 
Тиімді тамақтану. Тамақтану орталықтарына көптеген ғалымдар аса назар аударады. Олар ағыл-
тегіл  тамақтан  бас  тартуды  ұсынады.  dрі  көп  адам  ағзасына  қажет  ететін  мөлшерден  тым  көп 
тамақтанады. Дұрыс қоректену бірқалыпты `рі тойымды болуы керек. Белгілі геронтолог Д.Гласенің 
ойынша - тиімді тамақтану оның қалыпты тiршiлiк `рекетi үшiн азықпен ағзаның баланс жасалатын-
дығын болжайды. Оның айтуы бойынша қазіргі адамдар негізгі екі кемшіліктен зардап шегеді: гипо-
динамии(аз козғалу), шеттен тыс тамақтану. Егер  адам  расымен  м`дениетті,  өркениетке  бiрлестi-
гіне еңгісі келсе, онда жоғарыдағы екі кемшілікті  жеңе білуі керек.  
Ұйқы.  Өмір  сүру  ұзақтығын  қамтамасыз  ететін  мағызды  рөлге  ие.  Ұйқы  т`ртібі  бұзылған  с`тте 
қартаю  үрдісі  тездетеді.  Ұйқыға  қойылатын  басты  талаптар:  тыныш  ұйқы,  жайлы  орын.  Егерде  сіз 
ұйқыдан кейін өзіңізді балғын ж`не демалған күйде сезінсеңіз онда ол белгілі уақыттын күш жинауға 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
228 
жұмсалғандығын  білдіреді.  Ұйқының  жетіспегендігі  белгілі  себептерден  көрінеді:  сіз  сағат  қоны-
рауынсыз тұра алмайсыз, сіз өзінізді салбыр сезінесіз, сезіміңіз жоғалған, көңіл-күйіңіз бүлінген, күні 
бойы ашуланып, қарым-қатынасқы түсуіңіз күрделенеді. Егде адам үшін белсенді өмір салты күндізгі 
уақытта ұйқысыздықты жою аса маңызды.   
Сабырлық.  Макробиотиканың  негізгі  қағидасы  сабырлыққа  `келеді.  Шектен  шығу  өмірді  қыс-
қартады, ал сабырлық ұзақ өмірдің құпиясын ашады. Макробиотикамен жұмыс барысында суретпен 
көркемдеу жайлы мысалдар жиі қарастырылған.  
dйгілі  венециялық,  белгілі  итальяндық  философ  Луиджи  Карнаро  1967жылы  туылған.  Ол  40 
жасына  дейін  жақсы  өмір  сүрген.  Осы  жасынан  кейін  оның  күші  таусылып,  қатты  ауырған.  Д`рі-
герлер  оны  өлімге  жақын  екенін  айтады.  Оған  д`рігерлер  д`рі-д`рмектен  ешқандай  көмек  жоқ,  тек 
қана бір сабырлыққа сүйену қажеттігін айтады. Корноро д`рігерлірдің кеңесін тындап, түпкілікті өз 
өмірін өзгертеді. Ол мүлдем ішімдіктен бас тартып, тамақты аз ішуге көшті. Н`тижесі көп күттірмей 
айқын көрінді. Бір жыл көлемінде ол денсаулығын жақсартады. 85 жасында Корнароның «100 жыл 
қалай өмір сүреге болады» атты кітабы жарық көріп, кейін оны барлық еуропа тілдеріне аударды. Бұл 
кітапта  ол  өзінің  денсаулықты  сауықтыру  т`жірибесі  жайлы  айқын  жазған.  Корнароның  пікірінше 
адамға өзінен артық д`рігер жоқ. Сабырлық - ұзақ өмір кепілі. Сабырлылық сезiмдi тазартады, ақыл-
ға, денеге, ширақтық жеңiлдiктi бередi, жадын жақсартады. Ол қартайған шағында үйінде ең көңілді, 
`рі туысқандары ж`не 11 немересімен жақсы қарым-қатынаста болған. Корнаро белсенді өмір сүрді, 
ол `р түрлі бақтарда серуендеп, шіркеулерді аралап, мұражайларға барып, негізі жаңа н`рсені үйре-
нуден  тайынбады.  Оның  95  жасында  тағы  бір  көркем  `дебиеті  жарық  көрді.  Ол  100  жыл  белсенді 
өмір сүріп 1566 жылы Падуеде дүние салды. 
Физикалық  белсенділік.  Есептеу  бойынша  адам  күнделікті  өмірде  мүмкіндігінше  өз  күшінің 
жартысын жүзеге асырады. Қате позицияны жасы ұлғайған сайын өз физикалық белсенділігін азай-
татын  адамдар  алады.  Бірақ  нағыз  осындай  іс-`рекет  мезгілсіз  қартаюға  `келеді.  Британдық  д`рігер 
геронтолог  3500  қарт  адамды  зерттеді.  Олардың  жақсы  сақталған  түр-келбеттеріне  байланысты 
д`рігердің  басты  н`тижесі:  рухани  ж`не  физикалық  белсенділік.  Олардың  ұйқылары  ұзақ,  `рі  олар 
спортпен  шұғылданады,  көбіне  жүзумен  ж`не  саяхат  жасаумен  айналысады,  көп  оқып,  басқаларға 
қарағанда теледидарды аз көруді жөн санайды. Өз физикалық формаларын сақтайтын көптеген елдер-
де белсенді, салауатты өмір салтын ұстанады. Дене т`рбиесімен жүйелі айналысқан егде адамдардың 
психологиясы  өте  жақсы  болады.  Мұндай  адамдар  көбіне  салиқалы,  өз-өзiн  жақсы  ұстайды,  өзiне 
сенiмдi,  олар  мейрімді  болып  келеді,  кемшiлiктерге  шыдамдылықпен  қарайды.  Көптеген  зерттеу-
лерде  40-60  жастан  асқан  адамдарды  дене  т`рбиесімен  шұғылдану  керек  деп  есептейді.  Күнделікті 
дене-күш жаттығуларын жасау керек. Өз денесіне тұрақты бақылау ж`не бұлшық еттерін күшейтуi, 
жүйелi түрдегі жаттығулар белсендi ұзақ өмiрдi қамтамасыз ету үшiн сөзсiз ықпал етеді. Гимнастика 
мен  массаж  қан  ұюымен  жақсы  күреседі.  Ағзаның  қартаю  қызметін  бақылау  қажет.  Белсендi  дене-
күш жаттығулары жүрекке, тыныс мүшелерiне көмектеседi, қан қысымдарын бiрыңғайлайды, диабет-
тiң алдын алады. Ағзаның қызмет етуiне дене-күш жаттығуларының `серін өнегелі академик, жасау-
шы  А.А.  Микулин  өз  еңбектерінде  мысалдар  арқылы  д`лелдейді.  Жұмысқа  `бден  берілген  ол  дене 
т`рбиесіне  50  жасында  ауруханаға  түскенінше  мүлдем  назар  аудармағанын  айтады.  Ол  жоғалтқан 
денсаулығын  дене  жаттығуы  негізінде  82  жасымда  қайтарып  алғандығын  айтады.  Ол  виброгимнас-
тика, күн сайынғы жүгiру, сипап- сылау, тыныс алу жаттығуларымен айналысады. 
Соңғы  уақытта  сауықтырудың  көбіне  шығыс  техникасы  `йгілі  болды,  `сіресе  -  қытай  гимнасти-
касы. Осымен айналысатын 60-80 жастан асқан егде адамдар алжа-алжа шалдар мен кемпір ретінде 
көрінбейді,  керісінше  өте  жарқын,  еңбекке  жарамды.  Денсаулықты  нығайтып,  ұзақ  өмір  сүру  үшін 
бұл жаттығумен күніне 2 рет – танертен төсекте отырып ж`не күннің екінші жартысында таза ауада. 
Қытай гимнастикасының ерекшелiгi массажды өздігінен жасау [3].  
Мысалы, егер олар организм бiртiндеп, су сүртулермен бастап үйрету керек болатын ағзаны тұрақ-
ты  шынықтырудың  оның  ішінде  гимнастикалық  жаттығуларды  егде  адамдың  денсаулықтарына  да 
жақсы `сер етеді. Адам өзін реттеп, бақылап отыруы тиіс ж`не аутогенді жаттығуларды да жасап 
отырғаны жөн. Сонымен бірге қартаю үрдісінің алдын-алу үшін – медитация қолданылады. 
Бостон  реабилитациялық  орталығында  өткiзiлген  зерттеу  осыны  растайды.  Экспериментте  орта 
жасы 81 жас құраған 73 адам қатысты. Болған iстiң медитациясының қорытындысы 3 жылдан кейін 
шықты. Экспериментте медитация алған ж`не бақылау тобындағы адамдармен салыстыру жүрді.  
 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
229 
Зерттеу н`тижесі: 
•  Қан қысымы төмендейді; 
•  Олар жақсы дамыған сөз қорымен ерекшеленді; 
•  Олар ширағырақ ж`не үйренуге қабілеттілігі байқалды; 
•  Олар өз істеріне жауапкершілікпен ж`не өзін-өзі бақылаумен ерекшеленді; 
•  dйтеуiр, олардың тобында  өлiм-жiтiм бақылау тобымен салыстырғанда төмен болды. 
Өзiн-өзi  бақылаудың  ерекшелiгi  егде  ж`не  к`рiлiк  жаста  нашар  зерттелген.  Дегенмен  негiздеу 
тұрақты өзiн-өзi бақылау қарттықпен күресте п`рмендi көмек көрсететiнiн ойлауға мүмкіндік бар.  
Бір  сөзбен  айтқанда  `лем  психикалық  саласы  егде  адамның  көп  мөлшерде  қоршаған  ортамен 
қарым-қатынасын  нығайту.  Өзін-өзінді  бақылау  мен  қадағалауға  ұмтылу  керек  ж`не  сабырлылық 
таныта білу қажет.  
Лауазым (қызмет). Жалқау адамдар ұзақ өмір сүрмейді, ұзақ өмір көбіне үлкен қызмет атқарған 
адамдарға т`н. Тек тұрақты ж`не мөлшерлес жұмыстың күштерiмен зерiгуден сақтануға көмектеседi, 
адам  денесімен  сол  сияқты  адамның  рухани  саласынада  `сер  ететін  еңбек  құтқарады.  Геронтология 
ғылымының мақсаты  қарттарды зерттеу. Зерделі қарттық ұзақ қызмет тек қана сабырлы емес соны-
мен қоса жағымды, жемісті екені белгілі. Мысал ретінде бірнешеуін көрсетуге болады. 
Қайта  өрлеу  д`уірінің  Ұлы  суретшісі  99  жыл  өмір  сүрген  Тициан  өмірінің  соңғы  25  жылында 
үлкен  жетістікке  жетті.  Итальяндық  мүсінші,  `лемге  аты  `йгілі  Микеланджело  Ватиканда  қызмет 
жасап  жүріп,  89  жас  шамасында  дүние  салды.  Композиторлар  Верди, Штраус, Сибелиус 80  жаста-
рында жұмыс істеген. Б.Шоу өмірінің сонына дейін `зілшілдік сезімін жоғалтпаған 94 жасында дүние 
салады.  Б.Рассел  өзінің  сонғы  еңбегңн  98  жасында  жарыққы  шығарады.  dйгілі  саяхатшы  ж`не 
натуралист  А.Гумбольдт өзінің  «Космос»  атты  бес  томдық  еңбегін  76-дан  89  жасына  дейін  жазды. 
dйгілі  орыс  балеринасы  Ольга  Спесивцева  96  жасында,  ал  Тамара  Карсавина  93  жыл  өмір  сүрді. 
ғылымға еңбек сiңiрген қайраткер, математика  профессоры. Б.Бүкiреев өз 100 жылдық  мерейтойын 
атап өткенде `лі де 70 жыл  жұмыс iстейтiн Киевтiк университетте д`ріс оқитын еді.  
Қарттық тек еңбек өмірін т`жі болған с`тте ғана жақсы деп Ж.Пейо атап өткен. Бір сөзбен айтар 
болсақ,  үнемі  істелген  еңбек  `сіресе  миға  ж`не  денеге  бағытталған  жүк  ұзақ  өмір  кепілі.  Жалпы 
шығармашылық  факторларға  баға  беру  барысында  `рекетсіз,  өмірлерін  тек  қана  радио  мен  теледи-
дарға толтыратын қарт адамдарға қарағанда  белсенді қарт адамдардың денсаулығы жақсы. 
Денсаулықты  сақтауда  жеке  бастың  гигиенасы  маңызды  орын  алады.  Жеке  бастың  гигиенасын 
сақтамау элементтердің адаммен денсаулыққа ж`не басқа адамдарға жанұяның, көршілердің, ұжым-
ның  мүшелеріне  кері  `серін  тигізуі  мүмкін.  Сондай  адаминфекциялық  к`сіби  аурулардың  жаппай 
таралуына себепші бола бастайды, мысалы, жоғарғы тыныс жолдардың, қантышқақтың, туберкулез-
дің, тұмаудың  ж`не т.б. 
Жеке  бастың  гигиенасының  бір  талабына  -  тері  күтімі  жатады.  Айғыз  теріде  үлкен  микроорга-
низмдер (бактериялар ж`не саңырауқұлақтар) қоныстанады, олар саңырауқұлақ ауруларының пайда 
болуына  ж`не  дамуына  ықпал  етеді.  Н`тижесінде  тер  ж`не  май  темірлерлердің  шығаратын  тармақ-
тардың  тығындаулардың  нормалары  бұзып  жатыр  ж`не  қызмет,  терінің  тыныс  жолдары  төмендеп 
жатыр. Сондықтан аптасына бір рет қана жуыну, ал кейбір жағдайларда жиі жуыну тиіс. Ашық бөлік-
тер – бет ж`не мойын үлкен ластануға душар болып жатыр, сондықтан оларды кем дегенде күніне екі 
рет  (таңертең  ж`не  кешке)  жуу  қажет.Ж`не  қолодан  да  көбірек  ластанды:  қолда  біз  пайдаланатын 
заттар  –  ыдыс-аяқ,  азық-түлік`не  басқа  да  өнімдерден  `ртүлі  микроорганизмдер  мен  олардың 
жұмыртқалары жинақталады. Қолдарды тамақтан алдын ж`не қандай да бір жұмыс істегеннен кейін 
мұқият қол сабынмен жуу қажет. Қолдың терісі өте н`з`к екенін естен шығармау қажет. Эксперимент 
тұрғысынан  д`лелденген:  бактериялардың  саны  жуылған  қолдан  кейін  10  минутта  85%  пайызға 
азаяды, ал керісінше жуылмаған қолда 20 минутта тек қана 5% пайызға ғана азаяды екен. dсіресе көп 
бактериялар  тырнақтың  астында  шоғырланады  (шамамен  95%).  Сондықтан  тырнақ  күтімін  дұрыс 
күту өте маңызды дұрыс күтуж`не сабынмен шөткемен тырнақтың кеңістіктерін мұқият жуу қажет.  
Аяқтарды сирек жуу, айғыз шұлықтар кию ж`не өз кезегінде саңырауқұлақ ауруы - эпидермофатияға 
алып  келуі  мүмкін.  Жоғарыда  жеке  бастың  гигиенасын  талдап  отыруымыздың  себебі  адамдарды 
салауатты өмір сүруге дағдыландыру.  

жүктеу/скачать 13,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: