Педагогический поиск

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
54 
- Ӛлеңнің тақырыбы мен идеясы не екен? 
-
 
Адал достықты дәріптеу,  
Тақырыбы ше?  
-
 
Адал дос болу үшін оның бойында қандай қасиеттер болу керек? 
/ адалдық, әдептілік, мейірімділік, шыншылдық, сенімділік/ 
Ал, Бұл қасиеттерді бойына жинақтаған адам кім? 
/адамгершілігі мол/ 
Ендеше ӛлеңнің тақырыбы не екен? / адамгершілік/  
VІІІ. Топтық жҧмыс. 
1 топ - Ӛлең құрылысына талдау 
Сыр| сан|дық|ты| а|шып| қа|ра|, А 
А|шып| қа|ра|, сыр|ла|сым|, Б 
 Сым| пер|не|ні| ба|сып| қа|ра|, А 
Ба|сып| қа|ра|, жыр|ла|сын|! Б 
Ӛлең тармақтан, бунақ, шумақтан тұрады. 
4 тармақты,2 бунақты,7-8 буындық, шалыс ұйқасқа жатады. 
2 топ – Эпитетті табу 
Эпитет  –  белгілі  бір  қҧбылысты  кӛз  алдына  елестету  ҥшін  бейнелеп 
айтылатын сӛздер.(нағыз дос, сымбатты тау, құзды шат, аққан су, сылдыраған бұлақ, 
шың басы, алтын жазу, қымбат жасау, сыр перне, алтын арай, сұлу сым.т.б.) 
3  топ  -  Эйлер  дӛңгелегі  арқылы  адал  және  арам  достыққа  байланысты  мақал-
мәтелдер жазу. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.  Жақсымен  дос  болсаң,  жетерсің  мұратқа,  ....  жаманмен  дос  болсаң,  қаларсың 
ұятқа 
2. Досты берік сақта, Дос сенімін ақта. 
3.Болмасын амал достық, Болсыншы адал достық. 
4.Шын достықты жасайық, Дұшпандықтан қашайық. 
4 топ – «Адал дос» тақырыбына шағын ойтолғау жазыңдар. 
 
ІХ Сабақты қорытындылау. 
-  «Сыр  сандық»  ӛлеңі  қандай  толғаныстан  шыққан  шығарма?  («Сыр  сандық» 
ӛлеңі  ой  мен  сезім  терең  қабысқан,ӛмір,  достық,  адам  тағдыры  туралы  үлкен 
толғаныстан шыққан шығарма.)  
- Ақын тек қана ӛз жайын, ӛз мұңын ғана айтып отыр ма? (Ақын тек ӛз жайын, ӛз 
басының  мұңын,  ӛзінің  арманын  ғана  айтып  отырған  жоқ,  жалпы  адамзатты  ғана 
толғандыратын, жалпы адам баласын ойландыратын құндылықтарды жырлап отыр.)  
Бірақ,  бір  нәрсе  анық.  Нақақтан  күйіп  кеткен  Сәкендей  асыл  ағаларымыздың 
обалы  –  опасыз  суайттарда,  екі  жүзді  кӛлгірлерде,  «басыңа  бұлт  тӛнсе»  іздеп  таба 
алмайтын  «кӛлеңке-доссымақтарда».  Олардың  бойында  оянбай  қалған  адамдық 
қасиеттеріне тамызық болып ояту – біздің адамзат алдындағы борышымыз.  
 
 
Дос  
жылатып 
айтар
 
дұшпан 
күлдіріп 
айтар
 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
55 
 
Рефлексия:  
Сабақта қандай сезімде болдыңыз, қандай әсер алдыңыз? 
 
 
 
Х.  Ҥйге  тапсырма:  «Сыр  сандық»  ӛлеңінен  үзінділер  жаттау,  «Досқа  айтылар 
сыр» ішкі толғаныстарын монолог түрінде жазу. 
ХІ Бағалау. 
Бағалау парағы 
 
№  Оқушының 
аты 
Ауызша 
сұрақтар 
Ақынның 
ӛмірбаяны және 
шығармашылығы 
Мәтінмен 
жұмыс 
Топтық 
жұмыс 
Баллдар 
жинағы 
1 
 
 
 
 
 
 
2 
 
 
 
 
 
 
3 
 
 
 
 
 
 
 
Қолданылған әдебиеттер тізімі: 
1.Тұрсынбек Кәкішев «Сәкен Сейфуллин», Алматы «Рауан», 1997 ж 
2.Сәкен Сейфуллин «Аққудың айырылуы», Алматы «Атамұра», 2003 ж 
 
 
Каждый  день,  в  который  вы  не  пополнили  своего  образования  хотя  бы 
маленьким, но новым для вас куском знания... считайте бесплодно и невозвратно 
для себя погибшим. 
К. С. Станиславский 
 
Абай Қҧнанбайҧлының шығармашылығы 
«Ӛлең – сӛздің патшасы, сӛз сарасы» ӛлеңі 
(9-эксперименталды сынып, қазақ әдебиеті) 
Сулейменова С. Қ. 
Солтүстік Қазақстан облысы, 
Ғабит Мүсірепов атындағы аудан, 
«Новоишим қазақ орта мектебі» КММ 
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің І санатты мұғалімі 
 
9- сынып 
Қазақ әдебиеті 
Сабақтың 
тақырыбы 
Абай Құнанбайұлының шығармашылығы .  
«Ӛлең – сӛздің патшасы, сӛз сарасы» ӛлеңі. 
Сілтеме  
1.
 
 Мұғалімге арналған нұсқаулық екінші (негізгі) деңгей . «Назарбаев 
Зияткерлік мектептері» ДББҰ, 2012. 
2.
 
12 жылдық білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық. 
Оқулық Хрестоматия. Авторлары: Қ.Әбдезұлы, С.Тұрсынғалиева, Г. 
Рыскелдиева.  
Жалпы 
Оқушыларды  қазақ  халқының  ұлы  ақыны  Абай  шығармаларын  оқып-

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
56 
мақсаты 
үйренуге баулу, бұрынғы білімін жаңа ақпаратпен толықтыруға, кеңейтуге 
кӛмектесу. Ӛлеңнің негізгі түйінін ұғындыру. 
Негізгі 
мақсаттар 
-оқушыны ӛздігінен ізденуге бағыттау; 
- бірлескен жұмысқа жұмылдыру; 
- ӛзара бағалауға ынталандыру. 
- АКТ құзырлықтарын дамыту. 
- талантты және дарынды балалардың қабілеттерін ашу. 
Оқыту 
нәтижесі 
Оқушыла қазақ халқының ұлы ақыны Абай шығармалары туралы 
бұрынғы білімдерін жаңа ақпаратпен толықтырады, кеңейтеді.
 
Ӛлеңнің 
негізгі түйіні бойынша сӛздің құдіреттілігін түсініп, поэзияны бағалауды 
үйренеді. 
Оқыту 
әдістері 
Сын тұрғысынан ойлау, жұптық, жеке жұмыс, диалогтік оқу, оқыту үшін 
бағалау, АКТ-ны пайдалану, талантты жән дарынды балалармен жұмыс. 
Тапсыр-
малар 
Мұғалімнің 
іс-әрекеті 
Оқушының іс-әрекеті 
Уақыт 
 
1-тапсырма 
1.
 
АКТ-мен жұмыс 
істеуге баулу.  
2.
 
Қарастырылуға 
тиісті мәселе 
тӛңірегіндегі бастапқы 
білім деңгейлерін 
анықтау. 
1.
 
Қызығушылықты ояту. 
 
Абай 
Құнанбайұлы 
 
 
Оқушылар слайд арқылы Абай Құнанбайұлының 
ӛмірімен, шығармашылығымен таныстырады 
7 мин 
 
2- тапсырма 
Мақсаты: шағын 
топтарда ӛзара 
әрекеттесе отырып, 
зерттеушілік әңгіме 
арқылы оқушылардың 
дамуына мүмкіндік 
беру.Талантты және 
дарынды балалардың 
қабілеттерін ашу. 
( Постермен жұмыс). 
 
2.
 
Мағынаны тану 
1-жұп. Абай туралы берілген мәтінді пайдаланып, 
мазмұндау жоспарын құраңдар. Құрылған жоспар 
бойынша ақын туралы әңгімелеңдер. 
2-жұп. Абайдың қазақ поэзиясына қосқан жаңалығы 
туралы айту. 
3-жұп.Таным дерек материалына сүйеніп, Абайдың 
шәкірт баулудағы ұстаздық әрекеті туралы ой 
бӛлісу. 
4-жұп.Абайдың ӛлеңге берген анықтамасы. 
5-жұп.Абайдың ақын мен ӛлеңге қойған талаптары. 
Ақын қандай болу 
керек? 
Ӛлең қандай  
болу керек? 
6-жұп.Ӛлеңнен ақынның тыңдаушыға арналған 
жолдарын табыңдар, қазіргі тыңдаушы туралы ӛз 
ойларыңды білдіріңдер. 
15 
мин 
3-тапсырма 
 
Мақсаты: оқушыны  
ӛз бетімен ізденуге 
бағыттау.(Дәптермен 
жұмыс) 
Педагогика 
ғылымының 
кандидаты 
Нұрша 
Оразақынованың 
"Сатылай 
кешенді 
талдау 
технологиясы бойынша ӛлеңді талдау. 
1. Авторы. 2. Тақырып.  
3. Жанр түрі. 4. Идеясы.  
5. Шумақ. 6. Тармақ. 7. Бунақ.  
8. Буын. 9.Ұйқас түрі. 
10. Әдеби теориялық ұғымдар 
11. Түсіндірме сӛздік: 
12. Ӛлеңнің негізгі түйіні, тәрбиелік мәні.  
10 
мин. 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
57 
4-тапсырма.  
Мақсат: сын 
тұрғысынан ойлау 
дағдыларын 
қалыптастыру.  
(Постермен жұмыс) 
 
Абай мен Ыбырай шығармашылығын салыстыру 
арқылы ұқсастықтары мен айырмашылықтарын 
табады.  
 Венн диаграммасы 
 
 
2 мин. 
5-тапсырма. 
Мақсаты: оқушының 
шығармашылық 
қабілетін дамыту.  
(Дәптермен жұмыс) 
«Абай  –  қазақ  поэзиясының  асқар  биігі»  ойтолғау 
жазу. 
8мин. 
Бағалау  
критерийлері 
-
 
жұптық жұмыстағы белсенділігі; 
-
 
ӛз ойларын еркін жеткізе білулері; 
-
 
талдауды толық орындауы; 
-
 
сын тұрғысынан ойлау дағдысы. 
2 мин. 
 
Үйге тапсырма. 
Ӛздеріңе ұнаған ӛлең шумақтарын жаттау. 
 
Рефлексия  
Бүгінгі сабақтан алған әсерлерін таңдаған түстері 
арқылы кӛрсету. Жасыл түс-сабақтан жаңа идеялар 
байқадым. 
Сары түс- сабаққа кӛңілім толды. 
Күлгін түс- бүгінгі сабақ сезіміме әсер етті. 
1 мин. 
 
Әдебиеттер: 
1.
 
Мұғалімге арналған нұсқаулық екінші (негізгі) деңгей . «Назарбаев Зияткерлік 
мектептері» ДББҰ, 2012. 
2.
 
12 жылдық білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық. Авторлары: 
Қ.Әбдезұлы, С.Тұрсынғалиева, Г. Рыскелдиева. – Астана: «Арман-ПВ», 2012. 
3.
 
Оқулық  Хрестоматия.  Авторлары:  Қ.Әбдезұлы,  С.Тұрсынғалиева,  Г. 
Рыскелдиева. – Астана: «Арман-ПВ», 2012. 
4.
 
Интербелсенді  әдістемені  ЖОО-да  қолдану  мәселелері.  Оқу  құралы/ 
А.Қ.Әлімов. – Алматы, 2013. 
5.
 
Жаңа  форматта  білім  беру  үлгілері:  (білім  алушылардың  іс-тәжірибесінен) 
Алматы, 2013. 
 
 
Обретший  во  всех  странах  света  верных  друзей,  преданных  союзников, 
надежных  партнеров,  окруженный  аурой  добрососедства  и  взаимоуважения 
Казахстан  уверенно  ведет  свой  караван  по  великому  кочевью  нового 
тысячелетия. 
 
Н.Назарбаев 
 
Ыбырай 
Абай 
Абай 
Ыбырай 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
58 
 
Идейно-художественное своеобразие поэмы «Беглец»  
М.Ю. Лермонтова
  
(урок русской литературы в 8 классе  
с казахским языком обучения) 
З.Т. Менкеева, 
учитель русского языка и литературы 
Бидаикской средней школы 
Уалихановского района СКО 
 
Цель: научиться выявлять жанровые особенности поэмы «Беглец». 
Ход урока 
1.Организация урока 
2.Вступительное слово учителя 
Сегодня  на  уроке  мы  продолжим  знакомство  с  творчеством  великого 
русского поэта М.Ю.Лермонтова.  
(Слайд 1.Портрет М.Ю.Лермонтова)  
Дадим слово исследователю биографии поэта. 
(Выступление ученика)  
(Слайд 2. Итог творчества) 
Изданы при жизни: 
-
 
Сборник «Стихотворения М. Лермонтова»  
(26 стихотворений и 2 поэмы); 
-
 
Роман «Герой нашего времени». 
Рукописи: 
-300 стихотворений; 
-23 поэмы; 
-3 пьесы в прозе; 
-2 пьесы в стихах; 
-2 неоконченных романа. 
Хочу  дополнить  рассказ  тем,  что  предки  поэта  –  выходцы  из  Англии,  которые 
носили  фамилию  Лермонт,  и,  будучи  военными,  служили  в  России,где  потом  и 
остались жить, и фамилия приобрела русское оформление. В Лондоне есть музей М. Ю. 
Лермонтова. 
Вы знаете, что жизнь и творчество Лермонтова тесно связаны с Кавказом. 
( Слайд 3. Кавказское ущелье) 
 
 
 
Кавказу  Лермонтов  посвятил  множество  прозаических  произведений  и 
стихотворений, в одном из них он пишет: 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
59 
 
Тебе, Кавказ, - суровый царь земли, 
Я снова посвящаю стих небрежный! 
3. Рассказ учителя 
Настоящий  боевой  офицер,  Лермонтов  уважал  своего  противника,  видел  в 
воинственных  горцах  не  только  врагов,  но  и  смелых  воинов,  сражающихся  за  свою 
землю,  людей,  имеющих  право  на  свою  веру,  обычаи.  В  поэме  «Измаил-  бей»  он 
пишет: 
( Слайд 4.Отрывки из поэмы)  
И дики тех ущелий племена , 
Им бог – свобода,их закон – война. 
Там поразить врага – не преступленье; 
Верна там дружба, но вернее мщенье; 
Там за добро – добро, и кровь – за кровь, 
И ненависть безмерна, как любовь.  
Беседа с учащимися: 

 
О какой ненависти говорит поэт?  

 
Посмотрите  фрагмент  видео:  национальный  танец  ансамбля  «Эхо  гор». 
Национальной  одеждой  горцев  была  черкеска.  Белую  черкеску  они  одевали  на 
праздники. 
(Слайд 5.Национальная одежда горцев.) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Я хочу вам рассказать кавказскую повесть о двух братьях. 
«Жили два брата. Старший брат много трудился, а младший предавался праздной 
жизни. Однажды в драке он убил человека. Он прибежал домой, и вся черкеска была у 
него в крови. Старший брат отдал свою черкеску младшему, а кровавую надел на себя и 
вышел  к  солдатам,  которые  пришли  за  убийцей.  Прощаясь,  он  сказал:  «Не  замарай 
свою белую черкеску». 
- Как вы понимаете значение этих слов? 
4.Теория литературы 
Сегодня мы будем говорить о патриотизме, мужестве, стойкости и чести в поэме 
М.Ю.  Лермонтова  «Беглец»  (Тема  на  слайде).  Но  вначале  определим  жанр 
произведения 
(Слайд 6.Теория литературы.) 
Поэма – лиро-эпический жанр, стихотворное повествовательное произведение с 
ярко выраженной оценкой того, о чем повествуется. 
Легенда  -  жанр  фольклора,  сказание  о  каком–либо  событии,  основанное  на 
устных преданиях. 
-Вы уже прочитали это произведение. Какова основная тема поэмы? 
-Как в нем совмещен жанр поэмы и легенды? 
-Какой авторский прием используется и в фольклоре? 
5. История создания поэмы. Выступление ученика 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
60 
 
6. Беседа. Выборочное аналитическое чтение 
-
 
В  основе  поэмы  лежит  сюжет.  О  чем  мы  узнаем  во  вступлении?  Подтвердите 
словами из текста. 
-
 
С чем сравнивается бегство Гаруна. 
-
 
Кто остался в ущелье? 
-
 
Какие чувства рождает у вас поступок Гаруна? 
-
 
Обратите  внимание,  что  даже  природа  в  поэме,  словно  живое  существо.  Как 
называется такой прием?  
-
 
Найдите ее описание в поэме. 
На  доске  представлены  слова,  значение  которых  может  быть  вам  не  понятным. 
Подберите к ним синонимы: 
супостат – враг 
теснина –ущелье 
вепрь – кабан 
поле брани – место битвы 
рок – судьба 
вежды – веки 
чело – лоб 
очи – глаза 
хладный – холодный 
-
 
Как вы понимаете строчку «Пахнуло холодом с востока»? 
-
 
Как Гарун пытается объяснить другу свой приход? 
-
 
Какая разница между словами «поступок» и «проступок»? 
Прочтите по ролям сцену встречи Гаруна с другом. 
-
 
Какова главная мысль в словах друга? 
-
 
Почему Гарун не оправдывается перед другом? 
-
 
Обратите  внимание,  что  для  Селима,  измученного  недугом,  присутствие  друга 
было необходимо, но чувство презрения к трусу сильнее боли. 
-
 
На кого надеется Гарун после ухода от Селима? 
-
 
Внутри  поэмы  мы  встречаем  еще  одно  произведение,  но  уже  другого  жанра. 
Какое? (Эту песню Лермонтов слышал на Кавказе, ее он и вставил в поэму.) 
-
 
Почему Гарун, услышав «песню старины», не попытался даже вступить в диалог 
с любимой? 
-
 
Куда бежит Гарун дальше? 
-
 
Кого ждала мать с битвы? Найдите подтверждение в тексте. 
Прочитайте диалог матери и сына. 
-
 
Почему мать не приняла последнего из оставшихся у нее сыновей? 
-
 
Почему Гарун только при встрече с матерью умоляет о прощении? 
-
 
Какие чувства сейчас испытывает мать? 
-
 
Какую роль играют в поэме слова «месть», «мщение»? 
-
 
Как вы оцениваете эти понятия? 
-
 
Что стало с Гаруном, с его телом? 
-
 
Суровы  обычаи.  Даже  тело  труса  не  предано  земле.  А  что  стало  с  его 
трусливой душой? 
-
 
Кто погубил душу Гаруна? 
-
 
Почему тень Гаруна приходит к людям? 
-
 
Что рождает трусость Гаруна? 
-
 
Могут  ли  в  одном  человеке  уживаться  честность  и  трусость  одновременно? 
Докажите. 
-
 
Как называет Гаруна мать? 
-
 
Какой религиозный грех совершает главный герой? 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
61 
-
 
Обычно народ воспевает подвиги, хранит в памяти имена героев. Почему же в 
поэме народ сохранил память о позоре изменника? 
-
 
Он герой или антигерой? Объясните этот термин. 
-
 
Как вы относитесь к поступку Гаруна? 
-
 
А  как  относится к нему  автор?  Есть  ли  в поэме  авторская  оценка  поступка? 
Найдите ее в тексте. 
 (Слайд 7. Отрывки из поэмы.) 
«Бежал он в страхе с поля брани» 
«Гарун забыл свой долг и стыд» 
«И,наконец, удар кинжала пресек позор» 
«Позор и гибель беглеца» 
Предлагаю  вам  заполнить  сравнительную  таблицу,  характеризующую  героев 
поэмы  
 
Антигерой 
Герой  
 
 
трусливый 
смелый  
 
 
презренный 
бесстрашный  
 
 
предатель 
патриот  
 
 
дорожит своей жизнью 
готов отдать жизнь  
 
 
«гяур» 
чтит обычаи гор  
 
 
овеян позором 
славен в своем отечестве  
 
 
 
-Кого мы можем назвать героями? 
-Какова основная идея поэмы, ее главная мысль? 
7. Кластер 
Какие ассоциации у вас связаны с именем Лермонтова? 
 
 
 
Счастлива та школа, которая учит ревностно изучать и делать хорошее, 
еще ревностнее — лучшее, и всего ревностнее — наилучшее. 
Ян Коменский 
  
Сегодня  стала  очевидной  иллюзорность  концепции  потребительского 
общества, которая была широко распространена с 60-х годов прошлого столетия. 
Сегодня  весь  мир  с  особой  остротой  убедился,  что  эта  идеология 
потребленияоказалась губительной. 
Она породила массовое социальное иждивенчество в развитых странах мира 
и является одной из главных причин глобального кризиса 
Н.Назарбаев 
 
 
 

 
Педагогикалы
қ ізденіс № 2 2014 ж. 
Педагогический поиск №2 2014 г. 
62 
 
 
8.Творческая работа учащихся. Синквейн  
Поэт 
Одинокий, яркий. 
Восхищаюсь его талантом. 
Боролся, страдал, искал. 
Глыба! 
9. Заключительное слово учителя 
В завершении нашего урока хочу прочитать вам отрывок из стихотворения поэта 
Михаила Львова: 
Чтоб стать мужчиной – мало им родиться! 
Чтоб стать железом – мало быть рудой! 
Ты должен переплавиться, разбиться 
И, как руда, пожертвовать собой! 
10. Домашнее задание: 
1)написать мини-сочинение «Мое отношение к трусости»; 
2)подготовить выразительное чтение стихотворения «Великий человек» на с.72. 
 
Школа — это мастерская, где формируется мысль подрастающего поколения, 
надо крепко держать ее в руках, если не хочешь выпустить из рук будущее.  
Анри Барбюс  
 
 
Патрио 
тизм 
 
Любовь 
 
Поэт 
 
Дуэль 
«Смерть 
поэта» 
 
Кавказ 
 
 
Одино 
чество 
 
Пушкин 
 
военный 
 
талант 
 
храбрость 
 

жүктеу/скачать 6,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: