жасалады. Тыныс жолдарының жүкдалы ауруларьгаа  дезинфекция жасау шара-

Қандағы жүқоалы аурулар коздырғыштары, 

неіізінде, иенің немесе 

тасымалдаушы  организмнің  жабық  ортасьшда  болады.  Сондықтан 

ол қоршаған орта жағдайына төзімсіз.  Осыған байланысты тек қана 

төмендегі  ауруларда  қан  жұқпаларының  қоздырғьпіггарына  қарсы 

дезинфекциялық  шаралар  өткізіледі:  оба,  туляремия  және  Ку  қыз- 

басы.  Қанмен  жұмыс  жасайтын  мекемелерде  (лабораториялар,  қан 

қүю  пункттері  мен  станциялары  және  т.  б.)  дезинфекция  тәртібін 

сақтау өте  маңызды.

Көптеген  тері  қабатыньщ  жүқпалы  аурулары  қоздырғыиггары- 

ның өздерінде  қорғаньпц  қабықтары  болуына  байланысты  ерекше- 

ліктер бар. Олар химиялық, физикалық факторлар әсеріне өте төзімді. 

Оларды жою үшін бактерицидтік, фунгицидтік жөне қабықшаға эсер 

ететін дезинфектанттар керек. Тері жүқпалары кезінде ауру адам бүрын 

пайдаланған  барлық  затгар  (іш  киім,  тарақ,  қайшы,  жуыну  жөкесі 

және т.  б.) міндетті түрде дезинфекцияланады.  Моншаларда, душтар- 

да,  бассейндерде,  шаиггараздарда дезинфекция  шарадары  үдайы  өт- 

кізіліп отырады. Тері қабатыньщ зоонодцық жүкдалы аурулары кезінде 

мал  түратын  жерлер,  олардан  алынған  шиызат  пен  тамақтарды  де- 

зинфекциялау шаралары  қамтылады.

Аурухана ішіндегі жүқпалы аурулардьщ 

алдың алуга және олармен 

күресуге багытталған дезинфекция шараларының маңызы өте ерек- 

ше.  Қоздырғъшггардың биологиялық қасиеттерінің ерекшелігі (физи- 

калық-химиялық факторлардың өсеріне төзімділігі), өсіресе, “резис- 

тентгік”  штамдардың  болуы  жөне  оларды  таратуда  медициналық 

бүйымдардың  (таңу  материалдары,  катетерлер,  қан  қүю  жүйелері 

жөне т.  б.)> оның үстіне  медицина қызметкерлері өткізуте  тиісті де­

зинфекция шараларының ерекшелікгерін анықтайды. Бүған қосымша 

жүмыс барысында аталған факторлармен қатар төмендегі жағдайлар 

да  есте  болу  керек:  дезинфекция  өткізілетін  бөлімше  мен  ғимарат- 

тардың мамандық айырмашылықтары, оларда аурулардың бар-жоқ- 

тығы жөне  т.  б.

Дезинфекция  шараларын  үйымдастыруда,  өткізуде және  өдісте- 

мелік  көмекпен  қамтамасыз  етуде  арнайы  қалалық дезстанциялар, 

санэпидстанциялардың  дезинфекция  бөлімшелері  басты  рөл  атқа- 

рады.  Жүмысты  дөрігер-дезинфекцияшылар,  дезнүсқаушылар,  де- 

зинфекгорлар  үйымдастырды  және  өткізеді.

461

Алдын алу дезинфекция бөлімдері өз жүмьісын көсіпорындар мен 

мекемелермен хасалған шартқа сөйкес,  солардьгң есебінен  өткіэеді.

О ш ақтық дезинфекция бөлімі дезинфекцияны  эпидемия  ошақ- 

тарында (пәтерлер, үйлер, балалар мекемелері,  мектеп-интернаггар, 

жатақханалар,  ауруханалар жөне т.  б.)  жүргізеді.

К ам ералы қ  дезинф екция  бөлімінде  адамдарды  санитарлы қ 

өндейтін бөлме жөне туберкулез,  бертпе сүзегі, вирустік гепатиттер, 

жедел  іш ек жұқпалары  ошағынан  түскен  заттарды,  ауруханалардан 

келген төсек орындарды дезинфекция, дезинсекция жасайтын каме- 

ралар бар.

Дезинфекция  станциялары  жөне  бөлімдері  дезинфекция  шара- 

ларын жоспарлап,  оларды іске  асырады,  балалар және  емдеу-алдын 

алу  мекемелерінде  санитарлы қ-гигиеналы қ  және  індетке  қарсы 

төртіптің сақталуьш  қадағалайды,  оның  үстіне  медицина бүйымда- 

рын  залалсыздандырумен қамтамасыз етеді.

Қодданылған  запъщ   ерекшеліктеріне  байланысты дезинфекци- 

янъщ физвкалық,  химиялық жөне  биологиялық  өдістері бар.

Объектілерді биологаялык әдіспен өндегенде биологиялық сүзіілер, 

биотермиялық  камералар жөне  компостар пайданылады.

Дезинфекцияның физикалық әдістері  өр түрлі жолмен  іске  асы- 

рьілады,  олардың ішінде кең тарағандары және жиі қолданылатын- 

дары  — объектілерден  микробтарды  механикалық жолмен  жою.  Ол 

ылғалды түрде  жинау,  жуу,  шаңсорғышты  қолдану,  желдету,  ауаны 

және  суды  сүзу,  сыпыру,  заттарды  шаю  арқылы  орындалады.

М еханикалық  тәсілдердің  нөтижесінде  толық  залалсыздандыру 

болмайды, дегенмен қоршаған ортада микробтар санының көп азаюы 

қамтамасыз етіледі.  Оның үстіне,  механикалық тазалау үшін қодда- 

нылған  бүйымдар  неғүрлым  мүлгіксіз  жүмыс  істесе,  өңделген  зат- 

тардан соғүрлым көп микроб кетеді.  Мысалы, шаңсорғыштың күші- 

мен  микробтардың 98  %  кеггіріледі;  ғимараттарды  15  минут желдет- 

кеннен  кейін  ауадағы  микробтар  күрт  азаяды,  ал  жарты  сағаттан 

кейін олар тіптен болмайды, себебі гимаратда мүлдем жаңа ауа кіреді; 

іш киімдер механикалық кір жуатын орындардан өткенде түгел таза- 

рып  шығады;  ғимараттарды  жуу  қүралдарымен  дезинфекциялық 

ерітінділерді пайдаланып, ылғалды жинастыруды өткізгенде кір таза- 

рып,  микроб үрықтары  көп  азаяды жөне т.  б.

462

А лдан  алу жүмыстарында,  ош ақтық  инфекцияларда дезинфек- 

цияның  мсханикалық  өдістері  кеңінен  қолданылады,  кей  жағдай- 

ларда өзге өдісгермен жөне өдістемелермен қатар іске асырылады. Де- 

зинфекцияның өр түрлі өдістерін қатар қодцанғанда объекгілерді таза- 

лау  нөтижесі  өлдеқайда  жоғары  болады.  Сондықтан  мсханикалық 

өдістердің тишділігін аргтыру үшін  ертінділерді жиі қолдану керек.

Адамдар көп жиналатын ғимараттарда (емдеу-алдын алу мекеме- 

лері,  балалар  мекемелері,  оқу  орындары,  ойын-сауық  ғимараттары 

және т. б.) желдетуді жиі пайдалану қажет. Ол тыныс жоддары жүқпа- 

ларының адцын алуға көмектеседі. Дезинфекцияда ауаны, суды мик- 

робтардан  тазарту  үшін  сүзу  өдісі  қолданылады.  Тыныс  мүшелерін 

зиянды заттардан жан-жақгы қорғайтын противогаздарда да сүзу өдісі 

пайдаланылады.  Маскареспираторларды  пайдалану  да  дем  алатын 

ауаны  ауру қоздырғьпитарынан тазалауды  көздейді.

Дезинфекцияның физикалық агенті ретінде ауадағы микробтар- 

ды  өлтіретін  күн  сөулелері  жиі  қолданылады.  Олардан  микробтар- 

дың вегетативтік түрлері көбірек қырылады, ал дақты немесе қабы қ- 

шалары бар микробтар (түйнеменің, сіреспенің, газ гангренасыньщ, 

ботулизмнің  қоздырғыштары)  төзімді  болады.  Күн  сөулелері  мик- 

робтарға екі жолмен өсер етеді:  кептіру жөне УФ сөулелерімен  эсер 

ету.  УФ  сөулелерінің  бактерияны  өлтіру  қасиетін  пайдалану  үшін 

өндіріс  мекемелері  өдейі  УФ  шамьш  шығарады,  оның  өйнегі  тек 

қана УФ  сөулелерін өткізеді де, жылу сөулелерін үстап қалады.  Бүл 

шамдар жарға, төбеге ілінетін немесе қолга үстайтын тіпті, өздігінен 

қозғалатын жабдық түрлерінде шығарылады.  Бүндай шамдар емдеу- 

алдын алу мекемелерінде,  балалар үйлерінде,  бактериялар және  ви­

рустар лабораторияларында, вакцина мен сарысу шығаратьга инсги- 

туттарда,  операция  жасайтын  бөлмелерде  және  т.  б.  қолданылады. 

Шамдарды қолдану аурухана ішінде және тыныс жолдарында жүқпа- 

лар  қоздырғыштарының  таралуын  шектейді.  Оларды  қолданғанда 

көзді,  теріні  күйдіріл  алмау керек.

Радиоактнвтік сәулелер микробтарда морфологиялық,  қызметтік 

өзгерісгерді  дамытып,  олардың  барлық түрлерін  өлтіреді.  Олардың 

залалсыздандьфу әсері қодданған сәулелердің мөлшеріне тікелей бай- 

ланысты.  Қазіргі уақытта тамақтарды,  медицина бүйымдарын, таңу 

заттарын  залалсыздандыратын жабдықтар бар.

463

Жоғаргы жиілікті элскгр тогы арқылы дезинфскцияның ф изика- 

лы к  өдістері  қолданылады,  себебі  бұл  токтың  бакгерияларды,  ви- 

рустарды  өлтіретін  өсері бар.

Ультрадыбыстар хирургиялық аспаптарды залалсыздандыру үшін, 

ш приц инелерді жөне т.  б. тазалау үшін қолданылады.  Ультрадыбы- 

стардың  микробтарға  өсері  екі  ортаның  (клетка  —  қоршаган  орта) 

арасында  қысымның үлкен айырмашылығын тудыруға  байланысты 

болады,  соның салдарынан  микроорганизмдер  өледі.

Температуралық өсерлер дезинфекцияда  физикалық өдіс  ретінде 

екі  бағытга  қолданылады,  бірақ  төменгі  температуралар  көптеген 

микробтарды өлтіре  алмайды.  Облигаттық паразиттердің ішінде тек 

қана менингококк пен гонококктар тоңазытуға сезімтал, әдетте олар 

үйреншікті  атмосфера  қысымында  бірнеше  минуттан  кейін  қыры- 

лады.  Төменгі  температураларда  патогенді  мюфобтардьщ көпшілігі 

көбеюін тоқтады,  бірақ құрып  кетпейді.

Жоғарьі  температура  дезинфекция  өдісі  ретінде  қайнату,  пасте- 

рилизациялау,  қыздыру,  өртеу,  судың буы,  ыстық ауа,  кептіру жол- 

дарымен  жүзеге  асырылады.  Жоғары  температурада  микробтардын 

барлық түрлері түгел өледі,  оны ұзақ қолданғанда бактериялық қа- 

бықтары зақымданып  қана қоймай,  оның ішкі қүрылысы да бузы- 

лады.  Соның  нөтижесінде  тек  қана  жүқпалы  қоэдырғьшггар  ғана 

емес, объекгідеп басқа микробтарда түгел жойылады (стерилизация). 

Бүл  өдістің  негізгі  кемшілігі  —  оны  барлық  жагдайда  пайдалануга 

болмайды, себебі оның өсерінен көптеген затгар бүзылады. Аса қүнды 

емес  залалданған  затгарды  (балалар ойыншықтары,  қоқым-соқым- 

дар, қағаз қалдыктары, сабан, шүберек, тамақ қалдыктары жөне т. б.) 

жою  үщ ін  өртеу  керек.  Ж үқпалы  аурулардан  өлген  малдардың 

денелері де өртеледі. Дезинфекцияның бүл өдісі эпидемиологиялык 

және  экономикалық түрш да тиімді болғанда жүзеге  асырылады.

Қыздыру өдісі микробиологияда, қүрал-жабдыктарды, лаборато­

рия  жөне  дөріхана  ыдыстарый  өңдеу  үшін  кеңінен  қолданылады. 

Қайнатуға жағдай болмай жатса, осы әдіс өте қолайлы.  Бүңдай жаг- 

дайларда спирттің отымен пинцетгерді,  скальпельдерді,  қайшылар- 

ды  жөне  т.  б.  қыздыруға  болады.  Бактериологиялык  лаборатория- 

ларда кеміргіпггердің, басқа хайуанатгардың денесін сойған уакьпта 

да  аспаптарды  кыздыру қажет.

464

Ыссы 

ауаныц дя 

(қүрғақ бу) бактерияларды, жөндікгсрді,  қабықты 

микробтарды  өлгіретін  қабілеті  мол.  Қүрғақ  буды  пайдаланғанда, 

өсіресе,  температура  100 °С-тан жоғары болса,  органикалық заттар- 

дың қүрылысы,  хайуанат  пен  өсімдік талшықтары түгел бүзылады, 

ал температура  170 °С-тан жоғары болса, олар күлге айналады. Лабо­

ратория ыдыстарын, аспапгарды жөне металдан, әйнектен,  силикон- 

нан жасалған бүйымдарды залалсыздандыру үшін ауа стерилизатор- 

ларыңда  жөне  басқа  аспаптарда  температурасы  160-180  °С  қүрғақ 

ыссы  ауа  қолданылады,  ал  камераларда  киімді,  жастықтарды,  мат- 

рацтарды дезинсекциялау үшін де  осындай  қызу қажет. Дезинфек- 

цияның бүл өдісінің кемшілігі — затгарды өңдеу уақытының біршама 

үзақ болатьшдыгыңда. Өндеу үзаққа созылса, загггар бүзыла бастайды.

Ыссы ауаның дезинфекциялық өсері оның салыстырмалы ылғал- 

дылығы көбейсе,  күшейе түседі.  Қ үрғақ ыссы ауамен салыстырган- 

да, ылғалды ауа өңцеп жатқан заттардың ішіне тезірек және тереңірек 

өтеді.  Су буы — өтс жогарғы белсеңді қүрал: температура 80 °С жет- 

кенде жүқпалы аурулардың белгілі қоздырғьшггарьшың ешбір  веге- 

тативггік түрлері шыдамайды,  ал температура  120 °С болса,  10 минут 

ішіңде қабықты микробтар да түғел қырылады. Киімдерді, төсектерді 

жөне т.  б.  ондеу үшін дезинфекция камераларыңда қысым асгында 

су буы  қолданылады.

Қайнату 

-  затгарды өңдеудің қарапайым, оңай жөне сенімщ әдісі. 

Қайнаған  суда  қоздырғьшггардьщ  вегетативтік  түрі  бірден  немесе 

2—5  минут  ішінде  өледі.  Миқробтардың  қабықты түрлері  қайнатқ- 

анда біраз  уақьгг шыдайды.  Мысалы,  түйнеменің қоздыргышы  45— 

60 минуттан, тырысқақтың қоздырғышы  3 сағатган, ботулизмдікі  — 

6  сағатган  кейін  өледі.  Бүл  өдісгің  ьіүмкіндіктері  шектелген,  себебі 

кез  келген ластанған затты  қайнатуга болмайды.

Қайнаған  судың  дезинфекциялық  өсері  оған  1 -2   %  негіздерді, 

сода,  сабынды  қосса  күшейеді.  Қайнатуға  болатын  затгар:  залалды 

киім, ыдыс, кейбір тамақ түрлері, хирургиялық аспаптар, ауруларды 

күтуге  керекті заттар,  ойыншықтар,  аурулардың кейбір бөлінділері, 

өйнек және резеңкеден жасалған бүйымдар. Қайнатқан кезде өр түрлі 

қоздырғьшггардың төзімділігін, бүйымдардың қасиеттерін ескеру ке- 

рек.  Осы  жаэдайларға  байланысты  қайнату  15-90  минут  жалғасуы 

мүмкін. Ж үннен, теріден,  аң терілерінен жөне  вискозадан жасалған 

заттарды қайнатуға болмайды.

465

Жоғарыда  айтылғандай  заттар 

дезинфекция  камерасы сияқты ас- 

паптарда 

залалсыздандырылады.  Оларда дезинфекция,  дезинсекци- 

ялау үшін физикалық,  химиялық өдістерді бірге, бір уақытта қолда- 

нуға  болады.  Дезинфекциялық  камералар  затгарды  сенімді  түрде 

залалсыздандырады жөне  көпшілік жағдайда  басқа өдісті  қолдануға 

болмайтын  заттарды  — киімді,  төсек орынды,  кітаптарды жөне  т.  б. 

өңдеу  үшін  қолданылады;  таңу  материалдарын,  жүнді,  қылшықты, 

ескі-құсқы  заттарды  залалсыздандыру үшін де  пайдаланылады.  Де­

зинфекция камералары емдеу жөне санитарлық мекемелерде,  сани- 

тарлық  өндеу  бөлмелерінде,  жатақхана,  көсіпорындарда  орнатыла- 

ды.  Әрбір камерада өзінің негізгі бөлімінен басқа жылу көзі,  өлшеу- 

тексеру  қүралдары,  дезинфекция  заттарын  шашырататын,  желдет- 

тіретін  аспаптар  болады.

Камерада  эсер  етуші  агенттерді  қолдануға  байланысты  камера- 

лардың ыстық ауалы (қүрғақ ыстықты), газдармен, формалин булы, 

вакуумформалинді түрлері болады.  Өзінің қүрылысына байланысты 

олар түрақты жөне жылжымалы  (қолмен,  көлікпен таситын)  болып 

келеді.  Барлық камералар  заттарды  қысқа  уақытта  өңдеуі,  басқару, 

қолдану жолдары оңай, өңцелген заттарды бүзбауы.өрт тудыру жағы- 

нан  қауіпсіз  жөне  арзан  болуы  керек.

Камералар зауыттарда дайындалады,  орнатқан уақытта оны ң екі 

есігінің әрқайсысы бірінен бірі бөлек,  жеке  бөлмелерде  ашылуы ке­

рек.  Бір  есік  дезинфекциялық  керекті  затгарды  сарагггау  өткізетін, 

сосын тиейтін (кір) бөлмеде, екінші есік таза, дезинфекциядан өткен 

заттарды  тиейтін  екінші  бөлмеде  ашылады.

Дезинфекция камераларыиың 

цилиндрлік түрлері заттарды дезин- 

фекциялау жөне  дезинсекциялау  үшін  қолданылады.  Залалсыздан- 

дыратын агент ретіңде қаны ққан су буы пайдаланылады.  Қаныққан 

су буы бакгерияларды, олардың спораларын және вирустарды өлтіре 

алады, өсіресе, жоғаргы қысыммен бірге қолданғанда. Камераға тиел- 

ген заттар өуелі қыздырылады, өңдеу біткеннен кейін ыссы ауа арқы- 

лы  кептіріледі.  Камерада  бактериялардың  барлық  түрлерін  жөне 

қоздырғыштарды тасымалдаушыларды сенімді түрде жоюға болады. 

Камераның жүмыс төртібі қоздырғыпггардың төзімділіпне тығыз бай­

ланысты.  Бағасы  төмен,  температураға  біркелкі  төзімді  заттарды 

қысымы  жоғары бумен,  ал  киімді аққыш   бумен өңцейді,  себебі жо- 

ғарғы  қысым  мен  температура  болса,  бүйымдар  бүзылады.

466

Формалин  булы  камералар  —  тік  бүрьшпы,  екі  есікгі  қорапқа 

үқсайды,  өрбір  тиейтін  жөне  түсіретін  бөлімдеріндс  бөлек  есіктері 

бар.  Бүл  камералар  теріден,  60  °С-тан жоғары температурада  бүзы- 

латын  аң терісінен  жасалған  заттарды дезинфекциялау  үшін  пайда- 

ланылады.  Осы камераларда дезинфекция агенті ретінде қыздырыл- 

ған  ылғалды  ауа  (салыстырмалы  ылгалдылығы  80-90  %)жөне  фор­

малин (формальдегидтің 40  %  ертіндісі)  көтерілгенде,  шашырағанда 

пайда  болатын  формальдегидтің  булары  қолданылады,  ал  тек  қана 

су буы  мүндай температурада  сенімді  нөтижелер  бере  алмайды.  Де- 

зинфекцияның  бүл  әдісінде  буды  камерадан  ығыстырудың  қажеті 

жоқ,  сондықтан бу камерага оның астынан беріледі.  Формалин буы 

үстінен  беріледі,  ол  заттардың  іигіне дендеп өте  алатын  болғандық- 

тан, заттарды төменгі температурада ойдағыдай залалсыздандырады- 

Дезинфекция үшін формалин буын қолдану сенімді өдіс, сондықтан 

оны теріні,  аң терілерін,  жүнді,  кілемдерді,  резеңкелі  аяқ киімдерді 

жөне синтетикалық заттарды  өндеуге  иайдаланады.  Бүл  камералар­

да  формалинсіз,  ауа  буларын  қолдану  арқылы  дезинсекциялы қ 

өндеуді  атқаруға болады.  Осы  мақсатга мақта-маталар,  жүннен жа- 

салған киімдер, төсек орындар 80—850 С температурада 5 минут ііпін- 

де,  ал теріден жасалған киімдер,  аяқ киімдер 57—59 °С температура­

да  30  минут  немесе  45—91  °С   температурада 90  минут өңделеді.

Камера  жүмысының  тиімділіһн  тексеру  мақсатында  лаборато- 

рияда  өдейі дайындалған  бактериологиялық тестер  немесе  кішкене 

қапшықтардағы  өр  түрлі  жөндіктер  қодданылады.  Температура  са- 

пасы  камера  ішінде  өр деңгейде  орналасқан  сенімді термометрлер- 

мен тексеріледі.

Дезинфекцияның  химиялық  өдісі  кейбір  химиялық  заттардың, 

микроорганизмдердің физиологиялық, морфологиялық қасиеттерін 

бүзуға негізделген. Дезинфекция жүмысында химиялық заттар кеңі- 

нен қолданылады. Дезинфекцияға арналған заттардың мынадай қа- 

сиетгері болуы  керек:  бахтерицидтік,  вирулицидтік өсерін тез арада 

көрсету;  өнделуге тиісті заттардың қүрамында органикалық қосым- 

шалар  болса,  өз  қасиетін  сақтау;  адамдарды  жөне  хайуанаттарды 

улаңдырмау; өңцелетін заттарды бүзбау; қүрғақ немесе ерітінді ретінде 

сақтағанда дезинфекциялық  өсерін  жоғалтпау;  біршама  арзан  болу 

жоне тасуға  ыңғайлы  болу.

467

Химиялық дезинфекция  қүраддары  (дезинфектанттар)  ерітінді- 

лерде,  эмульсияларда,  суспензияларда  белеенді  өсер  ететін  заттар- 

дың шоғырлануы жеткілікті болса, микробтармен жанасу жағдайын- 

да  жөне  қолдану уақыты  сақталса,  залалсыздандыруды  толық  қам- 

тамасыз етеді.  Көп жағдайда дезинфектанттар белгілі бір концентра- 

циялы  ерітінді түріңде  қолданылады.  Дезинфекция  ерітінділері  өң- 

деуші  заттармен  толық  жанасу  үшін  оны  аурудан  бөлінетін  заттар- 

мен мүқият араластырады, еденді, қабырғаларды, заттардың беттерін 

түгелдей  жуады,  киімді ерітіндіге түгелдей  батырады.  Есте  сақтай- 

тын  жағдай  -   дезинфекцияның  тиімділігін,  ең  бірінші  препарат- 

тын белсенділігін, коздырғьшпың төзімділігін, өнделіп жатқан заттар 

ерекшеліктерін және  басқа да  себептерді  ескеріп,  оның  белгілі  бір 

өсер ету уақытын қатаң сақтаған жағдайда ғана жүзеге  асыруға бо- 

лады.  Қолдану  уақыты  10  минуттан  бірнеше  сағатқа дейін  өзгеруі 

мүмкін.

Температурасы  60—70 °С  шамасындағы  ерітінділер  өте  пайдалы. 

Өңдеуге тиісті материалдардың ерекшелікгеріне сәйкес керекті ерітін- 

дінің  көлемі  аныкталады.  Мысалы,  ауру  болтан  бөлмені  өңдегенде 

еденнің  1м2-  на  кемінде  500  мл  дезинфекциялық  заттар  ерпіңдісі 

керек,  ал  ластанған  қүрғақ  киімдердің  өрбір  килосына  кемінде  3  л 

ерітінді қажет. Дезинфекцияның өсері өндеуге тиісті заттардың ерек- 

шелікгеріне тығыз байланысгы. Мысалы, еден, тебе, қабырғалар аташ- 

пен,  түс  қағазбен  жабылтан  немесе  сырланған,  өктелген  болуы 

мүмкін,  міне,  осы жагдайлар дезинфекция  өдістерін күрт өзгертеді, 

қажетгі  ерітінділерді  көбірек жүмсауға  мөжбүр  етеді.

Әдеттегі  төжірибеде  қүрамында  өр  түрлі  дезинфектанттар  бар, 

жуатын,  тазалайтын,  ақтайтын,  иісті жоятын препараттар қолданы- 

лады,  олар өздерінің негізгі өсср  ететіндерінен басқа да микробтар- 

ды жоя алады.  Бүл препаратгар сантехникалық аспаптарды өңдеуге 

арналған.  Оларды алдын алу адам дезинфекциясын және ауру үйінде 

емделген  жағдайда  күнделікгі  дезинфекцияны  өткізу  үшін  пайда- 

ланған дүрысырақ.

Дезинфекция  жасау  үшін  микробқа  қарсы  өсері  күшті  химия- 

лы к затгар  пайданылады,  олар  13  негізгі топқа бөлінеді:  галоидтар, 

тстдктырғыштар, қышқылдар, негіздер, тотықтар, гуанидиндер жөне 

басқалары.

468

Галоидтар тобында төжірибеде хлор өте жиі қолданылады,  қүра- 

мында хлоры бар қоспалардың эсер ету механизмі хлордың микроб - 

тарды тотықтандыруына,  яғни тотықтыру,  қалпына келтіру реакци- 

ясының орын алуына байланысты. Хлорлы қоспалардың сапасы оның 

қүрамындағы  белсенді хлордың молшеріне,  яғни  олар қышқыдцар- 

мен өрекеттескенде бөлініп шығатын таза хлордың мөлшеріне тікелей 

байланысты.  Белсенді хлордың мөлшері  препараттың жалпы салма- 

ғының пайызы ретінде  белгіленеді.  Хлордың дезинфекциялық әсері 

гидролиз  өтстін,  соның нәтижесінде  оттегі  мен  хлордың бөлінуі  бо- 

латын  сүйық  ортада  өте  жоғары  болады.  Егер  өнделетін  заттардың 

қүрамында  органикалық қосымшалар  болса,  дезинфекциялық эсер 

төмендейді,  себебі,  олар  белсенді  хлорды жүтып  алады.  Бүл  препа- 

раттардың дезинфекциялық әсері қышқыл ортасында жоғары, негіз- 

дер  арасында томен болады.

Дезинфекиияның мақсаты тек қана патогендік микробтарды өлтіру, 

залалсыздандырудың  мақсаты  —  физикалық  факторларды  қолдану 

арқылы  заттардағы  микробтардың  барлық  түрлерін  қүрту,  оларды 

жою.  Сонымен  медициналық  стерилизация  (тазалау) дегеніміз  зат- 

тар  мен  бүйымдарды  физикалық,  химиялық факторларды  пайдала- 

ныті,  оларды барлық микробтардан толық тазалау.

Залалсыздандырудың  негізгі  мақсаты  —  медициналық  бұйымдар 

мен дәрілердегі  болуы  мүмкін  микробтарды толығымен  жою.

Жиі қолданылатын медицина бүйымдары әрбір мекемеде стери- 

лизациядан өтеді; бір рет қана қолданылатын бұйымдар өндіріс орын- 

дарында стерилизациядан өтеді.

Залалсыздандьфудьщ физикалық әдістеріне құрғақ ыстық ауамен, 

қысымы жоғары су буымен,  инфрақызыл жөне радиациялық сәуле- 

лермен  өндеу,  сүзу жатады.

Залалсыздандырудьщ химиялық әдістері: газдарды пайдалану, өңде- 

уге  тиісті  заттарды  ерітіндіге  батыру  болып  табылады.  Бірден  есте 

болатын  нәрсе  — химиялық стерилизациядан  кейін заттарды  газдан 

тазалау  (газ  әдісі  қолданылса)  немесе  жақсы  жуу  (егер  химиялық 

заттардың ерітінділері  пайдаланьиіса)  керек.

Қайнату стерилизацияның химиялық өдісіне жатпайды.

Залалсыздндыру  өдісін  қолдануды  айқындау  өңдеуге  тиісті 

объектінің қасиетіне  байланысты  болады.

469

Стерилизацияньщ   сапасы  көпшілік  жағдайда  стерилизация  ал- 

дында жасалған  өндеу жүмысына,  яғни тазалау сапасына,  стерили­

зация  өткізілетін  ғимаратгың  санитарлық  жағдайына  тікелей  бай- 

ланысты.

Аспаптарды  стерилизация  алдында  тазалау  мынадай  кезеңцер- 

ден тұрады:

•  әуелі  ағьш түрған  суды  пайдаланып,  0,5  минут жуу;

•  бұйымдарды 50 °С температурада, жуатын ерітінділерге  15 ми- 

нуттай толық батыру. Жуу үшін “Лотос”, “Астра”,  “Проіресс”, “Три­

ас-А” ,  “Биолат”  және  т.  б.  үнтақтар  қолданылады.  Оларға  қоса 

сутегінің  қос  тотығын  қолдануға  немесе  ерітіндідегі  заттарды  уль- 

традыбыспен  өндеуге  болады;

•  ерітіндіде  әрбір  бүйымды щетка  немесе  мақта-дәке тампонды 

пайдаланып жуу;

•  әрбір затты ағып түрған сумен,  содан кейін дистиллденген су- 

мен  шаю;

•  бүйымдарды  қүрғақ  ауа  пайдаланылатын  стерилизаторларда 

80—85 С° температурада толық кептіру;  (кептіру үшін вакуумды пай- 

далануға  болады).

Жоғарыда көрсетілгендей,  залалсыздандыру алдында буйымда* 

ды  қолмен  өңдеуден  озге  механикалық  жол  да  бар,  оған  сөйке* 

бүйымдар  — инелер,  шприцтер,  басқа да заттар  — арнайы жасалған 

механикалық жуу машиналарында тазаланады.

Емдеу-алдын алу мекемелерінде стерилизация алдындагы өңцеу, 

сте^7  .  . іация  жасау  үшін  асептика  шартгарын  сақтайтын  арнайы 

бөлмелер 

рнайы мамандар  бөлінеді.

Залалсыздандыру алдындағы өндеудің сапасы ішінара тексеріледі 

(бұйымдардың  1  пайызға  жақьшы),  ол  үшін  қан  қалдықтарының 

(бензидин,  ортотолуидин,  амидопирин  сынамалары  арқылы),  жуу 

ұнтақтары  қалдықтарының  (фенолфталин  сьшамасы  арқылы)  бар- 

жоғы тексеріледі.  Егер  аталған  қалдықтар табылса,  өндеу толық та- 

залауға дейін  қайталанады.

“Медицина  бүйымдарын  стерилизациялау,  әдістер,  жабдықтар 

жөне төртібі” атгы салалық стандартқа сөйкес өйнектен, резеңкеден 

жөне  полимерлерден  жасалған  заттарды  үлкен  қысымды  пайдала-

470

жүктеу/скачать 31,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: