Міреев, Ж. Темірбеков эпидемиология Жалпы эпидемиология 1 т о м алматы жоғары аттестациялық комиссияның баспа орталығЫ 2000

Ғимараттарда  дустыны  пайдалануға  рүқсат  жоқ.  Оларды  өңдеу 

адам  мен  хайуанаггтар  жоқта  өтюзілсді,  аэрозоль  толық  шөгу  үшін 

ғимаратты  2 сағатқа жабады,  сосын желдетеді.

Шыбындармен  күресу

Ш ыбындармен күрес үш бағытта жүргізіледі:  қоқыстар мен қал- 

дықтарды дүрыс жинап,  алысқа тастау жөне залалсыздандыру;  шы- 

бындар көбейетін жерде личинкалары мен кішкенелерін үнемі қүртып 

отыру;  қанатты  шыбыңдарды  үнемі  қүртып  отыру  жөне  ғимарат- 

тарға  енуінен  қорғау.

Ш ыбыңдардың личинкаларын  қүрту үшін ерһілген  қүрғақ  өкгі 

пайдалануға  болады.  Әкпен  өңдсу өрбір  үш  күн  сайын қайталанып 

түруы керек. Шыбынның сүйық қалдықтардағы личинкаларын жою 

үшін  тазаланбаған  қара  карболкамен  қандырылған  үгіндіні  пайда- 

ланады.  Нәжістер  шүңқырын  өңдеу  үшін  ағаш  үгіндісінің  (опилка) 

орнына сол  карболка торфты  пайдалануға болады.  Сүйық қалдық- 

тарға ДДВФ  пен нафтализолдың сүйық эмульсиясын қосады.  Үгін- 

ділер  қарамаймен өңделеді.

Шыбыңдардын қатты қалдықтардағы личинкаларын қүрту үшін 

күлмен немесе топырақпен араластырылған ларвицидтік қасиеті бар 

инсектицидгер дусгысын қолданады. Дустылармен өңдеу жүмысы 2 рет 

өткізіледі.

Қанатгы  шыбындармен  күресге  кеңінен  қодданылатын  шара  — 

алдын  алу,  яғни  олардың үйге  кіруін  боддырмау.  Ол  үшін мыналар 

жүзеге асырылады: жылы уақьпта есік пен терезені торлау, тамақты 

жабық ыдысга үстау, тамақ қалдықтарын уақытыңда жинап,  қүрту, 

қаддьпсгар жөшігін жиі  тазалап,  жуып түру,  ғимараггарда  санитар- 

лық-гигиеналық төртіпті сақтау.

ІІІыбындар  үйге  кіріп  кеткен  жағдайда терезені  жауып,  өңдеуді 

“Дихлофос”  аэрозолімен  жүргізуге  болады,  одан  кейін  ғимаратты 

тазалап,  желдетеді.

Әр түрлі айлалы өдістер мен желімді қағаздар бар.  Кейде форма- 

лиңці  қолдануға  болады.  Бір  аяқ  суга  немесе  сыраға  1  шай  қасы қ 

формалинді, аздап қант пен сүтті қосады. Бүл қосындыны ыдыстар- 

ға  қүйып,  нан түйіршіктерін салады.

482

Тарақаядармен  күрес

Тарақандарды жою үшін жанасу арқылы өтетін жөне ішекке өсер 

етстін  инсектицидгер  қолданылады.  Өңдеудің  алдында  тамақ  пен 

ыдысты қауіпсіз етіп бөлектеу керек. Қоғамдық тамақтандыру меке- 

мелсрінде  өңдеуді  жүмыстан  кейін,  әдетте,  демалыс  күндерінің  ал­

дында  өткізеді.  Бүндай  жағдайда жинау  жүмыстары  дүйсенбі  күні, 

жұмыс  алдында  өткізіледі.  Пөтердегі  тамақ  бөлмесін  кеппсе  өндеп, 

таңертең жинаган дүрысырақ.  Қабырға, еден,  үстел, шкаф, барлығы 

өнделуі  тиіс.  Инсектицидтік  препараттарды  тарақанньщ  тығылған 

жеріне,  олардың үйге жөне тамақ пен суға жетуі  мүмкін жолдарына 

20  см көлемде  жағады.

Бор қыппсылынан, фторлы натрийден, дибромнан жасалған ішек 

уларын жем ретінде қолдануға болады.  Бураны қант үгіндісіне,  үнды 

қосып,  фторидке  көдімгі су қосып пайдалануға болады.  Одан  басқа 

қосымша ботқаларды,  крахмадды  пайдалануға болады.

Киім мен  төсекті  ондеу

Киімдер,  төсек-орындар және т.  б.  заттар,  өдетте, дезинфекция- 

лык,  камераларда  өңделеді.  Бүлай  жасау  мүмкін  болмаган  жағдай- 

ларда  затгарды  сыртынан  шаю  арқылы  өндейді.  Суарғаннан  кейін 

оларды  дереу  орайды,  сосьш  мүқият  жабылатын  немесе  резеңкелі 

қаптарға  орналастырып,  жылы  жерде  6—8  сағатқа  қалдырады.  Егер 

инсектицидке дуст қолданылса,  затгарды жинал,  шогырландырады, 

содан кейін  оны дуст заттардың бетінде бірдей бөлінуі үшін соққы- 

лайды,  2 -3   сағатқа қалдырады.

Егер  іш  киім,  қол  затгарына  инсектицидтік  қасиетгі  көп  уақыт 

бойына  сіңіру  керек  болса,  оларды  импрегнациялайды.  Ол  үшін 

жуылган  киімді  30 минут инсектицидтік ерітіндісіне,  эмульсиясына 

немесе  суспензиясына  салады,  одан  кейін  заттарды  сығады,  мүм- 

кіндігінше  таза  ауада  ксптіреді.  Бүл  заттарда  1—2  төуліктен  кейін 

биттер  өледі.  Өңцелген  затгарды  үтікгеуге  болады.

483

Ғимаратгарды ецдеу

Дезинсекциялануға тиісті ғимаратты препаратгың сүйьіқ түрімен 

өндейді,  содан  кейін  үқыпты  гүрде  жинап,  сабынды,  содалы  ыссы 

сумен  жуады.  Ғимаратгы  өңцеу  үшін  лизоддың  ерітіндісін,  сабын- 

ды-ксросинді немесе сабынды-түзды эмульсияларды хөн с т.  б.  қол- 

дануға болады.  Бүл мақсатта дустылар да пайдаланылады.  Ғимарат- 

ты өңдсгеннен кейін, өдетте, тек қана биттер өлмейді, олармен бірге 

шыбындар,  кенелер,  бүргелер,  тарақандар да  өледі.

Айта  кететін  жағдай,  буынаяқтылардың  өр  түрімен  күресте  ең 

хақсы   нөтиже  олардың  көбеюіне  қарсы  үтымды  шараларды,  яғни 

алдын алу шараларын қолданғанда ғана алынады. Вгер хою  шарала- 

ры үнемі хөне хоспарлы түрде хүргізіліп отырса, олардың нөтихесі 

ойдағыдай болады.

Дезинсекцнялық шараларды жүргізуге  керекті  аспаптар

Дустыларды  шандату,  эмульсия  мен  суспензияларды  шашу,  қа- 

бырға,  еден,  түрмыс  заттарын  хуу  үшін  химиялық  дезинфекцияда 

пайдаланылатын  аспаптарды  қолдануға  болады.  Олар  -   су  пульті, 

пульверизаторлар,  автомакстар,  шашыратқыш  “Дезинфекталь”,  де­

газация аспабы, хелдеткіш, шаңдатқыш, ауа арқылы хүм ы с істейтін 

пульверизатор  “Флот”,  моторлы  шашыратқыш  )  “Серна”  х ән е т.  б.

Егер  табиғи  жағдайда  үлкен  аймаққа  дезинсекция  жасау  қахет 

болса,  онда  тікүшақтарды,  үшақтарды,  арнайы  автотранспортты 

пайдалануға болады.

Дезинсекция  шараларыныц сапасы

Дезинсектанттардың улы мөлшері адамға неғүрлым зиянсыэ бо- 

лып,  ал  буынаяқтыларды  өлтіретіндей болуы тиіс.

Репелленттердің сапасы адамды буынаяқтылардан қорғау уақыты- 

ның үзақтығына байланысты. Дезинсекциялық шаралардың сапасы 

аумактағы немесе  объектілердегі буынаяқгылардың өңцеу басгалғанға 

дейінгі  х ән е  одан  кейінгі  мөлшерінін  арақатысымен  бағаланады. 

Жөндікгердің  санын  оларды  белгілі  бір  нүктелерде  өр  түрлі  қүрал-

484

дармен ұстап алып немесе белгілі бір уақыт ішінде адамдарға жабы- 

суы  арқылы  анықтайды.  Аумақтағы  кенелердің  санын  бір  сағатта 

жиналған  санына  қарап біледі.

Жалпы дезинсекциялық шаралар қолданылған қүралдардың са- 

пасына,  шаралардың хан-ж ақты  хөне дер уақытында өткізілгеніне, 

барлық  жағдайда  нүсқаулардың  сақталғанына  байланысты  баға- 

ланады.

Дезинсекцияның сапасын  бағалағанда  буынаяқтылардьщ толық 

даму циклінің үзақтығын жөне жеке даму сатыларының ерекшелік- 

терін  ескерген дүрыс.

Оз бетімен дайындаяуга арналгам суракдшр

1.  Жуқгиыы ауруларды таратудагы тас ымалдаушылардыц маңызын атаңыз.

2.  Дезинсекциялық алдын алу шаралары жөнінде айтыңыз.

3.  Жою (ошақтық) шаралары, тасымалдаушылармен куресу өдістерістері 

қалай  өткізіледі?

4.  Дезинсекцияның қандай физикалык, (механикалық)  әдістерін біпесіз?

5.  Дезинсекцияның қандай биологиялык,  өдістерін білесЬ?

6.  Дезинсекцияның химиялық әдісі.  Инсектщидтер (ішек, тыныс, жанасу). 

Инсектицидтерді қолдану турі.  Репеллентттер,  аттрактанттар

. 

Осыларга 

сипаттама беріңіз.

7. 

Дезинсекциялық шараларды жургізудің негізгі талаптарын атаңыз.

8.  Объектілерде дезинсекция тиімділігін бақылау, дезинсекция сапасын ба- 

гааау жолдары жөне әдістері қандай? Мысаадар келтіріңіз.

ДЕРАТИЗАЦИЯ

“Дератизация” термині француздың le r a t-  егеуқүйрықтар жөне 

des — деген теріс  қосымшасынан  қүралады,  ал  сөзбе-сөз аударғанда 

егеуқүйрықтарды  жою  деген  үғым  береді.  Бүл  сөз  қазір  бір  жағы- 

нан -  жүқпалы аурулардың қоздырғышының көзі деп, екінші жагы- 

нан  -   тасымалдаушы  буынаяқталарды  асырайтын  кеміргіштердің 

барлығын жою деп,  кең  магынада қолданылады

Кеміргіштердің көптеген түрлері адамдар арасында кейбір жү кла­

ды  ауруларды таратады.  Бүл жағынан  ең қауіптілері  — адам  мекен- 

жайында  немесе  оған жақын жерде өмір сүретін кеміргілггер,  олар-

485

ды  синантроптық  немесе  жартылай  синантрогпық  деп  бөледі.  Бү- 

лар  -   егеуқүйрықтар  (сүр  жөне  қара)  жөне  үй  тышқаны,  олардан 

кейін дала тышқандары, саршүнақтар, қосаяқтар, үлкен алақоржын- 

дар,  сүр  атжалман жөне  т.  б.

Егеуқүйрықтар  жөне  тышқандар  объектілер  мен  қүрылыстьщ 

барлық  түрлерінде  (үй,  коммуналдық  объектілер,  өндіріс  ғимарат- 

тар, қоймалар, қамбалар және т. б.) өмір сүріп, көбейеді. Олар қоқыс- 

тарды,  дәретханаларда жөне  оған  үқсас жерлерде,  мекен-жайларда, 

қамбалардың барлық түрлерінде, өсіресе тамақ қоймаларында үнемі 

болып,  механикалық  жолмен  (жүн)  жөне  зөрлерімен  (нөжіс,  кіші 

дөрет)  ластайды,  сөйтіп  адамға  ауру жүғатын  жағдай  гудырады.

Кеміргіштср адамға жүғатын қандай жұқпалы аурулардың тасы- 

малдаушылары  болуы  мүмкін?  Біріншіден,  обаның,  оны  жоғарыда 

аталған  кеміргіштердің  көпшілігі  тарата  алады.  Олардың  ішіндегі 

эпизоотия  адамдардың обамен  ауруына себеп  болуы  мүмкін.

Су  сұр  тышқандары  (егеуқүйрықтар)  туляремияның  негізгі  ре­

зервуары  болады  жөне  оны тышқан түрлі  кеміргіштерге  таратады.

Сүр  дала  тышқандары  бүйрек  синдромды  геморрагиялык  қыз- 

баның эпидемиологиясында маңызды  рөд  атқарады.

Қүм  тышқандарының  өр  түрі  (үлкен,  қызылқүйрық,  талтүстік) 

тасымалдаушы шыбьш-шіркейлер арқылы тері лейшмакиозының көзі 

болады.  Оның үстіне,  кеміргіпггер басқа да көптеген жүқпалы ауру- 

лардың  (лептоспироздар,  сальмонеллездер,  кене  энцефалиті,  сал, 

қүтыру,  түйнеме,  Брилль  ауруы  жөне  басқа  риккетсиоздар,  токсо- 

плазмоз  жөне  т.  б.)  көзі  болуы  мүмкін.

Мекен-жайда  жөне  басқа да  жоғарыда  аталған  объектілерде  ке- 

міргіштердің  болуы  санитарлық жағдайдың  нашарлығының  белгісі, 

сондықтан  тиісті  үйымдастырушылық  жөне  арнайы  шаралардың 

жүзеге  асырылуы тиіс.

Кеміргіштер  эпидемиологиялық  қауіптілігінен  басқа  шаруашы- 

лықтың  көптеген  салаларына  экономикалық  зиян  келтіреді.  Олар- 

мен  ластанған  тамақтар  пайдаланудан  қалады.  Егеуқұйрықтар  мен 

тышқандар  көптеген  бағалы  затгарды  (жиһаз,  кітаптар  және  т.  б.) 

гимараттардың  бөліктерін,  электр  сымдарын,  телефон  кабелвдерін 

бүзып,  істен  шығарады.  Олардың  ауыл  шаруашылыгына  келтіретін 

шығындары да  мол.  Жер  шарында  кеміргіштер  жыл  сайын  ондаған

486

миллион  тонна  дөнді  дақылдарды  қүртады.  Сондықтан  да,  кемір- 

гіштсрге  қарсы  күрес  үнемі жүргізілуі  керек.

Кеміргіштерге  қарсы  ойдағыдай  күресу үшін олардың  эпидеми- 

ологиялық  жағынан  маңызы  бар  биологиялық  ерекшеліктерін  білу 

керек. Олар мыналар: кеміргіштердің жиі туатыны (жылына бірнеше 

рет жөне өр жолы  15-ке дейін төлдер) және белсенді өмірінің уақыты 

(көпшілік кеміргіштер  -   жыл  бойы).

Кеміргіштерге  қарсы күресу бір  қүрамға  кіретін  алдьш  алу жөне 

жою  шараларынан  түрады:  дератизация  тек  қана  алдын  алу  жөне 

жою  шараларын  түрақты  өрі  бір  мезгілде  өткізгенде  ғана  нәтижеге 

жеткізеді,  ал  бүлай  болмаған  жагдайда жоғарыда  аталған биология- 

лык  ерекшеліктері  қысқа  уақыттын  ішінде  кеміргіигтердің  санын 

арттырып  жібереді.

Алдын алу шараларын 

шартты түрде жалпы 

саяитарлық,  санитар- 

лык-техникалық 

жөне 

агротехникалық 

деп белуге  болады.

Жалпы саиитарлық шаралардьщ барлыгы мекен-жайда және қоса- 

лқы ғимараггарда,  оларды қоршаған аумақта, тіпті, түтас елді мекен 

аймагында  тазалықты  сақтауга  бағытталған.  Бүл  шаралар  қалдық- 

ты,  қоқыр-соқырды уақытында жинау, олар сақталатын жөшіктерге 

кеміргіштерді енгізбеу,  тамақты кеміргіштер тесе  алмайтын  ыдысқа 

салу  сияқты  болып  келеді.  Қоғамдық  тамақтандыру  орындарында, 

тамақ  өндірісінде,  ет  комбинаттарында,  үлкен  тоңазыткыштарда, 

қасапханада,  қоймаларда  жөне  т.  б.  жерлерде  аталған  шараларға 

ерекше  көңіл  бөлу  керек.  Сөрелер,  онда  сақталған  затгың  түріне 

қарамастан,  еденнен  15  см жоғары болуы  керек.  Тамақ пен  су қор- 

ларына  кеміргіштердің жете  алмауына мейлінше  көңіл  бөлінуі тиіс. 

Тагамдар сақталатын сөрелер ауық-ауық (3 айда кемінде  1 рет) ауыс- 

тырылып түруы  керек.

Санитарлық-техникалық шаралардың  максаты  — 

мекен-жайлар- 

ды,  тамак,  емдеу-алдын  алу  мекемелерін  және  басқа  да  объеилілерді 

түрғызғанда,  оларга  күрделі  және  күнделікті  жөндеу  жүмыстарын 

жүргізгенде кеміргіштердщ енбеуіне бағытталған қүрылыс-конструкция - 

лық  арнайы  шараларды  жүзеге  асыру.  Бүл  жағдайда  кеміргіштердің 

кеибір биологиялық ерекшеліктері мен дағды — әдетгерін ескерғен дүрыс 

(інді 

25—30  см терецдікке дейін  казады,  5 0 -6 0  см-ге дейін  секіре  ала- 

ды,  тегіс  емес,  бүдырлы  жерлерде  жаксы жүгіреді).

487

Санитарлық-техникалық шараларға жататындар: қабатты үйлергс 

және жертөлеге бетоннан жабын дайыңцау, тереэею, барлық тесіктерді 

өйнектеу,  торлау,  канализация,  су  қүбырын  жөнс  басқа да  қүбыр- 

ларды  арнайы еткізгіштермен қамтамасыз ету жөне т.  б.  Есте үстай- 

тын  жағдай,  аталған  жүмыстарда  шамалы  кемшілік  жіберілсе,  бар- 

лык еңбек босқа кетеді.

Агротехникалық  шаралардың  мақсаты  —  ашық  алаңдарда  (дала, 

бақтар, парктер жөне т. б.) кеміргіштердің мекендеуіне, өмір сүруіне 

қиындық  келтірстін  жағдайлар  туғызу.  Оған  жататындар  —  егінді 

үқыпты  жинау,  жиналган  пішен  мен  сабанды  қорғау  (алаңды  ар­

найы дайындау,  қоргау орларын,  басқа да қажетті бүйымдарды жа- 

сау),  мал  жайларында,  фермаларда  ветеринарлық-санитарлық  ере- 

желерді сақтау және  т.  б.

Дератизацияның жою іпараларынын мақсаты -  кеміргіпггерді олар- 

дың барлық өмір  сүретін жерлерінде  түгел  жою.  Бүған  байланысты 

механикалық,  химиялық  жөне  биологиялық  өдістер  қолданылады. 

Әсіресе  химиялық өдіс  нөтижелі жөне  арзан деп  есептеледі.

Кеміргіпггерді  жоюдьщ  механикалық  әдісі  -   өр  түрлі  қүралдың 

көмегімен  үсгап  алып  өлтіру.  Бүл  басқа  өдістермен  бірге  қолданы- 

лады,  бірақ химиялық хөне биологиялық өдістерді  қолдану қауіпті 

болса (балалар, емдеу, кейбір тамақ мекемелері) жөне аулау сайман- 

дары кеміргіштердің санын анықтау үшін керек болса, бүл өдіс жеке 

қодданылады.

Қүрылысының  ерекшеліктеріне  байланысты  барлық  аулау  сай- 

мандары  екі  топқа  бөлшеді:  қысатын  қақпандар,  егер  кемірпштер 

оларга ілінсс, механикалық жолмен жойылады жөне тірідей үстайтын 

қүралдар,  олардың көмегімен  ксміргіштсрді  үстап,  кейін  қүртады.

Химиялық  әдіс  (кец  таралган  және  нөтижелі)  —  ратицидтер  деп 

аталатын уларды қолдану.  Олардың кушімсн кеміргіпггерді жоюдың 

3  түрі  бар:

1. Уланган жемді пайдалану.

2.  Кеміргіштер  пайдаланатын су көзін улау.

3.  Кеміргіпггердің індеріне, жолдарына, жиі болатын объектіл^іне 

у себу.

Бүдан  басқа  ратицидгерді  газ түріңде  пайдалануға болады,  онда 

ол ксміргіш денесіне тыныс жоддары арқылы өтеді;  өндіріс орында- 

рында,  далада орналасқан індетке  газ жібсру.

488

Қазакстанда  кең  қолданылатын  ратицидгер:

Зоокумарин — кумулятивтік қасиеті бар, сондықтан кеміргіш өлу 

үшін  оның  бірнеше  мөлшерін  қабыдцауы  керек.  Ішск  уы  ретінде 

өсер етеді, қан тамырларының өтюзгіштігін күшейтеді, қанды сүйыл- 

тады.  Кеміргіш  7 -1 0   күннен  кейін  өлсді.  Препарат  адамға  қауіпті 

емес,  үзақ  сақталады,  кеміргіштерге  қауіптілігін жоғалтпайды,  сон- 

дықтан  қазіргі  уақытта  дератизацияның  негізгі  препараты  болып 

есептелінеді.

Цинк фосфиді — түрі сүрқара, әлсіз сарымсақ иісті үнтақ. Жем қүра- 

мында ішек уы ретінде өсер етеді,  нерв жүйесін,  канды, іпгга секреция 

бездерін  улайды.  Эсер  ету уақыты  тез,  адамға  қауіпті,  өр түрлі  объек- 

тілердегі  кеміргіштерді тез  қүрту керек болганда  қодданылады.

Ратиндан — 0,5  % дифекациннен жөне 99,5  % бейтарап толықты- 

рғыштан түратын қоспа. Жем қүрамына оның 3 %-ын қосқанда ішек 

уы ретінде эсер етеді. Суға, ін ауыздарына себіледі. Кеміріідпер 5—8 күн- 

нен  кейін өледі.  Балалар,  емдеу мекемелерінде  қоддануға  болмайды.

Дератизапиянын  бнологиялық 

әдісі  қазіргі  уақьпта  сирек  қолда- 

нылады.  Тамақтан дайындалған жемдерге  бактерияларды  (тышқан- 

дар  үшін  Мережковский  сальмонеллездері,  егеуқүйрық  пен  тьші- 

қандар үшін Исаченко- Прохоровтың сальмонеллездері) қосады жөне 

оның әсерін күшейту үпгін ратицидтік летал ьдыққа жақын мөлшерін 

тагы да қосады.  Әдістің кемшілігі  -   кеміргіштер ауырьш  болғаннан 

кейін  3—4  айға  жететін  мықты  иммунитет  алады.  Сондықтан  дера- 

тизацияның биологиялық өдісін жылына 2 рет 4—6 айдан кейін қай- 

талауды  үсынады.

Өз бетімен  дайындалуга  арналган  сурактар

1.  К гм іргіш т ердің  биологиялы қ  ж өне  эпидем иологиялы қ 

ерекшеліктерін  көрсетіңіз.

2. Дератизацияның  анықтамасын  беріңіз.  Дератизациялық  шара 

ларды  жүргізудегі негізгі талсттарды атаңыз.

3. Дератизациялық заттар мен өдістерді атаңыз.  Ратицидтер де 

ген не?Дератизациялық заттарга негізгі сипаттама (зоокумарин,  цинк 

фосфиді,  ратиндан) беріңіз.

Дератизацияның  сапасын  қалай  багалауга  болады?  Әдістерін 

көрсетіңіз.

489

V-БӨЛІМ

С  А Н И Т  А Р  Л Ь Щ -Э П И Д Е М И О  Л  О Г И Я Л Ь Щ  

Қ Ы З М Е Т   К Ө Р С Е Т У Д ІҰ Й Ы М Д А С Т Ы Р У  Ж Ә Н Е  

А Л Д Ь Ш  А Л У   М Е Н   ІН Д Е Т К Е   Қ А Р С Ы  Ш А Р А Л А Р Д Ы  

Ж О С П А Р Л А У   П Р И Н Ц И П Т Е Р І

Осы бөлімдегі мағлұматтарды баяндаудың мақсаты -  санитарлық- 

эпидемиологиялық қызметгі үйымдастыру ж әж  жұқпалы аурулардың 

алдыы алу мен оган қарсы шараларды жоспарлау жұмыстарының негізгі 

принциптерін меңгеру.

Студсятер мся м ам андар төм еядегіж рді біл уі қаж ет:

•  халықты  індеттен  сактауға бағытталған  қарсы  шаралар  жүйесін 

ұйымдастыру қүрылымын жәнв оны басқаруды;

• індетке қарсы шаралар жүйесін ұйымдастыру мекемелгрінің жәнв 

оның құрамына кіретін бөлімдердің қызмет барысынъщ міндеттерін;

•  халықгы  індеттен  сақтауға бағытталған  қарсы  шаралар  жүйесін 

басқару процесін;

•  індетке қарсы  шаралар жүйесін  атқаратын  мекемелгр  мен  оның 

бөлімдерінің және осы кызметгегі адамдардың жұмысын жоспарлауды;

•  эпидемиологиялық  қадағалау  принципі  бойынша  профильді 

эпидемиологтың жұмысын үйымдастыруды;

•  санитарлық  эпидемиологиялық  мекеме  мамаыдарыньщ  індетке 

қарсы атқарылатын жұмыстырының сапалық параметрлерін.

Студенттер  мен  мамандар  төмсндегі  ж үм ы старды   істей  білуі 

қажет:

• профильді  эпидемиологтың  індетке  қарсы атқарылатын  жұмыс- 

тарының функциялық-салалы жәнг проблемалық-тақырыптық жүмыс 

жоспарларьш жасауды;

•  эпидемиологиялық  қадағалау  принципі  бойынша  профильді 

эпидемиолопъщ жұмысьш үйымдастыруды;

•  қызмет  істеп  жүрген  аймақтағы  (  аудан,  қала,  облыс)  індетке 

қарсы атқарылған шаралардың сапасын бағалауды;

•  халык арасында  жүқпалы  аурулардан  сақтануда  жеке  басы  мен 

қоғамдық гигиена  ережелгрін сақгау  принциптерін  үйрегу  жұмыста- 

рын жүргізуді.

490

25-mapay

САНИТАРЛЬЩ-ЭВСИДЕМИОЛОГИЯЛЬЩ 

ҚЫЗМЕТ  КӨРСЕТУДІ  ҰЙЫМДАСТЫРУ

Санитарлық-эпидемиологиялык  кызмет  көрсетудің негізгі  мақса- 

ты  халықтың денсаулық жағдайын  зерттеп-тексеру,  оған  эсер  ететін 

сыртқы орта факторларын анықтау ж әж  сырқаттанушылыктан сақтан- 

дыру мея оның деңгейін төмендету болып саналады.

Халықтың деясаулығын қорғау -  мемлекеттің ең басты міндеті жәш 

осы міндет әлЕуметтік-экономикалық ж әж   медициналық-санитарлык 

іс-әрекеттер жүйесі арқылы атқарылады. Жұқпалы аурулармен күресу 

жалпы  осы жүйенін  бөлігі  ретінде  теориялық,  өдістемелік,  практика- 

лык ж әш  үйымдастьірушыльіқ жүмыстардың жиынтыгы арқылы іске 

асады. Жүкпалы аурулардан қорғау жүйесінің басты мақсаты -  халық- 

тың жеке  топтарьш  жүкпалы  аурулардан  сақтандыру,  жалпы  халық- 

тың жұқпалы ауруларға шалдығуын азайту ж әж  кейбір инфекциялар- 

дыжою.

Жүқпалы  ауруларға  қарсы  қолданылатын  шаралардың  түрлері, 

алдыңғы  тарауларда  келтірілгендей,  әлуметгік-экономикалық  және 

медициналық-гигиеналық (эпидемиологаялық) іс әрекетгер жиынтығы 

болғандыктан, олар медициналык ж эш  медициналық емес күштер мея 

тәсілдер арқылы атқарылады (19-схема).

Осы әрекеттердің 

жиынтьеғы

 басты мақсатқа жетуге, яғни халық- 

ты жұқпалы аурудан қорғауға бағытталады. Соңғы нәтижеге жету үшін 

басқару және орындау жүмысгары (қатар, бір-бірімен келісімді түрде) 

атқарылуы керек.

Індетке  қарсы  шаралардьщ  біразы  амбулаториялық -  емханалық 

мекемелерде жмесе ауруханаларда, сонымен катар медициналык емес 

профильдегі мекемелерде аткарылады. Мысалы, тұртылықты жерлерді 

тазалау, тамактандыру, ауыз сумев қамтамасыз ету және т. б.  әр түрлі 

санитарлык-гигиеналық шаралар  кейбір мемлекеттік органдардын, 

мекемелердіц, өндіріс орындарыньщ катысуымея жәш барлык түрғы- 

лықты халықгың тікелей араласуымш іске асады.

Санитарлық-эпидемиологиялық  мекемелердің  орындаушылык 

міндеті  кейбір жекелегш шараларды аткарумея шектеледі.  Жекелеген

491

жүктеу/скачать 31,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: