Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференцияның ЕҢбектері

102 
 
ҥйренуде кҽсіби ерекшелікті, оның  болашақ маманның кҽсіби  іс- ҽрекетіне бағытталуын назардан тыс 
қалдырмау  маңызды  болып  табылады.  Нақты  кҽсіби,  іскерлік,  ғылым  салаларында  жҽне  кҽсіби  ой 
тҧжырымдаудың ерекшелігін ескерген ситуацияларда студенттердің шет тілінде қарым қатынас жасау 
қабілетін қалыптастыруға  негізделген кҽсіби шет тілін оқыту ерекше ҿзектілікке ие болып отыр.  
Бҥгінгі  кҥні  ағылшын  тілінен  қазақ  тіліне  техникалық  аударманың  қажеттілігіне  ешкім  кҥмҽн 
келтірмеуі  керек.  Ҿйткені  біз  мҽдениетаралық  коммуникация  заманында  ҽлемнің  кҿптеген 
халықтарымен аралас-қҧралас тіршілік етіп отырмыз. 
Барлық ғылымдардың ішінде аса кҥрделісінің бірі – техника ғылымы екені дау туғызбаса керек. 
Еліміз  егемендік  алғалы  қазақ  тілінде  техникалық  білім  беру  де  жолға  қойылды  жҽне  бҧл  салада  да 
университетіміз қазақстандағы техникалық оқу орындарының кҿшбасшысы болуда. Дегенмен, техника 
ғылымын ағылшын тілінен  қазақ  тіліне  аударуда  кездесіп жатқан қиындықтар  аз  емес. Кеңес ҿкіметі 
кезінде  кҿптеген  жаратылыстану  ғылымдары  сияқты  техника  ғылымы  да  тек  орыс  тілінде 
оқытылғандықтан,  бҧл  салада  қазақ  тілінде  жазылған  оқулықтар,  оқу  қҧралдары    аз  болған  десе  де 
болады. Соған қарамастан, университет оқытушылары  қазақ тілінде ғылыми еңбектер, оқулықтар, оқу 
қҧралдарын  жазып,  қазақ  тілінде  техникалық  терминдерді,  техникалық  ғылыми  стильді 
қалыптастыруға  ат  салысып  жҥр.  Дегенмен,  қазақша  техникалық  ғылыми  еңбектердің  тілінде 
орашолақтықтар  ҽлі  де  кҿп.  Ҽрине,  ғылыми  еңбектерді  пайдаланушылар  сол  саланың  мамандары 
болғандықтан,  ғылыми  мҽтіндердің  тілдерінде  кездесетін  аз-кем  кемшіліктерге  қарамастан,  онда  не 
айтылғаны  туралы  ҿздеріне  қажетті  мҽліметтерді  ала  алады.  Бірақ  мҧндай  кемшіліктер  техника 
саласында білім алушы студенттерге мҽтінді тҥсінуге кҿптеген қиындықтар келтіреді, себебі олар – ҽлі 
қалыптасып ҥлгірмеген, бҧл саланың қыр-сырын толық меңгермеген болашақ мамандар. 
Техника  ғылымында  ең  бір  шешімі  табылмай  жҥрген  мҽселе  –  термин  мҽселесі.  Кҿптеген 
техникалық  терминдердің  арғы  тҿркіні  латын,  грек  тілдері  екені  белгілі.  Мысалы  activate,  antithesis, 
assimilate, component, conception, conference, construct, criterion, discussion, dynamic, effective, equivalent, 
evolution,  experiment,  fragment,  identical,  initiate,  isolate,  maximal,  minimal,  modification,  optimal, 
periphery,  problematical,  procedure,  proportion,  prototype,  reconstruct,  segment,  segregate,  selection, 
symptomatic, technique, variation т.б.  [2]. 
Тілімізге 
енген 
бҧл 
сҿздер 
ҿзіміздің 
тҿл 
сҿзіміздей 
болып 
кетті. 
"Қазақ,  орыс,  шет  тілдерінің  сҿз  материалдары  арқылы  жасалған  терминдер  біздің  халқымыздың 
ҧлттық байлығына қосылған мол ҥлес болып табылады" [3, 154]. 
Р.  Ф.  Пронинаның  пайымдауы  бойынша,«любой  термин  следует  рассматривать  не  как 
обособленную  смысловую  единицу  вне  всякой  связи  с  окружающими  его  словами  и  контекстом  в 
целом,  а  как  слово,  за  которым  закреплено  определенное  техническое  значение,  но  которое  может 
изменить  своѐ  содержание  в  зависимости  от  той  отрасли,  в  которой  оно  употреблено  в  данном 
конкретном  случае»  [1]. 
Орнымен  қолданылған    жҽне  аударылған  терминдер,  дҧрыс  қҧрылған  сҿз 
тіркестері  мен  сҿйлемдер  ғана  олардың  техника  ғылымын  толық  ҽрі  сапалы  меңгеруіне  мҥмкіндік 
береді.
 
Сонымен  қатар,  терминнің  аудармасын  дҧрыс  тҥсіну  ҥшін    терминнің  морфологиялық 
қҧрылымын білу қажет: 
а) жай: circuit -цепь (электрическая) -электр тізбегі;  
rig-буровая установка-бҧрғылау қондырғысы;  
б) кҥрделі: hydrocarbons –углеводороды-кҿмірсутектер;  
toolpusher –буровой мастер-бҧрғылау  мастері 
в)  терминдер-сҿз  тіркесі  -(circuit  breaker  -выключатель,  автомат-  тетік,  сҿндіргіш),  олар  ҥш  топқа 
бҿлінеді:  
1. терминдер-сҿз тіркесі, екі компонент те арнаулы сҿздіктің сҿздері болып табылады. Олар жеке 
де қолданыла береді жҽне ҽр тҥрлі мағынаға ие болады:  
-brake –тормоз-тежегіш;  
-gear -привод, шестерня-тісті доңғалақ.  
- терминдер-сҿз тіркесі,  осы компоненттерден  қҧралады, жаңа мағынаға иемденеді:  
-brake gear -тормозное оборудование-тежегіш қҧралдары;  
2.  термин  -сҿзтіркесі,  оның  бір  компоненті  техникалық  термин  болып  табылады,  ал  екіншісі 
жалпы  қолданылатын  лексикаға  жатады.  Осы  компоненттер    2  зат  есім  немесе  сын  есім  +  зат  есім 
болуы мҥмкін. Екі компонент те жеке терминдер болып саналады:  
-air accumulator -резервуар сжатого воздуха-сығылған ауа резериуары;  
-electric eye -фотоэлемент.  
3.сҿздер-терминдер,  екі  компонент  те  жалпы  қолданылатын    лексикаға  жатады,  тек  олардың 
сҿзтіркесі(ҥйлесімі, байланысуы ) термин болып саналады: 
-elephant trunk -всасывающий шланг (в области механизации)-сорғыш шлангісі;  

103 
 
Қазақша  техникалық  мҽтіндерде  кездесетін  тағы  бір  кемшілік –  кейбір сҿздер,  сҿзтіркестерінің 
орыс тілінің ҥлгісінде қҧрылуы. Мысал, мына мҽтінге назар аударайық:  
All ships of the class are powered by two A4W nuclear reactors, kept in separate compartments. They 
power  four  propeller  shafts,  and  can  produce  a  maximum  speed  of  over  30 knots  (56 km/h)  and  maximum 
power of 260,000 bhp (190 MW). The reactors produce heat through nuclear fission which heats water. This is 
then  passed  through  four  turbines  (manufactured  by General  Electric)  which  are  shared  by  the  two  reactors. 
The turbines in turn power the four bronze propellers, each with a diameter of 25 feet (7.6 m) and a weight of 
66,000 pounds  (30 t).  Behind  these  are  the  two  rudders,  which  are  29 feet  (8.8 m)  high  and  22 feet  (6.7 m) 
long, and each weigh 110,000 pounds (50 t).  
Барлық    санатты  кемелер  екі  А4W  ядролық  реакторлар  арқылы  от  алады  жҽне  жекеленген 
бҿлімдерде(отсек)  орналасқан.  Олар  тҿрт  ескекті  винт  іске  қосқан  кезде  кеме  30  узел  (торап)  56  км 
сағатына    жылдамдықпен  жҽне  260,000  (190МВ)  ат  кҥшіне  тең    қуатпен  жҥреді.  Реакторлар  суды 
қыздыратын  ядролық  бҿліну  арқылы  энергия  бҿледі.  Бҧл  содан  екі  реакторға  бҿлінетін  тҿрт 
турбинаның  бойымен  ҿтеді.  (General  Electric  тарапынан  ҿндірілген  )  .  Турбиналар  ҿз  кезегінде  тҿрт 
қоладан жасалған ескекті іске қосады, ҽрбір ескекті винттің диаметрі 25 футқа (7.6м), салмағы 66,000 
фунтқа (30т)тең. Ескекті винттердің артында екі рулі бар: олардың биіктігі 29 фут(8,8м),ҧзындығы 22 
фут(6,7м) жҽне ҽр қайсысының салмағы 110,000 фунтқа (50т) тең. 
Ең  маңыздысы,  ойды  дҽл,  толық,  дҧрыс  жеткізу    сонымен  қатар  дҽлме-дҽл  аударманың  болуы 
мҥмкін  емес,  себебі,  тіпті,  ҽр  қилы  мҽдениетті  сҿз  етпегеннің  ҿзінде  олардың  қарапайым  ғана 
грамматикалық  қҧрылымдары  мен  сҿздік  қорларында  елеулі  айырмашылықтар  зор  болады. 
Біз,  кез 
келген аударма ҥдерісі кезінде сҿздіктерде берілген баламаларды сҽтті, орынды қолдану жҥзеге аспай 
жататын  жағдайларға  жиі  ҧшырап  жҥреміз.  Себебі  контекстінің  шарттары  қатаң  орындалуы  тиіс. 
Мҧндай  жағдайда  аудармашылар  аударманың  трансформациялық  ҥлгісіне  жҥгінуіне  мҽжбҥр  болады 
жҽне бҧл мҽжбҥрлік тҥпнҧсқа мен аударма тілдерінің арақатынасы нҽтижесінде туындаған заңдылыққа 
бағынады.
  
Қазақ тілін басқа ҿркениетті елдердің тілімен терезесі тең, ғылым тілі қылу ҥшін, ана тілімізге 
тҽн барлық амал-тҽсілдер мен тіліміздің сҿздік қорын кеңінен пайдаланған жҿн болар еді. 
Бҥгінгі кҥні тілші - мамандарды, тіл жанашырларын толғандырып жҥрген ресми - іскерлік тілдегі 
терминология мҽселелеріне тілдегі ала-қҧлалыққа апаратын қҧбылыс ретінде емес, тіліміздің байлығын 
арттырып, дамуына ықпал ететін оң шешімге апаратын жол есебінде қарауымыз керек. 
Техника ғылымы шарықтап дамып кеткен елдердегі барлық жаңалық бізге, негізінен, орыс тілі 
арқылы  жететінін  жасырын  емес.  Осыны  ескере  отырып,  ақпараттарды  ағылшын,  неміс  тілдерінен 
тікелей  қазақ  тіліне  аударуды  қолға  алу  қажет  сияқты.  Алайда,  қай  тілден  аударылса  да,  ғылыми 
мҽтіннен  аударма  иісі  шығып  тҧрмауы  тиіс.  Ҿйткені,  қазақ  тілінің  синтаксистік  заңдылығына 
негізделіп қҧрылған сҿйлем ғана қазақ тілді оқырманның жҥрегіне жол табады. 
Қазақтың даңқты Батыр ҧлы Бауыржан Момышҧлы «Ҿз тілінің сҧлулығын сезінбей, ҿзге тілдің 
сҧлулығын  сезіну  екіталай»  деген  екен.  Сондықтан,  осындай  жауапкершілігі  жоғары,  мемлекеттік 
маңызы бар істе білім мен біліктілікті, сауаттылықты қатар алып жҥргенде ғана жҧмысымыз табысты 
болары  сҿзсіз.  Данышпан  Абай  бабамыздың  сҿзімен  айтсақ:  «Артық  білім  кітапта,  ерінбей  оқып 
кҿруге». 
Әдебиеттер 
1.
 
Пронина Р. Ф. Перевод английской научно-технической литературы. М.: Высшая школа, 1986.  
2.
 
Пумпянский А. Л. Чтение и перевод английской научной и технической литературы.М.:Издательство 
АН СССР, 1962.  
3.
 
Қҧрманбайҧлы Ш. Қазақ терминологиясы дамуының кезеңдік сипаты. Елорда. -Астана - 2002. 
4.
 
Айтбаев Ҿ. Қазақ терминологиясы. Алматы, Ғылым, 1988. 
5.
 
Сборник Терминология и культура речи. -М.; Изд. Наука. 1981  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

104 
 
ҼОЖ 789.456. 
 
ЖАС ҦРПАҚТЫ ЕЛЖАНДЫЛЫҚҚА ЖӘНЕ ҦЛТЖАНДЫЛЫҚҚА  
ТӘРБИЕЛЕУ ӘДІСТЕМЕСІ 
 
1
 Аширова З.Н., 
3
 Бҥркіт Ә.Қ., 
3
 ТуғанбаевМ.Л.,  
2
 ХалмуратоваБ.М., 
3
Киізбаев А.
 
Шымкент қалалық  №2 «Ҽ.Бҿкейханов» атындағы жалпы орта мектебі, Сайрам аудандық  №47 жалпы 
орта мектебі, М.Ҽуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан 
 
Резюме 
В  этой  статье  рассматриваются  патриотическое  воспитание  учеников  в  родительских  домах  и 
школах.  
Summary 
The  quality  a  teaching,  efficient  and  demonstrative  using  of  new  informational  technologies,  as  well  as 
complex use of education facilities. 
 
Елбасымыз Н.Ҽ.Назарбаев «Қазақстан-2050» Жолдауында
 
«Оқыту ҥдерісінде патриоттық тҽрбие 
беруді  кҥшейту  қажеттілігін»  ерекше  атап  кҿрсеткен  болатын  [1].  Қоғамдардың  даму  тарихы 
патриотизмнің  мемлекет  тарапынан  қажетті  жҽне  пісіп  жетілген  ҿзгерістерді  жҥзеге  асырудың  басты 
ресурсы  екендігін  кҿрсетті.  Мемлекет,  партия,  қоғамның  белсенді  бҿлігі  аса  маңызды  реформаларды 
жҥзеге  асыру  кезінде  сҽйкесінше  символиканы,  қҧндылықтарды,  идеалдарды,  мақсаттар  мен 
принциптерді,  бір  сҿзбен  айтқанда,  идеологияны  қалыптастырады  жҽне  оларды  қорғай  отырып 
дамытады.  Мҧндай  мҽселелер  қазіргі  таңда  тҽуелсіз  даму  жолына  енді  ғана  тҥскен  мемлекеттердің 
кҿпшілігінің алдына қойылуда. Ендеше бҥгінгі патриоттық идея да, патриоттық тҽрбие де қазіргі заман 
адамдарына,  олардың  талғамдары  мен  мҥдделеріне  сай  анық  та  тҥсінікті  тҥрде  болғаны  жҿн.  Қазіргі 
заманғы патриоттық идеология мемлекеттің қҧрылу процесіндегі барлық жетістіктерді, сондай-ақ ҧзақ 
мерзімді басымдықтар мен талаптарды да назарына алуы керек. 
Ҿз халқыңның тарихының ҿнегелі жақтарын білу, ҿз еліңнің кешегі жҽне бҥгінгі қаһармандарын 
мақтаныш  ету,  олардың  ерлігіне  тағзым  ету,  оларға  сай  болу  патриотизмнің  басты  қҧрамдас  бҿлігі 
болып табылады. Бҧл тҧрғыда алғанда, республикамыздың оқу-тҽрбие мекемелерінде белгілі деңгейде 
ҽр  тҥрлі  шаралар  жҥргізілуде.  Қазақстан  тарихы  мектептерде,  орта  арнаулы  жҽне  жоғары  білім  беру 
мекемелерінде  оқытылуда,  тарихтың  жарқын  беттері  бҧқаралық  ақпарат  қҧралдары  арқылы 
насихатталуда,  қаһармандарымыздың  есімдері  ҧлықталып,  олардың  аттары  елді  мекендерге, 
кҿшелерге,  мектептерге,  тҥрлі  мекемелерге  берілуде.  Алайда  тарихтың  ақтаңдақтарын  жеткіліксіз 
оқып-ҥйрену,  тҥрлі  тарихи  жҽне  ғылыми  теориялардың  арасындағы  келіспеушіліктер  мен 
айырмашылықтар,  жастардың  тҿл  тарихына  деген  қызығушылығының  айтарлықтай  аз  болуы,  ҿзге, 
ҽсіресе батыстық идеология мен теориялардың басымдық ықпалы бҧған кҿп кедергі жасауда. Кҿп ретте 
жастардың бҧқаралық, тіпті кейде арзан мҽдениетке елтіп, этномҽдени, дҽстҥрлі, ҧлттық бастаулардан 
алыстап кетуі, ҿкінішке қарай, қалыпты жҽне кеңінен тараған ҥрдіске айналды.  
Патриоттық сезім отбасынан басталады. Ҿкінішке қарай, нарықтық қатынастардың кеңінен орын 
алуы,  ересектердің  тҽрбиеге  жеткіліксіз  кҿңіл  бҿлуі,  ата-аналардың  уақытының  жетіспеушілігі  мен 
қолдарының тимеуі отбасындағы жастар тҽрбиесінің ролін тҥсірді. Ҽрине, мҧндай жағдайларда ҿзінің 
ескі  арнасын  жоғалтқан  патриоттық,  отансҥйгіштік  сезімдерді  қалыптастыру  мен  оған  тҽрбиелеудің 
жаңа жолға оңайлықпен тҥсіп кете алмасы анық. 
Патриоттық сананы қоғамдық ҿмірде бекітетін бірден-бір институт — жоғары оқу орындары мен 
басқа  да  білім  мен  тҽрбие  беру  мекемелері.  Олардың  кҿмегімен  патриоттық  сана  қоғамдық  ҿмірге 
бекітіліп,  мемлекет  тарапынан  қолдауға  жҽне  бағдарлауға  ие  болады.  Оқушы    жастар  қоғамның 
ҽлеуметтік қҧрылымында ерекше орын алады. Ендеше, қазіргі оқушы жастар ҿздерінің тҧлғалық-кҽсіби 
нығаюға бет алуының жоғары деңгейімен, шығармашылық потенциалымен, Қазақстанның ҽлеуметтік 
жаңғыру процесіне шынайы іс жҥзінде қатысуға деген белсенді қызығушылығымен, қоғамдық ҿмірдің 
тҥрліше жақтарына, ҿзінің ҽлеуметтік бағдарларына деген даралық кҿзқарастарымен ерекшеленуі тиіс. 
Олар  еліміздің  ҽлеуметтік-саяси,  экономикалық  жҽне  мҽдени  дамуының  анықтаушы  кҥші  де  болып 
табылады. Олай болса, оқушылардың тҧрмысы мен болмысына, тҽлімі мен тағылымына ҥстірт қарауға 
болмайды.  Бҧл  туралы  Президент  Қазақстанның  ҽлеуметтік  жаңғыртылуына  қатысты  жақында 
жазылған  Бағдарламалық  тапсырмалық  мақаласында  ерекше  ескерте  келіп:  «Мен  жас  ҧрпақтың  ел 
болашағы ҥшін маңызын атап кҿрсетіп келдім жҽне атап кҿрсете беремін. Мемлекет ҽрбір жас адамның 
ҿз  еліне  міндетті  тҥрде  қажет  болуы  ҥшін  бҽрін  де  жасайды»  —  деген  болатын.  Осы  ҧстанымды 
басшылыққа алатын болсақ, мектеп ҧстаздарына, тек оқу жҽне оқыту процестерін тҿңіректемей, жастар 
болмысына ҽсер ететін қҧбылыстарды тҧтастыра қарағанымыз жҿн. 

105 
 
Қазақстанның  егемен  мемлекет  ретінде  қарқынды  дамуы  тҽрбие  процесін  жҿнге  келтіру  мен 
оның  бағыттарын  айқындаудың  қажеттілігін  нақты  тҥрде  ҧғынуға  ҽкелді.  Бҥгінгі  таңда  Қазақстан 
Республикасында  білім  беру  мен  денсаулық  сақтау  ісінің  дамытылуының  «Саламатты  Қазақстан» 
мемлекеттік бағдарламасы басым бағыттар қатарына азаматтылықты, еңбексҥйгіштікті, адамгершілікті, 
адам қҧқықтары мен  бостандықтарына  қҧрметпен қарауды,  Отанға,  отбасына,  қоршаған ортаға деген 
сҥйіспеншілікті  қалыптастыруға  бағытталған  білім  берудің  тҽрбиелік  қызметін  қосады. 
Мемлекетіміздің  жоғары  мектептері  де  осы  бағыттарды  басшылыққа  ала  отырып,  оқу-тҽрбие  ісімен 
белсенді айналысуда. 
Республика  кҿлемінде  де,  жекелеген  оқу-тҽрбие  мекемелерін  алсақ  та  патриоттық  тақырыпқа 
байланысты іс-шаралар Қазақстандық  патриотизмнің заманауи болашағын кешенді тҥрде қарастыруды 
талап  етеді.  Алайда,  нақты  мақсаттарсыз,  жоспарларсыз,  жҥйеленген  міндеттерсіз  бҧған  қол  жеткізу 
мҥмкін емес. 
Біз  патриоттық  тҽрбие  беру  шеңберінде  азаматтық-патриоттық  тҽрбие,  қоғамдық-саяси  жҽне 
қҧқықтық тҽрбие, рухани-адамгершілік тҽрбие беру секілді бағыттарды дамытуды кҿздейміз. Аталмыш 
бағыттар  бойынша  жҧмыстар  оқушылар  бойында  азаматтық  ҧстаным  мен  патриоттық  сананы 
қалыптастыруға септігін тигізеді. 
Патриотизмге  тҽрбиелеудің  ҧзақ  мерзімді  мақсаты  —  азаматтарды  біріктіру,  азаматтарға 
Тҽуелсіздіктің  қҧндылықтары  мен  жетістіктерін  ҧғындыру,  оларды  мемлекеттік  рҽміздер  мен 
идеология тҿңірегіне топтастыру. 
Бҧл —  ҧзақ  мерзімді мақсат.  Оған  қол  жеткізудің  басты  жолы  —  толеранттылық,  бірлік,  ҿзара 
кҿмек,  қайырымдылық  т.б.  Бҧлар  біздің  мемлекетіміздің  басты  жоспарлары  мен  мақсаттарында 
толықтай  кҿрініс  тапқан,  алайда  олар  жалпы  ҧлттық  қҧндылықты  бағыттарды  нығайту  бойынша 
жастар саясатын жоспарлы жҥргізбейінше жҥзеге аса алмайды. Жастар ҥшін осындай тҽрбиелік мҽнді 
істердің бірі — ҽр тҥрлі деңгейлер мен мазмҧндағы тҽрбиелік шаралар, мемлекеттік мерекелерді атап 
ҿту,  тҥрлі  патриоттық  акцияларды  ҧйымдастыру  мен  жҥргізу.  Олардың  ішінде  жыл  сайын  ҿткізіліп 
отыратын ҚР мемлекеттік рҽміздерінің кҥнін тойлау ерекше орын алады. 
Тҽуелсіз елдің биік те қасиетті ҧғымдарының бірі  — отансҥйгіштік біздің халықты біріктіретін 
Қазақстанның  бірлігі  мен  жалпыҧлттық  идеясының  негізі  болып  табылады.  Ол  аса  маңызды 
стратегиялық,  ҧлттық,  мҽдени  жҽне  т.б.  проблемаларды  шешуге  бағытталған  қоғамның  маңызды 
мобилизациялық  ресурстарының  формасы.  Мемлекеттің  саяси  қҧжаттарында  нақты  белгіленген 
патриотизмнің  ықтималды  нҽтижесі  ел  азаматтарының  нақты  іс-ҽрекеттерінен  кҿрінуі  тиіс.  Себебі, 
азамат,  патриот  болу  ҥшін  батыр  немесе  асқан  ерекше  адам  болудың  қажеті  жоқ.  Тек  ҿз  Отанынды 
жеткілікті дҽрежеде сҥюің, ол ҥшін қам жеуің, оның барлық қиындығы мен қуанышын бірге бҿлісуің 
қажет.  Жақындағы  Бағдарламалық  мақаласында  Мемлекет  басшысы  сынға  алған,  «мен  қоғам 
ішіндемін» деген масылдық психологиядан, «қоғам, немесе, кҿпшілік солай болса мен қайтем» деген 
ҽрекетсіздікке, бойкҥйездікке бастайтын ойдан «Отан менде жатыр» деген ойға кҿшу абзал. 
Енді бҧл мақаламызда Ҧлы Отан соғысы жылдары елімізді қорғауға атсалысқан
 
Сері-Қазы Сері-
Қазыҧлы Бҥркіт  атаның ерлігін тҽрбие сағтында қарастырғандығымызды баяндаймыз. 
1941-1945  жылдары  Отан  ҥшін  ерлік  кҿрсеткен  атамыздың  ерен  ерліктерін  баян  етсек. 
Ордабасылық ержҥрек жауынгер Сері-Қазы Бҥркіт  Сері-Қазыҧлы (1-суретте). 
Сері-Қазы Бҥркіт  Сері-Қазыҧлы 19.04.1910 жылы  Қазақстан Республикасы, Оңтҥстік Қазақстан 
облысы,  Ордабасы  ауданы,  Ордабасы  елді  мекенінде  дҥниеге  келген.  Орта  жҥз.  Руы  Қҧлан  Қыпшақ. 
Ата-бабалары  атақты  би-болыс  болған  кісілер.  Бала  кезінде  медреседе  оқыған.  Кейін  педагогикалық 
училищеде оқыған. Сҿйтіп 26.02.1942 жылы Арыс аудандық ҽскери комиссариатының ҽскер қатарына 
шақыртуымен  «№75-ші  зеңбірекшілердің  атты  полкінде»  жауынгер  ретінде  Ҧлы  Отан  соғысына 
аттанды.  Елімізді  фашист  басқыншыларынан  азат  етіп,  Кенигсберг,  Берлинге  де  барған.  КСРО-ның 
25.10.1945  жылғы  Жоғарғы  Президиумының  Қаулысы  негізінде  ҽскер  қатарынан  босатылып,  бейбіт 
ҿмірге араласып,  еңбек жолын жалғастырды. 
 
1 - сурет. 

106 
 
Пірҽнқызы  Тҽжігҥлмен  шаңырақ  қҧрып,  бейбітшілік  заманда  бақытты  отбасын  орнатып,  Хан-
Тҿре,  Би-Тҿре,  Бек-Тҿре,  Ай-тҿре,  Кҥн-Тҿре  есімді  ҧлдары  дҥниеге  келді.  Ҧлы  Отан  соғысының 
ардагері, Ҧлы Отан соғысында кҿрсеткен ерліктері ҥшін бірнеше орден-медальдармен марапатталған. 
Атап айтқанда,  
1.
 
«Қызыл Жҧлдыз» ордені, №1673419; 
2.
 
«Ерлігі ҥшін» медалі, №1402467; 
3.
 
«Ерлігі ҥшін» медалі, №2967120; 
4.
 
«Сталинградты қорғау ерлігі ҥшін» орден, №244213 (12.12.1942); 
5.
 
«Кенигсбергті алудағы ерлігі ҥшін» медалі, №343136 (09.06.1945); 
6.
 
«Германияны жеңгені ҥшін» медалі, №0387927; 
7.
 
«Ҧлы Отан соғысы жеңісінің 30 жылдығы» медалі, (12.01.1976); 
8.
 
«КСРО-ның қарулы кҥштерінің 60 жылдығы» медалі, (02.08.1978); 
9.
 
«Социалистік Еңбек Ері» медалі, №5402467; 
10.
 
«Социалистік Еңбек Ері» медалі, №7589564; 
11.
 
КСРО-ның Бас қолбасшысы В.Сталиннің арнайы «Алғыс хаты»;  
12.
 
КСРО-ның маршалы Г.Жуковтың «Алғыс хаты»; 
13.
 
КСРО-ның Қорғаныс министрі, Кеңес Одағының маршалы А.Гречконың «Алғыс хаты» (1975). 
 
 
2 - сурет. 
Соғыстан кейінгі жылдары бейбіт ҿмірге араласып, еңбек етті. Зейнеткерлік жасқа шыққан соң 
да, еңбек жолын  жалғастырды.  
«Адам  баласы  ҿзі  жҥз  жасайды,  ҧрпағымен  мың  жасайды»  дегендей,  қазіргі  уақытта  ҧл-
қыздарынан ҿрбіген немере-шҿберелері, шҿпшектері .. бар.  
 
Әдебиеттер 
1.
 
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ҽ.Назарбаев.  «Қазақстан-2050» Жолдауы. Астана, 2013.– 
Б. 1-3. 
2.
 
У.А.Сайдикаримов.  Оқушыларға патриоттық тҽрбие беру ҽдістемесі. №2 (02) маусым 2013. «Ата-ана 
жҽне мектеп» журналы. Шымкент, 2013.– Б. 30. 
3.
 
Ҽ.Қ.Бҥркіт.    Жас  ҧрпаққа  этнопедагогикалық  тҽрбие  беру.  Оқушыларға  отбасылық  тҽрбие  беру 
ҽдістемесі. №2 (02) маусым 2013. «Ата-ана жҽне мектеп» журналы. Шымкент, 2013.– Б. 10. 
4.
 
Бҥркіт Ҽ.Х. Этнопедагогикалық тҽрбие. Шымкент, 2001. 
5
 
Б.Т.Муниев.  Патриоттық тҽрбие — отаншылдық кепілі.   №2 (02) маусым 2013. «Ата-ана жҽне 
мектеп» журналы. Шымкент, 2013.– Б. 20. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

107 
 
ҼОЖ 373.3:165 

жүктеу/скачать 3,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: