Түпнұсқада келесі атауда жарияланған Reviews of National Policies for Education

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
МАЗМҰНЫ
 - 13
ТҮЙІНДЕМЕ
Жалпы сипаттама
Қазақстан  Республикасы  -  бұл  кіріс  деңгейі  орташадан  жоғары,  орталық  Азияда 
орналасқан  және  жер  көлемі  бойынша  әлемде  9-шы  орын  алатын  мемлекет.  2011  жылғы 
жағдай  бойынша,  халықтың  жалпы  саны  16,4  млн.  адамды,  оның  ішінде  төрттен  бір
бөлігі 14 және одан төмен жастағы жастарды құрады. 
Қазақстан  Республикасының  ұлттық  білім  беру  жүйесі  мектепке  дейінгі,  бастауыш, 
негізгі  орта,  орта  (жалпы  орта  немесе  техникалық  және  кәсіптік)  білімді,  сонымен  қатар, 
ортадан  кейінгі  және  үштік  білімді  (жоғары  және  жоғары  оқу  орнынан  кейінгі)  қамтиды.
Орта  есеппен,  мемлекеттегі  7  696  мемлекеттік  мектептің  (бастауыш  және  орта  білім  беру)
57%-ы  шағын  жинақталған  болып  табылады,  бұл  аталған  мектептерде  әр  жас  ерекшелігі 
топтарына  сыныптар  ашу  үшін  оқушылар  контингентінің  шағын  екендігін  білдіреді  және
бірнеше  жас  ерекшелігі  топтарының  оқушылары  бір  сынып-жинақтарға  біріктіріледі.
Орта  білім  беру  жүйесіндегі  оқыту  нәтижелерінің  сапасы  «Математикалық
және  жаратылыс-танулық  білім  беру  сапасын  халықаралық  мониторингтік  зерттеу»
(TIMSS)  нәтижелеріне,  сонымен  қатар,  оқушылардың  білім  жетістіктерін  бағалау
жөніндегі  Халықаралық  бағдарлама  нәтижелеріне  сәйкес  әлемдік  орташа  көрсеткіштен
төмен  орналасқан.  Ауылдық  жерлерде  орналасқан  шағын  жинақталған  мектептер,
әдетінше,  қалалық  жерлердегі  үлкен  мектептермен  салыстырғанда,  әлдеқайда  нашар
 нәтижелер көрсетеді.
Алынған  халықаралық  зерттеулердің  нәтижелері  күтілген  нәтижеден  төмен
болғандықтан,  білім  беру  жүйесін,  яғни,  Қазақстан  дәстүрлі  түрде  аса  мән  беретін
секторды  реформалауға  бағытталған,  дәлелдеген  амбициозды  жоспарларды  әзірлеуге
негізгі  факторлардың  бірі  болып  табылады.  Бұл  жоспарларға  жүйенің  құрылымын
өзгертуге  бағытталған  жоғары  сапаны  арттыру,  педагогтардың  кәсіптік  дамуы  және
функционалды  сауаттылықты  дамыту,  мектепке  дейінгі  білім  беру  жүйесін  кеңейту,
қаржыландырудың  жаңа  тетіктерін  енгізу,  инфрақұрылымды  жетілдіру,  сонымен  қатар,
техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін жаңғырту  шаралары кіреді. 
Мектепте білім алудың қолжетімділігі мен тиімділігі
Қазақстан  бастауыш  және  орта  мектептерде  оқытудың  әлеуетін  және  жағдайын
жақсартуға  маңызды  күш  инвестициялауда,  кейбір  жағдайларда  Қазақстан  Республикасының
білім  беру  жүйесі  ЭЫДҰ  мемлекеттерінің  арасына  орташа  қарағанда  қолжетімді  болып
табылады.  Осыған  қарамастан,  мектептегі  сапалы  білімге  қол  жеткізуге  мектептің  орналасқан
жері,  гендерлік  белгісі,  сонымен  қатар,  оқыту  тілі  сияқты  факторлармен    анықталатын
сақталған 
теңсіздікті 
жою 
мақсатында 
көптеген 
істер 
атқарылуы 
қажет.
Аталған  сұрақтарды  шешуге  бағытталған  саяси  тетіктерді  реттеу,  ең  бастысы,
сапалы  оқытуды  дамытуға  жеткілікті  мүмкіндіктерді  қамтитын  мектептер  үшін
басымдықты  қамтамасыз  етеді.  Осылайша,  оқуда  қиындық  сезетін  және  төмен  үлгерім
көрсететін  оқушыларға,  белгілі  деңгейде  өздеріне  мүмкіндік  берілген.  Егер  Қазақстан
осы  мектептердегі  оқыту  нәтижелері  сапасының  деңгейін  арттыруға  ниеттенсе,  онда
оқушылардың  қолайлы  деңгейге  дейін  үлгерімін  арттыруға  қолдауды  қамтамасыз  ету
үшін 
мақсатты 
бағытталған 
және 
шұғыл 
шараларды 
қабылдауы 
керек.
Қазақстанның  орта  мектептеріндегі  оқыту  мүмкіндігіне  қарамастан,  айтарлықтай
тиімді  емес.  TIMSS  және  PISA  зерттеулерінің  нәтижесінде  алынған  деректер
Қазақстандағы  жалпы  орта  білім  беру  жүйесінің  теориялық  білімді  тарату  және
оқушылардың  арасында  есте  сақтау,  тану  және  ақпаратты  табу  дағдыларын  дамыту
ТҮЙІНДЕМЕ
 - 13

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
МАЗМҰНЫ
 - 97
ТАРАУ 2: МЕКТЕПТЕ БІЛІМ АЛУДЫң ҚОЛЖЕТІМДІЛІГІ МЕН ТИІМДІЛІГІ
1
 Осы  көрсеткіштер  белгілі  жерде  –  таза  бастауыш  біліммен  қамту  коэффициенті  барлық 
 мемлекеттерге берілмеген.
2
 Лицейлерді,  сондай-ақ,  ҚР  «Білім  туралы»  Заңымен  анықталатын  жалпы  білім  беретін 
 мектептердің  анықталған  санатына  жатқызуға  болады:  «негізгі  және  толық  орта  білім  беретін
  және ғылыми пәндер мен математика саласында қосымша және тереңдетілген білім беруді іске
 асыратын оқу орны» (1-бап).
3
 Оның  ішінде,  «Білім  беру  саласындағы  жоғары  көрсеткішті  мемлекеттер  және  табысты
 реформаторлар: АҚШ үшін «PISA» сабақтары» (ЭЫДҰ, 2011)
4
 Заң балалардың оқуда артта қалуына жол бермеуге бағытталған. Жобаланған аударма
5
 Ағылшын тіліндегі түпнұсқа мәтінде «former Soviet Union countries» аталуы дұрыс берілмеген,
 онда Румыния кірмейді.
6
 http://www.telegraph.co.uk/education/9159802/Music-helps-children-learn-maths.html 
 Сілтеменің түпнұсқасы: «Дейли Телеграф» газетінің веб-сайты, 2013 жылғы 22 ақпан 
7
 http://oecdeducationtoday.blogspot.fr/2013/01/creativity-in-schools-what-countries-do.html
8
 9-шы сынып оқушыларының білім сапасына ықпал ететін факторлар, (ҰББСБО, 2012).
9
 Осы баяндаманы дайындау мерзіміне 12 жылдық мектептік оқыту моделіне көшіру пилоттық
  жоба кезеңінде болды. Осы мәнмәтінде сипатталған жоспар мемлекет деңгейінде бекітілгенге 
 дейін алдағы уақытта түзетулерге ұшырауы мүмкін. 
 

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
98 - 
МАЗМҰНЫ
3 ТАРАУ. БІЛІМ БЕРУ НӘТИЖЕЛЕРІН ЖӘНЕ ОҚЫТУ САПАСЫН БАҒАЛАУ
3 ТАРАУ. БІЛІМ БЕРУ НӘТИЖЕЛЕРІН ЖӘНЕ ОҚЫТУ САПАСЫН БАҒАЛАУ
3 «Білім беру нәтижелерін және оқыту сапасын бағалау» Тарауында Қазақстанның 
формалды  білім  беру  жүйесіндегі  оқыту  нәтижелерін  бағалаудың  үш  негізгі 
әдісі  қарастырылған:  мұғалімдер  тарапынан  бағалау;  9-шы  сыныптың  соңында 
өткізілетін  тәуелсіз  бағалау;  сонымен  қатар,  Ұлттық  Бірыңғай  Тестілеу  (ҰБТ) 
–  бұл  11-ші  сыныптың  соңында  өткізілетін,  мектепті  бітіру  емтиханы  ретінде, 
ортадан кейінгі (үштік сияқты және үштік емес) білім беретін оқу орындарына түсу 
емтиханы ретінде әрекет ететін стандарты түрдегі тестілеу жүйесі. Осы тарауда, 
сондай-ақ, белгіленген санаттағы оқушылар (орта мектептің жоғары сыныптарын 
аяқтамаған,  бірақ  ЖОО-на  (университетке)  түсуге  ниеті  бар  білім  алушылар) 
өтетін, кешенді тестілеудің (КТ) талдауы берілген. Ары қарай осы тарау аясында 
жүргізілген  бағалаудың  нәтижелерін  анағұрлым  тиімді  пайдалану  қажеттілігіне 
аса  көңіл  бөле  отырып,  жүргізілетін  бағалаудың  сапасын,  өзектіліктігін  және 
мерзімділігін арттыруды жақсартуға бағытталған бірқатар шаралар ұсынылған.

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
МАЗМҰНЫ
 - 99
3 ТАРАУ. БІЛІМ БЕРУ НӘТИЖЕЛЕРІН ЖӘНЕ ОҚЫТУ САПАСЫН БАҒАЛАУ
Бағалау жүргізудің мақсаттары мен міндеттері
ЭЫДҰ-ның  Тиімді  оқыту  үшін  әрекеттесу:  сапалы  талдау  мен  бағалау
нәтижелеріне  халықаралық  көзқарас  (ЭЫДҰ,  2013)  жарияланымында  ЭЫДҰ  28  мүше
мемлекеттердің  салыстырмалы  талдау  тәжірибесі  келтірілген,  мемлекеттердің  үкіметтері 
мен  білім  беру  саясаты  саласындағы  сарапшылар  көп  деңгейде  өз  көңілдерін  талдауға 
және  оқушылардың,  мұғалімдердің,  басшылықтың  және  мектеп  қызметінің,  сонымен
қатар,  білім  беру  жүйесінің  тиімділік  нәтижелелігін  бағалауға  қадап  отырғанына  назар
аударады.  Бұл  оқушылардың  оқуы  қаншалықты  жақсы  өтуін  тиімді  түсіну  үшін,  білім
беру  жүйесінің  тиімділігіне  қатысты  жалпы  ақпаратпен  ата-аналар  мен  қоғамды
қамтамасыз  ету  үшін,  сонымен  қатар,  мектептердің  қызметін,  мектеп  басшылығын
жұмысын  және  педагогикалық  қызметтің  тиімділігін  жақсарту  мақсатында  құрал  ретінде
қолданады.  Тиімді  жолмен  әзірленген  бағалауды  өткізу  құрылымының  бар  болуы,  кәсіби
білімді  бағалау  үшін  білім  беру,  стандарттар  мен  критерийлер  мақсаттарына  қатысты
консенсусты  құру  процесінде  маңызды  роль  ойнай  алады.  Ол,  сондай-ақ,  сұранысқа  ие
(құндылығы  бар)  болып  отырған,  оқыту  түрлері  туралы  хабарлау  жолымен  білім  беру
саласындағы  инновацияларды  ендіру  мақсатында  ықпал  ету  тетігі  ретінде  қызмет  ете
алады.  Түрлі  бағалау  түрлерінің  мақсаттары  мен  дұрыс  қолдана  білу  туралы  ашықтық
орнату  сыныптар,  мектептер  және  білім  беру  жүйесі  деңгейінде  жетілдірудегі  бағалау 
құрылымының  қолайлы  үлесін  қамтамасыз  етуде  маңызды  фактор  болып  табылады. 
Осындай  құрылымды  тиімді  ендіруді  қамтамасыз  ету  үшін  білім  беру  жүйесінде
оқушылардың,  мұғалімдердің  және  басқа  да  қызығушы  тұлғалардың  бағалау
құзіреттілігін  қалыптастыру  аса  маңызды.  Бағалаудың  маңыздылығын  қамтамасыз  ету 
мақсатында  ол  бағалау  процесіне  болып  отырған  оқыту  түріне  дұрыс  сай  болуы  керек.
Мысалы,  жаттандылық  пен  білімді  беруге  негізделген,  дәстүрлі  көзқарастағы  оқыту 
нәтижелерін  бағалау  үшін,  бұл  мерзімде,  білімді  бағалаудың  жалпы  жүйесі  сияқты  тиімді
келетін,  күрделі  құзіреттілікті  бағалауға  дейін  жететін  бұл  тесттер  жүйесі  кішігірім 
деңгейде  сәйкес.  Бірізді  бағалау  құрылымдары  оқу  жоспарын,  оқытуды  және  білім
берудің  маңызды  мақсаттары  төңірегіндегі  бағалауды  өзгертуге  бағытталған  болуы  керек
және  барлық  деңгейдегі  әлеуетті  арттыру  үшін  мүмкіндіктермен  қатар,  бағалаудың
көзқарастары мен форматтарының әр түрлі спектрін қамтиды (ЭЫДҰ, 2013: 13, 214 бб.).
Оқушылардың үлгерімін бағалау
Қазақстандағы  бастауыш  және  орта  білім  беру  мектептерінде  оқушылардың  білімін 
бағалау үш түрлі әдіспен
1
 жүзеге асырылады:
  Ÿ 
Тікелей  оқушылардың  мұғалімдерімен:  әр  сынып  деңгейінде  тұрақты  негізде  үнемі, 
   сонымен қатар, 9-шы сыныптың соңында негізгі орта мектепті бітіру бойынша бітіруші 
   емтихан нысанында;
  Ÿ 
9-шы сыныпта оқушыларды таңдау арқылы академиялық үлгерімді сырттай бағалау (ОЖСБ)
   аясында.
  Ÿ 
Ұлттық Бірыңғай Тестілеу (ҰБТ) өткізу жолымен сыртқы бағалау негізінде, яғни, 11-ші
    сыныптың соңында барлық оқушылар өтетін, толық орта мектепті аяқтауға және ЖОО-на
   түсуге кешенді, стандартталған тестілеу.
Мұғалімнің сыныптағы үлгерімді бағалауы
Міндетті  мектептік  білім  беру  кезеңі  бойы  мұғалімдермен  сыныптағы  оқушылардың
үлгерімін  бағалау  тұрақты,  сонымен  қатар,  9-шы  сыныптың  соңында  үш  базалық  пән
аясында  (оқыту  тілі,  алгебра,  сондай-ақ,  қазақ  тілінде  оқытатын  мектептерге  орыс  тілі
немесе  басқа,  яғни,  қазақ  тілінде  оқытпайтын  мектептерге  қазақ  тілі),  сонымен  қатар,  екі
элективті  пән  бойынша  негізгі  орта  мектепті  аяқтау  емтиханы  нысанында  жүргізіледі. 
Мұғалімдер  оқушылардың  білімін  бағалауды  1-ден  5-ке  дейінгі  бағалау  шкаласы

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
100 - 
МАЗМҰНЫ
негізінде  жүргізеді,  мұндағы  жалпы  дидактикалық  критерийлер  кешені  КСРО  кезеңінде
алғаш  әзірленген,  сыныптағы  үлгерімді  бағалау  бойынша  кең  және  пәндік-тәуелсіз
басшылықты  қамтамасыз  етуге  тартылған.  Тәжірибеде  мұғалімнің  бағалауы  сол 
сыныптағы  басқа  оқушылардың  білім  деңгейімен  әр  оқушының  білім  деңгейін
салыстыруға  негізделген.  Бұл  сыныптағы  үлгерімді  бағалау  бойынша  «нормативтік-
бағытталған»  көзқарастың  көптеген  кемшіліктері  бар.  Оның  үстіне,  оқушылар  мен 
олардың  ата-аналарына  түсіндіруге  болатын,  әр  түрлі  пәндер  бойынша  оқыту
нәтижелерін  бағалау  мен  салыстыру  үшін  сараланған  критерийлер  жоқ.  Мұғалімдер, 
қағида  бойынша,  сыныптағы  оқушылардың  орташа,  жоғары  және  төмен  деңгейін 
салыстыру  негізінде  бағаларды  тағайындайды,  оның  үстіне,  әр  түрлі  мектепте  әр  түрлі 
мұғалімдерден  бірдей  баға  алған  екі  оқушының  бірдей  білім  деңгейін  көрсететініне 
кепілдік  жоқ.  Бағалануға  жататын  пәндер  бойынша  жекелеген  аспектілер  аясында 
оқушыларға  қойылған  бағалар,  олардың  алған  білімі  мен  дағдыларының  (немесе  әлі 
алынбаған  білімнің)  анық  көрінісін  қамтамасыз  етпейді.  Осылайша,  белгіленген  уақыт 
аралығы  бойында  оқушылардың  үлгерімін  байқау  мақсатында,  әлде,  білім  мен
дағдылардағы  олқылықты  анықтау  үшін  бағаларды  қолдана  алмайды.  Басқа
мектептердегі  оқушылардың  үлгерімімен  сыныптағы  оқушылардың  үлгерімін  салыстыру
мақсатында,  әлде,  белгіленген  сыныптағы  оқушылардың  жалпы  ұлттық  күтілген  үлгерім
деңгейімен  бағалау  нәтижелері  негізделген  түрде  қолданыла  алмайды.  Оқушы  келесі 
сыныпқа  қажетті  барлық  білім  мен  дағдыны  игергендігін  анықтау  мақсатында  бағалау
нәтижелері, сондай-ақ, негізделген түрде қолданыла алмайды.
Бұл  кемшіліктер  барлық  нормативті  бағалау  жүйелеріне  қатысты,  бірақ  сарапшылар
тобы  Қазақстандағы  қосымша  проблеманы  атап  өтті.  Бірқатар  оқушылардың
2
  жұмыс 
дәптерлерін  тексеру  оқытушылардың  5  баллдық  жүйе  бойынша  төмен  бағаларды  қоюы 
лажсыздықтан  деп  ойлауға  себеп  берді.  Бұл  олардың  оқытушылық  қызметіне  жағымсыз 
әсер  етеді  ме,  әлде  оқушылардың  дәлелсіз  қорқу  себептерімен  байланысты  ма,  бірақ, 
мұғалімдер,  елестетіп  көргендей,  шкала  аясында  1  («бірлік»)  немесе  2  («екілік»)
бағаларын  қоймаған.  Бұл  оқушылардың  маңызды  бөлігінің,  оның  ішінде,  әр  сыныптағы 
орташа  және  төмен  үлгерімді  оқушылардың  бірдей    («үштік»)  бағасын  алуына  алып 
келді.  Оқушылардың  білімін  бағалауды  осылай  бөлу  оқуда  қиындықты  көбірек  сезінетін 
оқушыларды  анықтауға  әсер  етпейтін,  қабілеттерді  дұрыс  бөлу  болып  табылмайды.  Оның
үстіне,  егер  артта  қалушы  оқушыларға  олардың  жұмысының  оқыту  стандарттарына
сәйкес  келмейтіндігі  туралы  хабарланбаса,  онда  ол  санаттағы  оқушылардың  үлгерім 
деңгейін көтеруге қандай да бір негізделген талпынысы болмайды.
Жоғарыда  сипатталған  кемшіліктерді  осы  әдістерді  тиімді  қолдану  үшін
мұғалімдерді  тиісті  дайындауда  «критерийлер  негізінде  бағалау»  әдісіне  сәйкес  қолдану
көмегімен  еңсеруге  болады.  Критерийлерге  негізделген  бағалау  әдісі  Қазақстан
территориясында  ендірілген  және  жетекші  жекеменшік  мектептер  мен  Назарбаев 
зияткерлік 
мектептерінде 
- 
НЗМ 
іске 
асырылады 
(НЗМ, 
2012).
Критерийлерге 
негізделген 
бағалау 
моделі 
аясында 
барлық 
процесске
қатысушыларға  (мұғалімдер,  оқушылар,  ата-аналар,  білім  беру  мектептерінің 
басшылары)  алдын-ала  белгілі,  нақты  көрсетілген,  ұжымдық  әзірленген  критерийлермен 
оқушылардың  үлгерімін  салыстыру  жүзеге  асырылады.  Осылайша,  оқушылардың  білім
беру  мақсаттары  мен  мазмұнына  сәйкес  қолданылатын  критерийлер  таңдалған.  Бұл
критерийлер  білім  мен  дағдыларды  орнату  мен  анықтау  мақсатында  «қорытынды 
бағалау»  (білім  беру  кезеңінің  соңында  жүргізілетін  бағалау,  мысалы,  бастауыш
мектепте)  аясында  қолданылады.  Қалыптасатын  бағалау  қазіргі  кезде  оқушылардың  әр
қайсысы  қол  жеткізетін,  білім  мен  дағдылардың  деңгейін  анықтау  мақсатында  оқытудың
күнделікті  процесінде  мұғалімдермен  жүргізіледі,  оқытудың  мақсаттары  мен  міндеттерін
игеру  жолында  олар  қаншалықты  алыс  кете  білгендерін  оқушылар  біледі  және  істей 
алады,  әлде  керісінше,  олар  енді  білетін  болады.  Қорытынды  бағалау  -  бұл  өткен  білімді 
3 ТАРАУ. БІЛІМ БЕРУ НӘТИЖЕЛЕРІН ЖӘНЕ ОҚЫТУ САПАСЫН БАҒАЛАУ

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ
14 - 
МАЗМҰНЫ
мәнмәтінінде  қажетті  деңгейде  тиімді  екендігін  көрсетеді.  Осыған  қарамастан,  дамыту
мен  тәжірибелік  қолдану  жағынан  оқушылардың  арасында  әлдеқайда  жоғары  деңгейлі
ойлау  дағдылары,  математикалық  білімді  тәжірибеде  қолдану  және  математикалық
ойлауды  дамыту,  немесе  оқылым  процесінде  мәтінді  талдау  және  бағалау  сияқты  бұл
жүйе  салыстырмалы  түрде  әлсіз.  Орта  мектептің  оқу  бағдарламасы  академиялық  сипатта
және шектен тыс көлемді болғандықтан, тиімді оқытуға негізгі кедергі болып табылады.
Оқытудың  тиімділігін  арттыру  мақсатында,  мемлекет  Үкіметі  жаратылыстану
ғылымдары  мен  математика,  әлеуметтік  және  гуманитарлық  ғылымдар,  сонымен  қатар,
технологиялық  саладағы  зерттеуді  тереңдетуді  қамтамасыз  ету  мақсатында  12  жылдық
білім  беру  жүйесіне  көшуді  және  11-ші  сынып  деңгейінде  оқытуды  қайта
ұйымдастыруды  жоспарлап  отыр.  Бұл  -  амбициозды  жоба.  Бұл  жұмыстың  табыстылығы
Қазақстанның  12  жылдық  білім  беру  үлгісін  қазіргі  білім  беру  жүйесінің  тиімді
аспектілерін  сақтай  отырып  және  бір  мезгілде  алдағы  уақыттағы  жүйенің  әлсіз  жақтарын
болдырмайтын  мақсатты  қамтамасыз  ету  қабілеттілігіне  байланысты  болады.  Осыған
қарамастан,  әлеуетті  тоқтататын  факторлар  жоғары  сапалы  технологиялық  зерттеулерді
жүзеге асырудың негізін қалауда күрделі қиындықтар туғызуы мүмкін. 
Білім беру нәтижелерін және оқыту сапасын бағалау 
Қазақстандағы  бастауыш  және  орта  мектептерде  оқушылардың  жетістіктері  тұрақты
түрде  сыныптағы  мұғалімдермен,  сонымен  қатар,  9шы  сынып  оқушыларын
кездейсоқтық  іріктеу  арқылы  оқу  жетістіктерін  сырттай  бағалау  (ОЖСБ)  жүйесі  негізінде
және  мектептік  білімді  аяқтау  мен  ЖОО-на  түсу  мақсатында  11-ші  сыныптың  соңында
оқушылардың  барлығы  дерлік  тапсыратын  тестілеудің  кешенді,  стандарты  жүйесі
Ұлттық бірыңғай тестілеу (ҰБТ) аясында сыртқы тексерулердің барысында  бағаланады.
Қазіргі  түрінде  Қазақстандағы  сынып  жетекшілерінің  жетістіктерді  бағалау  жүйесі 
мектепте  оқушылардың  алған  (немесе  алмаған)  білімі  мен  дағдыларына  қатысты  нақты
анықтама  бермейді.  Бағалаудың  сараланған  критерийлері  мен  әр  түрлі  пәндер  бойынша 
оқытудың  нәтижелерін  салыстырулар,  соған  байланысты,  әр  түрлі  мектепте  екі  түрлі
педагогтан  бірдей  баға  алған  екі  оқушының  мектептік  оқыту  барысында  үлгерім 
деңгейінің  бірдей  болуына  қандай  да  бір  кепілдіктер  жоқ.  Нәтижелелікті  бағалаудың
тиісті  әдістері  критерийлер  негізінде  жоғарыда  аталған  кемшіліктерді  еңсеруге  мүмкіндік
туғызады,  қазіргі  кезде  аталған  бағалау  әдістері  Назарбаев  Зияткерлік  мектептері
1
  желісі 
базасында әзірленіп және апробациядан өтуде.
ОЖСБ  және  ҰБТ  сияқты  жергілікті  сыртқы  бағалау  жүйесінің  оқушылардың
үлгерімін  мониторингтау  мәнмәтінінде  басқа  мемлекеттердегі  стандартты  тестілеудің
ұқсас  жүйесіне  бейімделген,  аталған  жүйенің  әлеуетін  толық  жетілдіруге,  оқыту
процесінде  әлеуетті  үлгермеуші  оқушыларды  анықтауға,  сонымен  қатар,  тиісті  білім  мен
дағдыны  тестілеуге  мүмкіндік  бермейтін  күрделі  кемшіліктері  бар.  Көптеген
таңдаулардың  негізінде  («multiple-choice  format»)  ҰБТ  мен  ОЖСБ  форматының
қарапайымдылығы  теориялық  сипаттамалы  (білімдік  сұрақтар)  сұрақтар  үшін  тиімді 
болып  келеді,  бірақ  түсіну,  қолдану  және  талдау  сұрақтарын  айқындамайды,  егер  едәуір
жоғары  деңгейлі  бағалау  дағдылары  мен  ЖОО-да  оқушыларды  әлеуетті  оқыту  мақсаты
қойылған  жағдайда  қосуға  тура  келеді.  Осылайша,  тек  білімді  ғана  қамтымайтын 
мүмкіндіктерді  қамтамасыз  ету  мақсатында,  сондай-ақ  білімді  қолдану  мүмкіндіктері  мен
кең  көлемді  ойлау  дағдысын,  сонымен  қатар,    әр  білім  беру  жүйесінің  аяқталу  кезеңінде
стандартталған  тестілеу  жүйесін  енгізу  мақсатында  сыртқы  бағалау  жүйесін  жетілдіру
ұсынылады. 
ТҮЙІНДЕМЕ

ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНА ШОЛУ: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ

жүктеу/скачать 4,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: