Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы ғылыми-педагогикалық журнал

178 
 
 
Осыған  байланысты  мақсатты  түрде  арнайы  әс-шаралар  жүргізілді,  бақылаусыз  үйінді 
материалын қолдану мен аймаққа оның әсерінен қоршаған  ортаға әсерінен шектеуге бағытталған. 
Рекультивациялау аумақтың жалпы алаңы 1,1 км
2 
12067км белсенділікті құрайды. 
Радиоактивті  қалдықтарды  жоюда  қиын  жағдайлар  туындайды.  Атмосфералық  тұнбалар 
әсерінен  радионкулейдтердің  қазылуы мен оның грундқа орын ауыстырып ары қарай грундталған 
суға  кӛшуі  жүзеге  асты.  Аймақтың  тау  үйінділерін  жол  және  тұрмыс  үй  құрылысына  құрылыс 
материалы  ретінде  қолану  мүмкін  еді.  Радиоактивті  металоломм  және  басқа  да  қалдықтар  үйінді 
үстінде болған еді. Ластанған аймақтың аумағында Мұзбел (2км) ауылы бар еді. Бұл сол аймақтың 
аумағына  ауыл  тұрғындарының  денсаулығына  қауіп  тӛндірді.  Ӛйткені  жоғары  уран 
радиоактивтілігі  (8-10  Мк
3
/сағатына)  адамдар  мен  жануарларға  қол  жетімді  еді.  Үйінділерге  кіру 
еркін болған үшін оның аймағында үй жануарларын мал жайылатын. Кен орнының күзетілмейтін 
жерлерінде  ауыл  тұрғындары  саңырауқұлақ  теретін  және  оны  тамаққа  тұтынатын.  Мұзбелдегі 
жұмыстың  жоқ  болуына  орай  бұл  жақтың  тұрғындары  радиоакиивті  металл  шығаратын.  Уран 
ӛндірісі  аумағында  уран  алудың  ашық  карьері  бар.  Ол  ӛз  кезегінде  жайлап  суға  жайылады  «Ӛлі 
кӛл» суы ағып тұрғындармен аталған ӛзен пайда болды.  
Дегенмен адамдар мұнда балық аулайды және шомылады. Демалушылар сонау Алматыдан 
келеді. Ол «экстремалды туризмнің» қауіптігіне қарамастан. Осыған орай, бұрынғы уран ӛндіруші 
ӛнеркәсіптің кері теріс әсерін аймаққа белгілі топқа тӛнді. Бұл топ үйінділерде ұзақ уақыт болып, 
жиі баратын «Ӛлі кӛл» тікелей радиоактивті сәулеленуге ұшырайды.  
Екіншіден, бұл топ тағам арқылы (сүт, ет, үй жануары еті, үйіндіде бағылатын жануар еті, 
сол жақтан ауланатын балық, саңырауқұлақ) және Мұзбел ауыл тұрғындары. Нақты мәліметтер осы 
қауіп масштабында және аталған фактор бойынша нақты атқарылған мониторингті ұйымдастыруды 
керек болғанды кӛрсетеді. Жағымсыз ауа райы факторына (қар еруі, қатты жел атомфералық тұнба) 
радиоактивті қорғаламаған ашық үйінділерден радиоактивті зат ауыл тұрғындарына ұшып барады. 
Сонымен  қатар,  мал  жайылатын  жердің  ӛтуші  бӛлігінде  жайылып,  аймақтың  қосымша  негізсіз 
сәулеленудің  ұлғаюына  әкеледі.  Бұл  қауіптердің  масштабы  жоғарыда  айтылған  фактордың  тура 
мәліметтер  мониторингі  квалификацияланған  түрде  сол  кезде  оны  ұйымдастыру  керек  болған 
орындалғанның қорытындысын кӛсетеді.  
 
Жоғарыда  келтірілген  радиациялық  жағдайға  байланысты мәліметтердің  анализі  бойынша 
Қордай кенінде және оған қатысты аймаққа келесі қорытынды шығарса болады: 
 
-  77%  Қордай  кен  орны  ӛндіріс  алаңының  беті  гамма  сәулеленудің  экспозициялық  дозасы 
0,9 Мк
з
/сағатына жоғары ластануы болып рекультивацияға жатқызылатын; 
 
-  Негізгі  радиометриялық  анамалия  болып  балансты  кеннің  үйінділермен  байланысы  және 
ӛнеркәсіптегі  кеннің  тасымалдаудағы  ішкі  шашылуы  Қордай  ӛндірісі  алаңынан  тыс  радияционды 
фон қарапайым 10,6 Мк3/сағатына аспайтын. Маңызы бар мағыналы ЭРОР радон жер асты ӛнімінің 
бӛлік жерлерінде байқалады. 
 
Уран  225-ның  судағы  құрамы  Шиліӛзек,  Оспансу  ӛзеніндегі  альфа  белсенділігі  соммалы 
ӛндіріс  алаңына  дейін  ӛшетін  суға  УВ=3,1,  Бк/л-НРБ-99  орналасу  деңгейінен  тӛмен.  Ӛндіріс 
алаңындағы аймақта радионукледтердің су беттерінде су жоғарғы құрамы байқалады. Ластанудың 
деңгейі УВ ішетін суға асты бірақ сұйық сулы радиоактивті қалдықтарға 31 Бк/л ОГТПОРБ – 2003. 
 
Ағыстардың  қосылуынан  Ақшешек  (Шӛлдамақ)  ӛзен  суында  радионкулейдтер 
концентрациясы тӛмендеді.  
 
Үйінділердің шаң болуы жоқ болды, ӛйткені 36-жылдық тау массасының басылуы мен оның 
ӛсімдіктерінің нығаюы шаңның жоғары контцентрациясы радионкулейдтермен апарып ауысуы жоқ 
болды.  
 
Шӛлдамақ ӛзенінің радионуклейдтерде орын ауыстыру жоғарылатылған сулармен аты жоқ 
ӛзнемен №2 ӛзеннің астыңғы үйінді жағынан ағатын кенмен түзілген, «адам жүретін» ағатын, ДЭУ-
4  жақын  аймақтың  Ақшешек  ӛзенінің  жанында  орналасқан  оған  Шӛлдамақ  ӛзені  түседі,  уран 
концентрациясы 11 есе аз УВ НРБ-99 П.г. 
 
Жер  мекемелері  және  радиоактивті  ластанған  құрылыстар  қалдықтар  болған  жоқ, 
радиоактивті  қалдықтар  уран  ӛндірісінде  балансты  кен  үйінділеріне  негізделген,  басқа  бӛлек 
аймақта түрлі үйінділерде және локальді учаскіде жылда кейнгі қалдырмайтын шараны кӛму және 
жою бойынша талап етті. Оспансу және Шиліӛзектегі ӛзен карьеріндегі су  ӛндірісі алаңы аясында 
радионкулейдтердің ластанған жағы деңгейі болды, бірақ сұйық радиоактивті қалдық болмады.  
 
Кендегі балансты үйінділерде 1500000 м
3
 жуық тау массасы жинақталған,  уран 0,03% кем 
емес  құрайтын.  Уран  түрлерінің  изотобы  миллиондаған  және  мыңдаған  жылғы  кезеңдерді 

179 
 
кӛрсетеді.  Экспозициялық  доза  гамма  сәулеленудегі  күші  10  см.  арақашықтықты  қалдықтардан 
0,27-ден 10 км
3
/сағатына және бӛлек нүктелерде 30 км
3
/сағатын құрайды. 
 
СПОРО  –  97  квалификациясына  сәйкес  кӛрсетілген  қалдықтар  тӛмен  белсенді  қалдыққа 
жататын. 
 
Облыстық санитарлық қызмет жұмысының негізгі мақсаты бұл берілген бағытта ластанған 
аумақты қайта қалпына келтіру экожүйенің барлық элементтерін қайта қалпына келтіру жағдайын 
бар болған норматив деңгейіне жеткізу болатын. 
 
Сондықтан  санэпидемиологиялық  қызметінің  облыс  бойынша  ҚР  Үкіметінің  деңгейінде 
негізі  берілген.  Кен  орындарының  жерлерін  рекультивациялау  даму  алатын  объектілер  тізіміне 
қосылған  болатын,  онда  ең  алдымен  2004  жылдан  тексеріс  жұмыстары  басталды.  Қордай  кен 
орындарындағы культивациялау жұмыстары 2005 жылы аяқталды. Барлық бұрынғы уран ӛндіруші 
мекемелердің  ластанған  қалдықтарын  аймақта  рекультивациялау  жұмысында  Мемлекеттік 
комиссия  қатысты.  Облыстық  бұрынғы  уран  ӛндіруші  жерлерде  мекемелерінде  тексеруге 
экологиялық және санитарлық қызмет әр жылғы рекультивациялау бақылау жүргізілді, олар ӛзіне 
гамма сәулеленудің күшін ӛлшеудегі эквивалент дозасын қосады.  
 
Қалпына  келтіру  іс-шаралары  шуфртарды  себіп  кӛму  бұғаттардың  және  аймақтың 
қоршауларын  қайта  қалпына  келтіру,  валды  қайта  қалпына  келтіру,  жуғыштарда  кӛму  мен  жою 
және қосымша бұғаттарды жарға грунтпен шайылу аймақтарында жасау ұсынылды. 
 
Үйінділерді жабудың сынаудың альфа белгілеу сомасы 1 м. тереңдікте тексеріліп су шектен 
шығу байқалмады.  
 
Сонымен қатар Қордай Мұзбел аймағындағы арықтардағы сулардың түрлері зерттелді. Онда 
сомалы альфа белсенділік 0,31 БКЛ-ге дейін шектен асқаны байқалды.  
 
Қордай кен ӛндірісі алаңындағы кеннің жаныңдағы объектілерді жою жұмыстары біткен соң 
санитарлы қорғаныс зонасы (С33) 500 м. радиусымен орнатылады.  
 
Уран  ауылдарындағы  аймақтың  мониторинг  ӛткізу  қажет  кезіндегі  шұғыл  санитарлық 
қызметтің  радионкуклейдтердің  қоршаған  оратаға  құрамы  асқан  жағдайда  тез  іс-шаралар  жасауы 
үшін қажет. 
Кесте: аймақтағы бӛлек радионуклейдтердің  рұқсат етілген коэфициент мӛлшерімен жылдық түсу 
үлкендігінің мағынасы: 
 
 
Радионуклид  (жартылай  еру 
кезеңі) 
 
 
Сумен келу 
Мӛлшерлік 
коэфф., Зв/Бк 
Мӛлшерлі 
жылдық 
түсу 
ПГП, Бк\жыл 
Рұқсат 
етілген 
белсенділік  DAi,  в 
Бк/кг, л 
Қорғасын-210 (22.3 жыл) 
6.8-7 
1.5+3 
1.8 
Полоний-210 (138 тәулік) 
1.2-6 
8.3+2 
1.0 
Радий-226 И .6+3 жыл) 
2.8-7 
3.6+3 
4.5 
Торий-229 (7.34+3 жыл) 
4.8-7 
2.1+3 
2.6 
Торий-230 (7.7+4 жыл) 
2.1-7 
4.8+3 
6.0 
Торий-232 (1.4+10 жыл) 
2.3-7 
4.3+3 
5.4 
Уран-234 (2.44+5 жыл) 
4.9-8 
2.0+4 
2.6+1 
Уран-235 (7.04+8 жыл) 
4.6-8 (хим.токс.) 
2.7+3 (хим.токс.) 
3.3 
Уран-238 (4.47+9 жыл) 
4.4-8 (химт.токс.)  6.0+2 (хим.токс) 
7.3-1 
 
 
Шаңдану  кезіндегі  ластану  мүмкіндігі  радионуклидттердің  грунттік  сумен  және  адамның 
тағамдық шынжырымен түсуінің маңызсыз инфилтиризациясы үшін қарастырылмайды.  
 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 
1.
 
Тасуов Б., Успанова Г.К., Алтынсариева А.А. Источники появления радиоактивных отходов 
и  их  воздействие  на  живой  организм.  ХХII  Международная  заочная  научно-практическая 
конференция  «Научная  дискуссия:  инновации  в  современном  мире»  Москва  2014г.  18-20. 
02. 2014 с. 

180 
 
2.
 
Тасуов  Б.,  Успанова  Г.К.,  Алтынсариева  А.А.  Проблемные  вопросы  рекультивированных 
земель бывшего Курдайского уранодобывающего предприятия в Жамбылской обасти. ХХII 
Международная заочная научно-практическая конференция «Научная дискуссия: инновации 
в современном мире» Москва 2014г. 18-20. 02. 2014 с. 
3.
 
Тасуов  Б.,  Успанова  Г.К.,  Алтынсариева  А.А.  Результаты  экологического  обследования 
объектов  бывщих  уранодобывающих  производств  месторождения  «Курдай».  ХХII 
Международная заочная научно-практическая конференция «Научная дискуссия: инновации 
в современном мире» Москва 2014г. 18-20. 02. 2014 с. 
Аннотация. Анализированы экологические состояния месторождения «Курдай».  
Annotation. The ecological conditions of Kurdai’s area were analyzed. 
 
ӘОЖ 544.7 (549.5) 
 
ТАБИҒИ ЖӘНЕ ӚНДІРІСТІК АҒЫН СУЛАРДЫ ТАЗАРТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНДА 
ОРГАНИКАЛЫҚ ФЛОКУЛЯНТТАРДЫ ПАЙДАЛАНУ 
 
Таубаева Р.С., Тәңірбергенова Ы.У., Аскапова Б.А. 
           Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ. 
Әл-Фараби атындағы Қазақ ҧлттық университеті, Алматы қ. 
 
Қазіргі  таңда  ірі  ӛндірістік  кәсіпорындардың  қалдықтары,  соның  ішінде  ӛндірістік  ағын 
сулар  жерасты  және  жерүсті  суларын  ластаудың  кӛздері  болып  отыр.  Топыраққа  сіңген  мұндай 
сулардың ӛзіндік тазаруы ұзақ уақытқа созылады, кейде тіпті тазармайды. Демек, қоршаған ортаны 
ластанудан қорғау қазіргі ӛркениетті Қазақстан елінің кӛкейтесті мәселелерінің бірі болып отыр.  
Кӛп  жағдайда  ағынды  сулар  кӛп  компонентті  дисперсті  жүйе  болып  келеді.  Осындай 
дисперсті  тұрақсыз  жүйені  тазарту  үшін  полимер-коллоидты  комплекстерді  (ПКК)  қолдануға 
болады.  Коагулянттар  мен  флокулянттар  ретінде  электролиттерді  және  аннионды,  катионды 
полиэлектролиттерді  қолдану  арқылы  жүйеннің  тұрақтылығына  қол  жеткізуге  болады.  Бұл 
шығындалу  жағынан  компоненттерді  аз  мӛлшерде  пайдалануға  мүмкіндік  береді.  Сондықтан 
аталған үрдістің кинетикасы мен дисперстік жүйенің тұну жылдамдығына әсер ететін факторларды 
анықтау маңызды мәселе [1,2]. 
Флокулянттар  ретінде  жоғары  молекулалы  қосылыстар,  соның  ішінде  кеңінен  қолданыс 
тапқан  және  универсалды  полиакриламидті  флокулянттар  пайдаланылады  [3-5].  Бірақ  олардың 
барлығы  суда  еритін  болуы  керек.  Дегенмен  органикалық  полимерлердің  басым  кӛпшілігі  суда 
ерімейді. Сол себепті флокулянттер ретінде қолдануға болатын, суда еритін жаңа полимерлерді табу 
қазіргі кездің ӛзекті міндеттерінің бірі болып табылады. 
Су  тазалау  технологиясында  флокулянттарды  қолданудың  болашағы  ӛте  зор.  Суды 
тазартуда  флокулянттарды  пайдалану  –  үлпек  тәрізді  тұнбалардың  түзіліп,  олардың  үрдіс 
барысында тез тұнуына, судың мӛлдірлігінің  жоғарылауына және фильтрлеу үрдісінің тез жүруіне, 
нәтижесінде су тазалау технологиясының ӛнімділігін арттыруға мүмкіндік береді. 
Полимерлер  қатысында  жүретін  флокуляция  қатты  және  сұйық  фазаларды бӛлу  үрдісінде 
кең  қолданыс  тапқан.  Сол  себепті  олар  табиғи  және  ӛндірістік  ағын  суларды  тазарту  үшін 
пайдаланылады. 
Дисперстік  жүйені  суспензияланған  бӛлшектерден  тазартудың  тиімділігі  енгізілген 
реагенттің коагуляциялаушы-флокуляциялаушы әсеріне және түзілген агрегаттардың қасиеттеріне: 
олардың ӛлшемі мен формасына, механикалық беріктігіне, уатылғыштығына тәуелді болады. 
Су  тазалау  станцияларында  флокулянттарды  пайдалану  –  үлпілдек  тұнбалардың  түзіліп, 
олардың  үрдіс  барысында  тез  тұнуына,  судың  мӛлдірлігінің  жоғарылауына  және  фильтрлеу 
үрдісінің  тез  жүруіне,  нәтижесінде  су  тазарту  технологиясының  ӛнімділігін  арттыруға  мүмкіндік 
береді.  Флокулянт  қатысындағы  суды  тазарту  технологиясы  кезінде  жұмысшы  ерітінділерді 
дайындаудың және олардың оңтайлы дозасын таңдай білуді ескерген жӛн [6]. 
Табиғи  суды  тазартудың  сапасын  салыстыру үшін  модельді  жүйе  ретінде  алынған  каолин 
суспензиясын зерттеу негізінде әртүрлі флокулянттардың қатысында тазартулар жүргізілді. 

181 
 
Дисперстілік  кӛптеген  ӛндіріс  орындарындағы  материалдар  мен  заттардың  негізгі 
технологиялық параметрлерінің бірі болып табылады.  
Дисперстік  фаза  бӛлшектерінің  ӛлшемін  анықтау  және  ӛлшемдеріне  қарай  бӛлшектердің 
таралу  қисығын  сызу  дисперстік  талдаудың  мәні  болып  табылады.  Оны  әртүрлі  әдістермен 
жүргізеді: елек, седиментация, оптикалық әдістер. Дисперстілікті анықтаудың кең тараған әдісінің 
бірі  -  седиментациялық  әдіс.  Оның  нәтижесінде  седиментациялық  тұнба  массасының  (m)  тұну 
уақытына (t) тәуелді – седиментациялық қисығы сызылады. 
Седиментациялық  талдауды  жүргізу  реті:  Компьютерлік  жүйемен  жабдықталған 
электронды  таразыға  шыны  табақшаны  бекітіп,  оның  астына  дисперстік  жүйемен  толтырылған 
цилиндрді  орнатып  жүйені  стандартты  жағдайға  келтіру  керек.  Сонан  соң  суспензияны 
араластырып  болып,  компьютерлік  жүйе  іске  қосылады.  Бақылауды  суспензиядағы  дисперстік 
фазаның бӛлшектері толығымен тұнбаға түскенше немесе деформация шамасы жарты сағат бойына 
ӛзгермейтін  шамаға  жеткенше  жүргізеді.  Сосын  бӛлшектердің  тұнбаға түсу  қисығын  (Оден  әдісі 
бойынша) сызуға болады. Фракция ӛлшемін тӛмендегі теңдеумен анықтауға болады. 
 
 
мұндағы, 
ε – дисперстік ортаның тұтқырлығы (Н
2
О); 
Н – табақшаға дейінгі суспензия биіктігі; 
ρ
0 
және ρ – дисперстік фаза мен дисперстік орта бӛлшектерінің тығыздығы; 
g – еркін түсу үдеуі; 
τ – тұну уақыты. 
 
 
 
1 сурет - Седиментациялық анализге арналған қондырғы 
 
Зерттеу  жұмысында  фракционды  каолин  (Light  kaolin  BP,  Ұлыбритания)  қолданылды. 
Таңдап  алынған  каолин  бӛлшектерінің  ӛлшемі  седиментациялық  талдаумен  2  мкм  құрайтынын 
анықтады.  
Каолин  мен  монтмориллониттің  дисперстілігінің  салыстырмалы  седиментациялық 
талдауынан  (седиментациялық  қисығынан)  кейін,  зерттелген  екі  минералды  саздың  фракциялық 
құрамдарының  жақындығы,  демек  олардың  дисперстілігі  де  бірдей  екендігі  анықталды  ( 
бӛлшектердің ӛлшемі 1-2 мкм). 
 

182 
 
 
 
2 сурет - 0,05% каолин және монтмориллонит суспензияларының тұнуының 
седиментациялық қисықтары 
 
Дисперстік  фаза  бӛлшектерінің  тұнуы  2200-2400  сек.  аралығын  қамтиды,  осы  уақыт 
мерзіміндегі тұнған тұнбаның массасы 130-140 мг-ды құрайды. 
Жоғары  молекулалық  қосылыстар  (ЖМҚ)  –  дисперстік  жүйелер  үшін  тиімді  флокулянт 
болып  табылады.  ЖМҚ-дың  аз  мӛлшері  дисперсияның  агрегативтық  және  седиминтациялық 
тұрақтылығын тӛмендетеді.  
Флокуляция  тиімділігі  екі  параметр  бойынша  анықталады  –  дисперсті  фазаның  
концентрациясы  (берілген  уақыт  аралығында  дисперсияның  түссізденуі);  максималды 
флокуляцияны  кӛрсететін  ЖМҚ-дың  минималды  концентрациясы  [7].  Сондай-ақ  флокуляция 
коэффициенті бӛлшектер бетінің зарядына, бӛлшектердің формасына және тығыздығына тәуелді. 
Полиакриламидті  полимерлер  негізіндегі  флокулянттар  жоғары  молекулалық  массаға  ие 
және олардың тізбегіне әртүрлі функционалды топтар мен сополимерлерді енгізу арқылы кеңістік 
құрлымы  мен  зарядын  ӛзгертуге  болады.  Флокулянттардың  полимерлі  тізбектері  неғұрлым 
тармақаталған  және  ұзын  болса,  флокуляциялау  (полимер  бетінде  дисперсті  бӛлшектердің 
адсорбциялануы) соғұрлым қарқынды жүреді. 
Флокулянт  ретінде  Ciba  Specialty  Chemicals  (Ұлыбритания)  және  SNF  S.A.,  (Франция) 
ӛндіру фирмаларының - Magnafloc, Zetag пен FО SSH реагенттері алынды (1 кесте). 
1 кесте - Флокулянттар сипатамасы 
 
Ӛнім атауы 
Tипі 
Mолекулалық массасы 
10
6 
Да 
Зарядының 
тығыздығы 
(молекула %) 
Zetag 89 
Катионды 
5 – 7 
80 
Magnafloc 155 
Анионды 
15 – 20 
10 
Magnafloc 156 
Анионды 
15 – 20 
40 
SNF FO 4115SSH 
Катионды 
6 – 7 
5 
SNF FO 4800SSH 
Катионды 
6 – 7 
80 
 
Zetag  89  полимерлері  катионды  флокулянт  болып  келеді,  сондықтан  олардың 
флокуляциялық  белсенділігін  теріс  зарядталған  каолинде  (монтмориллонитте  және  т.т.)  байқауға 
болады.  Зертеліп  отырған  суспензия  бӛлшектерінің  зарядын  анықтау  үшін  қосымша 
макроэлектрофорез әдісі арқылы электрокинетикалық потенциалы анықталды. 
Полиэлектролиттердің  оптималдық  концентрациясын  таңдау  үшін  спектрофотометрлік 
зерттеу жұмыстары жүргізілді.  
PD-303 цифрлы спектрофотометр құралымен түрлі концентрациядағы флокулянттар, 
флокулянттардың бинарлы қоспалары мен каолин гидросуспензиясының қоспаларының оптикалық 
тығыздығы (D) уақытқа тәуелді ӛлшенді (3 сурет). Зерттеулер әртүрлі толқын ұзындықтарында 
(540-900 нм) және жұту қабатының қалыңдығы 1 см-лік кюветаларда жүргізілді.  
Алдын-ала дайындалған каолин суспензиясы кӛлемі 100 мл болатын стаканға құйылып, 
оған магнитті аралыстырғыш орналастырылады. Суспензиялық массаға керекті концентрацияда 
флокулянт енгізіледі. Алынған қоспаны  PD-303 цифрлы спектрофотометрлік құралдың кюветасына 

183 
 
(3 мл шамасында) ауыстырып оптикалық тығыздық мәні ӛлшенеді. Ӛлшеу жиілігі алдымен 2 минут 
сайын 20 минут, содан кейін 1 минуттан 40 минут бойы жүргізіледі. 
 
 
 
3 сурет - Оптикалық тығыздықты анықтайтын PD-303 цифрлы спектрофотометр құралы 
 
Алынған  қисықтар  әртүрлі  полимер  құрамы  бар  суспензия  бӛлшектерінің  тұну 
жылдамдығымен негізделеді. 
 
 
 
1-таза суспензия; 2-Z89 ; 3-M155; 4-M156; 5-FO4115SH; 6-FO4800SSH 
 
4 сурет - Концентрациясы 0,05% каолин гидросуспензиясының концентрациясы 0,01% 
әртүрлі полиэлектролиттердің қатысында оптикалық тығыздығының (А
540
) ӛзгеру кинетикасы 
 
Әpтүpлi пoлиэлeктpoлиттepдiң кaoлин бӛлшeктepiн флoкyляциялay қaбiлeтiн caлыcтыpмaлы 
түpдe  кӛpceтeдi.  Cypeттeн  нeғұpлым  пoлиэлeктpoлиттepдiң  мoлeкyлaлық  мaccacы  жoғapы  әpi 
зapядының  тығыздығы  кӛп  бoлca  coғұpлым  oның  флoкyляциялay  қaбiлeтiнiң  жoғapы  бoлaтынын 
кӛpeмiз. Мұндaй  пoлимepлepдiң  флoкyляцияны бacқa пoлимepлepмeн caлыcтыpғaндa жылдaмыpaқ 
жүpгiзeтiнiн дe aтaп aйтқaн жӛн (4 cypeт). 
Қортындылай 
келе, 
аталған 
полиэлектролиттер 
каолин 
гидросуспензиясына 
флокуляциялану қабілеттілігін беретіні анықталды. Дeмeк, пoлиэлeктpoлиттiң зapяды apтқaн caйын 
oның флoкyляциялay қaбiлeтiнiң ӛceтiнiн бaйқaймыз.  
Флoкyлянттapдың  жoғapы  кoнцeнтpaцияcындa  тepic  зapяттaлғaн  кaoлин  бӛлшeктepiнiң 
бeтiндe oң зapядтaлғaн Zetag, FO мaкpoмoлeкyлaлapының қaлың aдcopбциялық қaбaтының түзiлyi 
диcпepcтiк  жүйeнi  тұpaқтaндыpaды.  Aл  флoкyлянттapдың  тӛмeнгi  кoнцeнтpaциялapындa  түзiлгeн 
флoкyлaлapдың тұнбaғa түcyi бaйқaлaды. 
Каолин  гидросуспензиясына  қатысты  екі  полиэлектролитті  салыстыратын  болсақ,  бірінші 
полиэлектролит  (FO4800SSH)  тиімді.  Оны  полимердің  құрамымен  түсіндіруге  болады.  Яғни 
FO4800SSH  полиэлектролит інің полимерлі тізбегінің құрамында оң зарядталған бӛлшектер 80% -ға 
дейін, ал Zetag 89-да да 80%, бірақ молекулалық массаларында айырмашылық бар (1 кесте). Аттас 

184 
 
зарядталған  полимерлі  бӛлшектер  полимерлі  тізбекте  бір-бірінен  электростатикалық  тебіліп 
макромолекулалық  тізбектің  кӛлемінің  ұлғайуына  әкеледі.  Ал  бұл  ӛз  кезегінде  полимерлі 
флокулянттың флокуляциялау белсенділігін жоғарлатады. 
 
Әдебиеттер тізімі 
1.  Зaпoльcкий  A.К.,  Бapaн  A.A.  Кoaгyлянты  и  флoкyлянты  в  пpoцeccaх  oчиcтки  вoды: 
Cвoйcтвa. Пoлyчeниe. Пpимeнeниe. - М.: Химия, 1987. - 208 c. 
2.  Кypeнкoв  В.Ф.,  Hans-Georg  H.,  Лoбaнoв  Ф.И.  Пpимeнeниe  пoлиaкpилaмидных 
флoкyлянтoв для вoдooчиcтки // Химия и кoмпьютepнoe мoдeлиpoвaниe. Бyтлepoвcкиe cooбщeния. - 
2002. - Т. 3, № 11. - C. 31-40. 
3.  Гaндypинa  Л.В.Coвepшeнcтвoвaниe  тeхнoлoгии  oчиcтки  cтoчных  вoд  c  пpимeнeниeм 
флoкyлянтoв: диc...докт.техн.наук: 05.23.04. - М., 2005. - 338 c. 
4.  Кypeнкoв  В.Ф.,  Cнигиpeв  C.В.,  Чypикoв  Ф.И.  Cpaвнeниe  эффeктивнocти  пpи  oчиcткe 
гидpoхлopидa  и  cyльфaтa  aлюминия  в  oтcyтcтвиe  и  в  пpиcyтcтвии  пoлиaкpилaмидa    //  Жypнaл 
пpиклaднoй химии. - 2000. - Т. 78, № 8. - C.104-108. 
5.  В.Ю.Гpязeв,  Л.Ф.Кoмapoвa.  Иcпoльзoвaниe  флoкyляции  для  yлyчшeния  кaчecтвa 
пpиpoдных и cтoчных вoд // Пoлзyнoвcкий вecтник. - 2004. - № 2. - C. 127-131. 
6.  Бeктypoв  E.A.,  Бaкyoвa  З.Х.  Cинтeтичecкиe  вoдopacтвopимыe  пoлимepы.  -  Aлмa-Aтa: 
Нayкa, 1998. - 166 c. 
7. Тayбaeвa P.C., Тoтыбaeвa Д.Д., Мycaбeкoв Қ.Б., Бapaнь Ш., Мұздыбaeвa Ш.A. Cyдa epитiн 
пoлиэлeктpoлиттepмeн кaoлин cycпeнзияcын флoкyляциялay // Вecтник  КaзНУ. Cepия химичecкaя. - 
2013. - №1 (69). - Б. 110-114. 
 
Аннотация.  Исследовано  зависимость  кинетики  флокуляции  от  молекулярной  массы 
флокулянтов  и  гидродинамических  условий  процесса.  Механизм  флокуляции  происходит  за  счет 
формирования полимерного мостика. 
С помощью этих исследований расширенны методы очистки сточных вод, предложен метод 
очистки  с  меньшей  степенью  затраты  флокулянтов.  Выявлено,  что  в  присутствии  катионных 
полиэлектролитов  различной  природы  и  их  комплексов  нарушение  устойчивости  гидросуспензии 
каолина происходит при уменьшении заряда частиц и потенциал системы. 
 
Annotation.Studied  the  kinetics  of  the  flocculation  depending  on  the  molecular  weight  and 
hydrodynamic flocculants process conditions. Flocculation mechanism is due to the formation of a polymer 
bridge. 
With this study expanded wastewater treatment method,  it  has been proposed a cleaning  method 
with less flocculation. It has been found that the cationic polyelectrolyte in the presence of different nature 
and their complexes of hydro suspension of kaolin stability violation occurs with decreasing particle charge 
and potential of the system. 
 
 

жүктеу/скачать 3,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: