Пікір жазғандар: Тоқсанбаева Н.Қ. психология ғылымдарының докторы, доцент
жүктеу/скачать 2,34 Mb. Pdf көрінісі
|
Даму психологиясы негіздері 2015 Kulimbaeva
| сөздік даму
басталады. Бірінші жарты жылдықта дыбыстар шығара бастайды, ол уілдеу деп аталады. 1 жастың соңына қарай бала 10-20 сөзді түсінеді, өзі бір немесе бірнеше сөзді айта бастайды. 1 жас дағдары сы Нәрестелік сәбилік кезеңінің арасын 1 жас дағдарысы деп атайды. Дағдарыс дербестілікпен және аффективті реакциялардың көрінуімен байланысты. Аффективті тұтану үлкендер баланың тілегін, оның сөзін, оның жест және мимикасын түсінбеген кезде пайда болады. Өтпелі кезеңдегі басты меңгерім - бала сөзінің ерекшелігі, оны Л.С.Выготский автономды сөз деп атаған. Ол ерсектер сөзінен дыбыстық формасы, мағынасы бойынша ерекшеленеді. Сәбидің ойлау әрекетінің қалыптасуына келсек, бала заттарды танып, ажыратқанымен оның қабылдауы әлі нашар дамыған. Алғашқы кезде бір қасиетіне немесе бейнесіне қарап қабылдайды. Адамның ойлауы ұғым арқылы және елестету арқылы болады. Балаларда ұғым қалыптасуы аз болғандықтан елестетіп ойлауы басым. Баланың ойлауының дамуы екі жағдайға байланысты өтеді. Бірінші, ойлау негізінде, яғни өзінің сезімдік тәжірбиесіне байланысты. Екінші, іс-әрекетке үйрететін, заттардың атын атап беретін, үлкендер әрекетіне байланысты. Сәби жасында нақты бейнелік ойлау кездеседі. Ерте балалы қ ш ақтағы психиканың дамуы (1-3 жас) Сөйлеу. Баланың автономды сөзі тез қалыптасады және жоғалады. Балалар ана тілін меңгере отырып, фонетикалық және семантикалық жақтарын да игере бастайды. Сөздерді дұрыс айта бастайды, бала бұрмаланған сөздерді қолданбайды. 3 жаста тілдің негізгі дыбыстарын меңгереді. Ерте балалық шақта енжар (пассивный) сөздік қоры өседі. Екі жасқа қарай барлық сөздерді түсінеді. 2-3 жаста әңгімені түсіну пайда болады. Белсенді сөйлеу дамиды: белсенді сөздік қор өседі, алғашқы фраза, алғашқы сұрақ пайда болады. Үш жаста белсенді сөздік қоры 1500 сөз. 1,5 жаста 2-3 сөзден тұрады. Бұл көбінесе субъект және оның әрекеті (“Мамам келе жатыр”), әрекет және әрекет объектісі (“нан бер”). Қабылдау. Ерте балалық шақта сөйлеумен қатар басқа да психикалық функциялар дамиды. Осы функциялардың арасында қабылдау үстемдік етеді. Осы кезеңде белсенді қабылдауға ес қосылады. Көбінесе бұл тану, көрген нәрсесін және естігенін ырықсыз қайталайды. Осы жаста қабылдаудың маңызды сипаттамасы - оның аффективті бояуы. Бақыланған заттар баланы тартады, онда анық эмоциялы реакцияны тудырады. Қабылдаудың аффективті сипаты сенсомоторлы бірлікке алып келеді. Бала_затты көреді, ол оны қызықтырады және осының арқасында оны ұстауға ұмтылып, импульсивті мінез-құлық пайда болады. Бұл бірлікті Л.С.Выготский былай сипаттайды: “Ерте балалық шақта тікелей әрекетке өтетін, қабылдаудың көрнекі аффективті бояуы үстемдік етеді”. Әрекет және ойлау. Осы кезеңде ойлау көрнекі -әрекеттік деп аталады. Бұл Жан Пиаже бойынша “интеллектінің сенсомоторлылығы”. Үлкендермен бірлескен іс-әрекетте бала түрлі заттармен әрекет ету тәсілін игереді. Ересектер оған қасық, кесені қалай ұстау керек екендігін үйретеді. Ойлау практикалық іс-әрекет үрдісінде көрінеді. Осы кезеңде жетекші іс-әрекет - заттық-манипулятивті. Бала ойнап отырып манипуляция жасайды. Ерте балалық шақтың соңында сюжетпен ойнау көрінеді. Бұл режисерлік ойын деп аталады, бала заттарды ойын мағынасына қарай қолданады. 3 жас дағдарысы. Ерте балалық шақ және мектепке дейінгі жас арасында 3 жас дағдарысы болады. Бұл бала өмірінің неғұрлым қиын сәттерінің бірі. Өзінің “Менінің” бөлініп шығу дағдарысы, әлеуметтік қатынастар жүйесін қайта қарау. Бала бағыты өзгереді. Егер де жаңа қатынастар дұрыс қалыптаспаса, оның ұсынысы қолдау таппаса, дербестілік шектеледі, балада үлкендермен қарым-қатынасында көрінетін дағдарыстық құбылыстар пайда болады. Л.С.Выготский және оның ізінен Э.Келер 3 жас дағдарысының 7 сипаттамасын суреттейді. Олардың біріншісі - жүктеу/скачать 2,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|