Қр бғМ Ғк философия, саясаттану және дінтану институтының
грек. logos – ұғым, ой, сана
жүктеу/скачать 1,22 Mb.
|
| ЛОГОС (грек. logos – ұғым, ой, сана) – көне грек философиясында бәріне ортақ заңдылық, рухани бастау, әлемдік сана, абсолютті идея. Грек философиясының негізгі ұғымдарының бірі. Заң мен тәртіп ретіндегі Л. туралы Гераклит былай дейді: бәрі де логос бойынша жасалады, ол мәңгі, жалпыға бірдей және қажет нәрсе. Кейбір философтар Гераклиттің логосын жалпыға бірдей парасатпен орынсыз теңдестірді. Платон мен Аристотель Л-ты болмыс заңы ретінде де, логикалық принципі ретінде де қарастырды. Стоиктерде физ. және рухани дүниелер заңы белгіленді, өйткені олар пантеистік бірлікпен қосылады. Филон, Платон идеяларының жиынтығы ретіндегі, сондай-ақ жасампаздық құдірет күші құдай мен жаратылған дүние және адам арасындағы делдал ретіндегі Л. туралы ілімді дамытты. Неоплатонизм мен гностиктерде, бертінірек христостарға барабар етілген христиан әдебиетінде, схоластарда Л-ты осыған ұқсастырды. Жаңа заманда Гегель Л-ты өзінің философиясында абстрактілі ұғым деп атады. Россиядағы діни идеалистік филофофияның өкілдері ұлы құдіретті Л-ты қайта түзетуге тырысты. Шығыс философиясындағы дао және белгілі бір мағынада дхарма осы тақілеттес Л-тар болып табылады.
ЛОКК Джон (1632 – 1704) – ағыл. философы. Л-тің еңбектері Англиядағы қайта жаңғырту дәуіріне жатады. Ол Англиядағы партиялардың күресінде философ, Л-тың еңбектері Англиядағы қайта Жаңғырту дәуіріне жатады. «Адамның ақыл парасаты туралы» (1690) атты негізгі еңбегінде Гоббстың номинализмінің және Декарттың рационализмінің ықпалымен шиеленіскен эмпиризмнің таным теориясын дамытты. Декарттың туа бітті идеялар туралы ілімін теріске шығарған Л. тәжірибені барлық идеялардың бірден бір көзі деп жариалады. Идялар не сыртқы әсердің сезім органдарына әсері нәтежиесінде (сезіну идеялары), не жанның жай күйіне және қызыметіне бағытталған назардың нәтежиесінде пайда болады (рефлекс идеялары). Соңғысы субьективизмге жақындады. Сезіну идеялары арқылы біз заттардағы не бірінші, не екінші сананы қабылдаймыз (Бірінші және екінші сапалар). Тәжірибеден алынған идеялар тек білім үшін материал, бірақ әлі білімнің өзі емес, Білімге айналу үшін идеялар материалын парасат қызметі өңдеуі тиіс, бұл қызмет сезінуден де, рефлексиядан да өзгеше және теңеуден, сөз тіркесінен және дерексіз ұғымнан (абстракциядан) тұрады. Осы қызымет арқылы қарапайым идеялар күрделі идеяларға айналады. Л. Гоббстан кейін тілді жалпы білім мүмкіндігінің шарты деп есептейді. Білімді екі идеяның бір біріне сай келуі (немесе сай келмеуін) ретінде айқындаған Л. ойымен зерделенетін білімнің бәрін, яғни идеялардың сай келуін парасат арқылы қарауды дұрыс деп есептейді. Керісінше, тәжірибелік білім тек қана ықтимал білім, онда идеялардың сай келуі тәжірибе факторлеріне сілтеме жасау арқылы қаралады. Біздің сыртқы заттардың өмір сүруіне сеніміміз сезімге сүйенеді. Білімнің бұл түрін (сенситивтік) Л. қарапайым ықтималдықтан жоғары қойса да, оны оймен зерделенетін білімнен төмен қояды. жүктеу/скачать 1,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|