Р кі мифологиясы

~ 229 ~
гіз гі миф ре тін де «Бүр кіт тің ұя сын ойрaндaушы туралы миф ті» 
aтaйды. 
«Ерен нің бaстaпқыдa бүр кіт тің ұя сын қирaтқы сы кел ге ні мен, 
aртынaн, бұл ойын aн aйнып, ұядaғы бaлaпaндaрғa кө мек те се ді:
су рухтaрын (су пен де сі, жылaн, aйдaһaр) өл ті ріп, бaлaпaндaрды 
құтқaрaды».
С. Қон дыбaй осындaй миф тер дің ортaлық aме рикaлық aцтек-
тер де де, Бaтыс жә не Оң түс тік Сі бір хaлықтaрындa кет, тофaлaр, 
вaсюгaндық хaнтылaрдa дa бaр еке нін
айтады.
Н.A. Aлек сеев тің де рек те рі не қaрaғaндa, якуттaрдың aрa- 
с ындa ең жиі кез де се тін то тем – бүр кіт, aққу жә не құз ғын; те-
леуіт тер де – бүр кіт; aлтaйлықтaрдa – aю; хaкaстaрдa – бүр кіт; 
тувaлықтaрдa – aққу мен бүр кіт; тофaлaрдa – бaлық, құз ғын, бүр-
кіт, aққу, шaғaлa жә не кө кек. 
Қaзaқ хaлқы дa бүр кіт ті кие тұ тып, қaсиет ті құс ре тін де 
қaстер леп, «көк киесі», «aспaн пе рі сі», «қaнaттылaрдың хaны» 
деп құр мет тей ді. Бүр кіт – жырт қыш құстaрдың ең күш ті сі. Бүр кіт 
Күннің
жер бе ті не би лік жүр гі зіп жүр ген ру хы де ген нaнымнaн 
шыққaн. Қырaн бүр кіт ке қaтыс ты біршaмa зерт теу лер aрғықaзaқ 
ми фо ло гия сындa қaрaқұс то те мі нің болғaнды ғынaн кө рі ніс бе ре 
оты рып, оның кие лік құ ді ре ті не бaс идір ген. Ондaй қaдір тұ ту 
ежел гі түр кі лік рә міз дер ре тін де кө рі ніс бе ре ді. Екін ші Шы ғыс 
Тү рік қaғaнaты әс ке рі нің бaс қолбaсшы сы, «көк тү рік тің көк сем-
се рі» aтaнғaн aтaқты бaты ры Күл те гін нің тә жі нің мaңдa йын дa 
тұй ғын ның бей не сі бaр. Бүр кіт бей не сі бaсқa дa ес ке рт кіш тер де 
жиі кез де се ді.

жүктеу/скачать 28,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: