Реферат Тақырыбы: Кіші, орта, жоғары сынып оқушыларының түйсік және қабылдау дамуының жас сипаттамалары
Танымдық аясында кездесетін ауытқулар мен олардың әсері
жүктеу/скачать 46,84 Kb.
|
Эрмаков Самандар
- Бұл бет үшін навигация:
- Эмоционалды аясында кездесетін ауытқулар мен олардың әсері
- Өздік аясында кездесетін ауытқулар және олардың әсері
- Айналасындағы адамдармен қарым-қатынасының құрылуы
- «Күлкі» ойыны
| Танымдық аясында кездесетін ауытқулар мен олардың әсері
Танымдық аясындағы ауытқулар баланың қалыпты психикалық дамуының шегінде көбінесе сол жастағы даму деңгейінің асуында. Қабылдау, зейін, ес, қиял, бейнелі және абстракті ойлаудың жеткіліксіз даму деңгейі алдымен оқу әрекетінде қиындықтарға, сонымен қатар шығармашылық қабілетінің төмендеуіне әкелуі мүмкін. Бұл жағдайда балаға психикалық процесстерін дамытуға арналған арнайы жаттығулар мен сабақтар ұсынылады. Ырықты зейін, ес, абстракті ойлаудың асып дамуы (вундеркиндтер деңгейінде) өте сирек кездеседі және мектепте оқуға қызығушылығының, босаңсу қабілетінің төмендеуіне әкелуі мүмкін. Бұндай балаларға сабақта қиын тапсырмалар беру қажет, яғни оқуға деген қызығушылығын сақтау үшін және керек кезінде психологиялық релаксацияны қолдану. Қиял дамуының асуы сабақта алаңдаушылыққа әкеледі. Балаларға қиялды қажет ететін шығармашылық тапсырмалар беру, сонымен бірге олардың қабілетін қолдануын табатын шығармашылық үйірмелерге қосу қажет. Қиялдың асуы көбіне жағынан бақылаудың жеткіліксіздігіне байланысты, ол баланың ішкі дүниесіне кетуіне әкелуі, психологиялық жағдайына ауыру сипатын көрсетуі мүмкін. Бұл жағдайда арнайы көмек қажет. Эмоционалды аясында кездесетін ауытқулар мен олардың әсері Кіші жас оқушылардың эмоционалды дамуы айналасындағы адамдармен қарым-қатынасында және түрлі әрекеттер процессінде: оқу, ойын, еңбекте жүзеге асады. Кіші жас оқушылардың эмоционалды аясы жоғары сезімталдықпен, қозуымен, жаңалыққа ашықтығымен анықталды. Бірақ бұл жастағы бала белгілі кезге дейін өз сезімін ұстай біледі, яғни жасын тыю, қорқынышын білдірмеу. Бұл баланың өз эмоциясын басқаруға үйренуі, керек жағдайда оларды баса білуге және де саналы түрде көрсетіп, басқаларға ықпал жасай алатынын көрсетеді. Түрлі себептерге байланысты (темперамент түрі, тәрбие стилі, отбасы жағдайының ерекшелігі, жеке-дара ерекшеліктері мен стилі, тез шаршау, стресс) эмоционалды даму аясында қысқа мерзімді және тұрақты ауытқулар жоғары эмоционалды тұрақсыздық пен тепе-теңдіктің жоқтығына байланысты. Жеке түрде эмоционалды ауытқуларды 3 негізгі топқа бөлуге болады. Бұлар баланың бейімделуіне кедергі жасап, үлгеріміне, қарым-қатынастың бұзылуына, психикасының әлсіреуіне әкелуі мүмкін: Қобалжу, қорқынышының көбеюі, ұялшақтық, тез ренжу, т.б. Дамуындағы жастық шегіне байланысты болып келеді: мұғалімнен, тақтаға шығудан, жаман баға алудан, сабаққа кешігу, т.б. Бірақ қорқыныштың сан алуандылығынан міндетті түрде мектеппен байланысты болмауы мүмкін. Балалардың агрессивті тәртібін бір болған көрініспен салыстыруға болмайды. Ол қарқынды және ұзақмерзімді болып келеді. Ұрыс-төбелес, вербальді агрессия көріністері бала бойындағы агрессияны көрсетеді. Эмоционалды қозу баланың кез келген жағдайға қатысының көрінісінде: қатты қуанудан қатты жылауға дейін. Бұндай тәртіп түрі истероидті түріне жатады. Бұл балалармен үнемі жеке-дара жұмыс қажет. Эмоционалды аясындағы ауытқулар жағдайында қорғану немесе компенсаторлы кейіпін көрсетеді. Бұл айналасындағылардың назарын аудару, сүйіспеншілік, қолдау, қауіпсіздік сияқты қажеттілігінің туындауында. Өздік аясында кездесетін ауытқулар және олардың әсері Кіші мектеп жасындағы оқушының өздік аясында алдымен осы кезеңде өтіп жатқан күрделі өзгерістерге байланысты өзіне деген қатынасының қалыптасуы жатады. Кіші мектеп жастағы оқушы алғашқы рет бағаланатын әрекет жағдайына жатады. Кіші мектеп жастағы оқушы алғашқы рет бағаланатын әрекет жағдайына енеді, яғни өзін басқалармен объективті түрде салыстыруға мүмкіндік болады. Бұл өзінің “керемет” емес екендігінің сезінуіне әкеледі. Әрине бала өзгелердің өзін қабылдауны, жетістіктерінің мадақтауларына, сонымен қатар жоғары бағаға тырысады деген сөз. Көбінесе өздік бағалау мектепте алған бағамен тура байланысты болады. Сонымен өзін байқап, мақтау алу үшін мектеп өмірінің ережесі бойынша бала нормаға сай дұрыс тәртіпке талпынады. Бірақ, егерде кез келген себептерге байланысты ол бұны орындай алмаса, ол өзінің қырсықтығын көрсете бастайды, өздік бағалауы да төмендеуі мүмкін. 6-7 жасар баланың мектепке келуі- жалпы баланың әлеуметтік психологиялық, физиологиялық жағынан қиын, әрі жауапкершілігі мол кезеңі. Бала өміріндегі, іс-әрекетіндегі жаңа қарым-қатынастар жаңа міндеттердің тоғысуы болып табылады. Кіші мектеп жасындағы оқушылардың уақыты біркелкі құрылымды және көптеген жұмыстармен толы. Ол көбінесе бүгінгі күн мен жақын арадағы болашақпен өмір сүреді. 6-10 жастағы бала өмірінің психологиялық уақыты болашаққа бағытталған, бірақ абстракті болып, нақты іс-әрекетке бағыттамайды. 9-10 жасқа қарай бала өзінің өткені мен болашағын қортындылауға үйренеді. Айналасындағы адамдармен қарым-қатынасының құрылуы Кіші мектеп жасы бойы баланың айналасындағы адамдармен қарым-қатынасының жаңа түрі құрыла бастайды. Алдымен бұл кезеңде пайда болатын өз ата-анасына объективті қатынасының пайда болуында.6-10 жастағы баланың өмірінде елеулі орын алатын үлкендердің өз кемшіліктері бар қарапайым адамдар екенін түсінуде. Бұл кезеңде баланың өздік дамуында ерекше орын алатын-бұл мұғаліммен эмоционалды қарым-қатынасы. Бала мұғалімді ұнатады, құрметтейді, одан қорқады және оқушы мұғаліммен эмоционалды байланыста болады. Бұл қалыпты жағдай. Үлкендерге мұғалім алдындағы қорқынышын жоюға, оның қарапайым адам ретінде қабылдауына көмектесуі керек. Сыныптастарымен қарым-қатынастары күрделірек. Жалпы бұл жастық кезеңнің соңында үлкендердің елеулі авторитеті біртіндеп басылып, құрбылары, бала ұжымының әсері басым болып келеді. 6-7 жас аралығындағы кезең айналадағы ортаны тануға құмартушылығымен, еліктегіштігімен, ерекше әсершілдігімен, аса сезімталдығымен ерекшеленеді. Бастауыш сынып оқушылары өте әрекетшіл, қимылды, қозғалысты сүйетін, ойынқұмар және ынталы болып келеді. Олар бір сарынды, ұзаққа созылған сабақтан да, сөзден де, жұмыстан да тез жалығады. Әсіресе, бірінші сынып оқушылары үнемі өзімен әңгімелесіп отырғанды қалайды. Олар өте сезімтал, нәзік, мұғалімнің жылы жүзін, күлімсіреген көз жанарын, көңіл-күйінің жайдары, жайсаң болуын тілейді. Осы қалыпты ұстаған мұғалімнің оқушысы ешқандай психологиялық ауытқушылыққа ұрынбайды. Психологиялық денсаулықтың дұрыс дамуы көңіл-күйге байланысты деуге де болады. Бүгінгі күн талабы – баланың ақыл- ойын дамыту, ойлау қабілетін жетілдіру, өзіндік іскерлік қасиеттерін қалыптастыру, заман талабына сай ойы жүйрік етіп тәрбиелеу. Сондықтан да баланың танымын алғашқы күннен бастап дамытудың, бойында оқыту мен тәрбиелеудің негізін қалыптастырудың құралы – ойын әрекеті, яғни, ойын – баланың жетекші әрекеті. Бірақ, ойын тек қана балаларды қызықтырып, уақыт өткізудің құралы болмай, балаға берілетін білім мен тәрбиенің құнды негізі болуы керек. Сабақтың негізгі мазмұнында балалардың танымдық қызығушылықтарын қалыптастыру мен қанағаттандыруға, әлеуметтік дағдыларын қалыптастыруға арналған алуан түрлі этикалық ойындар мен жаттығулар қолданылады. Балаларды мейірімділікке, достыққа, сүйіспеншілікке, сыйластыққа, түсінушілікке баулып, баланың бойында жалпы адамзаттық қасиеттерді сіңіруді көздейді. Әр сабақты дайындау және өткізу шығармашылықты талап етеді. Психолог-зерттеушілер тек физикалық денсаулықты қамқор етуден қарағанда, психикалық денсаулықтың ұзақ және белсенді өмірдің негізі болатынын дәлелдейді. Бастауыш сынып оқушыларымен келесідей ойын түрлерін [2,4-9] қолдану тиімді болып саналады: «Күлкі» ойыны жүктеу/скачать 46,84 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|